Programmers and Managers: The Routinization of Computer Programming in the United States
Philip Kraft (auth.)
Shocks in Astrophysics: Proceedings of an International Conference held at UMIST, Manchester, England from January 9–12, 1995
J. Meaburn (auth.), T. J. Millar, A. C. Raga (eds.)
امکان سنجی مقدماتی تولیدقطعات الکتریکی ترمزهای ضد بلوکه؛
امکان سنجی مقدماتی تولیدقطعات الکتریکی ترمزهای ضد بلوکه
فرمت فایل: PDF
تعداد صفحات:27
بررسی نقش ویژگی های ژئومورفیک در مکانیابی مناطق بهینه به منظور احداث مجتمع های مسکونی (نمونه موردی شهر شاهرود)93
چکیده
بحث مکانیابی مجتمع های مسکونی در حال حاضر از موضوعات بسیار مهم و تاثیر گذار در بحث کاربری اراضی شهری می باشد و از آنجایی که امروزه مراکز شهری از تجهیزات عمرانی بسیار پیچیده ای برخوردارند و ساختمان ها ابعاد وسیعی به خود گرفته اند و شهرها وسعت قابل توجهی یافته اند اهمیت ژئومورفولوژی شهری وقتی آشکار می شود که خسارات وارده زیاد و خارج از تحمل انسان باشد. از این رو باید قبل از ایجاد ساختمان های مطمئن و مقاوم، در مکان گزینی شهرها و انتخاب محل مناسب برای توسعه ساختمان ها مطالعات و پژوهش دقیقی صورت گیرد برخی از پدیده های ژئومورفولوژیکی نه تنها به عنوان عوامل مخرب و بازدارنده در استقرار و توسعه شهرها محسوب نمی شوند، بلکه اگر برنامه ریزان شهری آگاهی کامل از نوع و کاربرد همه جانبه ژئومورفولوژیکی این پدیده ها داشته باشند، آن ها را به عاملی مثبت در استقرار و توسعه شهرها تبدیل خواهند به علاوه برنامه ریزی های زیر بنایی شهر به دور از تاثیرات شرایط توپوگرافی نبوده و نیست زیرا توپوگرافی محل و جهت گیری ناهمواریها در مسائلی نظیر ساخت ساز شهری و یا در جابجایی جمیعت شهری نقش انکار ناپذیری دارد در این پژوهش یا استفاده از روش تحلیلی و میدانی با استفاده از آزمون مقایسه میانگین بین دو نمونه (T-Test) میانگین پدیده های ژئومورفیک و مکانیابی متأثر از از خدمات سازمان های مربوطه در هنگام صدور مجوز از دیدگاه کارشناسان مورد مقایسه قرار گرفته و از آنجائیکه بین میانگین دو نمونه به لحاظ آماری اختلاف معنی داری وجود دارد این تفاوت بیان می کند که عدم توجه به شاخص های ژئومورفیک توسط سازمان های متولی در هنگام صدور مجوز به دلیل اختلاف معنادار از شاخص استاندارد تاثیرمعناداری در روند مکانیابی مجتمع های مسکونی موفق عمل نکرده است.
واژگان کلیدی: شهر شاهرود، مکانیابی، مجتمع های مسکونی، ژئومورفیک
فهرست مطالب
فصل اول:کلیات تحقیق
1-7- مروری بر ادبیات تحقیق.. 3
1-9- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل دادهها:3
فصل دوم:مبانی نظری تحقیق
2-2-مادر شهر (Metropolis) و کلان شهر (Megalapolis)3
2-4-4-اشتباه های متداول در مکان یابی.. 3
2-5- معیارهای بهینه در مکان یابی کاربری های شهری.. 3
2-6- تئوری های رایج در مکان یابی مجتمع های بزرگ مسکونی.. 3
2-6-3-تئوری جاذبه یا تئوری ویلیام رایلی.. 3
2-7- مدل های رایج در مکان یابی کاربریی ها3
2-7-1-فرایند تحلیل سلسله مراتب AHP.. 3
2-7-2-سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)3
2-7-3- سیستم اطلاعات جغرافیایی ، قابلیت و کاربرد آن.. 3
2-13-1-1-فرآیندهای سیستم فرسایش یخچالی.. 3
2-13-2-لندفرم های سیستم فرسایش یخچالی.. 3
2-13-4-اشکال و فرایند سیستم بادی.. 3
2-14-ویژگی های سیستم رودخانه ای از لحاظ انرژی.. 3
2-15-1-فرآیند ها یا حرکات دامنه ای ; جابجایی مواد بر روی دامنه. 3
فصل سوم:شناخت محدوده مورد مطالعه
3-3-2- اقلیم،انسان ومنطقه آسایش.... 3
3-8-بهره برداری از منابع آب زیرزمینی.. 3
فصل چهارم:بررسی شاخص های اصلی در مکان یابی مجتمع های مسکونی
4-2- نوع و نحوه گردآوری داده ها :3
4-3- تعداد نمونه ها و نحوه نمونه گیری :3
4-4- روش تجزیه و تحلیل داده ها :3
4-5-مراحل انجام یک آزمون فرض آماری.. 3
4-7-اهمیت مطالعات ژئومورفیک... 3
4-8- واحدهای ناهمواری و انواع شهرها3
4-14- شهرهای مستقر در فرورفتگی ها3
4-15-1-1-1- توزیع جغرافیایی :3
4-15-1-1-4- سابقه خدمت در سازمان :3
4-15-1-1- 7-تعداد کارشناسان بومی ادارات مربوطه :3
4-15-1-1-8- استقرار کارشناسان بر اساس نوع تخصص :3
4-16-2 – گروه بهره برداران ساختمانی :3
4-16-2-1- سابقه فعالیت در امر ساختمانی :3
4-18-کارشناسان ادارات و سازمان های دخیل در مکانیابی مجتمع های مسکونی.. 3
فصل پنجم:آزمون فرضیات، نتیجه گیری و پیشنهادات
5-2-2-1- تبیین رابطه بین پدیده های ژئومورفیک و توسعه بهینه مناطق مسکونی.. 3
5-3-نتیجه گیری و پیشنهادات.. 3
فهرست جداول
جدول2-1-نظم و ترتیب زمانی در رده بندی شکل های زمین.. 3
جدول 2-2- انواع حرکات دامنه ای بر حسب سرعت و حجم. 3
جدول 3-1 - تقسیمات سیاسی شهرستان شاهرود در سال 1390. 3
جدول 3-2- حدود آسایش ا نسان در سرعت های مختلف باد. 3
جدول 3-3- میانگین روزانه دمای هوا در ایستگاههای هواشناسی ناحیه میامی.. 3
جدول 3-4- روند تغییرات شاخص های و حداقل مطلق دما در ایستگاههای شاخص ناحیه شاهرود. 3
جدول 3-5- توزیع بارندگی ماهانه و فصلی در ایستگاه هواشناسی شهرستان شاهرود. 3
جدول 3-7-تعداد منابع و میزان بهره برداری ازآبهای زیرزمینی ناحیه به تفکیک نوع منبع و شهرستان.. 3
جدول 3-8-مشخصات پستهای 63 کیلو ولتی بهره برداری شده تاپایان سال 1381. 3
جدول 3-9-تعداد مشترکین برق به تفکیک شهرستان های ناحیه در سال 1381. 3
جدول 3-10-فروش انرژی برق به تفکیک شهرستانهای ناحیه در سال 1381. 3
جدول 4-1-شاخص های کاربردی در مکان یابی مجتمع های مسکونی.. 3
جدول 4-2- توزیع اداری گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-2- توزیع سنی گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-3- توزیع پست سازمانی گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-4- توزیع سابقه خدمت در سازمان گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-5-توزیع مدارک تحصیلی گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-6- توزیع حقوق و مزایای گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-7- توزیع افراد بومی و غیر بومی گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-8- توزیع داشتن تخصص گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-9-: توزیع خبرگی گروه نمونه (کارشناسان)3
جدول 4-10-توزیع سابقه فعالیت در امر ساخت مجتمع های مسکونی گروه نمونه (بهره برداران)3
جدول 4-11- توزیع میزان تحصیلات در گروه نمونه (بهره برداران)3
جدول 4-12- توزیع سن در گروه نمونه (بهره برداران ساختمانی)3
جدول 5-1- نتایج مقایسه میانگین پدیده های ژئومورفیک و مکانیابی بر اساس آزمون t وابسته. 3
جدول2-5-رابطه بین پدیده های ژئومورفیک و توسعه مناطق بهینه مسکونی.. 3
فهرست نمودار
نمودار 3-1- هایترگرام ایسگاه محدوده مورد مطالعه در سال 1392. 3
نمودار 3-2- هایترگرام ایسگاه محدوده مورد مطالعه در سال 1392. 3
نمودار 3-3- میانگین روزانه دمای هوا در ایستگاههای هواشناسی شاهرود. 3
نمودار 3-4- روند تغییرات شاخص های و حداقل مطلق دما در ایستگاههای شاخص شاهرود. 3
نمودار 3-5- توزیع بارندگی ماهانه و فصلی در ایستگاه هواشناسی شهرستان شاهرود. 3
نمودار3-6--جهت و سرعت بادها ایستگاه شاهرود(گلباد 20 ساله)3
نمودار4-1-بررسی دیدگاه های کارشناسان و بهره بردارن در طیف لیکرت.. 3
نمودار 4-2- توزیع اداری گروه نمونه (کارشناسان)3
نمودار 4-3- درصد اداری گروه نمونه (کارشناسان)3
نمودار 4-4-توزیع سنی گروه نمونه (کارشناسان)3
نمودار 4-5- توزیع پست سازمانی گروه نمونه (کارشناسان)3
نمودار 4-6- توزیع سابقه خدمت در سازمان گروه نمونه(کارشناسان)3
نمودار 4-11- توزیع داشتن تخصص گروه نمونه (کارشناسان)3
4-12- درصد توزیع داشتن تخصص گروه نمونه (کارشناسان)3
نمودار 4-13-توزیع خبرگی گروه نمونه (کارشناسان)3
نمودار 4-14- درصد توزیع خبرگی گروه نمونه (کارشناسان)3
نمودار4-15- توزیع سابقه فعالیت در امر ساخت مجتمع های مسکونی گروه نمونه (بهره برداران ساختمانی)3
نمودار4-16-:درصد توزیع سابقه فعالیت در امر ساخت مجتمع های مسکونی گروه نمونه (بهره برداران ساختمانی)3
نمودار 4-17- توزیع میزان تحصیلات در گروه نمونه (بهره برداران ساختمانی)3
نمودار 4-18- توزیع سن در گروه نمونه (بهره برداران ساختمانی)3
نمودار 4-19-درصد توزیع سن در گروه نمونه (بهره برداران ساختمانی)3
فهرست نقشه ها
نقشه شماره 3-1- موقعیت شهر شاهرود در مقیاس استانی، شهرستان، شهر. 3
نقشه شماره3-2- خطوط ارتفاعی و توپوگرافی محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-3- نقشه هم اقلیم محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-4- نقشه هم دما محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-5- نقشه هم بارش محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-6- نقشه هم تبخیر محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-7- نقشه پوشش گیاهی محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-8- نقشه زمین شناسی محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-9-گسلهای محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-10-پهنه بندی خطر زلزله در محدوده مورد مطالعه. 3
نقشه شماره3-11- نقشه شبکه های هیدرولوژی محدوده مورد مطالعه. 3
|
فصل اول:کلیات تحقیق |
مقدمه
امروزه برای رسیدن به توسعه پایدار شهری یکی از موارد بیار مهمی که باید همواره مورد توجه قرار داد بحث آینده نگری در مباحث توسعه شهری و ساخت ساز های شهری می باشد و چگونگی توجه به مناطق حساس و پر خظر از جمله الزامات مربوط به بحث توسعه پایدار شهری می باشد در کشور های جهان سوم از جمله ایران مهاجرت های بی رویه روستایی و رشد لجام گسیخته این مجموعه در شهرهای میانی سبب شده است تا سیر ساخت ساز رشد بسیار زیادی را در پیش بگیرد و ضوابط ساخت ساز شهری بدون توجه به عوامل زمین ساختی صورت گرفته و در عین این مباحث ملموس توسعه مسکونی در نقاطی که با خطر بالا در بحث شرایط زمین ساختی رخ داده است به مرحله اجرا و بهره برداری برسد اگر این عوامل زمین ساختی به عنوان محدوده های خطر و در یک کلیت به عنوان پهنه های خطر به سازمان های مربوط ابلاغ نشود و جلوگیری از ساخت و ساز های مخرب از نوع زمین ساختی به عمل نیاید در آینده نه چندان دور ضریات جبران ناپذیری بر پیکره شهرها از جمله شهرهای میانی وارد خواهد ساخت بر همین اساس باید الزامات مربوط به ساخت و ساز در روند کلی باید در یک نقشه پهنه بندی خطر با تاکید بر عوامل ژئومورفیک ارائه شده و هنگام ساخت و ساز باید با توجه به این نقشه جواز ساخت صادر شود از این رو باید در بحث برنامه ریزی و ساخت مجتمع های مسکونی دقت بسیار زیادی به بحث مکانیابی شود از این رو باید تمامی آیتم ها در مکانیابی ارائه شود تا یک دور نمایی خوب را تصویر نماید و در توسعه پایدار ساخت و ساز و در نهایت توسعه پایدار شهری نقش مهم را ایفا نماید.
مساله تعیین مکان مناسب زندگی برای تصمیم گیران حوضه شهری یکی از مسائل مهم در برنامه ریزی کلان و استراتژی های آینده شهرها محسوب می گردد(زارعی، 2،1390) از آنجایی که امروزه مراکز شهری از تجهیزات عمرانی بسیار پیچیده ای برخوردارند و ساختمان ها ابعاد وسیعی به خود گرفته اند و شهرها وسعت قابل توجهی یافته اند و این که در حاشیه اکثر شهرها تاسیسات صنعتی و کارخانجات متعددی به عنوان پدیده ای ضروری توسعه یافته اند. بنابراین، کوچک ترین مسامحه و اشتباه در شرایط کنونی ممکن است خسارات جبران ناپذیری را به بار آورد(زمردیان،6،1383) اهمیت ژئومورفولوژی شهری وقتی آشکار می شود که خسارات وارده زیاد و خارج از تحمل انسان باشد. سیل اگر در گذشته خانه ای ساده و کپری را خراب می نمود، اثاث بسیار مختصری و ساده زندگی انسان ها را خراب می کرد اما امروزه به لحاظ گستردگی شهرها و پیچیدگی زندگی مدرن و توسعه تاسیسات شهری .. خسارات جبران ناپذیری را به بار می آورد از این رو باید قبل از ایجاد ساختمان های مطمئن و مقاوم، در مکان گزینی شهرها و انتخاب محل مناسب برای توسعه ساختمان ها مطالعات و پژوهش دقیقی صورت گیرد.(نادر صفت،191،1379) مطالعه فضای فیزیکی از مهم ترین وظایف برنامه ریزان شهری است و باید قبل از هر مطالعه دیگری صورت گیرد زیرا برنامه ریزی بعدی بر مبنای این مطالعه انجام می شوددر مطالعه فیزیکی شهرها باید شرایط ژئومورفولوژیکی، آ ب و هوایی، هیدرولوژیکی، زمین شناسی، مطالعات لرزه خیزی، فرونشست ها و ریزش ها توجخ و ارتباط و تاثیر متقابل این پدیدها بر یکدیگر بررسی شود(رجایی،276،1373) البته باید توجه داشت که برخی از پدیده های ژئومورفولوژیکی نه تنها به عنوان عوامل مخرب و بازدارنده در استقرار و توسعه شهرها محسوب نمی شوند، بلکه اگر برنامه ریزان شهری آگاهی کامل از نوع و کاربرد همه جانبه ژئومورفولوژیکی این پدیده ها داشته باشند، آن ها را به عاملی مثبت در استقرار و توسعه شهرها تبدیل خواهندساخت و استفاده بهینه و معقول از آنها به عمل خواهند آورد. به طور کلی ژئو مورفیک و توپوگرافیک یک مکان جغرافیایی نه تنها در پراکندگی و یا تجمع فعالیت های انسانی موثر است، بلکه در نهایت یکی از عوامل موثر در شکل و سیمای فیزیکی ساخت های فضایی نیز به شمار می آید. به علاوه برنامه ریزی های زیر بنایی شهر به دور از تاثیرات شرایط توپوگرافی نبوده و نیست زیرا توپوگرافی محل و جهت گیری ناهمواریها در مسائلی نظیر ساخت ساز شهری و یا در جابجایی جمیعت شهری نقش انکار ناپذیری دارد(زمردیان، 7،1383) بعد از جنگ جهانی دوم، در اغلب موضوعات جغرافیای طبیعی، از جمله شاخه ژئومورفولوژی و نقش آن در مکان گزینی و توسعه شهرها و سایر سکونت گاههای انسانی، مطالعات زیادی صورت گرفت و روش های نوین و نگرش های پیشرفته ای اعمال گردید که کارایی این علم را هر چه بیشتر بالا برد و آن را در ردیف علوم آکادمیک و کاربردی مطرح ساخت در حال حاضر انگلستان از نظر کاربرد ژئومورفولوژی، در بسیاری از زمینه ها از جمله کاربرد ژئومورفولوژی در طرح های توسعه شهری، به پیشرفت های زیادی نائل آمد و اعتبار این شاخه از جغرافیا روز به روز افزایش پیدا کرده است(رجایی،1382،23) علی رغم اهمیتی که مطالعات ژئومورفولوژیکی در برنامه ریزی توسعه شهری دارد، بررسی ها نشان می دهد برنامه ریزان شهری در ایران، کم تر به این موضوع پرداخته اند و یا در قالب مطالعات زمین شناسی به صورت کلیشه ای از این مبحث عبور کرده اند اما در سال های اخیر به دنبال فعالیت فرآیند ژئومورفولوژیکی در محدوده سکونت گاههای انسانی که به منطور جلوگیری از واردآمدن خسارات ناشی از این فرآیند ها صورت گرفته، نوید آن را دارد که در طرح های توسعه شهری به مطالعات ژئومورفولوژیکی توجه بیشتری صورت بگیرد(نجفی،1388،4) شهر شاهرود از جمله شهرهای کویری ایران است که پدیده های ژئومورفولوژیکی در آن بعضا توسعه شهری را با مشکلات بسیار زیادی مواجه کرده است و نادیده گرفتن عوامل ژئومورفولوژیکی در محدوده شهری مسکلات بسیار زیادی را در بحث سرمایه گذاری و مکان یابی نادرست مجتمع های مسکونی به وجود آورده است و در فرآیند این تحقیق سعی بر آن خواهیم داشت که عوامل مهم ژئومورفولوژیکی در مکان یابی مناطق بهینه به منطور احداث مجتمع های مسکونی را شناسایی کنیم.
اگر واژه ژئوموفولوژی اساس مطالعات شهری را از پروفسور رامشت استاد ژئومورفولوژی ایران پذیرا باشیم اهمیت و ضرورت انجام چنین تحقیقی بیش از پیش برایمان آشکار خواهد شد بر همین اساس در این نوع مطالعات سعی خواهد شد به ضرورت این علم توجه بسیارزیادی شود به طوری که عدم توجه به مطالعات ژئومورفولوژیکی در هر مرحله از توسعه شهری و ساخت ساز ضربات و خسارات مالی بسیار زیادی به همراه خواهد داشت بر همین اساس سعی شده است در مطالعات مربوط به مکان یابی به منظور احداث مجتمع های مسکونی شهر شاهرود ابتدا پدید های ژئومورفیک شناسایی شده و نقش آن را در مکانیابی و با استفاده از روش های مختلف و مرسوم در ادبیات برنامه ریزی ژئومورفولوژی به کار بگیریم از سوی دیگر با شناسایی این پدیدها می توان با این سیاست که ویژگی های ژئومورفیک همیشه ناسازگار با سیاست های توسعه شهری نیستند در صدد سازگاری و استفاده از توان های آنها در راستا توسعه شهری گام موثر بر داریم به طور خلاصه اهمیت و ضرورت این تحقیق در دو شماره زیر خلاصه می شود.
1- شناسایی پدیده های ژئومورفیک و توجه به آنها در مکانیابی مجتمع های مسکونی و توسعه شهری.
2- استفاده از پتانسیل ها و فرصت های پدیده های ژئومورفیک در راستا سیاست ها و اهداف توسعه شهری.
- بررسی ویژگی های ژئومورفیک در مکانیابی مناطق بهینه به منظور احداث مجتمع های مسکونی
1-شناسایی مشکلات ناشی عدم برنامه ریزی در این حیطه، توسط سازمان های مربوط
2-نبود الگو تطبیقی برای مطالعات پدیده های ژئومورفیک در راستا توسعه شهری
3-نبود الزامات در ساخت و ساز با توجه به مطالعات پدیده های ژئومورفیک
4-نقش و اهمیت مطالعات ژئومورفیک در مکان یابی مجتمع های مسکونی
5- رسیدن به یک الویت بندی پدیده های ژئومورفیک در شهر شاهرود
1-آیا پدیده های ژئومورفیک در مکان یابی مجتمع های مسکونی می تواند نقش موثری را ایفا نماید؟
2- آیا مطالعات پدیده های ژئومورفیک در توسعه مناطق بهینه مسکونی در منطقه مورد مطالعه از اهمیت بالایی برخوردار است؟
1-به نظر می رسد پدیده های ژئومورفیک در مکان یابی مجتمع های مسکونی می تواند نقش موثری را ایفا نماید.
2-به نظر می رسد برخی پدیده های ژئومورفیک در توسعه مناطق بهینه مسکونی در منطقه مورد مطالعه از اهمیت بالایی برخوردار است
v مفهوم شهر
شهر یکی از قالب های فیزیکی روابط اجتماعی(اقتصادی- سیاسی) جامعه است و تغییر اتی که در روند شهرنشینی رخ می دهد تابعی است از تغییراتی که در زندگی اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی جامعه صورت می پذیرد.(شریعت زاده، 13،1374)
شهر از نظرجمعیت:به مکانی که دارای حداقل جمعیت مشخص شده باشد.در بیشتر کشورها این ملاک برای شهر قرار داده می شود.(پور احمد، 138،1384)
v ژئومورفولوژیک
اشکالی هستند که نمود انها بیشتر به صورت بیرونی می باشد و تاثیرات آنها بسته به نوع فعالتشان بسیار متغیر است به طوری که یک فعالیت ژئومورفیک می تواند خسارات بیشتر از زلزله را بر پیکره مصنوع شهرها وارد سازد(رجایی،34،1389)
v تعریف شهر بر اساس نگرش سیستمی
سیستم شهری، عبارت است از مجموعه عناصر با زیر سیستم هایی که بین آنها شبکه هایی از روابط متقابل جریان داشته و هدف آنها تحقق گونه ای از زندگی اجتماعی برای انسان ها است. به عبارت دیگر، شهر متشکل از یک سری فعالیت های انسانی است که به وسیله جریانات مردم، کالا، انرژی و اطلاعات در یک چارچوب کالبدی به همدیگر مرتبط می شوند.بنابراین با در نظر گرفتن سیستم شهری به عنوان یک کل با یک سیستم کل به هم مربوط می شوند(دانشپور، 3،1379)
مارکوز در سال 2008 تاریخ فرسایش خاک و رسوبگذاری های آبرفتی را در حوضه کوچکی از اروپا مرکزی و در ارتباط با فعالیت های بشر مورد مطالعه قرار داد و گودی(1993) نفوذ بشر را در ژئومورفولوژی بررسی نمود.
دکتر حسین نگارش استادیار گروه جغرافیا دانشگاه سیستان و بلوچستان در مقاله ای به عنوان کاربرد ژئومورفولوژی در مکان گزینی شهرها و پیامد های آن که در سال 1389 در مجله پژوهش های جغرافیایی دانشگاه تهران به چاپ رسید.کاربرد ژئومورفولوژی را در مکان گزینی، پراکندگی، حوزه نفوذ، توسعه فیزیکی، مورفولوژی شهری و امثال آن اثر قاطعی دارند و گاه به عنوان یک عامل مثبت و زمانی به عنوان عامل منفی و بازدارنده عمل می کنند در هنگام احداث شهرها باید به دینامسیم محیط طبیعی مثل سیل، زلزله، باد، گسل... توجه کافی مبذول داشت وگرنه شهر در آینده دچار مشکل خواهد شد.
طیبه احمدی، محمدی علی زنگنه اسدی، محمد حسین رامشت، اکبر مقصودی در مقاله ای تحت عنوان محدودیت ها و قابلیت های فرآیندهای ژئومورفیک در توسعه و برنامه ریزی شهر خرم آباد بوده است که در مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک سال سوم، شماره یازدهم، بهار سال 1392صص-34-19 به چاپ رسید. ویژگی های ژئومورفیک یک مکان جغرافیایی نه تنها در پراکندگی و یا تجمع فعالیت های انسانی موثر است، بلکه در نهایت یکی از عوامل موثر در شکل و سیمای فیزیکی ساخت های فضایی نیز به شمار می آید به علاوه برنامه ریزی های زیربنایی شهر به دور از تاثیرات شرایط توپوگرافی نبوده ونیست. زیرا، توپوگرافی محل و جهت گیری ناهمواری ها در مسائلی نظیر ساخت ساز شهری و یا در ارگانیسم جابه جایی جمیعت شهر و غیره نقش انکارناپذیری دارد.
عادلی و همکاران برای بررسی ژئومورفولوژی در انتخاب محل دفن زباله، از نقشه های دیجیتالی و سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) استفاده نمودند.که مناسبترین مکان برای دفن زباله با کمترین تهدیدات زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی با استفاده از روش های نامبرده در جنوب شرقی بناب،7 کیلومتری ملکان در جنوب استان آذربایجان شرقی انتخاب و پیشنهاد شد.
کاظمی و همکاران در بررسی از قسمت شمالی شهر شاهرود در طرح پژوهشی که به کارفرمایی استانداری استان سمنان به مرحله انجام رسید، طی آن مطالعات بسیار گسترده ایی در بحث مکان یابی و گسترش محدوده قانونی شهر به مرحله انجام و پژوهش رسید که در نهایت الگو های توسعه به اولویت شرح گسترش از غرب، شرق، شمال و جنوب ارائه شده است.
محمدی و فیض در بررسی عناصر دامنه ای از جمله خزش لغزش و ریزش در مطالعات گسترده از رودسر به کارفرمایی اداره بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان گیلان انجام شد از این عوامل به عنوان عامل های منفی در بخش مکانیابی در سطح روستا های رودسر یاد کرد ه اند.و ایجاد دیوار های حائل و گسترش فضای سبز را در این محدوده پیشنهاد نمو ده اند.
کارل مکنی یکی از پژوهشگران مربوط به علم ژئومورفولوژی می باشد که در بررسی های به عمل آمده از شهر های کشور استرالیا به این نتیجه رسید که اصلی ترین عوامل در حوزه مکانیابی لغزش و ریزش می باشد که توجه به این موارد را از الزامات بسیار مهم بر شمرد.
پریسن هانری از ژئومورفولوژی به عنوان علم مکانیابی یاد می کند و عوامل آن را در بحث مکانیابی بسیار مهم بر میشمرد که از مهمترین آنها مخروط افکنه، مسیل ها و خزش را یاد می کند
به منظور دستیابی به اهداف تحقیق لازم است روشی برای ارزیابی پیشنهاد شده، سپس صحت و کارایی آن سنجیده شود به گونه ای که بتوان آن را در موارد مشابه نیز به کار گرفت. روش تحقیق حاضر پیمایشی و از انواع مطالعات توسعه ای و کاربردی می باشد مراحل انجام پژوهش حاضر به شرح زیر است
مرحله اول پژوهش، یعنی تدوین روش ارزیابی و کلیات مرتبط با بحث تحقیق، بحثی نظری است که لازمه موفقیت در آن، مطالعه تحلیلی و انتقادی متون تخصصی مربوط است لذا در این تحقیق روش اکتشافی استفاده می شود. طبق تعریف، در روش تحقیق اکتشافی، پژوهشگر با موضوع، مساله یا مفهوم جدیدی درگیر می شود که درباره آن شناخت کمی وجود دارد، لذا ایده پژوهش را نمی توان به خوبی تنظیم کرد.
در مرحله دوم از این تحقیق از نتایج به دست آمده از روش اکتشافی در بخش مطالعات نظری در قالب نمونه موردی در سطح شهر شاهرود به بررسی پدیده های ژئومورفیک در مکان یابی واحد های مسکونی به صورت پژوهش میدانی و با استفاده از نقشه مورد بررسی قرار می گیرد.
در بخش سوم
در این پژوهش نمونه گیری انجام می شود و این نمونه گیری از طریف تصادفی با استفاده از جدول مورگان و حجم نمونه منطقه مورد مطالعه انجام شده است نمونه گیری انواع مختلفی دارد در این تحقیق برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شده است. این طرح نمونه برداری که بیشترین کارآیی را دارد در مواقعی که اطلاعات مختلف درباره طبقه های متفاوت جامعه آماری که پارامتر های مختلف دارند ، لازم باشد انتخاب خوبی است لازم به ذکر است که از آنجائیکه احتمال می رفت که پرسشنامه های ارسالی به دلایلی ناقص تکمیل شده و در نتیجه ناچار شویم که آنها را حذف کنیم در جهت افزایش میزان دقت و اطمینان ، حجم نمونه ها با مشخص کردن یک درجۀ دقت مطلوب با توصیه استاد محترم راهنما به 293 نمونه افزایش و برآورد گردید.
از جمله آزمونهای مورد استفاده ، آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بین متغیرهای مختلف می باشد که بر اساس آن با توجه به خطای مورد نظر معنی داری همبستگی بین متغیرها به آماری مورد بررسی قرار می گیرد. از این آزمون برای محاسبه همبستگی بین متغیرهای رتبه ای استفاده می گردد.
1-9- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل دادهها:
بررسی های میدانی وضیعت ژئومورفولوژیکی استقرار سکونتگاه شهر شاهرود در مورد پیشینه پدید های مربوط به پدیده ای مورفولوژیکی مرحله اصلی این تحقیق بشمار می آید. اطلاعات حاصل از مطالعات میدانی با داده ها و نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی و عکس های هوایی منطقه و همچنین جایگاه زمین ساختی منطقه و سابقه لرزه خیزی آن مطابقت داده شده است.
فصل دوم:مبانی نظری تحقیق
شهر به عبارت ساده یک واحد اجتماعی –سیاسیویکواحدفعالیتی فیزیکی و جمعیتی است و یا بصورت کامل تر شهر مجموعه ای از ترکیب عوامل طبیعی اجتماعی ساخته شده توسط انسان است که در آن جمعیت ساکن متمرکز شده است.در نگرش های جهانی تمایز سکونتگاه های شهری از سایر سکونتگاه ها بر ابعاد اکولوژیک شامل تراکم بالای جمعیت ، وسعت بزرگ و اشغال ساکنان شهری در بخش دوم و سوم (صنعت ، خدمات ) و در حال حاضر بخش چهارم شامل بانکداری ، هتل داری و... و همچنین بر ویژگی های اجتمایی و فرهنگی سکونتگاه های شهری ، سکونتگاه های رو ستایی تاکید میگردد.(زیاری،1374،ص77)
2-2-مادر شهر (Metropolis) و کلان شهر (Megalapolis)
مادر شهر ، شهری است که از نظر مرکزیت دولتی و فعالیت های اقتصادی یا فرهنگی بر دیگر سکونتگاه ها برتری دارد و حداقل500000 هزار نفر جمعیت داشته و این جمعیت در فاصله زمانی 45 دقیقه تا مرکز شهر زندگی می کنندو وسیله پیمودن این فاصله در دسترس اکثریت است.
در نظریه مکان مرکزی ، مادر شهر به مکانی گفته می شود که حداقل دارای یک میلیون نفر جمعیت باشد و در سلسله مراتب شهری بتواند به صورت مرکز کنترل اقتصاد جدید در آید و بر ناحیه ای دارای پنج نفر تا سی میلیون نفر جمعیت مسلط شود.
کلانشهر : شامل یک ناحیه شهری است که از چند هسته و متروپل تشکیل گردیده. ناحیه ای که در آن روستاها و شهرکهای یک مادر شهر در نتیجه توسعه وسایل ارتباطی و افزایش سرعت وسایل نقلیه ، با حومه ها و شهرکهای مادر شهری دیگر پیوند میابند و از پیوند آنها یک بافت زنجیری از مادر شهر هها و شهر ها به صورت وسیع ترین شکل شهری تشکیل می شود که در اصطلاح به آن کلان شهر می گویند (شکویی، حسین،1384،ص44)
مکانیابی از ابتدای استقرار انسان در زمین جهت دستیابی به منابع بهتر غذا و یافتن محل کمین در شکار و جنگ،ایجاد سرپناه و محل کار صورت گرفته است.انتخاب مکان مناسب برای یک فعالیتدر.......یکی از تصمیمات پایدار برای انجام یک طرح گسترده است که نیازمند تحقیق در مکان از دیدگاه های مختلف میباشد.در مکانیابی نیاز به اطلاعات زیادی داریم و حجم بزرگی از اطلاعات جزئی برای معرفی مکانهای مختلف باید جمع آوری،ترکیب و تجزیه و تحلیل شوند تا ارزیابی صحیحی از عواملی که ممکن است در انتخاب تاثیر داشته باشند صورت پذیرد.بنابراین در مقیاس شهر مکانیابی فعالیتی است که قابلیت ها و توانایی های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و ارتباط آن با سایر کاربری های شهر برای انتخاب مکانی مناسب برای کاربری ها ی خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهد(اقبالی،1386،ص36)
مکانیابی تاثیر فراوانی در کاهش هزینه های ایجاد و راه اندازی فعالیت های مختلف دارد.به همین دلیل یکی از مراحل مهم و اثرگذار پروژه های اجرایی به شمار می رود.از سوی دیگراهمیت مکانیابی به عنوان مرحله ای تعیین کننده بخش عمده اعظمی از هزینه های احداث و سایر برنامه ریزی های اقتصادی پروژه ها را مورد توحه مدیران و تصمیم گیرنده گان نیز قرار داده است.که نتیجه آن استفاده از روشهای مختلف تصمیم گیری برای مکانیابی به روش علمی بعد از پیشرفت ریاضیات و ظهور رایانه های رایج گشته است و در چند سال اخیر کاربردهای بسیاری در کشورهای اروپایی و آمریکایی داشته است(دهقانیان،1385،ص26)
مسائل مکانیابی،هدفهای مختلفی در بر دارند.هدفها در شناسایی و اولویت بندی معیارهای تصمیم گیری در یک مسله مکانیابی و زیر معیار های آنها اهمیت و نقش مهمی دارند.در یک تقسیم بندی(درینزر 1995)،هدفهای مسائل مکانیابی با رویکرد برنامه ریزی ریاضی و بر حسب انواع تابع هدف،به سه دسته تقسیم شده اند:
این هدفها به نزدیکی هر جه بیشتر محل استقرار کاربری ها به استفاده کنندگان از این فضا ها و کمتر کردن مسافت دارند و شامل قدیمی ترین مسائل مکان یابی میشوند.در واقع مسائلی که تابع هدف آنها به صورت کمینه سازی است هدف های کشش دارند.
این هدف ها مسائل مکان یابی مراکز نامطلوب را در بر می گیرند و از اواخر دهه1970بوجود آمده اند.هدف در این مسائل،حداکثر کردن فاصله مراکز جدید از مراکز موجود است.مدل های که بر ای این نوع هدفها ارائه شدند بعد ها به مدل های مکان یابی مضر معروف شدند.مثال برای این هدف ها یافتن مکان مناسب برای دفن زباله که در آن،یکی از هدفها بیشینه کردن فاصله این مکان،از مناطق مسکونی است.(جعفری،1378،ص56)
هدفهای هستند که تلاش در متعدل ساختن مسافت بین کاربری ها واستفاده کننده گان از این فضاها دارند.این هدفها پیوسته ترین نوع هدفها هستند و هدف اصلی آنها دستیابی به برابری است.این هدفها بیشتر در تصمیم گیری های عمومی کاربرد دارند؛جایی که هدف برقراری عدالت بین افراد است.مانند متعادل کردن حجم کاری مراکز پلیس که سبب متعادل شدن ارائه خدمات به متقاضیان می شود.(پور ابراهیم گل کلایه ،فرقانی،1387،ص56)
2-4-4-اشتباه های متداول در مکان یابی
اشتباه در تعیین محل ضررهای جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.عموما اشتباه در تعیین محل،هنگامی پیش می آیدکه تعریف درستی از آنچه از ما خواسته میشود در دست نباشد. ولی اشتباه های دیگری نیز وجود دارد که مدیران زیرک نیز دچار آن میشوند. برخی از این نوع اشتباه ها برای توجه بیشتر مدیران،محققان و افراد کلیدی و تصمیم گیری در مسائل مکان یابی به این شرح بیان می شوند:
-فقدان بازرسی و شرح دقیق عوامل ونیازمندی ها
- چشم پوشی از بعضی شرایط مورد نیاز و بررسی ناقص نیازمندی های طرح
- مقاومت مدیران اجرایی در انتقال به محل جدید
- توجه بیش از اندازه به هزینه های زمین و در نتیجه انتخاب زمین های ارزان یا رایگان
- بی توجهی به هزینه های حمل و نقل و عدم برآورد درست آن
- پا فشاری در منابع آنی و کوتاه مدت و بی توجهی به آینده
- عوامل محیطی از جمله فشارهای سیاسی
- خطا در به کار گیری روش ها و تکنیک های تصمیم گیری مکان یابی
- عدم اولویت(وزن دهی)متناسب با معیار های تصمیم گیری
- بی توجهی به تغییر و تحولات آینده(تهدید ها،فرصت ها،رشد تقاضا،به هم خوردن توازن مناطق و..)
-در نظر نگرفتن تغییرات سازمانی لازمه مکان یابی(پور ابراهیم گل کلایه ،فرقانی،1387،ص1)
2-5- معیارهای بهینه در مکان یابی کاربری های شهری
کاربری های که در حوزه نفوذ یکدیگر قرار می گیر ند باید از نظر سنخیت و همخوانی فعالیت با یکدیگر منطبق بوده و باعث مزاحمت و مانع انجام فعالیت یکدیگر نگردند(بحرینی،حسین.1377،ص19)
منظور از مولفه سازگاری،قرارگیری کاربری های سازگار در کنار یکدیگر و برعکس جداسازی کاربری های ناسازگار از یکدیگر است.مثلا کاربری هایی از قبیل دود،بو، صدا، شلوغی، آلودگی صوتی، کشتارگاه باید از کاربری مسکونی، آموزشی، بهداشتی، مذهبی ،فرهنگی فاصله داشته باشد.
در مقابل فعالیت های که مکمل یکدیگرند در کنار هم جایابی می شوند.کاربری های خدماتی با ترتیب اولویت همجواری نیز مشخص می شوندبرای نمونه در ضوابط مربوط به کاربری مسکونی ،کاربری های خدماتی، گذران اوقات فراغت و کاربری تفریحی مثل پارک، بهداشتی درمانی،آموزشی تجاری به ترتیب از اولویت همجواری برخوردارند.پورمحمدی،23،1384)
دو مولفه فاصله و زمان مهمترین مولفه ها در مکان یابی کار بری ها هستند.این دو عامل واحد اندازه گیری اسایش محسوب میگردند،جرا که بر اثر تامین آنها سهولت دسترسی به خدمات شهری که یکی از اهداف مهم برنامه ریزی شهری است میسر می شود.
الگوی قیمت زمین شهری در مکان یابی و کارایی کاربری ها نقش مهم و اساسی دارد.هرکاربری از لحاظ اقتصادی و سرمایه گذاری تابعی از قیمت زمین و هزینه های متصور بر ان است که براساس شیوه تحلیل سودمندی هزینه تعیین می شود.(زیاری،1381،ص33)
منظور از مطلوبیت یعنی حفظ عوامل طبعیی، چشم اندازها،فضاهای باز،فضا های سبز،شبکه معابر،فضا های مسکونی است.در مطلوبیت شبکه راه ها،جهات بایستی طوری مکان یابی شود که عابران پیاده و سواره بیشترین لذت و دلپذیری را از مناظر شهری،حومه شهری و پیرامون شهری داشته باشند.
منظور از شهر سالم،رعایت همه کاربری ها با توجه به تراکم و سرانه مطلوب و رعایت استانداردها و معیار های سرانه است.اعمال ضوابط محیطی و بهداشتی مناسب برای کاهش آلودگی حاصل از کاربری های مختلف و رعایت استانداردهای بهداشتی برای تامین سلامتی محیط زیست انسانی یکی از اهداف مکان یابی کاربری هاست.امروزه با قرار دادن لایه های دو جداره از خطرات آلودگی صدا،واحد های مسکونی را در امان نگه می دارند.(پورمحمدی،1386ص76)یعنی امنیت و عوامل امنیتی به عنوان یکی از مولفه های مهم در تعیین مکان کاربری های شهری است.هدف از این کار به طور کلی حفاظت شهر در مقابل خطر های احتمالی است. مثال در این مورد خطر بلایای طبیعی مانند سیل زلزله طوفان و آتشفشان و غیر طبیعی مانند همجواری منطقه صنعتی با منطقه مسکونی که با اصل سازگاری مغایرت دارد و سایر مواردی که به نحوی ضریب ایمنی و امنیتی شهر را تضعیف میکنند.(پورمحمدی،1386ص76)
2-6- تئوری های رایج در مکان یابی مجتمع های بزرگ مسکونی
شهر به عنوان یک پدیده در حال تغییر با چنان سرعتی در حال تغییر و دگرگونی می باشد که دیگر برنامه ریزی رایج و معمولی نمی تواند پاسخگوی این تغییرات باشد.سازگاری با چنین تغییرات سریعی نیازمند برنامه ریزی جدید با شهر و مدیریت شهری می باشد.از آنجایی که فعالیت های انسانی در بستر شهر پراکنده هستند نحوه آرایش فضایی آنان باید به نحوی باشد که ضمن ایجاد کارایی مطلوب برای شهروندان،کمترین اثر نامطلوب را بر محیط زیست بر جای گذارد با این وصف محیط یک شهر را می توان به عنوان سیستمی فرض کرد که از زیر سیستم های متعددی تشکیل گردیده و روابط متقابل بین آنها در جریان می باشد(دهقانیان،1385،ص33)
وظیفه هر برنامه ریز شهری آن است که نسبت به شهر و مسائل شهری نگرش سیستمی و همه جانبه داشته باشد.هر یک از خصوصیات سیستم یعنی تاثیر هر جزء بر رفتار کلی،وابستگی رفتار اجزا و تاثیر انها در کل و عدم استقلال اجزا را می توان در سیستم های شهری مورد توجه قرار دادودر این سیستم عناصر شهری اجزای ان را تشکیل می دهند.کارکرد هر یک از عناصر شهری بر کاربر کلی شهر تاثیر دارد و نحوه عملکرد و کارایی هر یک از اجزا به یکدیگر مرتبط و وابسته است.در اوایل دهه 1950این تفکر در برنامه ریزی حمل و نقل شهری اثر گذاشت و از ان پس به جای مطالعه هر یک از مسائل ترافیکی به طور جداگانه تفکر سیستمی یعنی دید و نگرش کل گرایانه و تمام اجزا را مورد توجه قرار داد. بر اساس همین دیدگاه برنامه ریزان قادر به تحلیل و ارزیابی کاربری های شهری در وضع موجود بوده و میزان انطباق و سازگاری هر یک از کاربری ها را در ارتباط با سایر کاربری ها و فعالیت ها می سنجد.با عنایت چنین فرایندی برنامه ریز توانست در جهت ارائه تصمیمات مناسب تر در انتخاب مکان بهینه کار بری ها در سطح شهر و در انطباق با همجواری ها را اتخاذ کند و از سنخیت و عدم سنخیت یک کاربری با کاربری های دیگر که در مجاورت ان قرارگرفته اند آگاهی یابد. این دیدگاه در حال حاضر در قالب مدل های مختلف همچون ساختار فضایی شهر،مدل توسعه شهری،مدل کاربری زمین و مدل فعالیت و مدل مکان یابی کاربری زمین ارائه گردیده و حل مسائل شهری سهم قابل توجهی دارد(دستجردی ،1379،ص98)
تئوری مکان مرکزی به دنبال عوامل موثر در مکان گزینی خدمات سکونتگاه های شهری است.این تئوری یکی از علمی ترین ساخت سکونتگاه ها و جایگزینی خدمات شهری می باشد که والتر کریستالر جغرافیدان المانی به اقتباس از ایده های فن تونن،ژرژ کهل و الفرد وبر می باشد.به طور کلی اصولی که مکان مرکزی بر ان استوار است را می توان در چند اصل خلاصه کرد(مختاری،1385،ص89)
الگوی بخشی فعلیت های انسان در فضا سه گوشه ای است که فاصله مکانی در نتیجه فضا و مکان با مسافت ها در نظام گیری فعالیت های انسانی نقش سازنده ای را بر عهده دارد(شعاع دسترسی)
جمعیت به گونه ای در درون یک دشت یکنواخت توزیع شده اندکه در ان به طور یکسان حمل و نقل به همه جهان به آسانی امکانپذیر است و همه از درامد یکسانی برخوردارندو مصرف کنندگان به کالاها و خدمات حداقل مسافت را طی میکنند. (مختاری،1385،ص89)
توزیع فعالیت های انسانی از اصول سلسله مراتبی وتسلسل برخوردار می باشند.بنابراین تعدادی از مکانها مرکزی دارای کارکردهای بیشتری هستند که در سطح بالاتر نظام سلسله مراتب مرکزی قرار دارند.در حالیکه مکان های نیز وجود دارند که در سطوح پایین سلسله مراتب قرار دارند. (مختاری،1385،ص90)
2-6-3-تئوری جاذبه یا تئوری ویلیام رایلی
الگوی ریاضی که پیش بینی کننده کنش متقابل بین دو مکان است وتابعی از اندازه و فاصله جداکننده بین دو مکان می باشد و بر پایه قانون نیوتن است. در این الگوجاذبه رابطه مستقیمی با اندازه جمعیت ومکان و رابطه عکس با مجذور فاصله دارد.
اغلب روش های مورد استفاده در رابطه با مکان گزینی تاکید خاصی روی هزینه های مرتبط با حمل و نقل داشته که خود وابستگی بسیار زیادی به مسئله فاصله دارد به همین دلیل عامل فاصله از جمله اساسی ترین عوامل در مباحث مکان یابی و برنامه ریزی محسوب میشود.در تمام تئوری ها بر روی سه عامل جمعیت، شعاع دسترسی، و سلسله مراتب در انتظام بخشی به منظور خدمات رسانی اسان تر به ساکنان عنایت داشته اند. (دهقانیان،1385،ص44)
مثلا ایجاد یک کودکستان و مهد کودک با واحد های تجاری خرد روزانه در کوی و مسجد و مدرسه ابتدایی در محله و مدرسه راهنمایی و مراکزبهداشتی در برزن و دبیرستان،درمانگاه و دندانپزشک در ناحیه و... نمونه ای از سلسله مراتب عناصر تشکیل دهنده می باشد(دهقانیان،1385،ص43)
2-7- مدل های رایج در مکان یابی کاربریی ها
2-7-1-فرایند تحلیل سلسله مراتب AHP
در ارزیابی هر موضوع ما نیاز به معیار های اندازه گیری با شاخص داریم انتخاب شاخص های مناسب امکان می دهد که مقایسه درستی بین جایگزین ها و التر ناتیو ها به عمل آوریم.اما وقتی که چند یا چندین شاخص برای ارزیابی در نظر گرفته می شود، کار ارزیابی پیچیده میشود و پیچیدگی کتر زمتنی بالا میگیرد که معیارهای چند یا چندین گانه با هم در تضاد و از جنس های مختلف باشند.در این هنگام کار ارزیابی و مقایسه از حالت ساده تحلیلی ساده که ذهن قادر به انجام ان است خارج می شود و به یک ابزار تحلیلی قوی نیاز خواهد بود.یکی از ابزارهای قدرتمند برای چنین وضعیت های مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی با AHP است.این روش با تحلیل وضعیت موجود کاربری ها به انتخاب مکان بهینه در شهر یا ناحیه می پردازد(مختاری،1385،ص21)
روش کار به این صورت است که به منظور تعیین مکان بهینه یک فعالیت چند موقعیت یا چند معیار مورد ارزیابی قرار میگیرد و سپس مناسب ترین موقعیت با توجه به معیارهای انتخابی امتیاز کسب میکند که برای استقرار یک فعالیت مورد استفاده قرار میگیرد روال کار در مدلAHP به صورت زیر است:
مرحله اول) وزن دهی به سنجه ها:
در این مرحله به هر یک از سنجه های انتخابی وزنی داده می شود.
مرجله دوم ): وزن دادن به جایگزین ها:
سنجه ها در یک ماتریس قرار گرفته و به صورت زوجی مورد سنجش قرار میگیرد و وزن هر یک از انها در مقایسه با دیگری معلوم می شود سپس تمام سنجه ها با استفاده از روش نرمال کردن وزن می شوند.
مرحله سوم) ترکیب وزن ها:
در این مرحله با در دست داشتن وزن سنجه ها و امتیاز الترناتیو ها به وزن ترکیبی هر یک از سایت ها از طریق حاصل ضرب وزن سنجه ها با امتیاز الترناتیوها به دست می آید و سایت ها به ترتیب وزنی که به دست می اورند سطح بندی می شوند.
مرحله چهارم ) آزمایش سازگاری:
این مرحله تعیین سازگار ی ها می باشد که در نظر تحلیلگروجود دارد(مختاری،1385،ص21)
2- مدل تحلیل در فرایند GIS:
انتخاب مکان مناسب خدمات شهری نیاز به اطلاعات جزئی شهری در سطوح وسیع و همچنین عوامل مختلف طبیعی از قبیل اب و هوا،زلزله خیزی،بافت زمین و توپوگرافی و مسائل انسانی مثل راه های ارتباطی و دسترسی و مجاورت و جمع آوری،ترکیب و آنالیز آنها دارد که انجام چنین عملیاتی با استفاده از نرم افزارهای GIS عملی گشته و این نرم افزار علاوه بر سنجش تاثیرات عوامل مختلف بر روی هم و همچنین بر روی کاربری های خدمات شهری قادر به تحلیل موفقیت کاربری ها نسبت به شعاع دسترسی و آستانه های جمعیتی (عوامل مورد توجه در تئوری مکان مرکزی کریستالر...) می باشد.(دهقانیان،1385،ص39)
2-7-2-سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)
بی گمان ظهور رایانه در عرصه حیات بشری تاثیر شگرفی بر فعالیت های آدمی گذاشته و امکان جمع اوری،ذخیره سازی،بازیابی، آزمایش و پردازش اطلاعات مکانی را به عنوان ابزاری جهت تصمیم گیری و برنامه ریزی فراهم اورده است.
پیش از بهره گیری از فن آوری رایانه اطلاعات جغرافیایی به روش سنتی در قالب اسناد و نقشه های کاغذی تهیه و نگهداری می شدند.بکارگیری این روش نه تنهامستلزم صرف زمان و هزینه قابل ملاحظه بود بلکه امکان تحلیل و برسی داده ها و حصول نتایج مورد نظر را همواره با دشواری مواجه ساخت. از آغاز دهه 1960سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تهیه، نگهداری،تحلیل و نمایش نقشه ها و اطلاعات در نهاد های دولتی معرفی شد و توجه برنامه ریزان شهری،مهندسان،پردازش کنندگان اطلاعات،مدیران اجرایی و سیاست گزاران را به خود جلب نمود. سیستم اطلاعات جغرافیایی آخریت دستاورد پیشرفت فن اوری در زمینه مهندسی نرم افزار است و به مجموعه ویژه رایانه ای اطلاق می شود که قابلیت برقراری ارتباط بین اطلاعات حرفی عددی را داشته باشد به عبارتی برای ثبت اطلاعات در GIS عوارض فیزیکی به شکل نقطه،خط و سطوح از روی نقشه و اطلاعات توصیفی به صورت عددی و حرفی در داخل جدول مشخص می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،1380،ص1)
در واقع GIS مجموعه سازمان یافته ای از سخت افزار و نرم افزار کامپیوتری اطلاعات جغرافیایی و افراد متخصص است که به منطور کسب،ذخیره،به هنگام سازی،پردازش،تحلیل و ارائه و نمایش کلیه شکل های اطلاعات جغرافیایی،طراحی و ایجاد شده است بطوری که در این سیستم امکانات ذخیره، سامان دهی،بازیابی اطلاعات نقشه ای(گرافیکی،انجام عملیات فضایی و تحلیل مکانی عوارض جغرافیایی و روابط میان این عوارض وجود دارد. این سیستم باید قادر باشد تا اطلاعات مزبور را در زمینه های گوناگون و از منابع مختلف جمع اوری میگردد به هم دیگر مرتبط ساخته و انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.سیستم اطلاعات جغرافیایی میبایستی همچنین قابلیت ارائه این اطلاعات را بر روی صفحه رایانه داشته باشد به گونه ای که بتوان اطلاعات مربوط به هر نقطه را در یک جدول مشاهده کرده و در صورت لزوم انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد(نیک فوم،1379،ص10)
2-7-3- سیستم اطلاعات جغرافیایی ، قابلیت و کاربرد آن
سیستم اطلاعات جغرافیایی میتواند کاربردهای گوناگونی در امور شهر سازی،عمران،حمل و نقل و ترافیک،درآمد و نوسازی ، بهداشت ، مدیریت املاک ، پست وبرق و ... داشته باشد.با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی طیف وسیعی از اطلاعات کلان شامل اطلاعات شهری ، منطقه ای یا محله ای به همراه جزئی ترین اطلاعات در حد بلوک و حتی ملک افراد ثبت ارزیابی و ارائه می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،1379،ص10)
این سیستم ابزاری قدرتمند برای کار با داده های مکانی می باشد.در سیستمgis یک نقشه واقعی تبدیل به یک نقشه رقمی (دیجیتالیزه) می شود.لذا از نظر فیزیکی حجم کمتری را نسبت به روش های سنتی(مانند نقشه های کاغذی)اشغال می کند.ویژگی بارز و با ارزشی که سیستم اطلاعات جغرافیایی را از دیگر سیستم های اطلاعاتی جدا می سازد،توانایی به کار گیری توام داده های مکانی (Spatial data) و توصیفی(Non Spatial data) است.
با استفاده از توانایی های کامپیوتر مقادیر بسیار عظیمی از داده ها را می توان با سرعت زیاد و هزینه نسبتا کم نگه داری و بازیابی نمود. در این سیستم امکان ورود انواع داده ها و اطلاعات در شکل ها و قالب های متفاوت وجود دارد مانند متن ها ، نقسه ها، تصاویر ماهواره ای و هوای، فیلم و... امکان انجام آنالیز پیچیده با مجموعه داده های مختلف مکانی،غیر مکانی بصورت توام مهمترین قابلیت gis می باشدکه نمی توان آن را با روش های دیگر مثل روش های آنالوگ انجام داد. سیستم اطلاعات جغرافیایی معمولا سیستم های تصویر متعددی را پشتیبانی میکنند و برنامه هایی برای تبدیل یک سیستم دیگر داردند.قدرت پردازش gis ما را قادر می سازد تا داده های جغرافیایی را به صورت کیفی تحلیل نماییم(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،1379،ص11)
تجزیه و تحلیل پیچیده می تواند تا رسیدن به یک جواب مطلوب پالایش شوندهمراهی ما با روش های سنتی بسیار گران و غیر ممکن بوده است. به هنگام نبودن نقشه ها در gis با سهولت و سرعت بسیار قابل توجهی صورت می پذیرد. از سوی دیگر ارائه خروجی های مختلف از لحاظ کیفیت، دقت، سهولت و تنوع از قابلیت های دیگر این سیستم می باشد که این خروجی ها به صورت نقشه ها،جدول و نمودار ها از مقادیر بصورت کاغذی یا به صورت نمایشی صفحه مانیتور ارائه گردند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعات مربوط به مکان یابی کاربری اراضی شهری کارایی گسترده ای دارد. این سیستم در زمینه مدیریت کاربری اراضی شهری کمک میکند تا در سریع ترین زمان ممکن مکان های مناسب جهت کاربری های مورد نیاز در سطح شهر پیدا شده و به معنای عام نقشه مکان یابی بهینه کاربری های شهری را به شهرسازان ارائه می دهد(نیک فوم،1379،ص3)
چهار قابلیت اساسی سیستم اطلاعات جغرافیایی،ورود داده ها،مدیریت داده ها،پردازش و تجزیه داده ها و ارائه خروجی های مناسب روش سود مندی است که امکان درک ارتباطات فضایی بین عوارض نقشه را فراهم میسازد. سطح تحلیل در gis شامل سه مرحله جمع آوری اطلاعات،تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس محاسبات آماری و ریاضی و در نهایت مدل سازی و پیش بینی روند تغیرات پدیده ها و پیشنهاد اقدامات لازم می باشد(همان منبع،1379،ص45)
شاهکار برجسته gisدر امور شهرسازی و برنامه ریزی شهری توانایی ترکیب داده ها و بر روی گزینه های مختلف تصمیم گیری با نمایش سناریو های متفاوت حاصله از نتایج تصمیم گیری با استفاده از شبیه سازی می باشد.این قابلیت منجر به دخالت و مشارکت شهروندان در امور برنامه ریزی شهری گشته است.این قابلیت نتایج و پیامدهای مثبت و منفی هر کدام از گزینه های تصمیم گیری علاوه بر نمایش تصویری گزارشات متنی را بصورت ساده و قابل فهم برای عموم مردم را امکان پذیر می سازد.در زیر به مراحل مرفی جهان واقعی در محیطgis اشاره می کنیم(دهقانیان،1385،ص3)
در ابتدا باید یک تصویر ویک دید و درک از جهان واقعی پیدا شود.به عبارت دیگر این که ما از مجموعه اطلاعات واقعی چه می خواهیم که به آن مدل جهان واقعی یاreal world mod گفته می شود.
ایجاد data model: مدل داده یا مدل جهان واقعی یا real world model را برای data base قابل درک و فهم می نماید،یا به عبارت ساده تر در این مرحله تعیین میگردد که عارضه با چه مشخصات،دقت ومقیاسی باشد تا قابل درک و فهم برای data base مدل گردد.
انتخاب data base : که با توجه به این عوامل صورت میگیرد:
الف) ایجاد و جمع آوری اطلاعات و کنترل آنها
ب)ساختار دهی اطلاعات.
ج)دخیره سازی اطلاعات
- به هنگام کردن و تبدیل فرمت اطلاعات.
- مدیریت داده ها.
-پردازش داده ها.
- بازیابی و نمایش.
- تجزیه و تحلیل و ترکیب اطلاعات.
Gis از داده های موجود در data base استفاده می کند. داده ها شامل موقعیتattribute و ارتباط بین عوارض می باشد به عنوان سیمای تقریبی از جهان واقعی در data base قرار می گیرند(دهقانیان،1385،ص3)
عبارت است از ساختمانی با اثر متقابل فرآیندها و شکل های زمین که به طور مجزا یا مشترک عمل کرده و مجموعه ای از واحدهای شکلی زمین را ایجاد می کنند(خیام،1379،ص34)
مثال : یک حوضه زهکشی همراه باقله های بهم مرتبط ( خطوطتقسیم آب،تپههاوشبکهزهکشیومجراهایاصلیآبرفتی ) کهحفظچنینسیستمیبهمقدار ورودیمواد،بهسیستمجابجاییآن داخل سیستموخروجمواد از داخلسیستمبستگیدارد.واگرمااینسیستمرابه 3 بخشتقسیم کنیم بخش بالایی آن محل اولیه ی پیرایش مواد رسوبی است ، منطقه ی 2 محل عبور یا حول مواد است و منطقه 3 حوضهی رسوبییامنطقهی ته نشست مواداست.(افتخاری،1387،ص7)
مطالعات ژئومورفیک طیف وسیعی از دو نگرش اساسی را در بر می گیرد.
1 –مطالعات تاریخی که میکوشد براساس نشانه های فرسایشی و رسوبی در سطح زمین به توالی حوادث تاریخی زمین پی ببرد مانند فعالیت های زمین ساختی ، سطح دریا و اوضاع اقلیمی .
2 –مطالعات تجربی درزمینه فرآیندهای متداول معاصروبررسی رفتارموادتشکیل دهنده زمین که به طورمستقیم قابل مشاهده اندوژئومورفولوژیستها را در شناخت ثبات و تغییر شکل های زمین یاری می دهند.(محمودی،1387،ص23)
دو مفهوم دیگر ژئومورفیک که در فهم بیشتر و بهتر ماهیت تکامل و چشم انداز خشکی موثرند عبارتند از "پاسخ پیچیده " و " آستانه ها " ی ژئومورفیک .(بازیار،1375،ص23)
ارتباط پیچیده بین بخش های مختلف سیستم های ژئومورفیک ( برای مثال بین آبراهه های اصلی آبرفتی ، شبکه جریان فرعی ، شیب های پای کوه ، عناصر دامنه های اصلی کناره ی دره ، راس های دره و خطوط تقسیم آب ) ایجاب می کند که تغییر اعمال شده ی بیرونی َ، با گذشت زمان های طولانی در تمام سیستم به صورتی پیچیده پخش شود . چه بسا هر بخش برای رسیدن به تعادل تازه ی خود تغییرات زیادی را متحمل شود . این مطلب بدین معناست که کنش های هر سیستم نا مشخص است ، به حدی که همیشه نمی توان در خصوص نتایج ناشی از محرک معین برای ایجاد تغییر ، طرحی واحد و فوری پیش بینی کرد. برای مثال ، وقتی که حوضه های آزمایشی کوچک زهکشی دوباره جوان می شوند ، این سیستم فقط به برش بستر پاسخ نمی دهد ، بلکه با ایجاد برش ، افزایش و تجدید شیارها به جستجوی تعادل جدید می پردازد . این کنش ، نمونه ای از پاسخ پیچیده سیستم است . پیچیدگی پاسخ به آستانه ها نیز مربوط می شود. حد آستانه نیز با علل " داخلی " یا "خارجی"ارتباط دارد. آستانه ممکن است ازعامل خارجی تاثیرپذیردبرای مثال،تغییرات شدیداقلیمی،پوشش گیاهی راازبین برده،زمین رادرمعرض فرسایش قرارمیدهدوشکل زمین راازآنچه قبلابود،کاملامتمایز می کند ، به طوری که حتی پس از بازگشت وضع اقلیمی به حالت اولیه ، زمین در بازیابی ناتوان است . تاثیر عامل داخلی بر آستانه زمانی است که رسوبات جمع شده در داخل سیستم رودخانه ای ( مثلا در دشت سیلابی یا بر روی دامنه ها ) در شیب های تند آستانه ای به حالت عدم تعادل درآیند و پدیده های فرسایشی را افزایش دهند.(خیام،1379،ص137)
هنگامی که اثر متغیرهای خارجی ، همچون ناهمواری حاصل از پدیده ایزوستازی ، با تاثیرات پاسخ پیچیده و آستانه های ژئومورفیک جمع شود ، بدیهی است که برهنه سازی پوشش گیاهی –دستکم درمراحل نخستین چرخه ی ژئومورفیک– بر خلاف آنچه در چرخه ی دیویس فرض شده ، فرآیندی ساده و پیشرونده نخواهد بود ، بلکه شامل پدیده هایی فرسایشی خواهد بود که تحت تاثیر مراحل آرامش نسبی از هم جدا شده و سلسله وقایع پیچیده ای را به وجود آورده است. بیشتر این پیچیدگی ، ناشی از تاخیر انتشار این تاثیرات در سطح زمین است. مثلا تغییرات آبراهه ها که نزدیک دهانه ی حوضه زهکشی در پی برش اتفاق می افتد پاسخی به اوضاع حاکم بر آن زمان و مکان است ، در حالی که این آبراهه ممکن است برای تغییرات ناشی از این برش که در بخش بالایی سیستم رودخانه ای اعمال شده است آمادگی نداشته باشد . بنابراین هنگامی که پاسخ بخش بالایی ظاهر می شود حفر در بخش پایینی با رسوبگذاری همراه است.(باقری،1387،ص90)
مکان و زمان ، قالب هایی انفعالی نیستند که حوادث در چهارچوب آنها اتفاق بیافتد ، بلکه از خود واکنش نشان می دهند و خود را بر پدیده ها تحمیل می کنند . این روند ما را مجبورمیکندتاعوامل تاثیروتاثروتغییرات متقابل رابه منظورایجادحالت تعادل براساس آنها ( زمان ومکان )انتخاب کنیم.(بلادپس،1384،ص89)
سه مقیاس زمانی برای تفسیرهای ژئومورفیک جالب توجه است.
زمان بندی های طولانی زمین شناختی را در برمی گیرد که با مقیاس میلیون ها سال سنجیده می شود و برای بررسی منطقه های وسیع با تغییرات آرام و تجمعی مناسب است . متغیرهای اصلی ومستقل کنترل کنندهی شکلهای چرخهای زمین عبارتنداز : زمان،ناهمواری اولی یااختلاف ارتفاع کلیبین بخش های مرتفع و پست که بر اثر حرکات زمین ، فعالیت های آتشفشانی یا تغییرات سطح دریا پدید آمده است و بر شیب زمین و به دنبال آن ، بر میزان تخریب در بخش پایینی جریان اثر می گذارد. زمین شناسی یا جنس سنگ و ساختمان زمین و اقلیم که بر مقدار آب جاری در سطح زمین و نوع پوشش گیاهی و جز این موثر است.از سوی دیگر ، روشن است که نوع پوشش گیاهی و تراکم آن ، ناهمواری موجود در زمان معین ، دبی رودخانه و رواناب دامنه و میزان تخلیه رسوب در واحد سطح ، شکل شبکه زهکشی ( مثلا تراکم خطوط زهکشی در هر کیلومتر مربع ) ، شکل دامنه های فرسایشی تپه و مقدار کل تخلیه آب و رسوب از یک منطقه وسیع ، متغیرهای وابسته هستند.(دونکامپ،1370،ص78)
2-11-1-2-زمان درجه بندی شده
این مقیاس برای گستره های زمانی کوتاهتر کاربرد دارد که در خلال آن ، مناطق کوچکتر مانند دامنه ی تپه ها و شاخه های رود ،به تعادلی یکنواخت می رسند . این مجموعه بر اثر پس خورند منفی باعث نوساناتی در پیرامون موقعیت متوسط شکل یا میزان جابجایی می شود که به فرایندهای محرک آنها ارتباط دارد. این حالت تعادل ، متغیرهای زمان و ناهمواری اولیه ( متغیرهای کنترلی ) را بی اثر می کند ، متغیرهای زمین شناسی و اقلیم –کهپوششگیاهی ، ناهمواری های موجود و مقدار تخلیه ی آب و رسوب در واحد سطح سبب پیوند آنها به هم شده است –متغیرهایمستقلهستندوشکلشبکهزهکشی،شکلدامنهیتپهومقدارکلتخلیه یآبورسوببهصورتمتغیرهایوابستهباقیمیمانند . اینتغییراتدرعملکردمتغیرهابرگستره زمانی کوتاهی اشاره دارد که در خلال آن ، متغیرهایی مانند پوشش گیاهی ، ناهمواری موجود و مقدار متوسط تخلیه ی آب و رسوب در واحد سطح را می توان ثابت در نظر گرفت . در این زمان کوتاه ، اثر این متغیرها در شکل موجود شبکه های زهکشی ، شیب تپه ها و مقدار کل تخلیه ی منطقه ای آب و رسوب تقسیم شده که تغییرات آنها به صورت نوسانهایی در پیرامون مقادیر ثابت میانگین بروز می کند.(جعفری،1387،ص56)