Probability and social science : methodological relationships between the two approaches

Daniel Courgeau

Empirical Modelling in Regional Science: Towards a Global Time‒Space‒Structural Analysis

Timo Mitze (auth.)

Flexible Food Packaging: Questions and Answers

Arthur Hirsch Ph. D., FAIC (auth.)

بررسی و گاه نگاری تپه جعفرآباد A و B و C (ارسنجان)WORD

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده1

فصل اول:کلیات

1-2- اهداف برجسته تحقیق. 5

1-3- پیشینه پژوهش... 5

1-4- پرسش ها5

1-5- فرضیه ها5

1-6- روش انجام تحقیق. 6

1-7- موقعیت جغرافیایی ارسنجان. 6

1-7-1- چینه شناسی.. 7

1-7-2- پوشش گیاهی.. 8

1-7-3- جغرافیای تاریخی ارسنجان. 8

1-7-4-جمعیت ونیروی انسانی.. 10

1-7-5- وضعیت اقتصادی.. 10

1-7-6- بررسی منابع آب.. 10

فصل دوم:شناسایی برخی از محوطه های پیش از تاریخ ارسنجان

2-1- رحیم آباد.13

2-2- اشگفت امیرقلی.. 13

2-3- پناهگاه قلاتخوار. 14

2-4- اشکفت تلمبه مالکی.. 14

2-5- پناهگاه صخره ای کمال آباد15

2-6- غارصفرآباد15

2-7- غارکشمشی.. 16

2-8- پناهگاه پیرقوچ. 16

فصل سوم:بررسی باستان شناسی تپه جعفرآباد

3-1- اهداف بررسی.. 18

3-2- روش بررسی.. 18

3-3- نمونه برداری.. 19

3-4- تپهجعفرآبادa. 19

3-5- تپه bجعفر‌‌آباد19

3-6- تپه c. 20

3-7- دادهها20

3-9- نمونه های سنگی.. 21

3-10- سفال تپه های جعفرآباد21

3-11- مشخصات فنی سفالها22

3-11-1- نوع ساخت.. 22

3-11-2- کیفیت ساخت.. 22

3-11-3- رنگ سفال. 22

3-11-4- فرم. 23

3-11-5- تزئین.. 23

3-11-6- ریخت شناسی سفال. 24

3-11-7- دست ساخته های سنگی تپه ها24

فصل چهارم:گاهنگاری و سفال

4-1- فارس عتیق. 26

4-1-1- فارس عتیق1. 26

4-1-2- فارس عتیق2. 26

4-2- فارس قدیم. 27

4-3- فارس میانه. 27

4-4- فارس جدید. 27

4-4-1- آغاز بانش: (لپویی)27

فصل پنجم:دست ساخته های سنگی

5-1- اهمیت سنگ دردوران پارینه سنگی.. 34

5-1-1- نوسنگی.. 34

5-1-2- معرفی دست افزارهای سنگی مورد بررسی.. 35

5-1-3- دست ساخته های مورد بررسی ما از نوع :37

فصل ششم:برآیند سخن

پیـوست ها44

منابع و مآخذ. 88

چکیده:

یافته­های (دانسته های اطلاعات) ما از دوره نوسنگی دشت ارسنجان بسیار اندک است. بررسی هایی که تاکنون در این منطقه با حوزه توسط آقایان ایکیدا واندنبرگ و سامنر انجام شده ببنظرمی رسدروشمند نبوده و اهداف خاصی را به دنبال نداشته است، تنها در دوره پارینه سنگی ،انسان شناسی موردتوجه قرارگرفته که توسط پژوهشکده باستان شناسی ایران و دانشگاه تسوکوبای ژاپن پژوهش­هایی در حال انجام است. با توجه به عدم بررسی روشمند محوطه­ای در این منطقه اساس این پژوهش بر این مهم قرار گرفت.

تپه­ی جعفرآباد که در انتهای جنوب شرقی سلسله کوه های زاگرس واقع شده است. مورد بررسی مقدماتی واقع گردید و ثبت آثار توسط میراث فارس در سال 1385 انجام شده که بیانگر اهمیت این محوطه از دوره نوسنگی تا صدر اسلام است. مطالعه آثار گردآوری شده نشان می دهد که این حوزه در دوره پیش از تاریخ دارای جایگاه فرهنگی خاصی درسرزمین فارس داشته است و ارتباط بسیار نزدیکی با محوطه های همزمان در دشت مرودشت برقرار کرده است و نقش گذرگاه ارتباطی در حوزه های فرهنگی فلات مرکزی و جنوب غربی ایران مخصوصاً دشت شوشان ایفا نموده است. بنابراین برای هرچه بهتر شناخت اهمیت تپه هایی جعفرآباد منوط به انجام گمانه زنی، لایه نگاری و کاوش های باستان شناسی آینده است که و مطالعه روابط فرهنگی و تأثیر و تأثر این منطقه با دیگر نقاط با انجام بررسی های هدفمند و منظم میسر خواهد شد.

 واژگان کلیدی: بررسی باستان شناختی/ دوران پیش از تاریخ یا نوسنگی دشت دشت ارسنجان، تپه جعفرآباد

مقدمه:

شهرستان ارسنجان بین عرض جغرافیایی 40 29 تا 55 29 درجه شمالی و طول جغرافیایی 10 53 تا 35 53 درجه شرقی واقع گردیده این شهرستان درشرق استان فارس قرارداردو از شرق به شهرستان بوانات از شمال و غرب به شهرستان مرودشت و از جنوب به شهرستانهای نیریز و شیراز محدود می شود. شهرستان ارسنجان قبلاً یکی از بخش های شهرستان مرودشت بوده و در سال 1377 به شهرستان تبدیل شد. این شهرستان دارای یک بخش و 3 دهستان است و شامل 120 آبادی (78 آبادی مسکونی دائمی، 2 آبادی مسکونی موسمی، 25 آبادی خالی از سکنه دائمی، 15 آبادی خالی از سکنه موسمی) و یک شهر (شهر ارسنجان) است.

پژوهش هایی که دراین دشت توسط لوئی واندنبرگ(1342 م)، سامنر(1330). و یکیدا(1357) انجام شده نشان دهنده ارتباط فرهنگی بسیار گسترده بین محوطه های هم دوره در این منطقه است.

روستای جعفرآباد حوزه مورد بررسی نگارنده نیز یکی از آبادی های ارسنجان است.که دارای تپه های متعددی که بررسی آنها اساس پژوهش پیش رواست؛

تپه های جعفرآباد به دلیل تنوع سفال های نوسنگی در سطح محوطه و همچنین تشابه گونه، فرم و طرح های سفالها با نمونه های هم زمان خود در تل باکون.شغا،تیموران و......وگونه های مختلف دست ساخته های سنگی برای درک بهترارتباط فرهنگی جهت بررسی انتخاب گردید.

این پژوهش در شش فصل به شرح زیر نگاشته شده است:

فصل اول کلیات و موقیت جغرافیایی و اقلیمی دشت ارسنجان

فصل دوم به شناسایی محوطه های پیش از تاریخ دشت ارسنجان می پردازد.

فصل سوم به بررسی باستان شناختی تپه جعفر a,b,c اختصاص دارد .

فصل چهارم معرفی سفال

فصل پنجم معرفی دست ساخته های سنگی

فصل ششم به برآیند سخن اختصاص دارد.

 فصل اول

کلیات

1-1- بیان مسئله

باتوجه به همجواری دشت ارسنجان با دشت های مرودشت وپاسارگاد و وجود اثار پیش از تاریخی در این مناطق دشت ارسنجان نیز ازاین لحاظ بسیارغنی بنظرمی رسدچنانکه اشگفت ها و غار هاو تپه وتپه های پیش از تاریخی در نزدیکی تل جعفراباد وجود دارد، مطالعه تل های مذکور میتواند روشنگر ویزگی های فرهنگی منطقه در دوران های مورد نظر باشد.

اهمیت وضرورت انجام تحقیق وجنبه های نوآوری آن، مهمترین مساله ایی است که دراین پژوهش به آن پرداخته می شود مطالعه داده های پیش از تاریخی تل جعفرآباد a.b.cد شامل سفال وابزارسنگی به منظور ارائه الگویی از داده های سفالی و ابزار سنگی منطقه بنیانی برای مطالعات جامع تر بعدی است با توجه به اینکه در منطقه تل جعفراباد بجز ثبت اثر هنوز بررسی جامع باستانشناسی انجام نشده، ضرورت دارد که اثار احتمالی دوران های مختلف ان نیز در مطالعات اینده مد نظر قرارگیرد

بررسی این تپه ها با اهداف زیر انجام خواهدشد

1-شناخت و طبقه بندی سفال تپه ها براساس شکل،رنگ،تزیینات وتکنیک ساخت

2-توصیف وطبقه بندی ابزارسنگی تپه ها

3-طراحی سفالهای شاخص دوره های مختلف تپه ها

4-مقایسه سفال های این تپه ها با مناطق همجوار و همدوره جهت گاهنگاری آنها که می تواند در شناخت و ارتباط فرهنگی انها نیز موثرباشد.

5 -شناخت و شناساندن اهمیت این تپه ها به ساکنین ضروری می نماید زیرا فعالیتهای کشاورزی تادامنه تپه گسترش یافته و چوپانان و موتورسواران از این تپه ها که شاخصه های مهمی از دوران نوسنگی است جهت راه میانبر استفاده قرار می کنند و همچنین سطح تپه ها، محل تخلیه زباله های خانگی روستایی است و بدین ترتیب دیر زمانی نخواهد گذشت که تپه های مذکور به طور کلی منهدم خواهند شد.

1-2- اهداف برجسته تحقیق

1-فراهم نمودن زمینه گاهنگاری تل جعفراباد برای منطقه با استفاده از داده های فرهنگی همچون سفال و ابزارسنگی

2-شناسایی و معرفی سفال و ابزارسنگی به منظوردرک هرچه بهترتحولات فرهنگی منطقه در دوره های مختلف پیش ازتاریخ

3-مطالعه روابط فرهنگی با دیگر نقاط فارس

1-3- پیشینه پژوهش

بجز بررسی کلی منطقه ارسنجان توسط ایکیدا 1357وواندنبرگ و سامنرثبت اثر توسط میراث فارس در سال 1385 تاکنون هیچ بررسی باستان شناسی در این تپه ها انجام نگرفته و کیفیت استقرارهای این تپه ها تا حدودزیادی ناشناخته است.

1-4- پرسش ها

1- آیا سفال ها و دست ساخته های سنگی تپه های جعفرآبادازنظر گونه شناسی و فن آوری قابل مقایسه بادیگر محوطه های همجواراست یابومی خود منطقه است.

2-سنت سفالگری ودست ساخته های سنگی این منطقه ازجه الگویی پیروی می کند

3- آیا اکولوزیک در استقرار و بوجود امدن فرهنگ های پیش از تاریخ در تل جعفرآباد نقش تعیین کننده داشته است و یا واقع شدن بر سر راههایی ارتباطی و جغرافیای منطقه در شکل بخشیدن به استقرارهای پیش از تاریخ موثربوده است

1-5- فرضیه ها

1-در دوره های مختلف پیش ازتاریخی این منطقه احتمالا دارای اهمیت فراوانی بوده است

2-سنت سفالگری جعفرآباد، به دلیل واقع شدن در نزدیکی تپه­های شاخص پیش از تاریخ جلگه مرودشت، احتمالا از برخی جنبه ها متاثر از آنها است.

3-مطالعه سفال و دست ساخته های سنگی تپه های جعفرآباد می تواند توالی گاهنگاری محوطه های مورد بررسی را روشن سازد

1-6- روش انجام تحقیق

تحقیق حاضر مبنی بر اطلاعات حاصل از بررسی روشمند است که بصورت جمع آوری انواع یافته های باستان شناختی/اساسا سفال و دست ساخته های سنگی/حاصل از پژوهشهای میدانی استواراست.

برخی از اطلاعات مورد نیاز دراین تحقیق به روش کتابخانه ای و ازمنابع و داده های بدست امده از کاوش های باستان شناسی در محوطه ها ومنطقه وبررسی های باستان شناختی مناطق هم دوره استان فارس فراهم شده است.

1-7- موقعیت جغرافیایی ارسنجان

شهرستان ارسنجان بین عرض جغرافیایی 40 29 تا 55 29 درجه شمالی و طول جغرافیایی 10 53 تا 35 53 درجه شرقی در منطقه زاگرس مرتفع قراردارد ارسنجان با ارتفاع متوسط1600متر از سطح دریا واقع شده است و همانندار تفاعات از روند عمومی زاگرس تبعیت نموده و در جهت شمال غربی به جنوب شرقی امتداد یافته و شامل تاقدیسهای میان مله، سنگ سیاه، سیاه و دالنشین است. از نظرزمین شناسی سازندهای مشاهده شده دراین شهرستان شامل سازند بختیاری، آسماری، جهرم، افیولیت، گروه بنگستان، گروه خامی، نی ریز و رادیو لارتیها می گردد که متعلق به دوران دوم تا چهارم زمین شناسی است . رسوبات دشت ارسنجان نیز از نوع پریمان بوده و از پیوستن رسوبات مخروطه افکنه ها و رسوبات مخروطه افکنه ها و رسوبات ناشی از سیلابها حاصل شده است. این رسوبات در قسمتهای جنوب غرب شهرستان بصورت رسوبات دریاچه ای مشاهده می گردد. محور چین خوردگی در شهرستان ارسنجان از روند عمومی زاگرس (شمال غربی – جنوب شرقی) تبعیت نموده و در بعضی از قسمتها نیز گسله های موجود در داخل محدوده شهرستان باعث تغییراتی در این روند گردیده اند. علاوه بر درز و شکستگیهای که در ارتفاعات شهرستان ارسنجان مشاهده می گردد این شهرستان از سمت جنوب به ادامه گسل سروستان محدود شده و در سمت جنوب شرق آن گسل بختگان قرار دارد. (طرح هادی ارسنجان-90)

شهرستان ارسنجان فاقد رودخانه دائمی بوده و در خط القعر آن مسیل های واقع شده است که عبارت است از از مسیل تنگ اشکن، مسیل کوه چنار، مسیل کوه سیاه و مسیل جنگل، این مسیل ها در مواقع پرباران آبدهی زیادی دارند و در بعضی مواقع باعث جریان سیلاب در داخل دشت می شوند. در سال 71 مطالعاتی توسط استانداری فارس در خصوص کنترل و هدایت سیلاب انجام شد و با اجرا شدن قسمتی از پیشنهادهای طرح تاثیرات مخرب سیلاب کمتر گردید. ضخامت آبرفت نیز در این دشت از دامنه ها به سمت مرکز دشت و از شمال غربی به طرف جنوب شرقی افزوده می گردد و بطور متوسط ضخامت آبرفت در مرکز دشت 170 متر و در دامنه و حواشی ارتفاعات 35 متر است . سنگ کف دشت نیز احتمالااز نوع رادیو لاریتها و کنگلومرا است. ضمناً در بعضی قسمتهای دشت ضخامت آبرفت از 170 تا 350 متر متغیر است.(همان)

آبهای زیرزمینی نیز بدلیل سازندهای آهکی در ارتفاعات و درز و شکستگیهای موجود در آنها که منابع خوبی جهت تغذیه سفره های آب زیرزمینی هستند از وضعیت مناسبی برخودار است و دسترسی به آبها بیشتر از طریق چاه های عمیق و نیمه عمیق امکان پذیر است، در حال حاضر 308 چاه عمیق، 2077 چاه نیمه عمیق، 29 رشته قنات و13 چشمه عمده وجود دارد. از لحاظ کیفیت نیز در حواشی دشت ومخروطه افکنه­ها کیفیت آب مناسب و در مرکز دشت از کیفیت آبهای زیر زمینی کاسته می­گردد، جهت جریان آبهای زیر زمینی نیز شمال غربی به جنوب شرقی است.

از لحاظ تکنونیک و لرزه خیزی نیز بر مبنای نقشه­های موجود بزرگترین زلزله بوقوع پیوسته در این محدوده بین 5 تا 6 ریشتر و در محدوده­ای با خرابی متوسط قرار دارد، گسل­های آباده، بوانات ، ده بید ، رانده اصلی زاگرس و گسل­های روانده شمال باختر، نیریز و گسل راستگرد بختگان از جمله گسل­های عمده نزدیک به محدوده مذکور است. بادام کوهی، بنه، کیکم، ارزن، گون، آبنوس، جاروب و نوا پوشش گیاهی این شهرستان راتشکیل می دهد که در ارتفاعات و دامنه­های آنها مشاهده می­گردد جمع کل بارندگی نیز سالانه بین 250 تا 300 میلی متر است.(همان)

 1-7-1- چینه شناسی

در استان فارس سنگهای مربوط به دورانهای پرکامبرین[1]، اینفراکامبرین[2]، پالئوزوئیک[3]، هروزوئیک[4] و سنوزوئیک[5] مشاهده شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. منطقه مطالعاتی که در این گزارش در برگیرنده شهرستانهای ارسنجان، اقلید، سوریان است. تحت عنوان سازند ارسنجان قدیمی ترین رسوبات پالئوزوئیک را در خود دارد. بنابراین مطالعه تفصیلی تر دوران پالئوزوئیک که به طور عمده نقشه چهار گوش ارسنجان را شامل می­شود ضرورت دارد (همان).

 1-7-2- پوشش گیاهی

پوشش گیاهی و زندگی جانوری در شاخه جغرافیای زیستی مورد مطالعه قرار می­گیرد ، جغرافیای زیستی در واقع «مطالعه علمی پراکندگی انواع گیاهان و جانوران سطح زمین با توجه به شرایط جغرافیایی حاکم بر آنها است و به دو رشته فرعی جغرافیای گیاهی وجانوری قابل تقسیم است».

مساحت جنگلهای طبیعی شهرستان 1،33 هزار هکتار است که 5،1 درصد مساحت جنگلهای طبیعی استان را تشکیل داده است وسعت مراتع این شهرستان با 8،65 هزار هکتار حدود یک درصد مراتع استان را بخود اختصاص داده است.

از لحاظ پوشش گیاهی و بر اساس مطالعات طرح ناحیه مرکز پوشش گیاهی روستای جعفرآباد شامل گیاهانی نظیرگون، ارژن، مورد آغاجی است. پراکنش این گونه­های گیاهی عمدتاً در ناحیه مرکزی بوده و زمین­های این منطقه جزء مراتع مشجر محسوب می­شود. علیرغم چرای زیاد دام به علت ییلاقی بودن منطقه، استعداد مناسب این تیپ سبب شده است که این محدوده از پوشش مرتعی مناسبی برخوردار باشد.(طرح هادی ارسنجان)

1-7-3- جغرافیای تاریخی ارسنجان

به نقل از آثارالعجم: «بلوک ارسنجان بلوکی است میانه شرق و شمال شیراز محدود و از جانب شرق به آباده طشک، از سمت شمال به بلوک کمبین، از سمت غرب به نواحی مرودشت و از جانب جنوبه به بلوک کربال، درازای آن از نجف آباد تا قصبه ارسنجان پنج فرسخ و پهنای آن از فلات خار تا جلودر سه فرسخ ، هوای بلوک از سردی مایل به اعتدال است. باغستان خوبی دارد کوهستان و صحرایی مرغوب جویش پر از صنوبر، کوهش پر از سمن، راغش پر از بنفشه­ها و باغش پر از بهار، انار وانجیر را نیکو پروارند در فارس انار ارسنجان در لطافت و چاشنی ضرب ا لمثل است. شکارش آهو، بز، پازن، قوچ، میش کوهی، کبک، تیهو و کبوتر است. آبش از کاریز و چشمه شیرخان، زراعت آن گندم، جو، پنبه، شلتوک و کنجد وخشخاش است وقصبه این بلوک را ارسنجان گویند.»

به نقل از فارسنامه ناصری:

«ارسنجان قصبه ایست در طرف شرقی شیراز بمسافت هیجده فرسنگ تقریباً دور از آن مشتمل بر متوابعی چند و آن سرزمین سرد سیر است آبش از چشمه سارها و قنوات حاصلش غله و برنج و میوه جات خاصه انارش در غایت خوبی و نهایت مطلوبی است. ربّی که از انار آنجا سازند منحصر است در فارس و در خود قصبه تخمیناً هشتصد درب خانه است. مساجد بزرگ و باصفا دارد و مدرسه ی باشکوه و زیبا که در زمان شاه سلطان حسین صفوی بنا نهاده شده برپاست قبرستانی بسیار وسیع با روح و دلگشا در میان باغستانش واقع شده که همواره دو جدول آب در آن جاری است و در آن قبرستان لوح مزاری که خیلی بزرگ است نام طهماسب بر آن نقش است و میگویند این شخص شاهی بوده که شش ماه در آنجا سلطنت نموده ولی معلوم نشد که از چه سلسله و در چه زمان بوده است بالجمله اوقاتی دارد که ارسنجان شدم نیابت آنجا بجناب میرزا محمد جعفر خلف ارجمند مرحوم میرزا زین العابدین بود که ابا عن جد ازارکان شیراز بوده و میباشند محاسبات و بنچه کسبه شیراز بدین خانواده جلیله تعلق داشته و مرحوم مذکور همواره معزز می زیسته. جناب میرزا محمد جعفر مذکور متخلص بایقان در خصائل ستوده و فضائل محموده لوای شهرت افراشته و صحبت اهل کمال را آنی فرونگذاشته و شعر را نیگو میگوید دوره از منطق و بیان و عروض و قوامی نزد فقیر دیده آثاری که در ارسنجان و توابع آن است از جمله شکفت ضحاکست مایل بطرف جنوب قصبه به مسافت دو فرسنگ و نیم میگویند فریدون چون ضحاک را دستگیر ساخت قبل از آنکه او را در کوه دماوند حبس نماید چندی هم در اینجا محبوسش داشت.»

برخی نیز نام قدیم ارسنجان را ایرجستان می دانند و می گویند:

ایرج پسر منوچهر در ارسنجان فرمانروایی کرده است اما آنچه انکار ناپذیر است آثار تاریخی است که در این منطقه وجود دارد. بناهای تاریخی به یادگار مانده از دوران گذشته گویای عظمت تاریخی این شهر است. اشیاء و سفالهای پیش از تاریخی بدست آمده از تل تیموران که هم اکنون در موزه نگهداری می شود، ایوان قدمگاه (آرامگاه نیمه تمام چاشتخوار) که ریشه در دوران هخامنشیان دارد گواهی دیگری براهمیت این مکان در دوران گذشته می باشد. از دیگر آثار این شهرستان که می توان بدان اشاره کرد : بند و بست، ویرانه های دیواری که دور تا دور ارسنجان را احاطه کرده است و سد گمبان ، سدی ساخته شده از ساروج و خاک و سنگ که برای هدایت آب به زمینهای مزرعی ساخته شده است و قصر منوچهر و قلاتخوار (که ظاهرا باید قلاتخوار قهرمان شاهنامه باشد که در حوالی شهر استخر ساخته شده است) و حمامهای قدیمی و آسیابهای آبی و مسجد جامع و مدرسه سعیدیه رانام برد ودرکتاب سخن سرایان فارس تالیف محمد حسین آدمیت و بستان السیاحه تالیف شیخ زین العابدین صوفی و کوهها و بناهای تاریخی و آثار طبیعی آن آمده است.(گزارش ثبتی میراث فارس)

درکتاب جام ارسنجان نیز همین نفل قول ها تکرارشده و قدمت این دشت پارینه سنگی را از زمان هخامنشیان نفل کرده اند.

در کتاب گفتار دوم نیز به همین منوال.در ص 1251، تعداد بلوک را مشتمل بر 25 قریه آباد نقل میکند.

در کتاب جغرافیا و اسامی شهرها و دهات کشور، ج3، ص355، تعداد توابع43 ده است.

در گزارشی منابع طبیعی شهرستان ارسنجان چنین آورده شده است: این شهرستان دارای 120 پارچه آبادی است که 80 پارچه آبادی مسکونی و 40 پارچه آبادی مسکونی و 40 پارچه خالی از سکنه می باشد و قدمت سکونت در آن را حداقل به دوره هخامنشیان نقل کرده اند.

 1-7-4-جمعیت ونیروی انسانی

جمعیت شهرستان ارسنجان بر مبنای آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال 75 برابر 37011 نفر است. که از این تعداد 8،39 درصد در نقاط شهری (شهر ارسنجان) و 2،60 درصد در نقاط روستائی ساکن هستند.

بعد خانوار در این شهرستان معادل 3،5 نفر (در نقاط شهری 4،5 و در نقاط روستائی 2،5 نفر) و نسبت جنسی 6،102 نفر است. این رقم در نقاط شهری شهرستان معادل 2،104 و در نقاط روستائی ان برابر 5،101 نفر برآورد شده است.(همان)

 1-7-5- وضعیت اقتصادی

اقتصاد شهرستان ارسنجان بر مبنای کشاورزی، خدمات و صنعت استوار می­باشد. بطور کل 4،34 درصد از شاغلین در بخش کشاورزی ،17،34 درصد در بخش خدمات و4،29 درصد در گروه صنعت ساخت، ساختمان و آب و برق و گاز به فعالیت مشغول می­باشد. برمبنای آمار ارائه شده در آمار نامه سال 77 استان فارس سطح زیر کشت برخی از محصولات سالانه و دائمی این شهرستان معادل 18891 هکتار می­باشد که از این مقدار ی3،90 درصد به محصولات سالانه (17063 هکتار) و 7،9 درصد (1828هکتار) به محصولات دائمی اختصاص دارد.(همان)

 1-7-6- بررسی منابع آب

آب شرب روستای جعفرآباداز طریق یک حلقه چاه از روستایی به نام سرآباد تأمین می­شود به این صورت که آب ابتدا به منبعی در 3 کیلومتری روستا پمپاژ شده و سپس با لوله هایی با میزان آبدهی 4 اینچ به خانه­ها میرسد.

از نظر میزان آبدهی و تغییرات تقریبی آن در طی دهه­های اخیر باید خاطر نشان کرد که بدلیل خشکسالیهای متعدد در سالهای اخیر تعدادی از چاهها رو به خشک شدن هستند که کشاورزان مجبور به کف شکنی چاه­ها و استفاده از چاههای همسایه استفاده می­کنند.

شیب کلی معابر، تابع توپوگرافی خاص روستا بوده و تقریباً در جهت خاصی می­باشد روستای جعفرآباد به طور کلی دارای شیب شمال به جنوب است. تمامی آبهای سطحی در معابر به سمت جنوب شرقی روستا حرکت می­کنند. آبهای دفع شده از آب باران در معابر جاری شده و به سمت جنوب جریان می­یابند و در نهایت به سمت اراضی کشاورزی واقع در جنوب شرق روستا سرازیر می­شوند. (همان)

[1] - پرکامبرین نخستین ائون(Eon)زمین‎شناسى است و از نظر تاریخ کرة زمین، پیش از دورة کامبرین قرار دارد.

183- کارآفرینی تولید و بسته بندی ماءالشعیر44ص

کارآفرینی تولید و بسته بندی ماءالشعیر

نام استاد :

نام محقق :

فصل اول

کلیات

1- 1 مقدمه :

به دلیل استفبال روز افزون مردم جهان به رعایت موازین بهداشتی نسبت به ماالشعیر های گازدار سنتی مرسوم در کشور از تقاضای بیشتری برخورداراند.چنانکه در ایران نیز عرضه ماالشعیر های گازدار تولیدی با روش های بهداشتی مصرف دوغ سنتی را که در گذشته بازار مناسبی داشته است را توانست تحت تاثیر قرار دهد.

در این میان ماالشعیر به علت دارا بودن خواص دارویی مطلوب در ضمن داشتن ویپگیهای مناسب در طول سال های اخیر از نرخ رشد بسیار بالایی برخوردار بوده است. از سوی دیگر پایین بودن هزینه های تولید این ماالشعیر و داخلی بودن کلیه مواد آن ساخت این ماالشعیر را مقرون به صرفه میکند.

ماالشعیر های استاندارد مطابق ثعریف موسسه استاندارد ماالشعیر هایی هستند که از اختلاط آب و گاز کربنیک و ترکیبلت شکر و سایر شیرین کننده ها و مواد افزودنی بدست می آیند.

ماالشعیر های گازدار به 5 دسته تقسیم میشوند:

1-ماالشعیر های گاز دار طعم دار رنگی

2-ماالشعیر های گازدار کولا

3-ماالشعیر های گاز دار طعم دار بی رنگ

4-ماالشعیر های گاز دار میوه ای

5-ماالشعیر های گازدار بدون طعم و رنگ

1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :

کارخانه تولید و بسته بندی ماءالشعیر

محل اجزا :

استان	شهرستان	بخش	روستا
قزوین	قزوین	صنعتی لیا

1 – 3 – مشخصات متقاضیان :

نام	نام خانوادگی	مدرک تحصیلی	تلفن

1 – 4 – دلایل انتخاب طرح :

گرایش روز افزون استفاده از ماءالشعیر و نوشابه های طبیعی به جای استفاده از نوشابه های گازدار قدیمی .

1 – 5 میزان مفید بودن طرح برای جامعه :

سود دهی و میزان اشتغالزایی مناسب در کناز مفید بودن این طرح برای سلامت جامعه و سایر موارد را می توان از جمله موارد مفید بودن این طرح برای جامعه دانست .

1 – 6 - وضعیت و میزان اشتغالزایی :

وضعیت اشتغالزایی این طرح 87 نفر میباشد .

تاریخچه و سابقه مختصر طرح :

تاریخچه ماالشعیر سازی اساساً به زمانی بر می گردد که بشر علاوه بر مصرف آب آشامیدنی می توانست از افزودن موادی چون طعم دهنده ها و شیرین کننده ها به آب ، شربت های متعددی را تهیه کند. بعدها که مصرف شیرین کننده ها متداول گشت ایرانیها طعم دهنده هایی نظیر به لیمو ، آلبالو ، زرشک ،آلو ، انجیر و بسیاری از عرقیات نظیر نعناع ، آویشن ، بهار نارنج و غیره را بطور طبیعی در نوشیدنی ها مصرف می نمودند . او متاسفانه تکنیک استفاده از عرقیات و استخراج اسانس از آن که در حقیقت امولسیون طعم دهنده در آب است تا امروز در ایران پیشرفتی نکرده است .

سابقه ماالشعیر سازی در ایران به معنای جدید آن به سال 1331 بر می گردد . در این سال شرکت زمزم محصول تولیدی خود را با نام پپسی کولا به بازار عرضه کرد . قبل از این تاریخ ماالشعیر های گازدار سنتی نظیر لیمونادر اغلب بصورت غیر بهداشتی تهیه و به بازار عرضه می شد . و در سال 1333 کارخانه کوکا کولا ، در سال 1334 شرکت ساسان تاسیس شد که محصولات تولیدی را به نام کانا درای و سوپر کولا به بازار عرضه کردند . ماالشعیر های دیگر مانند اسو ، شوئپس ، آلپاین و فانتا نیز به بازار عرضه شدند که بعد از مدتی یا تعطیل شدند یا در کارخانه زمزم و ساسان ادغام گردیدند .

حدود 50 سال پیش اولین کارخانه ماالشعیر سازی در ایران آغاز به کار کرد در ابتدا عدم تطبیق ماالشعیر با ذائقه مردم و ماهیت و وابستگی تولید کنندگان و حکم تحریف مصرف ماالشعیر از گسترش بازار مصرف این کالا جلوگیری کرد . جا افتادن ماالشعیر به عنوان الگوی مصرف سالها طول کشید اما امروزه ماالشعیر یک کالای پر مصرف می باشد . در سال 1356 تولید ماالشعیر در سطح کشور حدود 7/1 میلیارد بود این رقم در سال 1362 به 6/2 میلیارد بطری رسید . و این روند تا به امروز ادامه داشته است .

وضعیت مختصر اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی محل اجرای طرح :

با توجه به بررسی های انجام شده از محل اجرای طرح مطالعه برروی وضعیت جغرافیایی و با در نظر گرفتن موقعیت راههای منطقه این محل برای انجام طرح انتخاب شد ، علاوه بر وضعیت جغرافیایی بررسی هایی نیز بر روی وضعیت اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی منطقه انجام شد .

مراحل انجام کار :

مختصری از نحوه کار شرکت :

عصاره ها :

عصاره‏های شرکت عبارتند از: کولا، پرتقالی، لمون لایم، ورزشی، انبه و انواع دایوت‏های بدون قند است که البته تمام شرکتها ایران همین انواع را میزنند.

ماالشعیر از چه چیزهایی درست شده است؟

آب، شکر، مواد نگهدارنده، گاز کربنیک، عصاره

آب مصرفی این شرکت آب چاه است که عمق این چاه حدود 140 متر است که از 45 سال پیش که این کارخانه تاسیس گردیده است آب کارخانه را تامین میکند. آب از چاه وارد آب انبار میشود و از آنجا وارد تصفیه خانه میشود و به روش لایم سودا تصفیه میشود.

شکر مصرفی این شرکت داخلی است وهمان شکر معمولی است که از داخل کشور تامین میشود. ماالشعیر‏های رژیمی به جای شکر از شیرین‏ کننده های مصنوعی به نام آسپارتان استفاده میشود که شیرین کنندگی این ماده مصنوعی حدود 200 برابر شکر است.عصاره: پرتقالی الف- که از رنگهای مجاز خوراکی استفاده میشود مانند سانسویل نو- کالمهگزین

پرتقالی ب: صمغ عربی

کولا الف: شامل آنتی فوم (ضر کف)- کارامل (قند سوخته) کافئین

کولا ب: اسید فسفریک خوراکی

ورزشی، لمون لایم، انبه، عصاره آنها از آلمان خریداری شده و دیگر فرمولاسیون روی آنها انجام نمی‏دهیم.

ماالشعیر‏های کولا و پرتقال فرمولاسیون روی آنها انجام می‏گیرد کارخانه آن دریافت آباد است ولی ماالشعیر‏های ورزشی، لمون لایم، انبه عصاره آنها مستقیماً از آلمان وارد شده و با شربت و آب گازدار مخلوط می‏کنیم.

با دو شرکت آلمانی هم قرارداد داریم به نامهای H & R و DOHLER که کارهای خود را از آنجا خریداری میکنیم.

افرادی که مرض قند دارند داخل بدنشان انسولین به مقدار نیاز تولید نمیشود که بتوانند شکر را سوخت و ساز کنند برای همین از آسیارتام تهیه اسید آمینه است که به اصطلاح منشا فنیل آلانین دارد.

مواد نگهدارنده از رشد کپکپها و مخمرها جلوگیری میکند. بنزوات سدیم برای نگهداری در در ماالشعیر استفاده میشود که مقدار خیلی جزئی آن که اداره استاندارد به ما اجازه داده است استفاده می‏کنیم.

گاز کربنیک ماده ای است که در ترکیب ماالشعیر استفاده میشود. گازوئیل را میسوزاند از گرمای آن برای گرم کردن آب و از دود آن که حاوی گاز CO2 و مونواکسیدکربن است استفاده میکنیم. طی یکسری فرایندها آنرا به تبدیل به%9/99 Co2 تبدیل میکنند و در صنعت ماالشعیر سازی مصرف میشود. روی ماالشعیر ها آزمایشاتی انجام میگیرد. عصاره‏ای که آنها می‏سازند عصاره اولیه را با شربت مخلوط میکنند که میشود عصاره نهائین و یکسری آزمایشاتی را روی آن انجام میدهیم از قبیل: اندازه گیری pH ، اندازه گیری غلظت و در آزمایشگاه، آزمایشات دیگری روی محصول انجام می‏دهیم از قبیل: اندازه گیری فشار یا مقدار گاز کربنیک، اندازه گیری بریکس یا غلظت یا مواد جامد حل شود درآب، اندازه گیری چگالی ماالشعیر، اندازه گیری اسیدیته ماالشعیر، این آزمایشات را روی ماالشعیر انجام میدهند. هر نیم ساعت یکبار یک نمونه برداشته و این آزمایشات را روی آن انجام میدهیم. تا پی ببریم که آیا این موادی که به آن افزوده کرده‏اند خوب و موثر بوده یا غیر و یا محصول آیا استاندارد است یا نه؟

تاریخ انقضا: آنها با استانداردهای بین المللی پیش میروند. آنها می‏بینند که ماالشعیر‏ای که دارای چه موادی است به چه مقدار وقت برای استفاده نیازمند است. البته باز هم ممکن است ماالشعیر‏ای بعد از یک ماه خراب شود و تخمیر شود ولی ماالشعیر‏ای دیگر در شرایطی دیگر چندین سال باقی بماند.

بنزوات سدیم باعث میشود که ماالشعیر مدت طولانی تری برای استفاده پیدا کند.

مضرات و فایده‏های ماالشعیر: فایده‏های ماالشعیر این است که این قند و شکری که داخل ماالشعیر است ایجاد کالری میکند و بقیه مواد شیمیایی است و برای بدن ضرر دارد مثلاً بنزوات سدیم سرطان زا است.

برای تعیین مقدار گاز حجمی در یک ماالشعیر، یک ماالشعیر را آورده وارد دستگاه مخصوص قرار داده و با سوزنهای مخصوص درب آنرا سوراخ کرده و همین فشار گاز کربنیک ماالشعیر باعث حرکت دادن عقربه میشود این دما و این درجه را بر روی جدول میبرند و مقدار گاز حجمی را در یک ماالشعیر تعیین میکنند. که بر اساس آن در صد وزن گاز را هم میتوانند اندازه گیری کنند.

در صد وزنی گاز در ماالشعیر‏های کولا 7/0 گرم در صد سی سی

در صد وزنی گاز در ماالشعیر‏های پرتقالی 6/0 گرم در صد سی سی

برای اندازه گیری غلظت از بریک سنج استفاده میشود. ماالشعیر را که گازش را خارج کرده‏اند داخل مزو ریخته و این بریک سنج را در آن شناور میکنند و در روی یک عدد می‏ایستد و آن عدد را می‏خوانند مثلا:

بریکس ماالشعیر کولا 10

بریکس ماالشعیر پرتقالی 11 غلظت بیشتری دارد.

بریکس ماالشعیر لمون لایم 10

برای اندازه گیری وزن حجمی از هیدرومتر استفاده میشود که داخل دانشگاهها و دبیرستانها از پیکرومتر استفاده میکنند. وزن حجمی را مانند غلظت حساب میکنند. عدد بدست آمده را بر روی جدول میبرند تا ببینند که این عدد به دست آمده (وزن حجمی) استاندارد است یا خیر؟

بومه سنج هم همین طور عمل میکند که متوسط آن 1/30 یا 2/30 است.

برای اندازه گیری اسیدیته یک تیتراسیون حجمی را انجام میدهند. یعنی مقداری ماالشعیر ریخته معرف فنیل فتالین را می‏ریزند و بعد با اسید و با سود آنرا تیتر میکنند که به این عمل یک تیتراسیون حجمی می‏گویند.

نحوه شستشوی بطریها در دستگاه شستشو

به منظور داشتن ظرفهای پاک تمیز بطریها را به مدت پنج دقیقه در یک محلول شستشو که حاوی 8/1 تا 3 درصد سود محرق در یک درجه حرارتی که پائین‏تر از 130 فارنهایت نباشد قرار میدهند. در بعضی موارد مشاهده شده بطریهایی که بطور رضایت بخشی شسته شده‏اند دوباره با آبی که برای آب کشیدن آنها بکار می‏برند آلوده شده‏اند. آزمایش نشان داده که این آب، آب‏کشی شامل مقادیر زیادی از میکرو اورگانیسم‏ها بوده است و لذا برای جلوگیری از آلودگی بطوریکه در کارخانه‏های ماالشعیر‏سازی ایران خصوصاً کانادا در این ملاحظه گردید ابتدا بطریها را در مخزن شماره 1 با آب معمولی و آب گرم که حاوی 3 درصد سود محرق می‏باشد شست و شو میدهند و بعد شیشه‏هارا بطور اتوماتیک وارد مخزن شماره 3 می‏نمایند و با آب گرمی که حاوی یک درصد سود محرق است میشویند و برای بار چهارم بطریها را وارد مخزن شماره 4 نموده و فقط با آب نیمگرم شستشو می‏نمایند و بالاخره با فرچه‏های مخصوص به طور اتوماتیک داخل بطریها را می‏شویند و پس از چهار مرتبه با فشار 20 پوند شیشه‏ها را با آب سرد آب می‏کشتد و پس از این مرحله برای شفاف نمودن شیشه‏ها از پود میرکس (My rex) استفاده می‏شود و در این موقع شیشه‏ها آماده پر شدن می‏باشد.

تهیه و تصفیه شربت ساده و اختلاط آن با آب و کشف

مقدار قند موجود در مشروبات گازدار

لوازم شربت و شربت سازی- به مراتب مقادیر زیاد فساد را در شربت و شربت سازی میتوان دید. حداقل در حدود 80-75 درد تمام فسادها مایه‏ای از شربت سرچشمه میگیرند. نگهداری شربتهای از راه سرد تهیه شده بخصوص شربتهای رقیق کار غلطی است به طور کلی شربتهای رقیق تر از 32 تا 30 درجه بومه را اصلاً نبایستی نگاهداری کرد زیرا مایه‏ها بسرعت در چنین محلولی رشد خواهد کرد. شربتهای بسیار غلیظ (42 تا 36 درجه بومه) به آسانی تخمیر نشده لذا اگر لازم باشد میتوان نگاهداری کرد.

اگر شربتهای سترون شده نگاهداری میشوند بایستی تمام ظروف و اسبابها سترون شوند و باید دیگهای ذخیره سرپوشیده و در مقابل آلودگی محافظت گردند.

ظرفهای شربت- این ظروف شامل مخلوط کردن و ظروف و تانکهای تهیه و نگاهداری هستند و ممکن است از شیشه- فلزهای مقاوم در برابر اسیدها یا سنگ ساخته بشوند ولی از آهن لعاب داده شده نبایستی انتخاب کرد. شربتها را به همین وجه نباید در مقابل گرد و غبار قرار داد. ظروف بایستی با درهای مناسبی پوشیده شوند. استعمال پارچه (غالبا در گذشته مشاهده شده) به عنوان پوشاننده عمل نادرستی است. سرپوشهای پارچه‏ای همیشه دارای مقدار کافی رطوبت هستند و برای رشد مایه‏ها- باکتریها و کپکها که طبیعتا روی آنها یافته میشود مساعدند. در موقع برداشتن این پارچه کثیف و آلوده خواه ناخواه بعضی از میکرو اورگانیسمها داخل شربت افتاده و رشد میکند.

دستگاه مخلوط کننده شربت- شربتها بایستی با بهم زن‏های مکانیکی مخلوط شوند ومیتوان نیز از همزن اورهه (I) در موقعی که بهم زن شیردار و یک پوشش محکمی برای دستگاه انتخاب شده باشد استفاده کرد. پاروهای دستی فلزی یا چوبی احتیاج به برداشتن پوشش تانکهای مخلوط کننده دارد و مسلما آلوده شده و مناسب نیستند. نه تنها چنین پاروهائی در هنگامیکه آویزان یا به دیوار تکیه داده شده‏اند گرد وغبار و آلودگیهای دیگر را جمع میکنند بلکه احتیاج به تکیه دادن شخص مخلوط کننده در هنگام مخلوط کردن به تانک دارد.

یک علت دیگری که موجب آلودگی شربت میشود گرد و غبار با کثافات دیگر از لباس شخص مخلوط کن بیرون افتاده سرخورده و وارد تانک شربت خنک شده میشوند.

ناقلین شربت- برای انتقال شربت (چه ساده و چه چاشنی دار) به مخازن یا پر کننده‏ها همیشه از لوله باید استفاده کرد. استعمال دلو- ملاقه= چمچه- کوزه یا بعضی دستگاههای رو باز دیگر برای شربت یک عمل مخاطره آمیز است. شربتهائی که بدین ترتیب منتقل میشوند نه تنها موقع انتقال در معرض آلودگی و غبار قرار میگیرند بلکه باقیمانده‏های شربت بخصوص با پاک کردن نامناسب ته ظرف رقیق شده و در نتیجه دستمال کردن بعدی شربت آلوده شده و یک محل خوبی برای تولید مثل مایه‏ها خواهد بود.

چنین دستگاههائی ممکن است علتی برای تشکیل فساد باشند. کارخانه دار کوچک اغلب خیال میکند که استطاعت خریدن لوله یا پمپ را ندارد اما میتواند از کیفیت جاری شدن در نتیجه وزن را مورد استفاده قرار دهد . قیمت لوله هاگران نیست. سازنده کوچک به علت کوچک بودن لوازم شربت سازیش میتواند خمره های مخلوط کننده را بلند کرده تا تمام محتویات خمره‏ای که داری چاشنی هستند به طرف پر کننده جریان پیدا کند. این طریقه نه تنها از امکان آلوده شدن لاینفک درموقع است علل دلوهای روباز جلوگیری میکند بلکه از نظر اقتصادی خیلی بهتر و نیز به طور قابل ملاحظه‏ای از صرف وقت جلوگیری میکند.

صافی ها و پارچه‏های شربت- انتخاب صافی های کیسه‏ای شکل (از بالای دانه خمره آویزان میکنند) برای صاف کردن شربت موجب همان خطرات لاینفک در ظرفهای رو باز در موقع انتقال شربتها است. صافی های مکانیکی اگر خوب و محافظت شده باشند مناسب ترین و سریعترین وسائل عاری از خطر آلودگی هستند.

تهیه و تصفیه شربت ساده- شکر و آب گرم را وارد تانکرهای در بسته فولادی مینمایند. در این تانکرها یک همزن الکتریکی وجود دارد که دائماً آب گرم را با شکر مخلوط نمود. آنرا به شربت تبدیل مینماید. شربتی که به این طریق تهیه میشود چون کثیف و اغلب دارای مواد خارجی از قبیل الیاف گونی و غیره میباشد. بناچار از فیلتر پرس میگذرانند تا کاملا تصفیه و زلال شود و سپس شربت را وارد یک تانکر دو جداره مینمایند. در بین دو جدار تانکر جریان آب گرم برقرار است و شربت در این تانکر 160 درجه فارنهایت حرارت می‏بیند و بعد شربت داغ را با رد دستگاه مخصوصی که بوسیله آب سرد خنک نگاهداشته شده وارد میکنند و شربت یکدفعه سرد میشود و بدین ترتیب و حقیقت یک عمل پاستوریزاسیون برای سترون کردن شربت به عملمی‏آید. شربت پاستوریزه شده را وارد تانکرهای مخصوص نمود و در سردخانه‏ای که به وسیله کولرهای قوی سرد نگاه‏داشته شده نگاهداری میکنند

پرکردن ماالشعیر در بطری :

شامل مراحل زیر است:

الف ) مرحله ردیف کردن بطری : طی این مرحله بطری های خالی جهتهدایت به دستگاه فیلتر به صورت دستی و یا ماشینی ردیف میگردند و در صورتی که اینعملیات دستی انجام گیرد توسط نیروی انسانی بطری خالی به روی نوار نقاله انتقال بطریخالی قرار داده میشود در این روش احتمال آلودگیهای ثانویه محصول بالا میباشد و درروش ماشینی با استفاده از یک دستگاه unsereambla بطری به صورت خودکار بر روی نوارنقاله مربوطه قرار گرفته و توسط یک نوار نقاله بادی ( Airsonveyer ) بهطف دستگاه پرکن هدایت میگردند .

ب ) شستشوی بطری - پرکردن و دربندی :

طی این مرحله بطریها توسط یک دستگاه Rinser روتاری شستشو میگردندو سژس بطریها جهت پر شدن بدستگاه پر کن هدایت شده و پر میشوند . بدین ترتیب که آبگاز دار پس از عبور از رابط های لوله ای در دستگاه فیلتر به سرشیر فیلتر میآید بطریهای خالی پس از قرار گرفتن در دایره دستگاه فیلتر توسط یک پایه به سمت بالا حرکتمیکنند و فنر بالای شیر فیلر را فشرده میکنند و سر شیر فیلر روی دهانه بطری قرارمیگیرد و در اثر مکش هوای داخل بطری و باز شدن شیر بطری در طول مسیر خلقه ای فیلترپر میشود سرعت فیلر باید مطابق با سرعت پر شدن بطریها در طول مسیر باشد بطریهای پرشده بعد از اینکه به انتهای حلقه فیلر رسیدند در اثر ضربه زدن تیغه ای شیر بستهمیشود و در اثر پایین آمدن پایه زیر بطری و فشار به قسمت بالای فنر شیر بطریهای پرشده از مسیر حلقه ای فیلتر جدا میشوند و به قسمت در بندی میروند و توسط دستگاهدربندی روتاری در آنها بسته میشود در دستگاههای جدید عمل پر کردن و در بندی به طورهمزمان انجام میشود فیلتری که در اینجا برای آب گاز دار مورد استفاده قرار میگیردباید سربسته باشد .

ج ) مرحله برچسب زنی :

بطریهای پر و دربندی شده توسط یک نوارنقاله به این دستگاه هدایت شده و برچسب زده میشود این مرحله نیز صرفنظر از نوعماشین آلات انتخابی و میزان اتوماسیون آن دارای مکانیسم کار یکسان میباشد .

د ) مرحله چاپ مشخصات تولید (jet printing ) :

در این مرحله بطریهاضمن عبور از دستگاه اطلاعات مورد نظر از قبیل تاریخ تولید و انقضا و سایر اطلاعاتروی قسمتی از بطری یا در چاپ میشود .

ه ) مرحله Shirink wrapper :

طی این مرحله بطریها در ردیفهای موردنظر که معمولا ۲ در ۳ تایی است شیرینگ میگردد این ماشین آلات نیز صرف نظر از نوع واتوماسیون همگی داراری مکانیسم یکسانی هستند .

و) Pallate shirink wrapper :

طی این مرحله بنا به خواست بازارو مشتری در صورتی که نیاز به شیرینگ کردن Pallate محصول باشد بسته های شیرینگ شدهتوسط یک نوار نقاله به این دستگاه هدایت میشود و پس از پالت شدن شیرینگ میشوند درصورتی که محصول جهت صادرات باشد عملیات شیرینگ پالتها یکی از مراحل لازم و ضروریتولید محصول میباشد .

بهبود کیفیت بسته بندی :

بسته بندی چهره کالاست. در یک تقسیم بندی کلی، سه سطح اصلی می توان برای هر کالا در نظر گرفت. اول خود کالا که خدمات مشکل گشا یا فواید اساسی آن را هنگام خرید انتظار دارند. شالوده کالا پاسخ به این پرسش است که خریدار واقعاً چه چیز را می خرد؟ در سطح بعدی طراحان کالا بر مبنای شالوده کالا، یک کالای واقعی را به وجود می آورند که بسته بندی در این سطح قرار می گیرد.

بسته بندی به همراه مواردی مثل طرح و نام تجاری و کیفیت به نحوی با هم ترکیب می شوند که ارائه فایده اصلی کالا امکانپذیر باشد. آخرین سطحی که مورد توجه قرار می گیرد مزایای اضافی مثل خدمات پس از فروش، تضمین ها و نصب و شرایط تحویل است. بسته بندی سبب ساز اولین ارتباط مستقیم با مشتری است و تا حد زیادی وظیفه ارائه یک تصویر ذهنی مطلوب از کالا را به عهده دارد. از نظر روانی اولین برخورد و تصویری که ما از اشخاص داریم مهمترین تصویر و تعیین کننده ترین است حتی در یادآوری اشخاص بعد از ۲۰ سال به ذهن ما می آید، این قاعده در مورد کالا هم صادق است.

بسته بندی

آماری ۸۰۰۰ ساله از بسته بندی در دست است که به صورت ظروف ساخته شده از حصیر و همچنین ظروف گلی و لعابی زمخت در بین النهرین و مصر کاربرد داشته است. در تعاریف جدید بسته بندی به معنی ساخت و تعبیه و تهیه ظرفی است که سلامت کالای مظروف یا محتوای خود را در فاصله زمانی بعد از تولید و در مراحل حمل و نقل و انبارداری و توزیع مصرف نهایی حذف کرده و از صدمات و خطرات احتمالی فیزیکی یا شیمیایی جلوگیری می کند. به تعبیری بسته بندی، چراغ قرمزی است در برابر توقف عابران جلوی ویترین خرده فروشی ها و به حق آن را به عنوان «فروشنده خاموش» می شناسند. بسته بندی، چهره کالاست چون مشتری از طریق بسته بندی محصول را شناسایی می کند. بسته بندی پیام تولیدکننده را به خریدار می رساند و بین آنها ارتباط برقرار واطلاع رسانی می کند. بسته بندی به محصول شخصیت می دهد و محافظت از کالا را دربرابر ضربه، رطوبت، شرایط اقلیمی، بوها، گازها، ارتعاش،میکرو ارگانیسم، فشار، متلاشی شدن و حشرات به عهده دارد. تعدادی از تئوریسین های بازاریابی از بسته بندی به عنوان پنجمین متغیر قابل کنترل بازار (در کنار محصول و قیمت و مکان و ترفیع) یاد می کنند. امروزه بسته بندی به عنوان یک صنعت دردنیا معرفی و مطرح می شودو برای آن انواع مختلفی برمی شمرند: در بعضی موارد بسته بندی پس از مصرف شدن محتوای اصلی کاربرد مجدد پیدا می کند یا اینکه پس از مصرف، دور ریخته می شود. در تقسیم بندی های دیگر بسته بندی را از نظر مواد اولیه (چوبی، مقوایی، کیسه ای، پلاستیکی) از نظر محتوایی (میوه جات، لوازم خانگی) از نظر تکنولوژی تولید (بسته بندی وکیوم روکش پلی اتیلن...) و از نظر مراحل تولید (بسته بندی برای مصرف کننده مثل شامپو و لوازم بهداشتی و ... بسته بندی برای حمل ونقل به منظور حفاظت و ایمنی ... بسته بندی بزرگ صنعتی مثل استفاده از پالت) تقسیم بندی می کنند.

ویژگی های بسته بندی مطلوب

بسته بندی به عنوان یکی از ابزارهای مهم بازاریابی شناخته می شود و شرکتها و دولتها برای افزایش توان رقابتی خود در بازارهای داخلی و خارجی از آن سود می برند. امروزه از بسته بندی فقط برای محافظت از کالا استفاده نمی شود، بلکه برای آن نقشها و مسؤولیت های زیادی قائلند از جمله اینکه ارزش افزوده ایجاد کند و به خریدار پرستیژ و اطلاعات دهد.باید مشتری را جلب کند، جذابیت داشته باشد، شخصیت و شأن مشتری را حفظ کند و به مصرف کننده احترام بگذارد. فرهنگ و ارزشها را در کشور هدف در نظر داشته باشد و از فرهنگی استفاده کند که برای مردم لذتبخش است. نوع و جنس مواد اولیه از نظر بهداشتی و ایمنی مناسب انتخاب شود و سلامتی در مورد مصرف را تضمین کند. گفتنی است نباید هزینه بسته بندی آنقدر زیاد باشد که بهای فروش کالا را نسبت به کالاهای مشابه غیرقابل رقابت کند. باید طوری طراحی شود که دسترسی به کالا راحت و به راحتی قابل حمل باشد، به خود کالا لطمه نزند و مطابق با استانداردها، مقررات بازار و کشور مورد نظر باشد. مواد مصرفی، قابل بازیافت باشد، تولید آشغال نکند و به محیط زیست لطمه نزند. (در کشور آلمان مدتها است جنبشی به نام «تفکر سبز» برای کنترل بسته بندی در برابر آسیب به طبیعت به وجود آمده است) بسته بندی باید طوری باشد که قابلیت هدیه دادن را داشته و باشرایط آب وهوایی کشور مورد نظر همگون و هماهنگ باشد، اوزان کشور هدف را در نظر داشته باشد و فرهنگ و سلیقه و عادات خریداران در نظر گرفته شود و با ساختار بازار خرده فروشی سازگاری داشته و سطح درآمد و قدرت خرید مشتریان را در نظر داشته باشد. ترکیب صفات ظاهری بسته تداعی کننده مشابهت و تلقین کننده کیفیت برتر و رنگ آمیزی و اشکال و خطوط و رنگ و طرح مبین خواص کالا باشد. مواد تشکیل دهنده کالا را اعلام و مخابره و آنالیز محصول را ذکر و نحوه مصرف رابیان کند. چنانچه خطراتی درمورد مصرف وجود دارد ذکر کند و شرایط نگهداری و تاریخ مصرف و تاریخ تولید و قیمت و اندازه و حجم وزن و ارتفاع را بنویسد و براحتی و با کمترین کوششی قابل رؤیت باشد.

طراحی بسته بندی

به طور کلی در بسته بندی محصولات دو جنبه عمده زیر مورد توجه قرار می گیرد: ۱- کاربردی بودن ۲- جذابیت. جنبه کاربردی بسته بندی، ناظر بر ویژگی هایی مثل حفاظت از محصول، سهولت استفاده از محصول و سهولت جابه جایی محصول است. جذابیت بسته بندی بر زیبایی شکل و رنگ و نوشتار آن دلالت می کند.طراح باید ابتدا تمام اطلاعات لازم درباره محصول، بازار، رقبا و کارفرما و ... را به دست آورد. این اطلاعات شامل بودجه، زمان لازم برای انجام و اتمام کار و موضوعات فنی و مقررات قانونی و اهداف طراحی و استراتژی بازاریابی و خصوصیات برجسته محصول است که آن را از بقیه متمایز می کند. طراح با مطالعه نشریات و گزارشهای تخصصی و پرس و جو، از خرده فروشی ها و ... به جمع آوری و تحقیق می پردازد. وی باید بداند چه تعداد جعبه باید تولید شود و ماشین های موجود در چه شرایطی هستند. بالاترین سرعت مناسب تولید چیست و تناسب آن با تولید سالانه چگونه است؟ طراح بسته بندی باید با توجه به توان اقتصادی مصرف کنندگان، بسته بندی را طراحی کند. برای مثال برای خانواده های کم درآمد که وجه اقتصادی مهم است، در نظر گرفتن بسته بندی با سایر خانواده مناسب تر است یا با توجه به تغییر الگو و سبک زندگی در بعضی جوامع که تعداد افراد خانواده کم می شود ارائه بسته بندی هایی که نیاز دو نفر را تأمین کند مورد استقبال خواهد بود. طراح حرفه ای بسته بندی باید توان تحلیل دقیق خصوصیات فرهنگی کشورها و بازارهای خرد و کلان را داشته و دارای ویژگی های خاصی باشد. وی علاوه بر اینکه باید درکی قوی از حجم و فرم داشته و باید گرافیست قابلی نیز باشد و در مورد تکنولوژی تولید و مواد مورد استفاده در صنعت بسته بندی، آگاهی کامل داشته باشد زیرا این آگاهی باعث ارائه طرح های عملی و اقتصادی و ابتکاری خواهد شد. در طراحی بسته بندی باید به نکات زیر توجه کرد:

هویتمندی: این اصل به قدری مهم است که بیشتر شرکتها سالها طرح کالا را ثابت نگه می دارند. چون طرح منحصر به فرد آن از لحاظ نام، مارک تجاری و ویژگی های طرح موجب تمایز محصول شرکت از رقبا می شود و در حافظه بلندمدت مشتریان جای گرفته می گیرد. از این رو در طراحی اولیه باید دقت لازم را کرد تا بعدها نیاز به تغییر نباشد و خدشه ای بر ارتباط بصری خریداران با محصول وارد نشود.

اجزا و حفاظت و دسترسی:

هدف اصلی از تهیه بسته، حفظ و نگهداری خواص محصولات و دسترسی راحت به محتویات داخل بسته است. به علاوه هر یک از عوامل توزیع و مصرف نیز از بسته بندی انتظاراتی دارند،برای مثال خرده فروشان بسته بندی را نیاز دارند تا براحتی در معرض دید و نمایش خریداران قرار گیرد و یا در اندازه های متفاوت باشد تا با قدرت خرید مشتریان گوناگون متناسب باشد. مصرف کنندگان نیز نوعی از بسته بندی را می پسندند که براحتی قابل حمل باشد و براحتی به محتویات آن دسترسی پیدا کنند.

مقرون به صرفه:

هزینه بسته بندی نباید قیمت تمام شده محصول را به حدی بالا ببرد که تعداد قابل توجهی از مشتریان از خرید محصول منصرف شوند.

طراحی گرافیکی بسته بندی

گرافیک بسته بندی به سه موضوع اصلی فرم، رنگ و انتخاب خط مناسب مربوط می شود. طراح در انتخاب این سه موضوع اصلی باید به تفاوتهای فرهنگی بین جوامع و گروههای مختلف جامعه توجه کند، برای مثال بچه ها بیشتر از هر چیز به رنگ توجه می کنند در صورتی که مردان بیشتر به شکل دقت می کنند.

رنگ:

رنگ از دوران باستان مورد توجه و تحقیق بوده است. در عصر حاضر نیز رنگ در فرهنگ های مختلف دارای مفاهیم گوناگون است. به طورکلی می توان گفت رنگ مشکی در سالهای اخیر به دلیل عمیق بودن و خنثی بودن با اینکه سمبل اندوه است در بسیاری از بسته بندی های لوکس مانند عطریات و ... استفاده می شود که درواقع یک نوع حس اشرافی را القا می کند. رنگ سفید احساس خنکی، معصومیت، صداقت و پاکی را القا کرده و بخصوص وقتی با رنگ آبی بیاید ترکیب مناسبی را ارائه می کند. سبز آرام ترین رنگ هاست و در هیچ جهتی حرکت نمی کند و سمبل فرهنگ بورژوازی است که بی حرکتی را تداعی می کند. درواقع سبز، امید زندگی است و آبی مملو از تفکر و جدیت است. سرخ علامت شادی، نیرو، قدرت مردانگی و تحرک است. هم جدیت و هم وقار و مهربانی را القا می کند و هر چه تیره تر می شود جدی تر و عمیق تر و جسمانی تر می شود و در حالت صورتی رمانتیسم و خجالتی بودن را القا می کند. نارنجی رنگی زنانه است که زندگی روحانی درونی را القا می کند که هر چه تاریک تر می شود بشر را بیشتر به سمت بی نهایت می خواند. زرد پر سر و صداترین و خیره کننده ترین و پردوام ترین رنگ است و برخلاف آبی عمق را القا نمی کند. بنفش اندیشه ای متفکر و عرفانی و رازگونه را القا می نماید.

فرم:

اشکال مکعب و چهارگوش به دلیل قابلیت نشان دادن مناسب ترین فرم بسته بندی است. همچنین این فرم در قفسه براحتی کنار هم قرار می گیرند. در طراحی فرم، اندازه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مثلاً شیشه های کوچک عطر، احساس با ارزش بودن را القا می کند.

طراحی خط:

یک طراح بسته بندی باید زوایه دید جامعی نسبت به خط داشته باشد که توانایی و تجربه چشم هایش در تشخیص این موضوع در نشریات و پوسترها و علائم خیابانی ناشی می شود. هر نوع از بسته بندی، نوع خاصی از خطوط را طلب می کند. مثلاً در جعبه های شیرینی و شکلات باید حروف نرم و کشیده استفاده شود تا حالتی باریک و زیبا داشته باشد. در جعبه های دیسک های کامپیوتر از حروف محکم استفاده می شود که دوام را تداعی می کند. در مورد محصولاتی که خواندن اطلاعات آنها ضروری است مثلاً داروها، خوانا بودن حروف مهم است و در نهایت برای بچه ها انتخاب حروف درشت مطلوب تر است. نتیجه: اهمیت کار روی بسته بندی، بارها و بارها اثبات شده است. در مواردی، بخصوص آنجا که ارزش افزوده شرکت از راه بسته بندی ایجاد می شود - مثل صنایعی که برپایه مونتاژ شکل می گیرند - به صورت عینی، اثرات بسته بندی قابل رؤیت است. در مواردی پیش آمده که با به کار بردن شیرینگ برای کالایی که درشرکتی مونتاژ می شده، تقاضا در ماه اول صددرصد افزایش یافته است.

فصل دوم

روش انجام کار

گزارش مختصر بازدید از واحد ها تولیدی با خدماتی مرتبط با موضوع پروژه :

بازدید از کارخانه ماءالشعیر بهنوش – کیلومتر 9 جاده مخصوص کرج – روبروی کارخانه پارس خودرو

در بازدید از این کارخانه عظیم با مطالعه و مشاهده بر روی سیستم ها و دستگاههای تولید ماءالشعیر و نحوه تامین مواد اولیه تولید و همچنین سیستم های خاص و ویژه موجود در این کارخانه آشنا شدیم ، به مطالعه وضعیت اقتصادی این کارخانه پرداختیم و فرآیند تولید و بسته بندی را مورد ارزیابی قرار دادیم .

جنبه های ابتکاری بودن و خلاقیت به کار رفته شده :

یکی از نیازهای بازار تولید ماءالشعیر در داخل کشور طعم ها و مزه های مختلف ، استفاده از اسانس ها و طعم های جدید که در بازار داخلی وجود ندارد و با در نظر گرفتن سلیقه همه افراد جامعه می تواند شرکت را در رسیدن به موفقیت یاری نماید .

فهرست تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز و برآورد قیمت آنها :

فهرست مواد مصرفی مورد نیاز :

مشخصات نیروی انسانی مورد نیاز از لحاظ مفید بودن و توانایی کار :

توجیه اقتصادی محصول :

روشهای بازاریابی و تبلیغات جهت ( جهت فروش کالا )

1 – تبلیغات تلویزیونی

2 – تبلیغات متنی در جراید و مجلات

3 – تبلیغات صوتی

5 – تبلیغات اینترنتی

6 – پیاده سازی وب سایتی برای معرفی محصولات

7 – استفاده از نیروی انسانی در بازاریابی محصولات بصورت عمده

فصل سوم

امور مالی طرح

محوطه سازی :

ساختمانها :

میزان سرمایه گذاری :

محاسبه هزینه ها :

محاسبه سود و زیان ویژه ( ارقام به میلیون ریال )

تاسیسات مورد نیاز :

وسایل نقلیه :

تاسیسات اداری :

هزینه های قبل از بهره برداری :

هزینه های ثابت طرح :

هزینه های جاری ( مواد اولیه و بسته بندی )

حقوق و دستمزد پرسنل غیر تولیدی :

حقوق و مزایای پرسنل تولیدی :

هزینه سوخت و انرژی :

استهلاک و تعمیر و نگهداری :

فصل چهارم

جمع بندی – نتیجه گیری و پیشنهادات

نتایج حاصله از اجرای طرح :

بر اساس مطالعات بالا و بررسی های انجام شده در فصل این تحقیق می توان نتیجه گرفت که طرح پیاده سازی کارخانه ماءالشعیر یکی از طرح های بسیار سودده و زودبازده است که می تواند اشتغالزایی بسیار مطلوبی نیز داشته باشد ، گرایش روز افزون مردن در جوامع مختلف به مصرف نوشابه های طبیعی مانند ماءالشعیر ها و همچنین کیفیت و تنوع بسیار زیاد این محصول در کشور های اروپایی و امکان الگوبرداری از این تنوع برای تولید محصول در داخل کشور عرصه را برای تولید محصول با کیفیت و مناسب فراهم نموده است .

منابع و ماخذ :

1 - ماهنامه صنعت و تکنولوژی شماره 52 ، ص63 گرداورنده : دکتر علیرضا منفرد - استاد دانشگاه پلی تکنیک تهران 1384

2 - مجله دانشگر شماره ۲۳

3 - مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Jolt Cola»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد.

4 - مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Red Bull»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد.