243- طرح توجیهی مرغداری طیور107ص

دلیل انتخاب این طرح

امروزه در دنیا و ایران به علت مزایای تغذیه ای و اقتصادی تولید گوشت مرغ و تخم مرغ به طور وسیعی توسعه یافته و جانشین منابع پروتئین شده است. این مزایا به طور فهرست وار به قرار زیر است:

الف) مزایای تغذیه ای و بهداشتی:

میزان بالای پروتئین، ضریب هضم بالا، بافت کم در کشتارگاه و هنگام مصرف، کم بودن کلسترول و اسیدهای چرب اشباع شده و بالاخره سالم بودن گوشت از نظر محدود بودن بیماری های قابل انتقال به انسان.

ب) مزایای اقتصادی:

رشد سریع جوجه های گوشتی در نژادهای اصلاح شده، ضریب تبدیل غذای پایین، سهولت تهیه منابع اولیه غذایی، امکان تولید در تمام شرایط جغرافیایی و آب و هوایی، استفاده از روش کاملاً متراکم، استفاده از تکنولوژی های پیشرفته برای تولید، برگشت سریع سرمایه، تولید بر حسب نیاز جامعه در فصول مختلف و در نهایت ارزان تمام شدن تولیدات طیور به طوری که امروزه گوشت مرغ و تخم مرغ، ارزان ترین منبع پروتئین حیوانی در ایران و در تمام کشورهای دنیاست.

مقدمه

به طور کلی انسانها برای رشد و ادامه زندگی احتیاج به مصرف روئین پروتئین و به خصوص پروتئین حیوانی دارد آثار بارز کمبود مصرف پروتئین در چهره افراد کشورهای فقیر و عقب افتاده بخوبی ضرورت نیاز مردم را به این ماده حیاتی آشکار می کند در دنیای امروز بیشتر جمعیت بشر فقر غذایی و آثار ناشی از آن میباشند ازدیاد روز افزون جمعیت جهان و کوچ ساکنین دهات بطرف شهرها از عوامل موثری است که هر روز دنیا را بسوی فقر و گرسنگی می کشانداما برخی از کشورهای مترقی با مال اندیشی و روشن بینی برای تهیه و تامین خوراک مورد لزوم افراد خود بنحوی مجدانه میکوشند که نه تنها فزونی نیاز و تقاضای مردم خویش را پاسخ می دهند بلکه با ازدیاد تولید و برخورداری از تاثیر ترقیات علم و صنعت پس از تامین احتیاجات کشور مقادیر زیاد از محصولات و تولیدات غذایی خود را بکشورهای نیازمند صادر میکند .

یکی از مواد پروتئینی قابل توجه برای انسان گوشت حیوانات مختلف و از جمله طیور است . تهیه و تولید گوشت سایر حیوانات بعلت ترقی فوقالعاده سطح تقاضا و نقصان فاحش کمیت مراتع و غیره ناچار مرغداری را بصورت صنعت جوان و عظیمی در آورده است که هر روز در حال رشد و توسعه میباشد به نحوی که بعضی از کشور ها در اینمورد آنچنان بیش رفته اند که با وسعتی بکوچکی یکدهم خاک ایران و با جمعیتی حدود چهار برابر مردم ها با استفاده از صنعت عظیم تهیه گوشت پس از رفع نیاز خود با صادر کردن مقادیر زیاد گوشت بخارج ثروت هنگفتی به چنگ میاورند .

اگر چه کشور ایران در سالهای اخیر با سرعت سابقه ای بسوی صنعتی شدن پیش می تازد و شهرهای مملکت ما به نحوی روز افزون جمعیت روستاها را بخود جذب می کند . ولی هنوز بر خلاف برخی از کشورها احتیاج مبرم به وارد کردن مواد غذایی از خرج ندارد اما حفظ این موقعیت و تامین نیاز روز افزون مردم به گوشت مستلزم آن است که صنعت تهیه و تولید گوشت کشور همیشه در حال ترقی و توسعه باشد . سهل ترین طریق ازدیاد گوشت در ایران توجه به صنعت جوان مرغداری است زیرا به سبب مهارکردن آبهای سطح الارضی بوسیله سدهای متعدد در گوشه و کنار مملکت و نیز به علت حضور چاههای عمیق و نیمه عمیق و بهره برداری از آبهای تحت الارضی همه ساله مقادیر زیاد و اراضی غیر مزروعی و مراتع زیر کشت و زرع میرود و به همین جهت تولید گوشت گوسفند که غالب مردم ایران به مصرف آن خود گرفته اند دچار اشکال میشود و توازن بین تولید و مصرف گوشت را فقط صنعت مرغداری و ترقی آن میتواند حفظ کند .

بر خلاف بعضی از ممالک که به علت واقع بودن و مناطق حاره مرغداری در آنجا غیر ممکن است در ایران با دارا بودن وضع طبیعی و آب و هوای مناسب آینده بسیار درخشانی برای صنعت مرغداری پیش بینی میشود .

با توجه مردم و علاقمندان به امر مرغداری و حمایت دولت از این صنعت مولد ثروت در ایجاد سردخانه ها برای نگهداری گوشت مرغ در واقع ازدیاد عرضه میتوان تولید مرغ و محصولات آنرا آنقدر ترقی داد که پس از رفع نیاز و پاسخ به تقاضای مردم کشور مازاد آنرا بخارج صادر کرد و به این ترتیب صرفنظر از کمک به مردم گرسنه و محتاج ممالک نیازمند ، طریق بسیار سهل و ساده ای برای جلب ثروت و تحصیل ارز خواهد بود .

تاریخچه پرورش طیور

به عقیده برخی از مورخن شرقی بومی شدن مرغ اولین بار توسط قوم ایرانی انجام گرفت . در تاریخ طبری که مربوط به سال 302 هجری قمری است ، اهلی شدن مرغ را توسط کیورث می داند محقق غربی در مورد منشا و زادگاه مرغ عقیده دارند که موطن اصلی مرغ از جنوب شرقی آسیا بوده است بمرور در مدت چند هزار سال در سایر نقاط جهان انتشار پیدا کرده است داروین در سال 1859 در زمینه منشاء مرغ اهلی چنین نوشته است:

طبق نوشته داروین قدیمی ترین اطلاعی که درباره ماکیان داریم مربوط به 4000 سال قبل است از اشیاء گلی که در زیر خاک های هندوستان و چین بدست آمده است این طور استنباط می شود که مرغ از 4000 سال پیش در هندوستان وجود داشته و اهلی بوده است در ابتتدا مرغ به عنوان پرنده زینتی و تفرحی نگهداری می کردند و خوردن تخم مرغ و گوشت مرغ متداول نبوده است ولی بمرور که تخم مرغ را خوراکی یافتند به اهمیت نگهداری مرغ از نظر غذایی پی بردند .

ماکیان در بین بسیاری از اقوام باستانی جنیه مقدس دانستند خروس را یک رو پیک روشنایی می دانستند در روز گاری که ساعت هنوز اختراع نشده بود از بانگ خروس برای گاه شناسی استفاده می کردند و کاروانسراها همیشه چند خروس نگاه می داشتند تا کاروانیان در سحرگاه با بانگ خروس بیدار شوند .

طبق نظریه محققین غربی مرغ اولین بار در جنوب شرقی آسیا اهلی گردید و پس از اهلی شدن مرغ در جنوب شرقی آسیا به مرور در اثر مهاجرت اقوام در طی قرن ها به نقاط دیگر منتقل شوند بطوری که در ده ایندوس واقع در مغرب هندوستان استخوان های مرغ را که مربوط به 2000 سال قبل از میلاد مسیح است یافته اند و این محل از موطن اصلی مرغ در حدود 3000کیلومتر فاصله دارد .

مرغ در بین النهرین در حدود 1500 سال پیش از میلاد مسیح ظاهر شد که مخصوص دربار سلاطین بود از این رو به آن « مرغ شاه» می گفتند و بنظز می رسد که بشر جنبه نمایشی دانسته و از نظر تغذیه مورد استفاده نبوده و شاهزادگان آن را برای جنگ انداختن با یکدیگر نگهداری می کردند در این زمان مقارن با مهاجرت قوم آریایی به این ناحیه بود .

بدین ترتیب اقوام آریائی در اثر مهاجرت به بین النهرین با مرغ آشنا و در حدود 1000 سال قبل از میلاد مسیح همراه با مهاجرت اقوام امریکائی به فلات ایران مرغ نیز وارد این سرزمین گشت و اقوام ساکن این فلات از آن بهره برداری می کردند راجع به سوابق حیوانات و طیور در فلات ایران آثار باستانی قابل توجهی بدست امده است از جمله در نقش های روی بناها و سنگ و آجر های پخته کردستان و شوش تصویر مرغ خانگی خروس غاز و مرغابی و بسیاری از پرندگان دیگر دیده شده است .

طبق روایات و مدارک موجود یونانی ها اولین ملت اروپایی بودند که در حدود 800 سال پیش از میلاد مسیح از طریق ایران به مرغ دست یافتند و به آن پرنده پارتی می گفتند یونانی ها در آغاز مرغ را برای جنگ انداختن و فالگیری مورد استفاده قرار می دادند ولی به مرور به فکر این افتادند که از گوشت و تخم مرغ آن استفاده کنند قرار می دادند ولی به مرور به فکر این افتادند که از گوشت و تخم مرغ آن استفاده کنند به مرور مرغ از یونان به سرزمین روم رسید و رومی ها افراد خوشگذرانی بودند و خروسها را اخته کرده و چاق می نمودند و برای جشنها و ضیافتها استفاده می کردند از روم مرغ به سرزمین بریتانیا رسید و پرورش آن معمول گردید هرگاه این انتقال تدریجی مرغ از سرزمین اصلی به سایر ممالک بر روی در حدود یک مایل ما 1600 متر در سال بوده است و قرنها طول کشید تا مرغ از کشوری به کشور دیگر از قاره ای به قاره دیگر مهاجرت نمود .

سالهای فعالیت های مرغداری جدید در ایران

سالهای فعالیت های مرغداری جدید در ایران را به قرار زیر می توان خلاصه کرد:

1- اولین گام در مورد توسعه مرغداری و دامپروری جدید در سال 1309 با تاسیس بنگاه دامپروری کشور برداشته شد هدف از تاسیس این بنگاه ترویج دامپروری و مرغداری به صورت صحیح و تجارتی در کشور بوده است .

2-در سال 1314 موسسه دامپروری جدید حیدرآباد در کرج تشکیل شد و در مورد دام های بومی و اصیل داخلی و خارجی فعالیت خود را آغاز کرد که بعدا تعدادی موسسات مشابه در نقاط مختلف ایران مانند خراسان و فارس و مازندران تاسیس شد .

3- در سال 1316 تعدادی دام اصیل از خارج وارد ایران شد و به موسسات دام پروری دولتی منتقل شد در شروع کار به دلیل عدم وجود متخصصین داخلی از متخصص خارجی بخصوص فرانسوی استفاده شد ولی به مرور با بازگشت دانشجویان اعزامی کشور متخصصین ایرانی استفاده شد .

4- در سال 1333 سازمان دامپروری کشور به کمک اصل چهار ترومن و کمک های کمی آمریکا تعداد 60000 جوجه از نژادهای نیوهمشایر ، ردایلندرد و پلیموشاروک وارد نبود و این جوجه ها توسط وزارت کشاورزی بین روستائیان پخش شد ولی به علت بیماری نیکو کاسل ملیارد ها ضرر به مرغداری ایرانی وارد شد .

5- در سال 1334 خوشبختانه کارشناس موسسه رازی موفق به ساختن واکسن موثر بر علیه بیماری نیو کاسل شد به طوری که به مرور در سالهای بعد بیماری تا حد قابل توجهی مورد کنترل قرار گرفت و پس از یک توقف چند ساله در امر گسترش مرغداری جدید در اثر وجود بازار مناسب و تقاضای کافی برای فرآورده های طیور و همچنین وجود تخصص های لازم در داخل کشور تشکیلات دولتی و خصوصی درباره شروع به فعالیت در این زمینه نمودند

6- در سالهای 1339-1340-1341- به ترتیب تعداد 1327726 و 116322 و 1837180 عدد جوجه یک روزه که اغلب از نژاد تخمی بودند توسط بخش خصوصی و دولتی وارد ایران شد.

هنوز تولیدات طیور در شرایط تجارتی بسیار کم بودو به طوری که در سال 1329 نسبت تولید مرغداری های تجارتی اطراف شهرها به کل تولید تخم مرغ 01/1 درصد بوده اشت .

7- در سال 1339 با تاسیس موسسه جوجه کشی نارمک متعلق به وزرات کشاورزی صنعتی مرغداری نوپای ایران با ماشین های جوجه کشی بزرگ و همچنین تشکیلات تجارتی تولید جوجه یک روزه به مقیاس وسیع آشنا گردید موسسه نارمک در تیرماه 1340 یا ظرفیت 2296160 تخم مرغ مورد بهره برداری قرار گرفت و در سال 1348 ظرفیت آن به 1183140 رسانده شد این امر موجب تشویق و راهنمایی بخش خصوصی گردید و به روز تشکیلات عظیم جوجه کشی و تولید جوجه در یک روز ، در اطراف شهرهای برگ به وجود آمد .

8- در سال 1342 وزارت کشاورزی و همچنین بخش خصوصی بجای ورود تخم مرغهای جوجه کشی شروع در تهیه گله های مخصوص تهیه تخم مرغ گوشتی و با گله های مرغ مادر نمود .

9- در سال 1346 صنعت تولید غذای دام در ایران پا گرفت و کارخانه غذای طیور توسط وزارت کشاورزی در سعید آباد کرج تاسیس شد و مقارن با آن کارخانه بزرگ نظیر پارس ، پرویمی ، دانه داران و غیره در رشته تولید صنعتی غذای دام و طیور به فعالیت پرداختند .

10- در سال های 1350 تا 1354 مجتمع های بزرگ مرغداری توسط بخش دولتی و خصوصی تاسیس و شورع به فعالیت و بهره برداری نمودند از جمله در سال 1351 شرکت ماکیدام با ظرفیت 8 هزار تن تخم مرغ و 2400 تن گوشت و مرغ و 226300 تن خوراک مرغ و در سال 1353 مجتمع عظیم سیمرغ برای تولید گوشت مرغ تخم مرغ و غذای مرغ مجهز به تشکیلات مرغ مادر جوجه کشی و تولید جوجه یک روزه و تشکیلات کشتارگاه سردخانه در تهران و اصفهان و کرمان و یزد و خراسان به صورت مجموعه ای زنجیره ای به فعالیت پرداخت و به طوری که به صورت یک موسسه منحصر به فرد در خاور میانه شد .

در سال 1354 مجتمع برکت در اطراف تهران با ظرفیت 600 هزار مرغ مادر و 62 دستگاه ماشین جوجه کشی و تولید 50 میلیون جوجه در سال به وجود آمد .

11- در سال 1355 کشتارگاه و تشکیلات بسته بندی و ذخیره تخم مرغ پردیس در کرج با ظرفیت تولید 45 تن گوشت مرغ در روز و ذخیره 600 تن تخم مرغ به وجود آمد .

12- در سال 1356 برای اولین بار اجداد تخمی توسط شرکت مرنمک وارد ایران گردید و مورد بهره برداری قرار گرفت و بدین ترتیب قسمتی از گله های مرغ مادر تخمی در ایران تولید گردید و گامی دیگر در جهت خود کفائی برداشته شد .

13- در سال 1358 تعداد زیادی از تشکیلات بزرگ و مجتمع های مرغداری بخش خصوصی مصادره و در اختیار دولت یا بانکها و نهاد ها قرار داده شد . بطوری که امروزه دولت و بانکها و نهادهایی مانند بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید دارای تشکیلات عظیم مرغداری هستند و نقش مهمی را در تولیدات طیور در ایران دارا می باشند .

14- در سال 1361 تشکیلات تولید لاین های گوشتی توسط وزارت کشاورزی در بابل کنار و مازندران شروع به فعالیت نمود این طرح در سال 1370 به بهره برداری رسیده و باید مملکت را از نظر تولید گله های مرغ اجداد و مرغ مادر گوشتی خودکفاء بر نماید .

15- در سال 1362 مجتمع پرورش مرغ اجداد گوشتی در موسسه زیاران وابسته به وزارت کشاورزی در نزدیکی قزوین بوجود آمد و به صورت رضایت بخشی به فعالیت پرداخت و در سال 1370 تشکیلات دیگری به منظور پرورش مرغ اجداد گوشتی در تبریز بوجود آمد و در سال 1371 به بخش خصوصی نیز اجازه فعالیت در زمینه پرورش اجداد گوشتی داده شد .

فصل اول :اصول علمی و عملی جایگاه طیور

تهیه جایگاه مناسب یکی از مسائل مهمی مرغداری امروزه را تشکیل می دهند زیرا قسمت اعظم سرمایه گذاری اولیه یک مرغداری صرف تهیه لانه می گردد اگر جایگاه از روی اصول و به خوبی تهیه شود مرغها در هوای سرد و گرم خود و در هوای گرم برای سردکردن خود دچار زحمت و اشکال نیستند از این رو تمام انرژی خود را صرف تولید بیشتر می نمایند .

تجربه نشان داده است که هیچ گاه تولید و بهره کافی بدون جایگاه مناسب و صحیح امکان پذیر نیست البته منظور از یک جایگاه خوب زیبایی و پرخرجی آن نیست بلکه جایگاه خوب باید اولا تمام شرایط مناسب را برای زندگی پرنده فراهم سازد به طوری که فعالیتهای فیزیولوژیکی بدن به خوبی انجام گیرد و قسمت اعظم غذای مصرف شده صرف تولید و بهره اقتصادی گردد .

ثانیا ً پرنده را از آزار و تجاوز پرندگان دیگر و حیوانات موذی مصون دارد .

ثالثا : از نظر کار سهل و ساده باشد به طوری که کارگر مربوطه به آسانی و در حداقل مدت به کارهای جاری رسیدگی کند و از همه مهم تر از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشد عواملی که به طور اساسی در مورد جایگاه باید در نظر گرفت عبارتند از :

1- شرایط بهداشتی : از نظر شرایط بهداشتی لانه های طیور نکات زیر باید مورد توجه باشد:

الف- تامین فضای لازم : تامین فضا لازم و مناسب محدود سبب اشاعه بیماری های مختلف در گله می شود و از طرفی دیگر قرار دادن فضای بیش از حد برای مرغان از نظر اقتصادان گران تمام می شود و مقرون به صرفه نیست از این رو پیش بینی فضای مناسب و لازم یکی از اصول اساسی ساختمانهای پرورش طیور است .

مقدار فضایی که برای نگهداری هر مرغ در لانه باید در نظر گرفت بستگی به شرایط محیطی و جغرافیایی نژاد و سیستم پرورش و نگهداری دارد در آب و هوای گرم مانند ایران باید فضای بیشتری برای مرغان در نظر گرفت نژاد سنگین که دارای خته بزرگ هستند احتیاج به فضای بیشتری اند سیستم پرورش نیز در میزان فضا موثر است اگر مرغها به طریقه کاملا محسوس نگهداری شوند باید مقدار بیشتری فضا در لانه در اختیار آنها گذاشت از طرفی دیگر هرچه گله بزرگتر باشد احتیاج به مقدار کمتری فضا است .

ب- تامین تهویه : تهویه لانه مرغ از چند نظر مهم است.

اولا : به وسیله تهویه اکسیژن کافی در اختیار مرغها گذارده می شود .

ثانیا : گاز کربنیک و سایر گازهای تولید شده از لانه خارج می شود .

رابعا: بوی نامطبوع حاصل از تعمیرات مدفوع از لانه خارج می شود

باید دانست که متالبولیسم در پرندگان بالا بوده از این رو مقدار هوای مورد احتیاج آنها نسبت در لانه مرغ بسیار مهم است .

مقدار فضای هوائی مورد احتیاج هر پرنده با جریان هوا در لانه و همچنین اختلاف حرارت هوای داخل و خارج لانه بستگی دارد در یک فضای محدود هوا بستگی به ارتفاع لانه دارد هرچه سقف بلندتر باشد تهویه و مقدار فضای هوایی و تنفسی بیشتر می باشد .

تهویه در لانه ها به طور کلی به دو صورت انجام می شود :

1- تهویه مصنوعی یا مکانیکی (در سیستم بسته)

2- تهویه طبیعی (در سیستم باز)

در تهویه طبیعی از پنجره های دیواری و ناکش و امثال آن استفاده می شود . تهویه طبیعی بستگی به طرز ساختمان لانه محل لانه از نظر جریان مواد و جهت و طرز قرار گرفتن پنجره ها دارد در لانه های که تعداد کمی مرغ نگهداری می شود تهویه طبیعی کافی است ولی وقتی که تعداد زیادی پرنده نگهداری می شود تهویه طبیعی کافی نیست و باید از تهویه مصنوعی یا مکانیکی استفاده کرد میزان تهیه مصنوعی در لانه بستگی به تعداد مرغ و وزون آنها و همچنین چگونگی قرار گرفتن دستگاهای تهویه ای دارد در مرحله اول بهره صحیح یک روش تهویه به طور دقیق با ارتفاع لانه بستگی دارد لانه هایی که ارتفاع دیواره آنها دو متر و یا بیشتر است برای تهویه مناسب هستند . در لانه هائی که ارتفاع دیواره آنها کمتر از 2متر است تهویه به خوبی صورت نمی گیرد به خصوص اگر از تهویه مکا نیکی استفاده شود سرعت تخلیه سبب جریان شدید هوا و سبب ناراهتی مرغها می گردد . در مورد هوا کشهای مکانیکی که اغلب الکتریکی هستند علاوه بر ارتفاع سقف محل نصف اندازه مدخل هوا ومسیر هوا نیز نقش مهمی در تهویه خواهد داشت .

ج:تامین حرارت: یکی از هدفهای اصلی جایگاه طیور نگهداشتن حرارت داخلی لانه در میزان مناسب است ساختمان لانه باید طوری باشد که در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد در کشورهایی مانند ایران که اغلب بین حرارت تابستان و زمستان تفاوت زیاد است نگهداشتن درجه حرارت لانه در میزان مناسب اغلب تولید اشکال می کند ولی با در نظر گرفتن اصول ساختمان می توان شرایط مناسب را از نظر حرارت برای مرغ فراهم نمود. حرارت مناسب برای جوجه های یک روزه در حدود 22-35درجه سانتیگراد است. به مروری که جوجه ها رشد می کنند به مقدار کمتری حرارت احتیاج دارند زیرا دستگاه تولید حرارت مرکزی آنها کاملتر می شود از این رو باید حرارت را کاهش داد.

جدول حرارت مورد نیاز برای جوجه های در حال رشد

(هفته اول35 – 32) (هفته دوم30) (هفته سوم26 ) (هفته چهارم 23 ) (هفته پنجم20 ) (هفته ششم به بعد16-13)

در شب پرندگان احتیاج به حرارت بیشتر می دادند زیرا فعالیت آنها کمتر است در حالی که در روز بر اثر فعالیت تولید حرارت کافی می نماید از این رو توصیه شده است که حرارت لانه شب ها در حدود 17درجه و در روز ها حدود 15 درجه سانتیگراد باشد .

د:تامین رطوبت: مرغان نیز مانند تمام موجودات دیگر احتیاج به مقداری رطوبت دارند زیرا همان طور که ذکر شد متابولیسم در آنها بسیار سریع می باشد و مقدار زیادی از رطوبت را به وسیله ترشحات مختلف بدن دفع می کنند از این رو اگر هوای لانه بیش از اندازه خشک باشد فورا به مقابل این امر حساسیت نشان می دهند از طرف دیگر مرغان نسبت به دامهای دیگر بیشتر آب می نوشند و ادرار و مدفوع را باهم دفع می کنند از این رو اگر لانه به خوبی تهیه نشود مقدار رطوبت فضا در نتیجه رطوبت لانه افزایش می یابد و این امر از نظر اشاعه بعضی بیماری های انگلی و میکروبی بسیار بسیار مضر خواهد بود زیرا معمولا عوامل میکروبی و انگلی در شرایط مرطوب بهتر می توانند رشد کنند و خاصیت بیماری زائی خود را نگهدارند به خصوص این امر در مورد کرمهای روده ای کوکسیدیوز به خوبی صادق است از این رو لانه های مرطوب منبع همیشگی و دائمی این گونه بیماری ها می باشد کف و دیواره های عایق و همچنین تهویه خوب و صحیح سبب کم شدن تراکم رطوبت و در نتیجه بهبود شرایط بهداشتی لانه می شود .

هـ : تامین نور لانه : اشعه آفتاب و هوای باز و روشن اثر بسیار خوبی در رشد جوجه ها و در ازدیاد تولید تخم مرغ دارد .

نور آفتاب از دو نظر حائز اهمیت است اولاً سبب از بین رفتن عوامل بیماری زا میشود و ثانیا بر اثر خواص شیمیایی و حیاتی خود (اشعه ماوراء بنفش) سبب ایجاد ویتامین D در موجود زنده میگردد بعضی از مواد حیوانی و گیاهی در داخل بدن تبدیل به ویتامین D میشوند به این دسته از مواد پرو ویتامین D میگویند

برای تامین نور آفتاب در لانه اغلب از پنجره های جنوبی استفاده میشود زیرا پنجره هایی که در این جهت قرار گرفته باشند حد اکثر نور آفتاب را برای لانه تامین میکنند پنجره ها هر چه قدر به کف نزدیکتر باشند بهتر است زیرا در هنگامی که پنجره ها باز میشوند اشعه افتاب به خوبی در کف لانه و به مرغها می تابد در تابستان وجود نور شدید افتاب در داخل لانه اغلب سبب ناراحتی مرغها میشود و گاهی نیز سبب به وجود آمدن عارضه کافی با لیسم در آنها میگردد از این رو معمولا به وسیله قرار دادن سایبان در بالای پنجره باید از ورود نور آفتاب به داخل لانه جلوگیری کرد به هر حال مسئله وجود نور کافی در لانه یکی از اصول جایگاه طیور به شمار می رود امروزه اکثرا از نور مصنوعی استفاده میشود زیرا کنترل ان راحت تر است .

2-انتخاب محل جایگاه : محل جایگاه طیور از نظر اقتصادی و همچنین از نظر کار حائز اهمیت فراوانی است. در این مورد نکات زیر را باید در نظر داشت :

الف:رابطه با ساختمان های دیگر: ساختمان های مرغداری نباید زیاد به خانه های مسکونی نزدیک باشد زیرا این امر از نظر بهداشتی صحیح نیست از طرف دیگر برای نامطبوع مرغداری و همچنین سر و صدای آنها اغلب مزاحم ساکنین منازل اطراف است .

از سوی دیگر ساختمان مرغداری نباید زیاد از خانه مسکونی کارگران دور باشد زیرا این امر سبب اتلاف وقت از نظر ایاب و ذهاب می گردد در ضمن رسیدگی به مرغ ها در موقع ضروری مشکل است.

ب:رابطه با شهر: اگر مرغداری زیاد به شهر نزدیک باشد از نظر اقتصادی ممکن است گران تمام شود زیرا اغلب قیمت زمین در نواحی نزدیک شهر گران است از طرف دیگر مرغداری نباید زیاد ازشهر دور باشد زیرا در این صورت رساندن تولید ات مرغداری به بازارهای شهر مشکل و گران تمام می شود.

محل ساختمان مرغداری نباید نزدیک نقاط پر سر و صدا مانند ایستگاه راه آهن-خطوط راه آهن –فرودگاهها- و بلاخره میدان مشق نظامی و غیره باشد زیرا همان طور که گفته شد مرغ ها نسبت به سر وصدا بسیار حساس اند و اغلب بر اثر جزئی سروصدا دچار ترس و وحشت می شوند و تولید آنها به طور محسوس پایین می آید.

ج. جایگاه طیور باید از جایگاه سایر دام ها حتی الامکان دور باشد: به خصوص هیچ وقت نباید انواع مختلف پرنده مانند مرغ و بو قلمون و اردک و غاز را در یک مکان نزدیک هم نگهداری کرد زیرا اغلب بعضی از پرندگان حامل عوامل بیماری زا برای برخی دیگر هستند.

د: جهت لانه: جهت لانه از نظر پیش بینی نور و جریان هوا جهت باد و طوفان های موسمی در نظر گرفته می شود . این امر بسته به محل موقعیت جغرافیایی فرق می کند ولی به طور کلی باید جهتی را انتخاب کرد که دارای حداکثراشعه آفتاب به خصوص در زمستان باشد . از این رو بهترین جهت برای لانه جهت جنوبی یا شرقی است . معمولا در جهت جنوبی اشعه آفتاب بهترداخل لانه می شود . به خصوص این امر برای آفتاب زمستانی بیشتر صادق است همچنین جهت شرقی دارای همان مزایایی است که برای جهت جنوبی ذکر گردیده . معمولا پرندگان آفتاب صبح را بیشتر از اشعه آفتاب بعد از ظهر دوست دارند مرغ ها اصولا در صبح فعال تر و سر حال تر اند و وقت بیشتری را در زیر اشعه آفتاب صرف می کنند .

در جهات جنوبی یا شرقی صبح زود آفتاب وجود دارد و در عین حال در روز های گرم تابستان زودتر اشعه آفتاب دربعد از ظهر از لانه خارج می شود.

ح: وضع خاک : ساختمان شیمیایی خاک و همچنین موقعیت زمین در مرغداری باید مورد توجه کامل قرار گیرد.

ساختمان در محل مسطح و یا شیب دار بهتر از نقاط کاملا مرتفع یا پست است زیرا در نقاط شیب دار عمل و خشک نگه داشتن زمین بهتر از نقاط پست صورت می گیرد . زمین هایی که درنقاط پست قرار گرفته است اغلب سبب جمع شدن رطوبت در لانه می شود و خشک نگه داشتن لانه مشکل می گردد .

عوامل بیماری زای به خصوص تخم انگل ها به خوبی نمی توانند در زمین های رسی و ماسه ای به زندگی خود ادامه دهد در زمینهای مرطوب و سیلیسی و آهکی نمی توان به خوبی عمل زه کشی را انجام داد و از طرف دیگر عوامل بیماری زا و انگل ها به خوبی در چنین شرایطی می توانند خاصیت بیماری زای خود را برای مد ت مد یدی حفظ کنند .

کاشتن درخت در اطراف لانه لطافت هوا می شود از طرف دیگر باعث جلوگیری ار باد و طوفان در زمستان می گردد با ایجاد سایه درتابستان تا اندازه ای هوا را خنک می کند .

فصل دوم : اصول علمی وعملی تغذیه طیور

تغذیه طیور قسمت مهمی از وظایف مرغداری مدرن امروزرا تشکیل می دهد مسئله تغذیه از نظر بهداشتی واقتصادی قابل اهمیت است از نظر بهداشتی هنگامی مرغ می تواند به فعالیت فیزیولوژیکی خود به طور مناسب ادامه دهد که به وسیله تغذیه صحیح تمام مواد مورد احتیاج بدن در اختیار او باشد .

از نظر اقتصادی نیز بایستی در نظر داشت که 75 درصد از مخارج روزمره مرغداری را هزینه های مربوط به غذا تشکیل می دهد از این رو توجه داشتن به کیفیت وکمیت غذا در مرغداری امروز بسیار در خور اهمیت است .موادی که در تغذیه طیور به کار می رود از نظر ساختمان شیمیائی به دستجات زیر تقسیم می شود.

1-آب 2-مواد قندی یانشاسته ای 3-چربی ها 4-پروتئین ها 5-املاح 6- ویتامین ها

1-آب:در بدو امر نام بردن از آب به منزله ی یک ماده غذائی کمی ثقیل به نظر می رسد. ولی آب در تغذ یه روزانه ی طیور جنبه ی حیاتی دارد محرومیت از آب طیور را به مراتب سریع تر از محرومیت از هر ماده غذایی دیگر از پای در می آورد .

وجود آب برای هضم و جذب غذا - انتقال غذا از یک نقطه ی بدن به نقطه ی دیگرو تنظیم حرارت بدن ضروری است . مقدار آب مورد لزوم برای طیور بسته به عوامل مختلف فرق می کند .

این عوامل عبارتند از :

1-مقدار غذایی که خورده می شود

2-حرارت رطوبت محیطی

3-سن ووضع پرنده از نظر سلامت و بیماری

4-ساختمان و کیفیت غذا-مقدار رطوبت نمک وپروتئین غذا.

به طور کلی نسبت آب و غذای خورده شده در طیور در حدود 2به 1 ویا 3به1 است .

وقتی که هوا خشک گرم است طیور 2به3 بار بیشتر از حالت معمولی آب می نوشد همچنین در هنگام بیماری اغلب عطش مرغ زیاد می شود وآب بیشتری می نوشد از این رو همیشه باید آب تمیز وپاکیزه و کافی در اختیار مرغ ها قرار داد.

2-موادقندی ونشاسته ای: قسمت اعظم ساختمان گیاهان و دانه های گیاهی از این مواد تشکیل شده است در ساختمان شیمیائی این مواد اکسیژن وهیدروژن و کربن وجود دارد .

منبع اصلی مواد قندی را گیاهان و دانه های آنها تشکیل می دهند بعضی مواد حیوانی مانند شیر و فراورده های آن شامل مقدار کمی مواد قندی می باشند عمل اصلی مواد قندی تامین انرژی بدن است .

3-چربی ها: چربی ها در طیور در زیر پوست اطراف سنگدان و روده قرار گرفته اند.

چربی ها در بدن به منزله ی یک منبع تولید انرژی عمل می نماید .

چربی ها اغلب در دانه های گیاهی وجود دارد در اندام های حیوانی نیز مقداری چربی وجود دارد . عمل مهم دیگر چربی ها در بدن انتقال ویتامین های قابل حل در چربی به اعضاء بدن می باشد .چربی ها در بدن در برابر اشعه تغیر شکل می دهند و به ویتامینِِD تبدیل می گردند

4-پروتئین ها : از نظر ساختمان شیمیائی پروتئین ها از ازت وکربن وهیدروژن واکسیژن و گوگرد تشکیل شده اند در عده ای از پروتئین ها علاوه بر عناصر فوق فسفر هم وجود دارد . پروتئین ها از نظر منشاء ومنبع به دو دسته ی بزرگ تقسیم می شوند .

1- پروتئین های گیاهی که از گیاهان به دست می آیند .

2- پروتئین های حیوانی که از بافت ها یا فراورده های حیوانی منشاء می گیرد .

استفاده از غذا برای رشد :

میزان رشد در طیور و دامهای دیگر بستگی به عوامل مختلفی مانند:نوع –نژاد –جنس –سن –وضع – جیره ی غذایی مقدار غذا وبلاخره شرایط محیطی دارد بعضی انواع طیور دارای رشد سریع تری نسبت به برخی دیگر هستند . مثلا اردک دارای سرعت رشد بیشتری نسبت به مرغ خانگی می باشد .

همچنین از نظر جنس معمولا رشد در خروس ها سریع تر از مرغان است. از طرفی سرعت رشد طیور با سن تغیر می یابد بدین ترتیب که در سنین اولیه زندگی منحنی رشد به سرعت بالا می رود وسپس اینسرعت کم شده و بالاخرمتوقف شده سیر نزولی می یابد.

جیره ی غذایی مناسب و متعادل سبب سرعت رشد می شود زیرا تمام مواد مورد احتیاج برای رشد را تامین می کند .

بالعکس جیره های غذایی که یک یا چند نوع ماده اساسی را فاقد هستند سبب کاهش سرعت رشد می شوند .

به طور کلی هر چه سن پرنده کمتر باشد واحد رشد نسبت به غذایی که خورده شده است بیشتر است .

بدین ترتیب کم غذای که روزانه تو سط طیور در حال رشد به مصرف می رسد همراه با افزایش وزن ازدیاد می یابد در ابتدا این افزایش سریع است و بعدا کم می شود در مراحل بعدیکه طیور به وزن کامل رسیدن غذای مصرف شده ثابت می ماند و فقط نه مصرف نگهداری و بقای وزن بدن و تولید می رسد و متوقف می شود .

ویژگیهای فیزیکی مواد متشکله خوراک مرغ :

خوراک مرغ از مواد مختلف تشکیل می شود این مواد باید سالم و مرغوب بوده و شرایط آن طبق استاندارد که در ایران وجود دارد تهیه شده باشد به طور کلی برای تهیه خوراک مرغ از مواد زیر می توان استفاده نمود به طور کلی که ویژگی های شیمیایی خوراک مخلوط شده طبق جداول استاندارد باشد :

1- منابع حیوانی :شامل پودر ماهی - پودر گوشت - پودر خون - پودر پر - فراوردهای شیر از جمله کشک – بقایای کشتارگاه دام و طیور – چربی های حیوانی - پودر استخوان - پودر صدف .

2- منابع گیاهی :شامل جو - ذرت - گندم - برنج یولاف - ذرت خوش ای - ارزن روغنهای گیاهی – مازاد کارخانجات قند - مازاد روغن کشی ( کنجاله ) مانند : سویا ، تخم پنبه ، آفتابگردان ، گدرنگ ، بادام زمینی ، کنجد ، سبوس- پودر یونجه- مازاد کارخانجات تهیه نشاسته و ...

3-منابع معد نی : شامل نمک طعام - سنگ های آهکی و موادشیمیایی مختلف .

4- مواد شیمیایی و سنتتیک : شامل آنتی بیوتیک ها - مواد پیشگیری کننده ی بیماری ها - مواد زنگدانه ها و مواد مکمل مثل اسید آمینها و عوامل رشد .

مواد اولیه پروتئین حیوانی در تغذ یه طیور

پودر ماهی :پودر ماهی دارای 8-3 درصد چربی می باشد . املاح اصلی مانند آهن ، ید نیز به مقدار کافی در پودر ماهی وجود دارد به اضافه از نظر ویتامین ها بخصوص ویتامین دسته B بخصوص و B2 و B1 و اسید پانتونیک - نیاسین - نیز قابل توجه می باشد . از این رو اهمیت پودر ماهی در تغذ یه انواع طیور بسیار زیاد می باشد و تقریبا در تمام جیره های غذایی طیور ومواد کنسانتر مخصوص طیور - پودر ماهی و یا ترکیبات آن وجود دارد.

پودر گوشت و خون : پودر گوشت و خون نیز یکی از مواد اولیه جهت تامین پروتئین در جیره غذای طیور می تواند باشد پودر گوشت و خون از مازاد کشتار گاههای دامی و کنسرو سازی لاشه حیواناتی که در کشتارگاه به علل مختلفی برای انسان غیر قابل مصرف تشخیص داده می شوند تشکیل می گردد

مقدار چربی درآمد گوشت بین 7-14 درصد است بسته به نوع تهیه دارای مقادیر فراوان کلسیم و فسفر می باشد به علاوه حاوی مقادیر قابل توجهی از عناصر کمیاب ( مس ، منگنز، آهن ) است .

پودر خون : خون در بین مواد حاصله از مازاد کشتار گاهی منبع خوبی از پروتئین های خام است .پودر خون از نظر پروتئین بسیار غنی است . معمولا بین 5/77 – 11/87 درصد ماده ازته دارد .

پودر بقایای کشتارگاههای طیور : پور بقایا چنانچه به طور مطلوب تهیه و چربی آن به خوبی گرفته شود ، دارای میزان کافی پروتئین خام می باشد از نظر ویتامین و اسید آمینه نیز غنی است به طوری که لیزین آن درصد 7/2 درصد و متونین آن درصد 1 درصد است . طرز تهیه پودر ضایعات یا بقایای کشتارگاههای طیور بدین ترتیب است که پس از کشتار امعاء و اشیاء در سر و پا ها و شاهیر ها را در سرند متحرک می کنند و به وسیله عمل گریز از هرگز آنها را در آب شستشو می دهند و سپس مواد را در مضون پخت که دارای حرارت 140 درجه سانتیگراد است به مدت 3-4 ساعت حرارت می دهند و چربی ان تا حد امکان جدا می کنند .

پودر پر : پودر پر از اسیدآمیه نوع لیزین ، ضعیف است از نظر تریتوفان و هیستیدین نیز دچار کمبود می باشد مواد معدنی پودر در حدود 4 درصد و میزان فسفر آن سه برابر کلسیم است پودر پر حاوی 2-3 درصد چربی بوده و ویتامین های موجود در آن بخصوص ویتامین های دسته B در حدود دانه درست می باشد در جیوه های حاوی سویا و ذرت می توان نامحدود 5 درصد پودر پر هیدرولیز شده بدون اشکال مورد استفاده قرار داد ولی درعمل اغلب حداکثر مقدار قابل استفاده در حدود 2-3 درصد جیوه غذایی می باشد :

پودر شیر مواد حاصله از آن : از شیر و مازاد کارخانجات لبنیات سازی از قبیل شیر چربی گرفته شیر خشک ، دوغ حاصل از گره گیری و لاکتوسرم یا آب پنیر و سرانجام کشک درجیره غذایی ماهی و طیور می شود .

پودر لاکتوسرم یا آب پنیر : لاکتوسرم مازاد صنعت پنیر سازی است که به صورت پودر تهیه می گردد آب پنیر در حقیقت همان شیر بی چربی است با این تفاوت که کازوئین یا ماده ازته اصلی ان گرفته شده است .

از نظر مواد پروتئینی پودر شیر پس چرخ معمولا از شیری تهیه می شود که قسمت اعظم چربی آن گرفته شده باشد . مقدار چربی که در این شیرها وجود دارد در حدود 1/0 تا 5/0 درصد است شیر پس از چربی دارای 38 درصد مواد ازته می باشد .

کشک : کشک از دوغ یا شیر پس چرخ که قیمت زیادی ندارد ، تهیه می گردد چون اگر این مواد تبدیل به کشک نشوند نگاهداری انها با مشکلات فراوان توام خواهد شد . کشک علاوه بر داشتن مقادیر معتنابهی املاح معدنی حاوی مقدار زیادی مواد پروتئینی است .

مواد اولیه پروتئین با منشاء گیاهی در تعذیه طیور :

کنجاله ها :

کنجاله ی تخم پنبه : دانه پنبه را پس از جدا کردن الیاف و گرفتن کرکهای آن ( لیترگیری) شکسته و از مغز دانه تحت اثر حرارت و فشار و حلالهای آلی ، روغن آن را استخراج می نمایند . کنجاله تخم پنبه در ایران تولید می شود و یکی از منابع پروتئینی گیاهی ارزن قیمت برای تعذیه دام و طیور و ماهی است .

کنجاله سویا : از دانه سویا پس از روغن گیری بدست می آید و یکی از بهترین و متداولترین منابع تامین پروتئین گیاهی در جیره های غذایی می باشد که علاوه بر پروتئین کافی دارای مقادیر لازم اسید آمینه های ضروری و ویتامین های دسته B می باشد .

کنجاله آفتابرگردان : از دانه های آفتابگردان پوست کنده پس از روغن کشی به دست می آید در کشور شوروی سابق و کشورهای اروپای شرقی به مقدار وسیع تولید و در جیوه های غذایی دام و طیور و ماهی مورد استفاده قرار می گیرد .

کنجاله بادام زمین -آراشید : از دانه بادام زمینی پس از روغن کشی به دست می آید دارای بویی شبیه به باقلای تازه بوده و مزه آن شیرین و مطبوع می باشد .

مواد اولیه انرژی زا در تغذیه طیور

گندم : ین دانه معمولا برای تغذیه انسان کشت می شودو اغلب قیمت آن نسبت به سایر غلات گرانتر است . دانه ی گندم یک از غلات خوب انرژی زا است . با توجه به کمبود گندم تولیدی در ایران و واردات مقادیر قابل توجهی از آن از خارج استفاده از گندم در جیره های غذایی طیور کمتر توصیه می شود .

ذرت : ذرت یکی از متداولترین دانه های آیده غلات است که به میزان وسیع در تغذیه دام و طیور ماهی در ایران کشورهای جهانی به مصرف می رسد میزان انرژی ذرت از گندم است .

جو: معمولا از دانه های جو همراه با ذرت در فرمول های مقدار کم غذایی طیور استفاده می شود تا کمبود مواد از ته آن را جبران کند . ماده سلولزی جو زیادتر از گندم و ذرت است و اغلب از آن در تغذیه دام استفاده می شود .

ذرت خوشه ای – سور گوم – مایلو : ذرت خوشه ای به واسطه مقاومت خوبی که نسبت به حرارت و خشکی و کم آبی دارد مخصوصا در مناطق گرمسیر و نواحی که میزان بارندگی در آنها کم است به خوبی رشد می نماید از این رو کشت و تولید آن در ایران باید مورد توجه قرار گیرد .

از ذرت خوشه ای برای تغذیه طیور و ماهی می توان استفاده نمود و آن را جانشین ذرت نمود مقدار پروتئین آن بیشتر از ذرت می باشد ولی چربی آن کمتر است .

جو دو سر : در برخی از فرمولهای مخصوص تغذیه طیور در بعضی از کشور ها از چاودار نیز استفاده می شود ترکیب وارزش غذایی چاودر تقریبا مشابه جو است .

بقایای سیلوی غلات: از سبوس دانه های غلات وهمچنین سبوس برنج نیز در جیره های غذایی طیور استفاده می شود این مواد عبارتند : سبوس گندم – سبوس برنج (کپک)

روغن ها وچربی ها : در جیره های غذایی پاره ای از طیور اضافه کردن چربی های گیاهی و روغن های خوراکی پیش بینی شده است روغن های مصرفی باید از نوع تمیز اشیاء انتخاب شوند .

پودر یونجه : در حال حاضر در اکثر دنیا پودر یونجه را به عنوان غذای مکمل در تغذیه حیوانات و طیوربه مصرف می رسانند این فرآورده علاوه بر مواد پروتئینی حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین های مختلف وکلسیم می باشد .

ملاس : ملاس نیشکر و ملاس چغندر ومواد شربتی شکل و به رنگ قهوای تیره یا سیاه رنگ می باشند تبلور قند به دست می آید . اغلب استفاده از ملاس در تغذیه طیور به عنوان چاشنی و یا به عنوان سهولت پلت کردن مواد آردی و تهیه غذا به صورت پلت استفاده می شود به اضافه سبب خوشمزه شدن و طعم مطلوب غذا می گردد

مواد اولیه که برای تامین املاح در جیره غذائی طیور مورد استفاده قرار می گیرد :

در حدود 10 درصد از مواد خشک بدن مرغ تشکیل می شود از این رو تهیه املاح کافی در تغذیه طیور اهمیت زیادی دارد .موادی که به این منظور بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :

پودر استخوان: پودر استخوان به طریق مختلف تهیه می شود ابتدا مواد آلی آن را می سوزانند و چربی آن را می گیرند وسپس مواد باقیمانده رابه صورت پودر در می آورند این فرآورده دارای مقدار کافی فسفر است .

پودر صدف یا گوش ماهی : تهیه پودر گوش ماهی در نقاط ساحل بسیار آسان وارزان است گوش ماهی های بدست آمده را خرد می کنند به صورت آرد نرم برای جوجه ها و به صورت خرد شده برای مرغ های تخمی به مصرف می رسد.

سنگ آهک : سنگهای آهک اغلب دارای مقدار کافی کلسیمی هستند در نقاطی که تهیه پودر صدف مشکل است به آسانی می توان از سنگ آهک استفاده نمود .

سنگ ریزه ها : از سنگ ریزه معمولا طیوربرای خردکردن غذا درداخل سنگدان استفائه می کنند .اگر جوجه ها معمولا ازغذای تمام آردی استفاده می کنند احتیاج به اضافه نمودن سنگ ریزه به جیره غذایی نیست ولی در سنین بلاتر حتما" باید مقاد یر کافی سنگ ریزه در اختیار طیور سنگ ریزه علاوه بر اینکه به هضم و خرد شدن غذا کمک می کند تا اندازه ای از نظر تامین کلسیم و فسفر نیز مورد استفاده قرار می گیرد .

نمک طعام : نمک طعام در جیره ی غذایی تمام دام ها به کار می رود. نمک طعام منبع اصلی سدیم و کلر در بدن می باشد .استفاده ی بیش از حد نمک در غذای طیور سبب ورم کلیه و نفریت و حتی مرگ می شود . از نمک طعام به نسبت 5/0 تا 1 درصد حداکثر در غذای طیور استفاده می شود .

استفاده از منابع جدید در تغذیه طیور :

استفاده از تک سلولی ها (s-c-p ) : مطالعات و برسی های مختلف نشان داده است که تهیه منابع پروتئینی برای تغذ یه انواع طیور از بازارهای بین المللی روز به روز مشکلتر و محدود تر خواهد بود و چه بسا در آینده دور یا نزدیک تهیه بعضی از این منابع عملا غیر ممکن می باشد .در این روش از کشت باکتری ها و قارچ های مخصوص در روی گاز و نفت و گاز طبیعی و گاز متان و الکلی متیلیک استفاده می شود و به سرعت سهولت مقاد یر قبلا" توجهی پروتئینی با کیفیت بالا (80 - 78 ) درصد و اسید آمینه ها موردتولید میگردد .هم اکنون در کشور های مانند : ژاپن - انگلستان - ایتالیا - فرانسه این مواد تولید و در تغذیه حیوانات با نتیجه ی خوب به برده می شود و طبق پیش بینی در آینده نزدیک – امکان استفاده از آن در تغذ یه انسان نیز خواهد بود . امروزه در بازار این فراورده به نام پروتن ارائه می گردد .

استفادهاز کود مرغی در تغذ یه طیور : در کشور هائی که از مواد اولیه برای تغذیه دام و طیور و ماهی د چار کمبود هستند،سعی می نمایند . از تمام امکانات موجود داخلی برای این منظور استفاده نموده و وابستگی خود را به واردات خارجی تا حد امکان کاهش دهند یکی از این منابع که در طی سال های اخیر به عنوان یک منبع تغذیه ای دام وطیور و ماهی مورد استفاده قرار گرفته است پودر کود مرغ می باشد .

استفاده از بقایای کارخانجات جوجه کشی : بقایای کارخانجات جوجه کشی معمولا از تخم مرغ های بی نقطه نطفه مرده و جوجه های مرده وجوجه های وازده وتلف شده، تشکیل شده است معمولا از هر 4-5 کیلوگرم ازبقایای مزبور در حدود یک کیلوگرم پودر قابل استفاده بدست می آید .

مکمل های غذایی :

1-آنتی بیوتیک ها 2- آنتی اکسیدات ها 3- ترکیبات آرسنیکی 4- مواد ادویه ای یا چاشنی
5- دارو ها 6- ترکیبات هورمنی 7- ترکیبات رنگ دانه ها از جمله مکملهای غذایی هستند.

بهترین و با صرفه ترین فرمول غذایی طیور، که ما استفاده می کنیم به شرح زیر است :

فرمول غذایی برای یک تن دان

ردیف	نوع خوراک	مقدار (کیلو)	قیمت هر کیلو	قیمت کل(ریال)
1	سویا	300	3,400	1,020,000
2	ذرت	618	2,700	1,668,600
3	فسفات	12	5,500	66,000
4	صدف	10	500	5,000
5	اسید آمینه	1	35,000	35,000
6	لیزین	0.6	30,000	18,000
7	پودر ماهی	50	7,000	350,000
8	مکمل	5	10,000	50,000
9	تک ویتامین D3	1	4,000	4,000
10	تک ویتامین A	1	6,500	6,500
11	تک ویتامین E	1	4,500	4,500
12	تک ویتامین B	1	20,000	20,000
جمع		1000.6		3,247,600