تاثیر چرخه قاعدگی بر عوامل منتخب آمادگی جسمانی در دانش آموزان دختر غیرورزشکار دوره ی متوسطه92

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول:مقدمه و کلیات تحقیق

1-1.مقدمه1

1-2. بیان مساله3

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق3

1-4. متغیّرهای تحقیق4

1-4-1. متغیر مستقل4

1-4-2. متغیر وابسته5

1-5. اهداف تحقیق5

1-5-1. اهداف کلی5

1-5-2. اهداف اختصاصی5

1-6. فرضیه های تحقیق5

1-7. تعاریف واژه های تحقیق5

1-7-1. چرخه قاعدگی5

1-7-2. آمادگی جسمانی6

1-7-3. دانش آموزان غیر ورزشکار6

1-7-4. مراحل مختلف چرخه قاعدگی6

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1. مقدمه8

2-2. مبانی نظری تحقیق8

2-2-1. فیزیولوژی چرخه قاعدگی8

2-2-2. سیستم داخلی تولید مثل زنانه و عملکرد آنها در بدن9

2-2-3. فازهای قاعدگی11

2-2-3-1. فاز تکثیری(مرحله استروژنی):11

2-2-3-2. فاز ترشحی12

2-2-3-3. فاز خونریزی13

2-2-4. هورمونهای زنانه13

2-2-5. هورمونهای گونادوتروپیک و اثرات آنها بر تخمدانها14

2-2-6. هورمونهای جنسی زنانه17

2-2-6-1. استروژن18

2-2-6-2. دلایل افزایش هورمون استروژن در بدن20

2-2-6-3. عملکرد استروژنها در بدن21

2-2-6-3-1. تاثیر استروژنها بر تخمدانها21

2-2-6-3-2. اثر استروژن بر لوله های رحمی21

2-2-6-3-3. اثر استروژنها بر رحم21

2-2-6-3-4. تاثیر استروژن بر مهبل22

2-2-6-3-5. تاثیر استروژن بر پستانها22

2-2-6-3-6. اثر استروژنها بر استخوانها22

2-2-6-3-7. اثر استروژنها بر تشکیل پروتئینها22

2-2-6-3-8. اثر استروژنها بر متابولیسم ورسوب چربی22

2-2-6-3-9. اثر استروژنها بر توزیع مو23

2-2-6-3-10. اثر استروژنها بر پوست23

2-2-6-3-11. اثر استروژنها بر تعادل الکترولیتی23

2-2-6-3-12. اثر استروژن بر سیستم قلبی و عروقی و متابولیسم23

2-2-6-3-13. اثر استروژن بر سوبسترا23

2-2-6-3-14. اثرات استروژن بر اضطراب23

2-2-6-3-15. اثرات استروژن بر هورمون رشد24

2-2-6-4.اعمال داخل سلولی استروژنها24

2-2-6-5. یائسگی واستروژن:24

2-2-6-6. پروژسترون26

2-2-6-6-7. اعمال پروژسترون در بدن27

2-2-6-6-7-1. اثر پروژسترون بر رحم. 27

2-2-6-6-7-2. اثر پروژسترون بر پستانها27

2-2-6-6-7-3. اثر پروژسترون بر لوله های رحمی.. 28

2-2-6-6-7-4. اثر پروژسترون بر تعادل الکترولیتی.. 28

2-2-6-6-7-5. اثر گرمازایی.. 28

2-2-6-6-7-6. سایر اثرات پروژسترون در بدن. 28

2-2-6-6-8. سنتز استروژنها و پروژسترونها29

2-2-6-6-9. انتقال استروژنها و پروژسترونها در خون29

2-2-6-6-10. سرنوشت استروژنها و پروژسترونها29

2-2-6-6-11. تعادل استروژن و پروژسترون30

2-2-7. ورزش و قاعدگی:31

2-2-7-1. علل بروز قاعدگی نامنظم ورزشکاران:31

2-2-7-2. قاعدگی دیررس:31

2-2-7-3. اختلالات قاعدگی:31

2-2-8. هورمونهای جنسی و ورزش32

2-2-9. آمادگی جسمانی33

2-2-9-1. اهمیت و ضرورت آمادگی جسمانی34

2-2-9-2. ارزیابی آمادگی جسمانی عمومی34

2-2-9-2-1. قدرت34

2-2-9-2-1-1. قدرت عضلانی.. 34

2-2-9-2-1-2. انواع قدرت.. 34

2-2-9-2-1-3. اندازه گیری قدرت.. 34

2-2-9-2-2.استقامت عضلانی34

2-2-9-2-3.استقامت قلبی وتنفسی:35

2-2-9-2-4.انعطاف پذیری:35

2-2-9-2-5.سرعت:35

2-2-9-2-6.چابکی:35

2-2-9-2-6-1. اندازه گیری چابکی:35

2-2-9-3. تفاوتهای جنسیت درفاکتورهای آمادگی جسمانی:36

2-2-9-4. اثر چرخه قاعدگی بر عملکرد ورزشی36

2-2-9-5. توان هوازی38

2-3. بخش دوم: پیشینه پژوهش40

2-3-1. ارتباط بین چرخه قاعدگی واجزای مختلف موثر بر عملکرد ورزشی40

2-3-2. ارتباط چرخه قاعدگی و حد اکثر اکسیژن مصرفی(V O 2 m a x)40

2-3-3. ارتباط چرخه قاعدگی و متابولیسم انرژی45

2-3-4. ارتباط چرخه قاعدگی و وزن بدن48

2-3-5. ارتباط چرخه قاعدگی و ورزش استقامتی52

2-3-6. ارتباط چرخه قاعدگی و آمادگی جسمانی:54

فصل سوم: روش تحقیق

3-1. مقدمه56

3-2. روش تحقیق56

3-3. جامعه و نمونه آماری56

3-4. متغیرهای تحقیق56

3-4-1. متغیر مستقل56

3-4-2. متغیر وابسته56

3-4-3. متغیرهای قابل کنترل57

3-4-4. متغیرهای غیر قابل کنترل57

3-5. ابزار و روشهای اندازه گیری57

3-6. روشهای اندازه گیری متغیرها58

3-6-1. اندازه گیری مشخصات آزمودنیها58

3-6-2. روشهای اندازه گیری متغیرهای وابسته58

3-7. روش اجرای تحقیق:61

3-8. محدودیتهای تحقیق:61

3-9. روشهای تجزیه و تحلیل آماری61

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1. مقدمه64

4-2. بررسی توصیفی یافته های تحقیق64

4-3. نرمال سازی دادهها66

4-3. آزمون فرضیه ها67

4-3-1. استقامت عضلانی67

4-3-2. قدرت68

4-3-3. انعطاف پذیری69

4-3-4. سرعت70

4-3-5. استقامت قلبی- عروقی71

4-3-6. چابکی72

4-4. نتیجه گیری73

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

5-1. مقدمه75

5-2. خلاصه تحقیق75

5-3. بحث و بررسی76

5-4.نتیجه گیری78

5-5.پیشنهادات79

5-5-1.پیشنهادات کاربردی79

5-5-2.پیشنهادات پژوهشی79

منابع و موٌاخذ فارسی:80

منابع و ماخذ انگلیسی:85

پیوستها92

چکیده انگلیسی:96

 فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول1-3 امتیازبندی تست درازونشست........59

جدول2-3 امتیازبندی کشش بارفیکس اصلاح شده......59

جدول3-3 امتیازبندی تست انعطاف پذیری...60

جدول4-3 امتیازبندی تست دوی سرعت....60

جدول1-4 مقادیر مربوط به میانگین شاخصهای تن سنجی آزمودنیها............................................64

جدول2-4 مقادیر توصیفی تستهای آمادگی جسمانی در مراحل مختلف چرخه..........................65

جدول3-4 ترتیب اجرای تستهای آمادگی جسمانی............................................................................65

جدول4-4 نتایج آزمون گولموگروف-اسمرنوف ...................................................................................66

جدول 5-4نتایج تحلیل واریانس تست درازونشست............................................................................67

جدول 6-4 نتایج تحلیل واریانس تست بارفیکس اصلاح شده..........................................................68

جدول7-4 نتایج تحلیل واریانس تست انعطاف پذیری.......................................................................69

جدول8-4 نتایج تحلیل واریانس تست دوی سرعت...........................................................................70

جدول9-4 نتایج تحلیل واریانس تست دوی540 متر........................................................................71

جدول10-4 نتایج تحلیل واریانس تست دوی9×4 متر چابکی........................................................72

جدول11-4 نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه تفاوت میانگینها..........................................73

 فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار1-4 میانگین تست درازونشست در مراحل مختلف چرخه قاعدگی.......................67

نمودار2-4 میانگین تست بارفیکس اصلاح شده در مراحل مختلف چرخه قاعدگی.......68

نمودار3-4 میانگین تست انعطاف پذیری در مراحل مختلف چرخه قاعدگی..................69

نمودار4-4 میانگین تست دوی سرعت در مراحل مختلف چرخه قاعدگی......................70

نمودار5-4 میانگین تست دوی540 متر در مراحل مختلف چرخه قاعدگی............. ....71

نمودار6-4 میانگین تست9×4متر چابکی در مراحل مختلف چرخه قاعدگی.................72

فهرست اشکال

عنوان صفحه

شکل1-2دستگاه تناسلی زنانه......................................................................................................9

شکل2-2 میزان ترشح هورمونهای جنسی زنانه در مراحل مختلف چرخه.......................15

شکل3-2 ساختار مولکولی هورمون استروژن.........................................................................18

شکل4-2 ساختار مولکولی هورمون پروژسترون...................................................................27

 فصل اول:مقدمه و کلیات تحقیق

  1-1.مقدمه

تاثیرات مثبت ورزش و فعالیت بدنی بر کسی پوشیده نیست. ورزش اگر بصورت صحیح و طبق برنامه انجام گیرد می­تواند مفید و سودمند باشد. اما موارد خاصی وجود دارد که از دیر باز مهم و پیچیده بنظر می­رسد با افزایش زنان ورزشکار که در سطوح بالا به رقابت می­پردازند و تمرینات طاقت فرسایی انجام می­دهند، در همین راستا مشکلات عدیده­ای بوجود می­آید. حضور بانوان بعنوان نیمی از پیکره جامعه در فعالیت­های ورزشی انکار ناپذیر است. مسئله اساسی اینجاست که زنان در طی زندگی با شرایط ویژه­ای روبرو می­شوند. زنان دوره­های مختلفی را در طول زندگی خود تجربه می­کنند. که تقابل آنها با فعالیت بدنی و ورزش مورد پرسش بسیاری از افراد قرار گرفته است. ازجمله آنها قاعدگی می­باشد. تحقیقات زیادی صورت گرفته است تا نشان دهد که آیا زنان در طی دوره قاعدگی می­توانند در فعالیت­های ورزشی شرکت کنند؟

در یک زن کامل در طول 28 روز یک چرخه کامل و منظم روی می­دهد که همراه با ایجاد تغییرات فیزیکی در ساختمان دیواره رحم و فولیکولهای تخمدانی و نیز در هورمون­های مربوط به آن است. چرخه را می­توان به سه مرحله عمده فولیکولی(13-12) روز که طی آن فولیکولهای تخمدانی رشد می­کنند، مرحله تخمک­گذاری که درست در میانه چرخه قرار دارد و یک تا دو روز طول می­کشد و بالاخره مرحله لوتئال که در طی آن جسم زرد تولید شده مدت 15 روز طول می­کشد، تقسیم نمود. ( زن ورزشوتندرستی، 1382، ص86). مرحله اول یازمان خونروی شامل روزهای1تا)5-4 (مرحله دوم مرحله فولیکولی شامل روزهای14-5 مرحله سوم مرحله لوتئینی شامل روزهای28-15 می باشد.(مشکوتی فرحناز،1386،ص99)

محورهای اصلی درگیر در چرخه قاعدگی عصبی ، هیپوتالاموسی، هیپوفیزی و تخمدانی هستندچرخه­قاعدگی باخونریزی دوره­ای رحم شروع میشود.دراین زمان سطح استروژن(استرادیول)کاهش می یابدوهیپوتالاموس وهیپوفیز قدامی با افزایش تولید عامل آزادکننده گنادوتروپین و هورمونهای گنادوتروپیک پاسخ میدهند. مرحله قبل از تخمک گذاری هنگامی شروع میشود که­خون­روی قاعدگی متوقف شده است و یک فولیکول تخمدانی تحت تاثیر FSH بالیده می شود. سطح استروژن، FSHو LHگردش خون در این مرحله ­افزایش می یابد. با بالیده­شدن فولیکول تخمدانی یک تخم بتدریج به ­داخل لوله ­فالوپین(تخمک گذاری)آزاد می شود.هورمون مهم در این زمان LH است که ­تخمک گذاری را راه­اندازی می کند. در پایان مرحله تخمک گذاری سطوح استرادیول و پروژسترون بطور آشکاری کاهش می یابد و قاعدگی را راه­اندازی می کند.(مالینا بوچارد،1381، 544) بین زنان و مردان تفاوت­هایی وجود دارد تمرینات بدنی منظمی که زنان به منظور شرکت در رشته­های ورزشی انجام می­دهند ضمن آنکه آثاری بر سیستم هورمونی دارد بر دستگاه تولید مثل نیز آثار زودگذری دارد. در بازیهای المپیک یونان باستان، تنها مردان بودند که حق شرکت در بازیهای المپیک را داشتند. این سیاست در نخستین دوره برگزاری بازیهای المپیک مدرن(جدید) سال 1896 در آن اعمال شد. علت اتخاذ این سیاست این بود که فعالیت بدنی می­تواند برای تندرستی زنان زیانبار باشد و ضمناٌ آثار معکوسی بر بارداری به جای خواهد گذاشت. امروزه نیز بعضی از این دیدگاه­ها در برخی کشورها موجود می­باشد. ازسال 1990 بدنبال کوششهای کمیته بین­المللی المپیک(IOC ) کمیته­های برگزارکننده و فدراسیون­های بین­المللی (IFS) برنامه المپیک زنان روندی رو به رشد دارد. همه­ی رشته­های ورزشی موظف شده­اند تا در برنامه­های خود مسابقات زنان را نیز بگنجانند. مشارکت زنان در ورزش در قرن بیستم میلادی بویژه در اواخر آن افزایش چشمگیری یافته­است. در دنیای امروز شاید هیچ رشته ورزشی که زنان در آن مشارکت نورزند یافت نگردد. امروزه به این نتیجه رسیده­اند که زنان چه از نظر جسمانی و چه از نظر روانی قادر به شرکت در فعالیتهای شدید ورزشی هستند. از این رو به زنان اجازه شرکت در مسابقات داده شد و زنان همچون مردان در مسابقات ورزشی شرکت می­کنند. خوشبختانه بیشتر زنان به فواید ورزش و تمرین پی­برده و دریافته­اند که تمرینات ورزشی سلامتی و شادابی آنان را تضمین میکند از این رو میزان علاقه و رغبتشان به ورزش روز به روز افزایش می­یابد.(عبدالله­پور، اعظم1385، ص4)

هیچ دلیل قاطعی وجود ندارد که قاعدگی بر عملکرد بدنی تاثیر منفی داشته باشد. اما ممکن است برخی از ورزشکاران در برخی از مراحل قاعدگی از کارایی بیشتر یا کمتری برخوردار باشند. این تفاوتها در انجام تواناییهای جسمانی، در انجام فعالیتهای روزمره بعلت خفیف بودن آنها ، قابل صرفنظر کردن است اما در سطوح قهرمانی ممکن است مهم باشدو برخی از زنان ورزشکار خود را با این تغییرات منطبق می­کنند مثلا در دوره قاعدگی در تمرینات یا مسابقات شرکت نمی­کنند، برخی دیگر با مصرف قرص­های ضد بارداری و دیگر داروهای هورمونی دوره­ی قاعدگیشان را در زمان مسابقات تغییر می­دهند.( کردی رامین،1378، ص168)

با وجود تحقیقات انجام شده در زمینه ورزش بانوان، متاًسفانه درباره­ی اثرات قاعدگی بر عملکرد ورزشی، هنوز سوًالات و ابهامات زیادی وجود دارد که می­بایست با پژوهشهای گسترده، اصلاحات عمده صورت گیرد. از این رو برای یافتن پاسخ به پرسشهایی که در این رابطه مواجه می­شود و بیان علل تفاوت رکوردهای ورزشی بین زنان و مردان، پژوهشگران لازم دیدند که در این رابطه پژوهشهایی انجام دهند. متاسفانه یافته­های پژوهشهای بدست آمده یکسان نبوده و گاهی متضاد بودند.(عبدالله پور،اعظم،1385،ص5) با توجه به تفاوت فرهنگی و زیستی که مابین زنان ایرانی و کشورهای دیگر جود دارد و همچنین با توجه به وجود نتایج متضاد در این زمینه، پژوهش حاضر ارائه شده و پژوهشگر در تلاش است سطح آمادگی جسمانی زنان غیر فعال را در مراحل مختلف دوره قاعدگی مورد مطالعه قرار دهد

-2. بیان مساله

حضور بانوان در فعالیت­های ورزشی امری انکار ناپذیر است.مسئله اساسی اینجاست که زنان در طی زندگی با شرایط ویژه­ای روبرو می­شوند و دوره­های گوناگون را در طول زندگی خود تجربه می­کنند. اندامهای دستگاه تولید مثل زن شامل تخمدان­ها، لوله­های رحمی، رحم، مهبل می­باشد. تخمدانها که تعدادشان 2 عدد می­باشد، سلول تخم یعنی تخمک و هورمونهای جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون تولید می­کنند که مسئول ایجاد و حفظ صفات جنسی زنانه می­باشند. تفاوتهای ساختاری و فیزیولوژیک یک زن و مرد باعث تنوع در پاسخهای آنها نسبت به فعالیت ورزشی و جسمانی می­شود. هورمونهای جنسی مهمترین عامل تفاوت فیزیولوژیک میان ویژگیهای زن و مرد بشمار می­روند. بدنبال مواجه زنان ورزشکار با هر مرحله از چرخه قاعدگی تغییرات هورمونی متفاوتی در بدن آنها رخ می­دهد با یا بدون واسطه بر ظرفیت و کارایی بدن موثر باشد. تولید مثل طبیعی زن بوسیله تغییرات ژنتیک ماهانه در ترشح هورمون­های زنانه و تغییرات معادل در اندامهای جنسی مشخص می­گردد که به آن دوره یا سیکل جنسی زن، Menstrual cycle یا Femal Sexul cycle می­گویند. مدت سیکل بطور متوسط 28 روز است ولی می­تواند به کوتاهی 20 روز یا به بلندی 45 روز باشد. سیکل ماهانه وابستگی کامل به هورمونهای گونادوتروپیک مترشحه از هیپوفیز قدامی دارد و در هر دوره ماهیانه فقط یک تخمک قابلیت باروری دارد. همچنین در هر سیکل ماهیانه افزایش و کاهش دوره­ای در ترشح FSH و LH دیده می­شود دو هورمون مهم جنسی تخمدانها عبارتند از استروژن و پروژسترون. تغییرات پنهانی و فیزیولوژیکی در بدن زنان در طول چرخه قاعدگی و تاثیر آنها بر عملکردهای ورزشی، لزوم بررسی و توجه بیشتر به این مساله را برای متخصصان علوم ورزشی ضروری می­گرداند. لذا در طی این مطالعه بدنبال تاثیر چرخه قاعدگی بر سطح آمادگی جسمانی دانش­آموزان در طول دوره­های مختلف قاعدگی هستیم.

-3. اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به اهمیت حفظ آمادگی جسمانی در دانش­آموزان بویژه دانش­آموزان دختر، و اینکه دانش آموزان با مهمترین تحول بلوغ یعنی چرخه قاعدگی روبرو می­شوند، دانش­آموزان در مراحل مختلف قاعدگی از اجرای تستهای آمادگی جسمانی امتناع می­ورزند. با توجه به اینکه اجرای ورزش از ریتم روزانه پیروی میکند و این اجراها در زنان تحت تاثیر ریتم­های ماهانه نیز قرار می­گیرد با توجه به این مساله اجرای ورزش و بهبود آن از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین نیاز به مطالعات جدی در زمینه تاثیر چرخه قاعدگی بر عوامل آمادگی جسمانی برای دستیابی به بهترین عملکرد جسمانی در مراحل مختلف چرخه احساس می شود.

در تحقیقی که بر روی دختران 18-15 ساله انجام شد نشان داده شد که مراحل مختلف چرخه قاعدگی بر اجرای آزمون کشش بارفیکس اصلاح شده، درازنشست و انعطاف­پذیری در گروه ورزشکار و غیر ورزشکار تاثیر معناداری نداشت اما بر اجرای دوی رفت و برگشت 9×4 متر در دو گروه ورزشکار و غیر ورزشکار تاثیر معناداری داشت و همچنین در گروه غیر ورزشکار مراحل مختلف چرخه بر اجرای آزمون دوی 45 متر و 540 متر تاثیر معناداری نداشت اما در گروه ورزشکار اجرای دوی 45 متر و دوی 540 متر در مرحله اول دوره بهتر از سایر مراحل بود.(رمضانی، براتی، 1397، 23-22)

ویرت و لوهمن نشان دادند قدرت و استقامت در مراحل مختلف قاعدگی با یکدیگر متفاوت است. (wirth and loh man 1986)

در تحقیق دیگری که تاثیر چرخه قاعدگی بر عملکرد قایقرانی 2000 متر را بررسی کرده­اند، بیان شده است که در مرحله میانی، لوتئال، میانگین ضربان قلب، 2 VO بیشتر از مرحله میانی (فولیکولار) بود همچنین vo2max در مرحله لوتئال از مرحله فولیکولار بالاتر بود .( Forsyth-j.jaclcy 2008)

در تحقیق دیگر که درمیان دانش­آموزان دختر 17-15 سال انجام گرفته نتایج زیر بدست آمد که در مراحل مختلف چرخه، سرعت دوی20متر ، چابکی 9×4متر و انعطاف­پذیری در افراد غیر ورزشکار تفاوت معنی­داری وجود نداشت. (آقاعلی­نژاد، صداقتی،1386،ص103)

جاکسون و همکاران در تحقیق ضعیف­ترین اجرا در شاخص­های قدرت و سرعت را در مرحله پروژسترون گزارش کردند.(Jacohson.b.h.and.w.lenz.1998.pp565-566)

همچنین ویرت و لوهمن نشان دادند که قدرت استقامت ایزومتریک در مراحل مختلف قاعدگی با یکدیگر متفاوت است .( Wirth.1998.pp16-20)

با توجه به وجود تناقضات و ابهامات موجود تمرکز به این نکته که اکثر مطالعات انجام شده در این حیطه روی آزمودنی­ها، ورزشکاران نخبه بوده­اند مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات مختلف قاعدگی بر عوامل منتخب آمادگی جسمانی در دختران غیر ورزشکار متوسطه اجرا شد.

-4. متغیّرهای تحقیق

-4-1. متغیر مستقل

چرخه قاعدگی

-4-2. متغیر وابسته

آمادگی جسمانی

5. اهداف تحقیق

-5-1. اهداف کلی

بررسی اثر چرخه قاعدگی بر عوامل منتخب آمادگی جسمانی

-5-2. اهداف اختصاصی

1-بررسی اثر چرخه قاعدگی بر عوامل منتخب آمادگی جسمانی در مرحله فولیکولی

2-بررسی اثر چرخه قاعدگی بر عوامل منتخب آمادگی جسمانی در مرحله لوتئال

3-بررسی اثر چرخه قاعدگی بر عوامل منتخب آمادگی جسمانی درمرحله خونروی

 1-6. فرضیه ­های تحقیق

1-چرخه قاعدگی بر سطح آمادگی­ جسمانی دانش­آموزان در دوره فولیکولا تاثیر معنی داری دارد.

2-چرخه قاعدگی بر سطح آمادگی­ جسمانی دانش­آموزان در دوره لوتئال تاثیر معنی داری دارد.