وضعیت مصرف حامل‌های انرژی قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سال 1390-1388

چکیده:

مقدمه: منابع انرژی یکی از مهم ترین منابع خدمت رسانی در بیمارستان به شمار می آید. هدف از این پژوهش مقایسه میزان مصرف انرژی قبل و پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های داشگاه علوم پزشکی ایلام در سال های 1390-1388 بود.

روش کار: این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است که به شیوه کمی و به صورت مقطعی در سال 1391 انجام شد. جامعه پژوهش شامل کلیه بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی شهر ایلام بودند. کلیه بیمارستان ها به صورت سرشماری مورد مطالعه قرار گرفته اند. مراجعه به آمار و اسناد هزینه و مصرف در سال های 1390-1388 ، مبنای جمع آوری اطلاعات بوده است. داده های بدست آمده از طریق ورود به اکسل و نرم افزار آماری SPSSبا استفاده از آمار توصیفی و آزمون آماری T جفت شده و همبستگی پیرسون تحلیل شد.

یافته ها: آزمون t-student نشان داد میانگین مصرف ماهیانه آب و برق در یکساله بعد از هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های مورد مطالعه بیش از یکسال قبل و مقدار مصرف گاز به صورت معناداری کمتر از قبل بود . اما میانگین مبلغ ماهیانه آب، برق و گاز در دوره بعد از هدفمندی یارانه ها به طور معناداری بیشتر از قبل بوده است(001/0≥ p-value) همچنین کل هزینه انرژی در بیمارستان های مورد مطالعه (مصطفی خمینی، طالقانی، امام خمینی) بعد از هدفمندی یارانه ها به ترتیب 7/3، 5/6 و 8/6 برابر افزایش داشته است.

بحث و نتیجه گیری: برایبهینهسازیمصرفانرژی در بیمارستان هابهتر استاستانداردهایمصرفدر بخش هایمختلفباتوجهبه آخرینسطحتکنولوژیودیگرعواملتأثیرگذاربرمصرفانرژیتعیین و به کار گرفته شود ، همچنین پیشنهاد می گردد دولت در خصوص ارائه یارانه مراکز درمانی دولتی رفرمی ایجاد نماید که این بار سنگین از دوش بیمارستان ها برداشته یا تا حد قابل توجهی تعدیل گردد.

کلمات کلیدی: بیمارستان، مصرف انرژی، هدفمندی یارانه ها

فصل اول. 12

1-1 مقدمه:13

1-2 بیان مسئله و اهمیت پژوهش:16

1-2-1 منافعهدفمند سازییارانهحامل‌های انرژی:18

1-3 اهداف و فرضیات.. 21

1-3-1 هدف اصلی طرح. 21

1-3-2 اهداف فرعی طرح. 21

1-3-3 هدف کاربردی.. 22

هدف آرمانی:22

1-3-4 سؤالات پژوهش... 22

فصل دوم. 23

2-1 مبانی نظری پژوهش... 25

2-1 سابقه تاریخی موضوع پژوهش:26

پیشینه یارانه‌ها در جهان. 26

2-1-2 تاریخچهیارانهدرایران. 26

2-1-3 اصلاحات یارانه در سال‌های اخیر (دولت نهم و دهم)28

2-2 مبانی نظری پژوهش... 29

2-2-1: فوایدومزایایاجرایبرنامههدفمند سازییارانه‌ها:30

2-2-2 شرایط اصلاحات یارانه‌ای.. 32

2-2-3 اهداف اصلاحات یارانه‌ای:32

2-2-4 روش‌هایپرداختیارانه:33

2-2-5 یارانه‌ها و انواع آن:33

2-2-6 روش‌های هدفمند سازی یارانه‌ها:35

2-2-7 حامل‌های انرژی و بیمارستان:36

2-2-8 وضعیت سه حامل انرژی مورد مطالعه در ایران (پیش از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها):37

2-2-9 سیستم های اصلی تأمین انرژی در بیمارستان ها:38

2-2-10 منافع حاصل از صرفه جویی در مصرف حامل های انرژی:38

2-2-11 ممیزی و ارزیابی اصلاحات یارانه ای:38

2-2-12 ممیزی و ارزیابی مصرف حامل های انرژی:39

2-2-13 موانع و محدودیت های ارزیابی های کارایی مصرف انرژی:40

2-2-15 تعاریف برخی از اصطلاحات کلیدی در مبحث هدفمندسازی یارانه ها:41

2-2-15-1 یارانه:41

2-2 مروری بر مطالعات انجام یافته. 43

مطالعات انجام گرفته در ایران:43

2-3-2 پژوهش های انجام گرفته خارج از ایران:49

فصل سوم. 53

3-1 مقدمه. 54

فصل چهارم. 57

4-1 مقدمه:58

جدول 1: میانگین ماهانه تعداد بیماران و تخت روز اشغالی بیمارستان های مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها59

نمودار 1: مقایسه میانگین مصرف ماهانه آب (بر حسب لیتر) بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها60

جدول 2: مقایسه میانگین مصرف ماهانه آب قبل و بعد هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها60

نمودار 2: مقایسه میانگین مصرف ماهانه برق (بر حسب کیلو وات ساعت) بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها61

جدول 3: مقایسه میانگین مصرف ماهانه برق قبل و بعد هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها62

جدول 4: مقایسه میانگین مصرف ماهانه گاز قبل و بعد هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها64

نمودار 4: مقایسه میانگین هزینه ماهیانه آب مصرفی بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها65

نمودار 5: مقایسه میانگین هزینه ماهیانه برق مصرفی بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها66

نمودار 6: مقایسه میانگین هزینه ماهیانه گاز مصرفی بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها67

نمودار 7: مقایسه هزینه کل آب مصرفی بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها68

نمودار 8: مقایسه هزینه کل برق مصرفی بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها69

نمودار 9: مقایسه هزینه کل گاز مصرفی بیمارستانهای مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها70

نمودار 10: کل هزینه انرژی قبل و بعد از هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها...71

جدول شماره 5: مقایسه میانگین ماهیانه مبلغ مصرف حامل های انرژی در یکسال قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های مورد پژوهش یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها72

جدول 6: میانگین سرانه مصرف آب (لیتر) بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تعداد بیماران یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها.73

جدول 7: میانگین سرانه مصرف برق (کیلو وات ساعت) بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تعداد بیماران یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها73

جدول 8: میانگین سرانه مصرف گاز بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تعداد بیماران یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها74

جدول 9: میانگین سرانه مصرف آب بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تخت روز اشغالی یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها .......75

جدول 10: میانگین سرانه مصرف برق بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تخت روز اشغالی یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها 75

جدول 11: میانگین سرانه مصرف گاز بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تخت روز اشغالی یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها .....76

جدول 10: میانگین سرانه مصرف آب( لیتر) بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تعداد تخت مصوبیکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها76

جدول 11: میانگین سرانه مصرف برق(کیلو وات ساعت)بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تعداد تخت مصوب یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها77

جدول 12: میانگین سرانه مصرف گاز (متر مکعب)بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تعداد تخت مصوب یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها77

جدول شماره 13: ضرایب همبستگی پیرسون بین مبلغ و مقدار مصرف حامل های انرژی با تعداد بیمار در بیمارستان های مورد پژوهش یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها78

جدول شماره 14: ضرایب همبستگی پیرسون بین مبلغ و مقدار مصرف حامل های انرژی با تخت روز اشغالی در بیمارستان های مورد پژوهش یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها78

جدول 15: مقایسه بهره وری آب مصرفی بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تخت روز اشغالی یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها79

جدول 16: مقایسه بهره وری برق مصرفی بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تخت روز اشغالی یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها79

جدول 17: مقایسه بهره وری گاز مصرفی بیمارستان های مورد مطالعه بر حسب تخت روز اشغالی یکسال قبل و بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها80

جدول 18: بهره وری کلی حامل های انرژی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان های مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از هدفمندی یارانه ها80

جدول 19: مقایسه میزان بهره وری انرژی قبل و بعد از هدفمندی یارانه ها در یکسال قبل و بعد از هدفمندی یارانه ها در بیمارستان های مورد مطالعه 81

جدول 20: نسبت هزینه انرژی به کل هزینه جاری در بیمارستان های مورد مطالعه یکسال قبل و بعد از هدفمندی یارانه ها82

جدول 21: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان مصطفی خمینی. 83

جدول 22: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان طالقانی. 84

جدول 23: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان امام خمینی. 85

جدول 24: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان مصطفی خمینی. 86

جدول 25: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان طالقانی. 87

جدول 26: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان امام خمینی. 88

جدول 27: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان مصطفی خمینی. 89

جدول 28: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان طالقانی. 90

جدول 29: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان مصطفی خمینی. 91

جدول 30: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان طالقانی. 92

جدول 31: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان امام خمینی. 93

جدول 32: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان مصطفی خمینی. 94

جدول 33: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان طالقانی. 95

جدول 34: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان امام خمینی. 96

جدول 35: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان مصطفی خمینی. 97

جدول 36: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان طالقانی. 98

فصل پنجم. 99

5-1 بحث (Discussion):100

منابع فارسی:107

منابع لاتین:111

 

فصل اول مقدمه Introduction

فصل اول

 

1-1 مقدمه:

امروزه انرژی در کنار سرمایه و نیروی انسانی بهعنوان یکی از عوامل اصلی تولید در دنیا به شمار می‌آید و در کشور ما نیز بی‌تردیدانرژی نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه کشور ایفا می‌کند؛ لذا تدوین استراتژی‌ها وسیاست‌های مناسب با در نظر گرفتن معیارهای پیش‌بینی آینده و تدوین برنامه‌هایمتناسب با آن، به منظور استفاده و تخصیص بهینه انرژی، بسیار حائز اهمیت است. (آمارهای هشداردهنده وزیر نفت، 1389)

نهادهانرژییکیازنهاده هایاساسیدرتابعتولیدکلاناقتصاد محسوبمی‌شود؛به گونه‌ایکههرتغییریدرقیمتایننهاده،درکوتاهمدتازطریقسهم هزینه‌ایآنودربلندمدتازطریقتأثیرمتقابلبربازارسایرنهاده‌هابرشاخصقیمت تولیدکالاهاوخدماتاثرمی‌گذارد. اهمیترفتارنهادةانرژیدربرابرسایرنهاده‌ها بهحدیاستکهمباحثتفصیلیویژه‌ای رادر ادبیاتاقتصادیبهخوداختصاصداده است. (شریفیو همکاران، 1387) استفاده موثر از انرژی می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های بالقوه و اثربخش برای حل مشکل جهانی انرژی باشد. (سبیتوسی، 2008)

دولت‌ها برای کاهش اثرات سوء اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مصرف حامل‌های انرژی نظیر سوخت‌های فسیلی، باید چه به صورت جداگانه و چه به صورت همکاری باهم از طریق اقدامات و سیاست‌های قوی مثل مداخلات تنظیمی بازار نقش خود را ایفا کنند. به طوری که در سناریوی جایگزینی انرژی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) به نظر می‌رسد سیاست‌هایی که دولت‌ها در حال حاضر اجرا می‌کنند (نظیر اصلاحات یارانه‌های انرژی)، رشد مصرف و استخراج سوخت‌های فسیلی را تا سال 2030 به نصف کاهش دهد. (مورگان، 2008) ایندرحالیاستکهتولیدومصرفانرژیدر ایرانباحالتبهینهفاصلهزیادیداردوشدتمصرفانرژیطی سال‌هایگذشتهدرایرانافزایشچشمگیریداشتهاست. (جباروند و همکاران، 1390)

هرچند ایران از نظر دارا بودن منابع و ذخایر متنوع انرژی دومین کشور در خاورمیانه محسوب می‌شود، اما سرمایه‌گذاری به موقع در بخش انرژی و بذل عنایت کافی به آن حتی در کشورهایی که برخوردار از منابع فنی انرژی می‌باشند ضروری است و امکان دستیابی به عرصه‌های بین‌المللی را میسر می‌سازد. به عنوان مثال ذخایر گاز ایران به تنهایی از مجموع ذخایر گاز کشورهای خاورمیانه به مراتب افزون تر است؛ اما اهمیت صرفه‌جویی در مصرف گاز طبیعی به عنوان یک منبع پایان پذیرفتنی مشخص تر می‌شود که بدانیم مصرف این سوخت به علت داشتن برتری‌های فراوان نسبت به سایر سوخت‌ها روزبه‌روز بیشتر و بیشتر می‌شود. از جمله این برتری‌ها می‌توان به ارزان بودن، آلوده نکردن هوا، محیط و امکان جایگزین شدن به جای سایر سوخت‌ها و همین طور به وسیله سایر سوخت‌ها اشاره کرد. (صالحی، 1372)

همچنین با نگاهی به آمار مصرف انرژی و شاخص‌های مهمی چون سرانه مصرف انرژی، شدت انرژی و بهره‌وری انرژی در ایران و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان درمی‌یابیم که در عرصه رقابت جهانی که به سمت مصرف کمتر (بهینه) و تولید بیشتر در حرکت است اتلاف انرژی زیادی را در بخش‌های حمل و نقل،خانگی، صنعت و بخش‌های عمومی_ دولتی خصوصاً بیمارستان‌ها را شاهد هستیم. (وزارت نیرو، 1388) آماروارقام ارائهشدهدرپژوهش‌هاییکهدرارتباطبامراقبت‌هایبهداشتیانجامشده‌اند،نشانمی‌دهندکهمصرفانرژیبهازایهرمترمربعدربیمارستان‌هابسیار بیشترازانواعدیگرمؤسساتخدماتیمی‌باشد. (جباروند و همکاران، 1390)

یکی از انواع اصلی ساختمان‌های اداری که پتانسیل زیادی برای انجام اقدامات صرفه جویانه برای انرژی دارد، بیمارستان می‌باشد. بیمارستان‌ها به دلایلی که ذکر می‌کنیم سهم زیادی از مصرف حامل‌های انرژی را به خود اختصاص می‌دهند. دلایلی از جمله: عملکرد 24 ساعتی این سازمان، اندازه و سطح بزرگ سازه، نیاز به آب گرم، نیاز به تسهیلات برودتی و حرارتی، تجهیزات استریلیزاسیون و وجود انواع و اقسام تجهیزات پزشکی. (مشاوران محیطی ای. پی. تی. اِی، 2007)

واضح است که منابع انرژی یکی از مهم‌ترین منابع خدمت رسانی در بیمارستان به شمار می‌آید و هرگونه مشکل در تهیه و بهره‌برداری از آن‌ها مستقیماً ارائه خدمت به بیماران را مختل و حتی جان آن‌ها را به خطر خواهد انداخت. هزینه انرژی قسمت قابل توجهی از هزینه‌های غیر پرسنلی را به خود اختصاص داده و مستقیماً بر قیمت تمام‌شده هر واحد خدمات ارائه شده به بیمارستان‌ها اثر می‌گذارد. (صدقیانی، 1377)

قیمتانرژیازجملهمتغیرهاییاستکهدراقتصادایرانبه صورتبرون زاوتوسطدولتتعیینمی‌گردد. بهدلیلاینکهازیکطرف انرژیدربینتمامیبخش‌هایاقتصادیجریانداردوازطرفدیگرتمامیبخش‌هایاقتصادیدرارتباطبایکدیگرمی‌باشند. لذاهرگونهتغییریدرقیمت‌هایانرژی،کلاقتصادراتحتتأثیرقراردادهوپیامدهایدرخورتوجهیرابرجایمی‌گذارد. (قادری و همکاران، 1388) بررسی اولیه نشان می‌دهد که در صورتی که قیمت حامل‌های انرژی افزایش یابد، این امکان وجود دارد که تا مرز 700 میلیارد تومان بار هزینه مراکز بهداشتی و درمانی دولتی بالا رود. (پایگاهاطلاع‌رسانیسلامتایران، 1389) در همین رابطه پایگاه اینترنتی خبر آنلاین به نقل از یک عضو کمسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بیان کرده اکثر بیمارستان‌های دولتی در حال حاضر با کسری بودجه مواجه‌اند که با قطع حمایت‌های دولتی از آن‌ها، نخواهند توانست به مردم خدمات ارائه دهند. زیرا دهک‌های پایین جامعه بیشترین مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌های دولتی هستند و با حذف یارانه حامل‌های انرژی که شامل آب، برق و گاز می‌شود، این بیمارستان‌ها قادر نخواهند بود که هزینه‌های آب و برق خودشان را تأمین کنند و مردم دهک پایین جامعه با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهند شد. (حسنی بافرانی، 1389)

سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده، تقریباً سه چهارم کل بودجه بهداشت و درمان در کشورهای در حال توسعه، صرف هزینه‌های بیمارستانی می‌شود و افزایش روزافزون هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، بلااستفاده بودن بخشی از ظرفیت تخت‌های بیمارستانی، عدم استفاده صحیح و منطقی از منابع موجود و عدم توجه به شاخص‌های تخت بیمارستانی موجب اتلاف منابع، هرز رفتن منابع مالی و کاهش کارایی بیمارستان‌ها گردیده است. (بهادری، 1386) آنچهامروزهدرجامعهماتحتعنوانیارانهازآننام‌بردهمی‌شود،درواقععبارتاستازپرداختمستقیمیاغیرمستقیم نوعیکمکمالی،امتیازاقتصادییااعطایبرتریویژه‌ایبهمؤسساتخصوصی،خانوارهاویاواحدهایدولتیکهجهت دستیابیبهاهدافموردنظرانجاممی‌پذیرد. یارانهدولتیدرواقع بهاینمعنی استکهدولتیارانهرابرایجبرانقسمتیازقیمتکالاهاوخدماتباهدفافزایشتولیدبهتولیدکنندگان، افزایشکارکردتوزیعبهتوزیع‌کنندگانوافزایشقدرتخریدمصرف‌کنندهبی‌درآمدیاکمدرآمد،بهمصرف‌کنندگانمی‌پردازد. (وزارت امور اقتصاد و دارایی، 1388)

در دهه 1980 به دنبال بحران بدهی‌ها و رکود جهانیو تقابل تجربه کشورهای شرق آسیا، آمریکای لاتین، جنوب آسیا و صحرای آفریقا، تاکیدراهبردهای توسعه به سمت بهبود مدیریت اقتصاد و پذیرفتن نقش بیشتر نیروهای بازارتغییر کرد که در چارچوب جدید، بیشتر کشورها نسبت به اصلاحات در برنامه یارانه‌ها اقدام کردند.بر اساس آنچه که در تاریخ نظام‌های اقتصاد جهانیثبت شده است، اغلب دولت‌ها در مقاطع زمانی خاص به تدوین طرح اصلاح یا هدفمند سازییارانه‌ها مبادرت کرده‌اند. (گزارش شماره 19561 بانک جهانی، 1999) طرحی کهبهاقداماتیاشارهداردکهدولتطیآنیارانه‌هایموردنظررابه سویگروه‌هایجمعیتیهدفومدنظر،هدایت و جهت‌دهی می‌کند. (عبادی، قوام، 1388)

بنابراین باتوجهبه نقشانرژیدرتوسعهپایدارکشوروافزایشقیمتآندرراستای نزدیکشدنبهقیمت‌هایجهانیلازماستعملکردمدیریتبخش انرژی که هدف آن دستیابیبهاهدافسازمانبهمنظوراستفادهبهینهاز انرژیباکمترینمقدارهزینهاست،بهطوردقیقومستمرموردارزیابیقرارگیرد. (صدری زاده، 1380) بااصلاحقیمتحامل‌هاازیکسو،الگویمصرفاین حامل‌هامنطقیوازاسرافواتلافمنابعجلوگیری می‌شودوازسویدیگر،منابعپولیحاصلازاصلاح قیمتحامل‌ها،بهاقشارکمدرآمدوگروه‌هایهدف تخصیصخواهدیافت. (رادوهمکاران، 1388) از آنجایی که هدفمند سازی یارانه‌ها مستلزم اصلاح قیمت‌های انرژی است، حوزه اقتصاد با افزایش قیمت‌ها مواجه می‌شود لذا شناسایی آثار هدفمند کردن و اتخاذ سناریوهایی که ضمن پیگیری هدفمند سازی، آثار تورمی و تبعات منفی این سیاست را به حداقل برساند، دارای اهمیت است. (یزدانی و همکاران،1389) با عنایت به آنچه ذکر شد، در این مطالعه پژوهشگر در راستای شناسایی آثار هدفمندسازی یارانه‌ها، دو مفهوم هدفمندی یارانه‌ها را به عنوان متغیر مستقل و مصرف حامل‌های انرژی را به عنوان متغیر وابسته مورد پژوهش قرار داده است. این مطالعه در استان ایلام با مساحت 19086کیلومترمربع که حدود4/1 درصد مساحت کل کشورراتشکیل می دهد انجام گرفته، این استان درغرب سلسله جبال زاگرس بین 31درجه و 58دقیقه تا34درجه و15 دقیقه عرض شمالی و45درجه و24دقیقه تا48درجه و10دقیقه طول شرقی درگوشه غربی کشور قرارگرفته است. استان ایلام ازجنوب باخوزستان ،ازشرق با لرستان ،ازشمال باکرمانشاه وازسمت غرب با425کیلومترمرزمشترک باکشورعراق همجواراست .

استان ایلام از نظرشرایط اقلیمی جزو مناطق گرمسیر کشور محسوب می شود که در سردترین ماههای سال (فصل زمستان) متوسط حداکثر دمای هوا بالاتر از 20 درجه سلسیوس بوده است، در تابستان هوا به مرور گرم می‌شود و در گرمترین ماه سال به 7/35 درجه سلسیوس می‌رسد.

دانشگاه علوم پزشکی ایلام جمعاٌ دارای 10 مرکز آموزشی درمانی می باشد که از این تعداد سه مرکز آمزشی درمانی در سطح شهر ایلام به نام های بیمارستان امام خمینی(ره) تاسیس 1352 ( دارای بخش های جراحی مردان، جراحی زنان، ICU، نوزادان، اطفال، اورژانس-بخش آورژانس، رادیولوژی و آزمایشگاه)، بیمارستان مصطفی خمینی تاسیس 1369(دارای بخش های داخلی مردان، داخلی زنان، زایشگاه، C.C.U، I.C.U، اورژانس، Post C.C.U، Post I.C.U، جراحی زنان، اطاق عمل، رادیو لوژی و آزمایشگاه) و بیمارستان ایت ا.. طالقانی تاسیس 1358 ( دارای بخش های دیالیز، روان پزشکی ، بخش سوختگی و اورژانس) می باشد.

1-2 بیان مسئله و اهمیت پژوهش:

حامل‌هایانرژیبه عنوانیکیازنهاده هایمهم تولیدوهمچنینکالایمصرفیخانوارها،نقشبسیار مهمیدرتعیینهزینه‌هایتولیدومخارجخانوارهاایفا می‌کند. نوسانقیمتهریکازاینحامل‌ها،نوسان‌هایی رادرهزینهتولید،مخارجمصرف‌کنندهودرنهایتتورم ایجادخواهدکرد. میزانایننوسانبستهبهاهمیتو سهمهریکازحامل‌هامی‌توانددرسبدکلیادرمباحث تولیدومصرف،موردبررسیقرارگیرد. آمارهانشانمی‌دهد قیمتنسبیحامل‌هایانرژیدرمقایسهباقیمتسایر کالاهایتولیدیداخلیاقیمتانرژیدرسطحمنطقهو جهانپایین تربودهواینشکافبینقیمتحامل‌های انرژیدرداخلنسبتبهقیمتجهانیآن،موجبشده استروندمصرفآنطیدههاخیررشدشتابانیبه خودگیردوباعثافزایشسهممخارجحامل‌هادرکل سبدمصرفیشود. دراینراستا،ازجملهموضوعات مهمدرتبیینسیاست اصلاحقیمتحامل‌هایانرژی،بررسیآثاروپیامدهای اجرایاینسیاستبرمتغیرهایکلاناقتصادیاست تاضمنشناساییروابطعلتومعلولیبینمتغیرهای یادشده،سازوکارارائهسیاستاصلاحییاحمایتیو نهادیبرایکاهشتبعاتمنفیاحتمالیوقرارگرفتن اقتصاددرمسیرافزایشکارآییعواملتولیدمشخص شود. (ازواجی،1388)

درسال‌هایاخیربهدلایلگوناگونازجملهحذفتدریجی یارانه‌هایدولتی،توجهبیشتریبهارزشانرژیدراشکالمختلف آنشدهولزوممحاسبهمیزانمصرفوصرفه‌جوییانرژیبهعنوان یکضرورتقطعیوچارهناپذیرپدیدارشدهاست. (جباروند و همکاران، 1390) مطالب زیادی در خصوص یارانه‌ها و آثار آن‌ها نوشته شده است. ولی بیشتر این مطالب در رابطه با کشاورزی، محیط‌زیست و حمل و نقل بوده که البته این مطالعات اغلب در کشورهای صنعتی صورت گرفته است. (ایگر و همکاران، 2007)

بهدلیل نقشبارزانرژیدربهحرکتدرآوردنچرخه‌هایصنعت، کشورهایپیشرفتهصنعتیطیدودههاخیرباپیش‌بینیدشواری‌ها ومحدودیت‌هایکنونی،اقداماتحسابشده‌ایبرایصرفه‌جوییدرمیزانمصرفوبهینهکردنآنبرداشته‌اند. (معاونت انرژی وزارت نیرو، 1384) به طوریکهشدتمصرفانرژیدراینکشورهادراینمدتکاهش یافتهاست. (جباروند و همکاران، 1390) با آگاهی عمومی از هزینه‌های انرژی، احساس نیاز به حفظ منابع، بیش از پیش فزونی گرفته است. بعلاوه افزایش بهای منابع انرژی و کمبود آن‌ها موجبات نظارت بیشتر در مصرف آن را فراهم آورده است. (صدقیانی، 1377)

ساخت ساختمان‌های اداری یکی از سریع‌ترین و در حال رشدترین بخش‌های صنعت ساخت و ساز است. از سوی دیگر مصرف انرژی در سازه‌های اداری قریب به 70 تا 300 کیلووات ساعت بر مترمربع است که این مقدار حدوداً 10 تا 20 برابر بیشتر از بخش مسکونی می‌باشد. (صدر زاده و همکاران، 2011) مصرف انرژی در ساختمان‌های مسکونی و تجاری در طی دهه‌ی اخیر بین 20 تا 40 درصد در کشورهای توسعه‌یافته افزایش یافته است. (پرز لمبارد، ارتیز، پوت، 2008) در همین رابطه نیز بوژاک گزارش داده که در اتحادیه اروپا حدود 40 درصد از کل انرژی توسط ساختمان‌های مسکونی و تجاری مصرف می‌شود. (بوژاک، 2010)

همچنین گزارشی که سایدور ارائه کرده نشان می‌دهد که حدوداً 32 درصد از کل انرژی مالزی در بخش تجاری مصرف می‌شود. (سایدور، 2009) یک پارامتر مهم برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌ها افزایش میزان کارایی زیرساخت‌های آنهاست. لازمه وجود چنین زیرساخت هایی نصب سخت‌افزارهای باکیفیت است و لازمه نصب این سخت‌افزارها وجود الزامات قانونی می‌باشد. (مشاوران محیطی ای. پی. تی. اِی، 2007)

برق نیز به عنوان سوختی تمیز برای مصرف پزشکی است که روز به روز مصرف آن بیشتر شده و در نتیجه با احتمال کمبود مواجه است. (شورای جهانی انرژی، 1375) انرژی برق یکی از مهم‌ترین انواع حامل‌های انرژی است که همیشه در کشورهای توسعه‌یافته تقاضا برای آن رو به فزونی بوده است. (آذربایجانی و همکاران، 2011) بیشتر تجهیزات در یک ساختمان تجاری (مانند بیمارستان، اداره، فروشگاه و...) توسط یک سیستم موتورخانه عمل می‌کنند. در متون گزارش شده که حدود 31 الی 75 درصد از کل انرژی توسط موتورهای برق مصرف می‌شود. (سایدور، 2009) پایش مدیریت انرژی برای هر شرکت تصمیم گیرنده‌ای جهت دادن اطلاعات مهم در رابطه با چگونگی تشخیص روند مصرف انرژی برای فعالیت‌هایشان بسیار مهم است. این امر کمک شایانی به مدیر ارشد اداری شرکت برای نتیجه‌گیری‌های مهم و پیش‌بینی پیامدها خواهد نمود. (پایش مدیریت انرژی، 2009)

کمبود منابع آبی کشور ایران و پایین بودن میانگین بارندگی سالانه کشور، لزوم صرفه‌جویی در مصرف این منبع حیاتی را مشخص می‌کند. با آگاهی نسبت به این امر بود که ایران با تصویب بند«و«تبصره 19 قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حرکت در جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی، گسترش مصرف انرژی را به صورت وظیفه‌ای برای مسئولان در آورد و در راستای همین قانون آیین‌نامه‌های اجرایی به تصویب رسید. (سازمان بهره‌وری انرژی، 1377)

اقتصادایراندرحالگذارازبرنامه‌ریزیمتمرکزبهسویبرنامه‌ریزیغیرمتمرکز بودهویارانهیکیازبحث‌هایاساسیدرایندورانانتقالاست. اهمیتایننکته،زمانی آشکارمی‌شودکهدرمی‌یابیماختصاصمبالغهنگفتیاز بودجهملیبهصورتسالیانه،باعنوانیارانهصورتمی‌پذیرد. برایمثال؛ درسال1381بالغبر120574میلیاردریالباعنوانیارانهحامل‌هایانرژیتخصیصیافته است. (شریفی و همکاران،1387) بطوریکه در گزارش منتشر شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی در سال 2006 اعلام شد که در بیست کشور بزرگ غیر عضو در سازمان توسعه و تعاون اقتصادی (OECD) حدود 220 میلیارد دلار صرف یارانه حامل‌های انرژی شده که از این مقدار 170 میلیارد دلار به سوخت‌های فسیلی اختصاص دارد. در بین این کشورها روسیه که بزرگترین کشور است، قریب به 40 میلیارد دلار هزینه کرده و جالب آن که ایران با 37 میلیارد دلار در رتبه دوم قرار دارد (رتبه‌ای که ایران را از حیث مصرف حامل‌های انرژی بالاتر از چین، هند، مصر و اندونزی قرار می‌دهد). بنابراینبحثحذفیارانه‌هاازحساسیتقابلملاحظه‌ایبرخوردارمی‌باشد.

چنین یارانه‌هایی یک بار مالی بسیار سنگین را بر دوش خزانه ملی تحمیل می‌کند. از طرف دیگر یارانه‌هایی که برای جلوگیری از وارد آمدن فشارهای بازار رقابتی به تولیدکنندگان، به آن‌ها تعلق می‌گیرد انگیزه‌ای در آنان برای بهره‌گیری از فناوری‌های کاراتر و کاهش پرت انرژی به وجود نمی‌آورد. با افزایش مصرف انرژی یارانه‌های مصرفی تقاضا را برای افزایش واردات بیشتر می‌کند و یا از مقدار صادرات انرژی می‌کاهد. این مسئله به تعادل موجود بین قیمت پرداختی و امنیت عرضه انرژی صدمه می زند. به عنوان مثال ایران که یک صادرکننده بزرگ نفت خام است، در سال 2006 مجبور بوده تا 40 درصد از بنزین خود را (به مبلغ 4 میلیارد دلار!) از خارج وارد کند تا نیاز شدیدش به بنزین را که در اثر ارائه یارانه‌های بسیار زیاد به حامل‌های انرژی بوده، پوشش دهد. (مورگان، 2008)

1-2-1 منافعهدفمند سازییارانهحامل‌های انرژی:

به طورکلیهدفمند سازییارانهحامل‌هایانرژی به عنوانیکیازسیاست‌هایاجتناب‌ناپذیردولتاست کهمی‌تواندمنافعزیررادرپیداشتهباشد:

- کاهشسهمطبقاتدرآمدیبالاوافزایشسهم طبقاتدرآمدیپایینازیارانه‌ها.

- منطقیشدنمصرفحامل‌هایانرژیوجلوگیری ازقاچاقایننوعکالاها.

- اصلاحقیمت‌هاینسبی،افزایشبهره‌وریو رقابت‌پذیریاقتصادی.

- شفاف‌سازیبودجهدولتوکاهشاتلافمنابع.

- جایگزینکردنتدریجیطرح‌هایرفاهاجتماعیبه جایپرداختیارانه.

- اصلاحساختاردرآمد- هزینهبنگاه‌هایتولیدکننده کالاهاییارانه‌ای.

- اقتصادیشدنپروژه‌هایتأمینانرژیازمنابع تجدید پذیر. (ازوجی، 1388)

ازاین رودرصورتهدفمند سازیآنواصلاحقیمتحامل‌ها، منابعقابل‌توجهیآزادخواهدشدکهدولتمی‌توانداینمنابعراصرفبرنامه‌هایتوسعه‌ایو اجتماعیخودکند. (پنج تجربه...، 1388) هرچند نتایج حاصله از اعطای یارانه‌ها به شرایط محیطی آن‌ها بستگی دارد ولی به طور کلی بعضی از انواع یارانه‌ها نظیر آنچه به نوآوری‌ها و گروه‌های هدف (هدفمند کردن) اختصاص می‌یابد، از انواع دیگر که تولید و مصرف کالاهای اساسی را هدف قرار داده، بهتر می‌باشد. با این حال برای مشخص شدن آثار آن‌ها باید نتایج حاصله مورد بررسی و سنجش قرار بگیرد. (ایگر و همکاران، 2007)

آمارهای رسمی نشان می‌دهد که شدت مصرف انرژی در ایران نسبت به متوسط جهانی پنج برابر بیشتر است. این شاخص جهانی نگران‌کننده و هشداردهنده است و تداوم رشد مصرف انرژی با شرایط کنونی می‌تواند زیان‌بار و جبران‌ناپذیر باشد. درطیسال 1388،مصرفانرژیبخشخانگیوتجاری)کهمصرفانرژیبیمارستان‌هاومراکزدرمانیهمدر ایندستهقرارمی‌گیرد( معادل 83/421 میلیون بشکه نفت خام بوده است که برابر با 87/33 درصد کل مصرف کشور بوده و 11/2 درصد افزایش را نسبت به سال قبل از آن نشان می‌دهد. (اسلامی،1388)

از طرف دیگر طبق مطالعات انجام‌شده در کشور، پتانسیل کاهش مصرف انرژی بین 40 تا 50 درصد برآورده شده است. ساختمان‌های ایران به طور متوسط شش برابر کشورهای اروپایی انرژی مصرف می‌کنند و 40 درصد انرژی الکتریکی و تجدید ناپذیر کشور در بخش ساختمان‌ها مصرف می‌شود. در این میان بیمارستان‌ها اگرچه آمار مجزا و مستقلی در زمینه مصرف انرژی ندارند ولی به دلیل اهمیت به باربری‌ای انواع تجهیزات بیمارستانی، واضح است که بیش از همه انواع ساختمان‌های مسکونی و اداری و تجاری از انواع انرژی‌ها مصرف می‌کنند. (علوی، 1391)

البتهبیمارستان‌هاظرفیتبالایینیزبرایصرفه‌جوییدرمصرفانرژیدارند،بهطوریکهبدونهیچبودجهخاصیمی‌توانتا10% مصرفانرژیدربیمارستان‌هاراکاهشداد،ایندرحالیاستکهدرکشورهایتوسعه‌یافتهمانندآلمانتا 20% ودرهلندتا 44% امکانبرایصرفه‌جوییوجوددارد. (یاکلیوس، 1996)

مطالعاتی در خصوص مصرف انرژی در بیمارستان‌ها صورت گرفته که به اختصار در این فصل به آن‌ها اشاره شده است. همچنین در رابطه با هدفمند سازی یارانه‌ها در ایران و آثار و تبعات آن پژوهش‌هایی انجام‌شده که تنها به ذکر چند نمونه از آن‌ها در این فصل بسنده و شرح بیشتر آن‌ها را در فصل دوم ارائه نموده شده است.

در پژوهشی با عنوان"مصرف انرژی گرمایی برای تدارک آب گرم داخل بیمارستان"انجمن مهندسان بهداشتی لهستان میزان مصرف انرژی گرمایی برای تولید آب گرم داخلی بیمارستان‌های بزرگ با بیش از 600 تخت مورد مطالعه قرار داد. در این پژوهش که در دو بیمارستان آموزشی لهستان در یک دوره چهار ساله انجام گرفت، هدف بررسی تغییرات فصلی در میزان مصرف انرژی گرمایی برای تولید آب گرم در دوره‌های خاص بود. نتایج حاصل از این پژوهش مصرف سالیانه، ماهیانه، روزانه و حتی ساعتی انرژی گرمایی را برای تولید آب گرم داخلی نشان داد. (بوژاک، 2010)

سنتاموریس و همکاران در مطالعه‌ای به بررسی میزان مصرف انرژی در 30 ساختمان بهداشتی و درمانی پرداختند. یافته‌های آن‌ها که در این پژوهش سیستم های روشنایی، سرمایش و گرمایش و ترکیب ساختمان‌ها را مورد بازرسی قراردادند، نشان داد که میانگین مصرف سالیانه انرژی در بیمارستان‌ها 407 کیلووات بر مترمربع و در کلینیک ها 275 کیلووات بر مترمربع بوده است که حداکثر مصرف در قسمت گرمایش بوده است (4/73% در بیمارستان‌ها و 3/65% در کلینیک ها). 15% از انرژی گرمایی در بیمارستان‌ها و 11% در کلینیک ها با استفاده از سیستم های تولید و توزیع کارا قابل صرفه‌جویی است. عایق‌کاری مناسب ساختمان‌ها، 137 کیلووات بر مترمربع از انرژی بیمارستان‌ها و 103 کیلووات بر مترمربع از انرژی کلینیک ها را حفظ خواهد نمود. با استفاده از سیستم های سرمایشی طبیعی نیز می‌توان به میزان قابل‌توجهی در مصرف انرژی صرفه‌جویی نمود و با به کارکیری لامپ‌های با کیفیت می‌توان 50% از مصرف انرژی برق کاست. (سنتاموریس و همکاران، 1994)

مطالعه‌ای که در چین با عنوان رابطه میان قیمت انرژی و مصرف انرژی در چین در سال 2009 انجام شد نشان داد که افزایش قیمت انرژی منجر به کاهش در میزان مصرف هم در بخش صنعتی و هم خانگی شده است. امروزه قیمت انرژی در چین پایین تر از حد جهانی است و در اصل یک نوع یارانه به آن تعلق می‌گیرد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که مکانیسم قیمت انرژی در چین باید مورد تجدیدنظر قرارگیرد و اینکه در موازات با قیمت جهانی باشد. با افزایش قیمت انرژی، مصرف آن کاهش می‌یابد. (یووآن و همکاران ، 2010)

لیمینگ و میزینگ 2007 با استفاده از روند داده‌ها در مورد کشش‌پذیری قیمت انرژی مطالعه‌ای انجام دادند، در دوره قبل از سال 1995 نشان داد که تغییر در افزایش قیمت انواع انرژی منجر به کاهش زیادی در مصرف آن‌ها شده است و پس از سال 1995 نشان داد که افزایش در قیمت انرژی نسبت به سایر فاکتورها مانند درآمد جامعه تأثیر کمتری داشته است. (لیمینگ و همکاران ، 2007)

دگ و همکاران 2007 روند افزایش قیمت انرژی را در آلمان بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که قیمت بالا باعث کاهش میزان مصرف سوخت‌های فسیلی و روی آوردن به استفاده از سوخت‌های تجدید پذیر شده است. (دگ و همکاران ، 2007)

همچنین در داخل کشور ابومسعودی، احمدی و بستانی در تحقیقی با عنوان وضعیت مصرف انرژی در بیمارستان‌های منتخب شهر اصفهان که جامعه آماری آن شامل بیمارستان‌های: الزهرا «س» و امین (دولتی)، امیرالمؤمنین «ع» (تحت پوشش بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی)، سعدی و مهرگان (خصوصی) بوده، به نتایجی دست یافتند که نشان می‌دهد در دیدگاه کلان میزان مصرف انرژی بیمارستان‌ها در دوره پنج ساله مذکور بیش از استاندارد جهانی و در نگرش خرد مصرف انرژی در بیمارستان‌های دولتی بیش از بیمارستان‌های خصوصی بود. در این پژوهش که هدف از انجام آن مقایسه ضمنی میزان مصرف انرژی بیمارستان‌های دولتی با خصوصی بوده است بیان شد که به‌کارگیری روش‌هایی جهت صرفه‌جویی در مصرف انرژی در کلیه بیمارستان‌ها ضروری به نظر می‌رسد و بنابراین استفاده از سیستمهای مدیریت انرژی ساختمان (BEMS) توصیه می‌شود. (شیخ ابومسعودی و همکاران ، 1384)

در پژوهشی دیگر نیز با عنوان بررسی میزان مصرف انرژی و هزینه‌های آن در مرکز آموزشی درمانی شهید رجایی قزوین، نظری میزان مصرف انرژی به تفکیک برای تخت روز اشغالی، هزینه منابع انرژی به کل هزینه‌های بیمارستانی در یک بیمارستان جنرال با 167 تخت فعال طی یک سال محاسبه کرده است. طبق نتایج گزارش‌شده به ازای هر تخت روز اشغال‌شده 0.63 مترمکعب آب، 55.7 کیلووات برق،23 مترمکعب گاز مصرف شده است. مجموع هزینه‌های انرژی به ازای یک تخت روز اشغالی 2430 ریال و هزینه‌های انرژی در دوره یک ساله 1.95درصد کل هزینه‌های مرکز را شامل می‌شود. (نظری، 1382)