روند رشد عوامل انسجام در کودکان فارسی‌زبان WORD

 فهرست مطالب

 1- فصل اول: کلیات پژوهش

1-1 مقدمه 2

1-2 بیان مسأله 4

1-3 اهداف پژوهش 5

1-4 اهمیت پژوهش 6

1-5 پرسش‌های پژوهش 6

1-6 فرضیه‌های پژوهش 7

1-7 روش‌شناسی پژوهش 7

1-7-1 روش گردآوری داده ها 7

1-7-2 روش تحلیل داده‌ها 8

1-8 اصطلاحات و مفاهیم تخصصی 8

1-8-1 عملکرد روایی 8

1-8-2 سطح کلان داستان 8

1-8-3 سطح خرد داستان 8

1-8-4 ابزارهای انسجامی 8

1-9 ساختار پژوهش 8

2- فصل دوم: مبانی نظری 10

2-1 مقدمه 11

2-2 رشد زبانی 11

2-3 رشد کاربردشناختی زبان 13

2-4 توانش ارتباطی 17

2-5 توانش گفتمانی 18

2-5-1 رشد مهارتهای گفتمانی و عوامل مرتبط با آن 20

2-6 داستان و داستان‌گویی 25

2-6-1 مشخصات یک داستان خوب 31

2-6-2 کودک، داستان و رشد مفهوم داستان 32

2-6-3 اهمیت کاربرد داستان در ارزیابی تواناییهای زبانی کودکان 37

2-7 رویکردهای متفاوت در مطالعه گفتمان روایی 40

2-8 ابعاد مختلف پژوهشهای گفتمانی 43

2-9 روند طبیعی رشد مهارتهای روایی 46

2-10 چگونگی ارزیابی مهارتهای روایی 57

2-11 بررسی داستان در دو سطح کلان و خرد 57

2-11-1 سطح کلان داستان 58

2-11-2 سطح خرد داستان 58

2-11-3 رابطه میان سطوح کلان و خرد ساختار روایی 60

2-12 سازماندهی ساختار گفتمان روایی 60

2-12-1 پیوستگی و انسجام 61

2-12-2 سه انگاره اصلی انسجام 65

2-12-3 رشد انسجام در کودکان 67

2-12-4 انسجام روایی 68

2-12-5 جنسیت وکاربرد عوامل انسجامی 69

2-13 بافت استخراج داستان 70

2-14 نتیجه‌گیری 75

3- فصل سوم: پیشینه مطالعات 76

3-1 مقدمه 77

3-2 سن وجنسیت 80

3-3 تأثیر بافت 85

3-4 طبقه اجتماعی 87

3-5 نارسائیهای زبانی 88

3-6 سواد 90

3-7 دوزبانگی 90

3-8 ابزار استخراج داستان 91

3-9 نتیجه‌گیری 93

4- فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 94

4-1 مقدمه 95

4-2 متغیرهای پژوهش 95

4-2-1 متغیرهای مستقل 95

4-2-1-1 میزان سن 95

4-2-2 متغیرهای وابسته 96

4-2-2-1 نحوه آزمون بازگویی داستان با درنظرگرفتن انسجام واژگانی، دستوری و ربطی با توجه به

متغیر سن 96

4-2-2-2 نمره آزمون تولید داستان با در نظر گرفتن انسجام وازگانی، دستوری و ربطی 96

4-3 نوع مطالعه و روش گردآوری داده­ها 96

4-4 آزمودنی­ها 96

4-5 آزمون­ها 98

4-5-1 آزمون­ استخراج بازگویی داستان 98

4-6 روش تجزیه و تحلیل داده­ها 100

4-6-1 تحلیل داده‌های آزمونها 100

4-7 محدودیت­ها و دشواری­های پژوهش 103

4-8 تجزیه و تحلیل داده­ها 104

4-8-1 تجزیه و تحلیل داده‌های آزمون بازگویی داستان برپایه کاربرد ابزارهای انسجام واژگانی 104

4-8-1-1 کاربرد تکرار 104

4-8-1-2 کاربرد باهم‌آیی 105

4-8-1-3 مقایسه کاربرد تکرار و باهم‌آیی در سه گروه سنی آزمودنیهای کودک 106

4-8-1-4 کاربرد کلی ابزار انسجام واژگانی (تکرار وباهم‌آیی) برپایه متغیر سن 107

4-8-2 تجزیه و تحلیل داده‌های آزمون بازگویی داستان برپایه کاربرد ابزارهای انسجام دستوری

108

4-8-2-1 کاربرد ارجاع 108

4-8-2-2 کاربرد حذف 109

4-8-2-3 کاربرد جانشینی 110

4-8-2-4 مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام دستوری (ارجاع، حذف و جانشینی) 111

4-8-2-5 کاربرد کلی ابزارهای انسجام دستوری (ارجاع، حذف و جانشینی) برپایه متغیر سن

112

4-8-3 تجزیه و تحلیل داده‌های آزمون بازگویی داستان برپایه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی

(نقش‌نماهای گفتمانی) 113

4-8-3-1 کاربردنقش‌نمای افزایشی 113

4-8-3-2 کاربردنقش‌نمای تقابلی 114

4-8 -3-3 کاربردنقش‌نمای سببی 115

4-8-3-4 کاربردنقش‌نمای زمانی 115

4-8-3-5 مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی (افزایشی، تقابلی، سببی و زمانی) در سه گروه سنی آزمودنی‌های کودک 117

4-8-3-6 کاربردکلی ابزارهای انسجام ربطی (افزایشی، تقابلی، سببی و زمانی(برپایه متغیر سن) 117

4-8-4 مقایسه کاربرد انواع ابزارهای انسجامی در آزمون بازگویی داستان 118

4-8-5 تجزیه و تحلیل داده‌های آزمون تولید داستان برپایه کاربرد ابزارهای انسجام واژگانی

119

4-8-5-1 کاربرد تکرار 119

4-8-5-2 کاربرد باهم‌آیی 120

4-8-5-3 مقایسه کاربرد تکرار وباهم‌آیی 121

4-8-5-4 کاربردکلی ابزارهای انسجام واژگانی (تکرار و باهم‌آیی) برپایه متغیر سن 122

4-8-6 تجزیه و تحلیل داده‌های آزمون تولید داستان برپایه کاربرد ابزارهای انسجام دستوری 122

4-8-6-1 کاربرد ارجاع 122

4-8-6-2 کاربرد حذف 123

4-8-6-3 کاربرد جانشینی 124

4-8-6-4 مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام دستوری در آزمون تولید داستان 125

4-8-6-5 کاربرد کلی ابزارهای انسجام دستوری برپایه متغیر سن 126

4-8-7 تجزیه و تحلیل داده‌های آزمون تولید داستان برپایه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی 127

4-8-7-1 کاربرد نقش‌نمای افزایشی 127

4-8-7-2 کاربردنقش‌نمای تقابلی 128

4-8-7-3 کاربردنقش‌نمای سببی 129

4-8-7-4 کاربردنقش‌نمای زمانی 129

4-8-7-5 مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی در سه گروه سنی آزمودنیهای کودک 130

4-8-7-6 کاربرد کلی ابزارهای انسجام ربطی برپایه متغیر سن 131

4-8-8 مقایسه کاربرد انواع ابزارهای انسجامی در آزمون تولید داستان 132

4-8-9 تحلیل مقایسه‌ای کاربرد انواع ابزارهای انسجامی هنگام بازگویی و تولید داستان 133

4-8-9-1 تحلیل کاربرد ابزارهای انسجام واژگانی در آزمون بازگویی داستان و تولید داستان

133

4-8-9-2 تحلیل کاربرد ابزارهای انسجام دستوری در آزمون بازگویی داستان و تولید داستان

134

4-8-9-3 تحلیل کاربرد ابزارهای انسجام ربطی در آزمون بازگویی داستان و تولید داستان

135

4-8-10 مقایسه تعداد بندهای بکاررفته در آزمون بازگویی وتولید داستان 136

4-9 نتیجه‌گیری 138

5- فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری 139

5-1 مقدمه 140

5-2 خلاصه پژوهش 140

5-3 بحث 141

5-4 جمع‌بندی نتایج 147

5-5 پیشنهاد برای مطالعات آینده 148

منابع فارسی 158

منابع انگلیسی 158

واژه‌نامه انگلیسی به فارسی 149

واژه‌نامه فارسی به انگلیسی 153

پیوست 186

چکیده انگلیسی 194

فهرست شکل‌ها

شکل شماره (1): ترتیب فراگیری نقش مشارکان قصه 28

شکل شماره (2): مؤلفه‌های قصه 28

شکل شماره (3): نمودار تعامل گفتمان، داستان و قصه (چتمن، 1978) 29

شکل شماره (4): انواع گفتمان و نقش کودک در آنها (انوارد، 1983) 29

شکل شماره (5): انواع( ژانرهای) روایی و نمونه‌ای از پژوهش‌های مرتبط با آنها 30

فهرست جدول‌ها

جدول شماره (4-1): آزمودنی‌های پژوهش بر اساس سن و جنسیت 97

جدول شماره (4-2): رشد کاربرد گره‌های انسجامی کامل و ناقص 101

جدول شماره (4-3) کاربرد تکرار در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 105

جدول شماره (4-4): کاربرد باهم‌آیی در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 106

جدول شماره (4-5): کاربرد ارجاع در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 109

جدول شماره (4-6): کاربرد حذف در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 110

جدول شماره (4-7): کاربرد جانشینی در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 111

جدول شماره (4-8): کاربرد نقش‌نمای افزایشی در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 114

جدول شماره (4-9): کاربرد نقش‌نمای تقابلی در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 114

جدول شماره (4-10): کاربرد نقش‌نمای سببی در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 115

جدول شماره (4-11): کاربرد نقش‌نمای زمانی در آزمون بازگویی داستان در سه گروه سنی کودک 116

جدول شماره (4-12): کاربرد تکرار در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 120

جدول شماره (4-13): کاربرد با‌هم‌آیی در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 121

جدول شماره(4-14): کاربرد ارجاع در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 123

جدول شماره (4-15): کاربرد حذف در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 124

جدول شماره (4-16): کاربرد جانشینی در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 125

جدول شماره (4-17) : کاربرد نقش‌نمای افزایشی در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 128

جدول شماره (4-18): کاربرد نقش‌نمای تقابلی در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی 128

جدول شماره (4-19): کاربرد نقش‌نمای سببی در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 129

جدول شماره (4-20): کاربرد نقش‌نمای زمانی در آزمون تولید داستان در سه گروه سنی کودک 130

فهرست نمودارها

نمودار شماره 4-1: رشد کاربرد گره‌های انسجامی ناقص و کامل 102 نمودار شماره 4-2: مقایسه کاربرد تکرار و باهم‌آیی 107

نمودار شماره 4-3: کاربرد کلی ابزار انسجام واژگانی برپایه متغیر سن 107

نمودار شماره 4-4: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام دستوری در سه گروه سنی کودک 112

نمودار شماره 4-5:کاربرد ابزارهای انسجام دستوری بر پایه متغیر سن 112

نمودار شماره 4-6: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی در سه گروه سنی کودک 117نمودار شماره 4-7: مقایسه‌ کاربرد انواع ابزار انسجامی بر پایه متغیر سن در آزمون بازگویی داستان 118

نمودار شماره 4-8: نمودار مقایسه‌ای کاربرد انواع ابزار انسجامی در آزمون بازگویی داستان 119 نمودار شماره4-9:مقایسه کاربرد تکرار و باهم‌آیی در سه گروه سنی کودک 121

نمودار شماره 4-10: کاربرد کلی ابزارهای انسجام واژگانی با توجه به متغیر سن 122

نمودار شماره 4-11: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام دستوری در سه گروه سنی کودک 126نمودار شماره 4-12: کاربرد ابزارهای انسجام دستوری بر پایه متغیر سن 126

نمودار شماره 4-13: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی در سه گروه سنی کودک 131

نمودار شماره 4-14: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی برپایه متغیر سن در آزمون تولید داستان 132 نمودار شماره 4-15: مقایسه کاربرد انواع ابزار انسجامی در سه گروه سنی کودک 133

نمودار شماره 4-16: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام واژگانی در آزمون بازگویی و تولید داستا ن در سه گروه سنی کودک 134

نمودار شماره4-17: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام دستوری در آزمون بازگویی و تولید داستان در سه گروه سنی کودک 135نمودار شماره4-18: مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام ربطی در آزمون بازگویی و تولید داستان در سه گروه سنی کودک 136

نمودار شماره4-19: مقایسه تعداد بندهای به‌کاررفته در آزمون بازگویی و تولید داستان در سه گروه سنی کودک 137

چکیده

الف. موضوع و طرح مسأله (اهمیت موضوع و هدف): یکی از مشخصه‌های مهم رشد زبانی، مهارت فزاینده کودکان در حوزه گفتمان است که به نظر می‌رسد مهمترین حوزه فراگیری زبان در مراحل بعدی رشد می‌باشد. توانایی سازمان‌دهی گفتمانی جزء لازم دانشِ در حال رشد کودک است که در َطول فراگیری زبان اول تحقق می‌یابد.نوعی گفتمان که کودک از سه‌سالگی قادر به تولید آن است، داستان‌گویی است که خود منبعی غنی در انعکاس توانایی‌های زبانی، کاربردشناختی و شناختی کودکان به‌شمارمی‌رود. بررسی عملکرد کودک هنگام داستان‌گویی می‌تواند حوزه وسیعی از توانایی‌های زبانی فراتر از جمله مانند سازماندهی جملات درون یک متن و نیز کاربرد ابزارهای زبانی برای منسجم‌ساختن آن متن را دربرگیرد و نیز شاخص معتبری در ارزیابی مهارتهای پیچیده زبانی، مانند مهارتهای کاربردشناختی در درازمدت ، حتی در میان کودکان کم‌سن باشد . هدف اصلی این تحقیق آن بوده است که با ارزیابی توانایی سازماندهی گفتمان روایی در کودکان فارسی زبان به شناخت و ارزیابی بهتری از توانش گفتمانی آنها دست‌یابیم. تلاش بر این بود که در صورت وجود الگویی مشخص در عملکرد این کودکان مبتنی بر کاربرد ابزارهای انسجامی به‌ منظور سازماندهی گفتمان، این الگو معرفی گردد. هدف دیگر پژوهش حاضر آن است که یافته‌های به‌دست‌آمده از عملکرد کودکان فارسی‌زبان با یافته‌های گزارش‌شده درباره کودکان در زبان‌های دیگر مقایسه شود و وجوه مشابهت و تفاوت مورد توجه و تحلیل قرارگیرد. به این منظور، پانزده کودک، هشت پسر و هفت دختر چهار تا هفت سال در یک مهدکودک انتخاب و گزینش شدند. سپس به منظور بررسی عملکرد این کودکان در سازماندهی گفتمان ازطریق بکارگیری ابزار انسجام واژگانی، دستوری و ربطی دو آزمون بازگویی و تولید داستان با استفاده از دو کتاب مصور کودک اجرا گردید و با درنظر گرفتن رشد انسجام واژگانی، دستوری و ربطی داستانهای آنها مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. ب: مبانی نظری شامل مروز مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسش‌ها و فرضیه‌ها: گفتمان روایی کودک از ابعاد متفاوتی قابل بررسی است که یکی از آنها چگونگی سازماندهی گفتمان و ایجاد انسجام از سوی کودک است. گفتمان روایی نمونه‌ای از مهارتهای زبانی و شناختی در سطوح بالا می‌باشد، مهارتهایی مانند درک روابط علت و معلولی و نیز توانایی سازماندهی و ایجاد توالی در رخدادها به گونه‌ای که داستان برای شنونده قابل فهم شود. برای تولید قصه‌ای قابل فهم، قصه‌گو باید بتواند مجموعه‌ای از جملات را به یکدیگر پیوندزند و ابزارهای انسجامی، سازوکار مهمی در تحقق این امر می‌باشند. توانایی سازماندهی گفتمان روایی از دوجنبه قابل بررسی است، انسجام و پیوستگی. از این جنبه از عملکرد کودکان که در پژوهش‌های زبان‌های مختلف دنیا گزارش‌شده‌است، می‌توان به علل و عوامل رشدی، بافتی و نیز جنسیّتی تأثیرگذار در گفتمان کودکان (لیپر، 1991) به شباهتها و تفاوتهای مشاهده‌شده در رویکردهای فردی نسبت به سازماندهی داستان به لحاظ زبانشناختی (جی، 1997)، به بررسی چگونگی و نیز زمان فراگیری نقش نماهای گفتمانی (چوی، 2007)، بررسی کاربرد ابزارهای انسجامی از سوی کودکان در مقایسه با بزرگسالان (ویگلزورث، 1997)، به رابطه میان درک کودک از متن روایی و توانایی او برای تولید یک متن داستانی منسجم و معنادار و نیز به تأثیر عوامل خارجی برجنبه‌های تولید روایی (کین، 2004)، چگونگی تأثیر رشد نحوی بر انسجام ارجاعی (جیزا، 2000) اشاره نمود. در این زمینه در زبان فارسی نیز پژوهشهایی صورت گرفته است که از میان آنها می‌توان به بررسی تأثیر قصه گویی بر انسجام و پیوستگی دست‌نوشته‌های دانش‌آموزان دبستانی (کردبچه، 1391) و به تاثیر قصه‌گویی بر انسجام و پیوستگی گفتمان گفتاری کودکان دبستانی (معصومی، 1391) اشاره‌نمود. پرسش­های پژوهش 1- میزان کاربرد ابزارهای انسجامی (واژگانی، دستوری و ربطی) در گفتمان روایی کودکان فارسی‌زبان در سه گروه سنی 4-5، 5-6 و 6-7 سال دردو آزمون بازگویی و تولید داستان چگونه است؟ 2- کودکان فارسی‌زبان در رده‌های سنی 4-5، 5-6 و 6-7 چه تفاوتی در بکارگیری انواع ابزارهای انسجامی در گفتمان روایی خود در دو آزمون بازگویی و تولید داستان نشان‌می‌دهند؟ 3-عملکرد کودکان فارسی‌زبان در رده‌های سنی 4-5، 5-6 و 6-7 به‌لحاظ میزان و نوع کاربرد ابزارهای انسجامی (واژگانی، دستوری و ربطی) در آزمون بازگویی داستان چه تفاوتی با عملکرد آنها در آزمون تولید داستان دارد؟ فرضیه­های تحقیق 1- میزان کاربرد ابزارهای انسجامی (واژگانی، دستوری و ربطی) در گفتمان روایی کودکان فارسی‌زبان در سه گروه سنی 4-5، 5-6 و 6-7 سال در دو آزمون بازگویی و تولید داستان متفاوت است و به موازات رشد سن کودک افزایش‌می‌یابد. 2- کودکان فارسی‌زبان در رده‌های سنی 4-5، 5-6 و 6-7 متناسب با رشد سن از ابزارهای انسجامی متفاوت و دشوارتری در گفتمان روایی خود در دو آزمون بازگویی و تولید داستان استفاده‌می‌کنند. 3- عملکرد کودکان فارسی‌زبان در رده‌های سنی 4-5، 5-6 و 6-7 به‌لحاظ میزان و نوع کاربرد ابزارهای انسجامی (واژگانی، دستوری و ربطی) در آزمون بازگویی داستان در مقایسه با عملکرد آنها در آزمون تولید داستان متفاوت است. پ: روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه‌گیری و روش‌های نمونه‌گیری، ابزار اندازه‌گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تحلیل داده‌ها: 15 کودک فارسی‌زبان در سه گروه سنی 4 تا 7‌ سال مورد بررسی و مقایسه قرارگرفتند و نتایج به‌دست‌آمده از تولید روایی آنها به‌لحاظ سن و جنسیت با یکدیگر مقایسه‌شد. تمام آزمودنی‌ها تک‌زبانه و از طبقه‌اجتماعی متوسط تهران بودند و هیچ گونه علایم یا سابقه نارسایی زبانی نداشتند. برای جمع‌آوری داده‌های پژوهش، دو آزمون بازگویی داستان و تولید داستان با استفاده از دو کتاب داستان از گروه سنی (ب) به طور متوالی و با فاصله 10 دقیقه با حضور پژوهشگر و هر کودک به صورت انفرادی اجراگردید. سپس داستانهای کودکان با استفاده از دستگاهی با کیفیت بالا ضبط‌گردید و آوانگاری‌شد. داده‌های این پژوهش به دو صورت کمی و کیفی تحلیل شده‌اند و نتایج آنها به‌صورت جدول و نمودار ارائه گردیده‌اند. ت: یافته‌های تحقیق: مجموعه یافته‌های این پژوهش همچون پژوهش‌های پیشین نشان‌داد کودکان با قرارگرفتن در یک مسیر تکوینی، توانایی تولید گفتمان و سازماندهی آن را به‌دست‌می‌آورند. درواقع، کودکان در تمامی گروههای سنی قادر به بکارگیری انواع ابزارهای انسجامی بودند؛ اما نکته قابل ذکر این است که رشد سن تنها در میزان کاربرد ابزارهای انسجامی تأثیرگذار بود. به عبارتی دیگر، در تمامی گروههای سنی گرایش هماهنگی به نوع خاصی از هر یک از زیرگروههای ابزارهای انسجامی وجودداشت‌ و متناسب با رشد سن، تغییری در توانایی و یا تمایل کودکان نسبت به کاربرد ابزارهای انسجامی رخ‌نداد. یافته دیگر این پژوهش در ارتباط با عملکرد متفاوت کودکان در هر یک از آزمونها بود. درنهایت، باید گفته شود عامل جنسیت تنها به‌لحاظ کاربرد ابزار انسجام ربطی تأثیری نداشت و کودکان دختر و پسر نسبت به بکارگیری ابزارهای انسجامی واژگانی و دستوری متفاوت عمل‌کردند. ث: نتیجه‌گیری: مجموعه یافته‌های این پژوهش همچون پژوهش‌های پیشین نشان‌داد که کودکان در تمامی سنین قادر به تولید گفتمانی سازمان‌یافته بودند و تفاوت میان داستانهای گروه‌های سنی مختلف مربوط ‌به نوع ابزار بکاررفته نبود (آنگونه که در دیگر مطالعات مشاهده‌می‌شود) بلکه تفاوت در میانگین و تراکم کاربرد ابزارهای انسجامی بود.

چکیده :

هدف از انجام این پژوهش آن بود که با ارزیابی توانایی سازماندهی گفتمان روایی در کودکان فارسی زبان به شناخت و ارزیابی بهتری از توانش گفتمانی آنها دست یابیم. به این منظور دو آزمون بازگویی داستان و تولید داستان با استفاده از دو کتاب داستان گروه سنی (ب) مورد اجرا قرارگرفت تا توانایی سازماندهی روایی آنها با استفاده از ابزارهای انسجامی واژگانی، دستوری و ربطی معرفی شده از سوی هلیدی و حسن (1976) مورد ارزیابی قرارگیرد تا مشخص‌گردد آیا عملکرد کودکان در رابطه با میزان ونوع کاربرد ابزارهای انسجامی به موازات با رشد سن متفاوت است. برای جمع‌آوری داده ها 15 کودک در رده های سنی 4-5، 5-6 و 6-7 در یک مهدکودک انتخاب گردید و از هر کودک دو داستان، یکی برای آزمون بازگویی و یکی برای آزمون تولید، جمع‌آوری گردید. سپس داستانهای ضبط‌شده واژه به واژه بازنویسی و به شکل بندبند تقسیم‌بندی شدند و تعداد بندها شمارش شد، قبل از تحلیل انسجام در سطح خرد، هر جمله به طور جداگانه در سطح کلان به عنوان یک واحد کامل خوانده شد، سپس رابطه آن جمله یا پاره‌گفتار با جملات قبلی بررسی‌گردید، ابزارهای انسجامی تشخیص‌داده‌شد و شمارش‌گردید. هر ابزار یا گره انسجامی به عنوان یک گره کامل یا ناقص و یا ابزار بجا و یا نابجا تشخیص‌داده‌شد. در این پژوهش مشاهده‌شد کودکان در تمامی گروههای سنی قادر به بکارگیری انواع ابزارهای انسجامی بودند؛ اما نکته قابل ذکر این است که رشد سن تنها در میزان کاربرد ابزارهای انسجامی تأثیرگذار بود. به عبارتی دیگر، در تمامی گروههای سنی گرایش هماهنگی به نوع خاصی از هر یک از زیرگروههای ابزارهای انسجامی وجودداشت‌ و متناسب با رشد سن، تغییری در توانایی و یا تمایل کودکان نسبت به کاربرد ابزارهای انسجامی رخ‌نداد. یافته دیگر این پژوهش در ارتباط با عملکرد متفاوت کودکان در هر یک از آزمونها بود. به عبارتی دیگر، علیرغم آنکه کتابهای داستانی به کاررفته به عنوان محرک در آزمونها دارای تعداد تقریباً برابر تصویر و واژه بودند، کودکان در آزمون بازگویی داستان نسبت به آزمون تولید داستان چه به‌لحاظ تعداد بندهای تولیدشده و چه به‌لحاظ تعداد و نوع ابزارهای انسجامی متفاوت عمل‌کردند.

کلیدواژه‌ها: سازماندهی گفتمان روایی، بازگویی داستان، تولید داستان، ابزارهای انسجامی، انسجام

فصل اول

کلیات پژوهش

1-1)مقدمه

تحلیل گفتمان به‌عنوان شاخه‌ای از زبان‌شناسی به مطالعه نقش ارتباطی صورتهای زبانی و نیز چگونگی کاربرد زبان توسط گوینده به منظور تحقق هدفی خاص می‌پردازد. شاید بتوان گفت اولین طلایه‌های مطالعات پیرامون تحلیل گفتمان کودکاز زمانی آغاز گردیده‌است که افرادی مانند تریپ و کرنن^[1](1977) پژوهشهایی درباره گفتمان کودک انجام‌دادند.از آن زمان تا کنون این حوزه (یعنی گفتمان کودک) دچار تغییرات زیادی شده‌است.در واقع، محققان با گرایش به سوی یک رویکرد گفتمان-بنیاد،در مطالعات خود تغییر جهت زیادی به‌وجود آورده‌اند؛ به این معنا که فراگیری اصول کاربردشناختی از سوی کودک در کانون توجه آنها قرارگرفته‌است.رویکرد اولیه گفتمان کودک به عنوان یک رویکرد جدید در برابر مطالعات سنتی فراگیری زبان قرارگرفته‌است و توجه آن معطوف به این موضوع است که چگونه کودک می‌تواند بر محدودیتهای نظام دستوری ناقص و ناکافی خود فاﺋق‌آید و متن تولیدنماید. در واقع، می‌توان‌گفتپژوهش‌های تریپ و کرنن در سال 1977 و نیزشفلینوآکس^[2]در سال 1979 حرکتی به سوی فعالیتهایی شایان توجه در حوزه مطالعات زبان کودک بوده‌اند.بعد از این پژوهش‌ها ، محققان از ملاحظات صرفاً روانشناختی زبان به سوی مطالعاتی درباره یادگیری بافت-بنیاد^[3] گرایش‌پیداکردند؛ یعنی گفتمان کودک در محیطها، فعالیتهای طبیعی و موقعیتهای روزمرهمورد توجه آنان قرارگرفت (گامپرزو کایراتسیز^[4]، 2003).مطالعه گفتمان، به‌طورکلی، در قلمرو کاربردشناسی زبان قرارمی‌گیرد، چرا که دربرگیرنده کاربردهای متفاوت جملات در فرایند تبادل اطلاعات افراد است. بخشی از علم کاربردشناسی، دانستن اصولی است که حاکم بر چگونگی سازماندهی اطلاعات در قالب مجموعه‌ای از جملات مرتبط با هم و به منظور منسجم یا مرتبط‌کردن بخشهایی از یک متن مانند داستان است. توانایی سازمان‌دهی گفتمانی جزء لازم دانشِ در حال رشد کودک است که در َطول فراگیری زبان اول تحقق می‌یابد. محققان میان توانش زبانی که توانائی تولید و درک جملات معنادار می‌باشد و توانش ارتباطی که توانائی بکار بردن صحیح آن جملات در تعاملات اجتماعی است، تمایز قائل می‌شوند (هایمز^[5]، 1972: 280).دستیابی به توانش ارتباطی کامل نیازمند آن است که کودک اصول کاربردشناختی حاکم بر چگونگی سازمان‌دهی اطلاعات در گفتمان خود را بیاموزد، اصولی که به کودک اجازه‌می‌دهد یک گفتمان منسجم را شکل‌دهد.در نتیجه، کودک قادر خواهد بود تاجایی‌که ممکن است هنگام صحبت کردن درباره پدیده‌ها و وقایعی که در موقعیت بلافصل گفتار او نیستند، به بافت زبانی تکیه کند ( هیکمن^[6]، 2007: 215).

یکی از انواع گفتمان که کودک از سه‌سالگی قادر به تولید آن است، داستان‌گویی است که خود منبعی غنی در انعکاس توانایی‌های زبانی، کاربردشناختی و شناختی کودکان به‌شمارمی‌رود. ازجمله این تواناییها می‌توان به توانایی توالی‌دادن به رخدادها، انتقال عقاید و ایجاد متنی منسجم با بکارگیری نقش‌نماهای زبانی اشاره نمود ( پال و اسمیت[7]، 1993: 580؛ لایلز[8]، 1993: 873). بررسی عملکرد کودک هنگام داستان‌گویی می‌تواند حوزه وسیعی از توانایی‌های زبانی فراتر از جمله مانند سازماندهی جملات درون یک متن و نیز کاربرد ابزارهای زبانی برای منسجم‌ساختن آن متن را دربرگیرد (لایلز، 1985، 127؛ مریت[9] و لایلز، 1989، 442) و نیز شاخص معتبری در ارزیابی مهارتهای پیچیده زبانی، مانند مهارتهای کاربردشناختی، حتی در میان کودکان کم‌سن می‌باشد (باتینگ[10]، 2002؛ مینیسکالو و همکاران[11] ، 2007: 673).

1. Tripp & Kernan

2.Schieffelin and Ochs

3. context-based

4. Gumperz & Kyratzis

1. Hymes

2. Hickmann

3. Paul & Smith

4. Liles

5. Merrit

6. Botting

7. Miniscalco et al