بررسی اولویت‌ها و محدودیت های اوقات فراغت با تاکید بر ورزش در بازنشستگان آموزش و پرورش شهرستان شیراز93

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده... 1

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1- مقدمه ... 3

1-2- بیان مساله .... 6

1-3- ضرورت واهمیت .. 10

1-4- اهداف تحقیق.... 12

1-5- فرضیه های تحقیق...................................................................................................................................... 13

1-6- پیش فرض ها ................................................................................................................................................13

1-7- تعریف مفهومی و عملیاتی واژه های تحقیق ...................................................................................... 13

فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه .............................................................................................................................................................. 16

2-2- مبانی نظری ................................................................................................................................................. 16

2-2-1- کارکردهای فراغت .................................................................................................................................. 20

2-2-2- تعریف تفریح................................................................................................................................................. 23

2-2-3- تعریف ورزش ................................................................................................................................................. 26

2-2-4- دیدگاه اندیشمندان اسلامی در مورد ورزش .......................................................................................... 27

2-2-5- دیدگاه اندیشمندان غربی در مورد ورزش ............................................................................................. 27

2-2-6- تعریف بازنشستگی ........................................................................................................................................ 28

2-2-7- اهداف عمده نظام بازنشستگی .................................................................................................................. 32

2-3- پیشینه تحقیق ................................................................................................................................................. 35

2-3-1- سوابق خارجی .............................................................................................................................................. 36

2-3-2- سوابق داخلی ................................................................................................................................................ 38

2-4- جمع بندی کلی ......................................................................................................................................... 40

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه ...................................................................................................................................................... 43

3-2- روش تحقیق......................................................................................................................................................43

3-3- جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه ................................................................................43

3-4- متغیرهای مورد بررسی ........................................................................................................................ 44

3-5- ابزار اندازه گیری .................................................................................................................................. 44

3-6- روش جمع آوری اطلاعات و نحوه اجرای پرسشنامه ............................................................................ 45

3-7- روشهای تجزیه و تحلیل آماری ................................................................................................................. 45

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1- مقدمه ............................................................................................................................................................ 47

4-2- آمار توصیفی.................................................................................................................................................. 47

4-3- تجزیه و تحلیل آمار استنباطی ................................................................................................................ 75

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه ............................................................................................................................................................ 83

5-2- خلاصه تحقیق .............................................................................................................................................. 83

5-3- خلاصه یافته ها............................................................................................................................................. 84

5-3-1- تحلیل داده ها به تفکیک هر فرضیه .................................................................................................. 89

5-4- بحث و نتیجه گیری .................................................................................................................................... 92

5-4-1- مهمترین نیازهای بازنشستگان در حال حاضر ................................................................................. 97

5-5- محدودیت های تحقیق ............................................................................................................................ 98

5-6- پیشنهاد های برخاسته از تحقیق .............................................................................................................. 99

5-7- پیشنهاد به سایر محققان .......................................................................................................................... 100

فهرست منابع فارسی ................................................................................................................................................101

فهرست منابع انگلیسی ............................................................................................................................... 104

فهرست نام ها ...................................................................................................................................................106

چکیده انگلیسی ......................................................................................................................................... 114

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 4-1: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس سن ............................................................................ 47

جدول 4-2: توزیع فراوانی ودرصدپاسخ گویان بر اساس جنسیت ...................................................................... 49

جدول 4-3: توزیع فراوانی ودرصدپاسخ گویان بر اساس وضعیت تاهل ............................................................. 50

جدول 4-4: توزیع فراوانی ودرصدپاسخ گویان بر اساس تعداد فرزندان ............................................................ 51

جدول 4-5: توزیع فراوانی ودرصدپاسخ گویان بر اساس وضعیت مالی ............................................................. 53

جدول 4-6: توزیع فراوانی ودرصدپاسخ گویان بر اساس مدت زمان بازنشستگی ............................................ 54

جدول 4-7: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس میزان تمایل به کار بعد از بازنشستگی................. 55

جدول 4-8: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس میزان تحصیلات ....................................................... 57

جدول 4-9: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس میزان انجام ورزش یا عدم انجام آن در اوقات
فراغت ................................................................................................................................................................................... 58

جدول 4-10: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس افزایش میزان فعالیت یا عدم افزایش آن بعد از بازنشستگی ........................................................................................................................................................................ 60

جدول 4-11: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس نوع ورزش انجام شده در اوقات فراغت
بازنشستگان ..........................................................................................................................................................................61

جدول 4-12: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس میزان فعالیت های جسمانی با توجه به مکان انجام آن در اوقات فراغت............................................................................................................................................................. 63

جدول 4-13: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس میزان فعالیت بدنی و ورزش در طول هفته......... 64

جدول 4-14: توزیع فراوانی و درصدپاسخ گویان بر اساس انتخاب زمان فعالیت ورزشی دراوقات فراغت..... 66

جدول 4 - 15: توزیع فراوانی نوع سرگرمی در اوقات فراغت ................................................................................. 67

جدول 4 - 16: توزیع فراوانی انگیزه بازنشستگان از انجام سرگرمی های بالا ..................................................... 69

جدول 4 - 17: توزیع فراوانی مهمترین نیازهای بازنشستگان درزندگی .............................................................. 70

جدول 4-18: امتیاز پاسخ گویان بر اساس میزان نوع فعالیت های فراغتی بازنشستگان براساس جنسیت...72

جدول 4 - 19: رتبه بندی عوامل موثر در پرداختن به فعالیت ورزشی در اوقات فراغت بازنشستگان........... 73

جدول 4 - 20: رتبه بندی موانع و مشکلات گرایش به اجرای فعالیت های ورزشی در ایام فراغت بعد از بازنشستگی ......................................................................................................................................................................... 74

جدول 4 - 21: آزمون همبستگی پیرسون بین مدت بازنشستگی و نحوه گذراندن اوقات فراغت .................. 75

جدول 4-22: بررسی تفاوت نحوه گذراندن اوقات فراغت بین دو گروه مجرد و متاهل (آزمون t مستقل )..76

جدول 4-23: بررسی تفاوت نحوه گذراندن اوقات فراغت بین دو گروه زن و مرد (آزمون t مستقل ) ........ 77

جدول 4-24: بررسی تفاوت میزان ورزش در اوقات فراغت در دو گروه زن و مرد (آزمون t مستقل )........ 78

جدول 4 - 25: آزمون همبستگی پیرسون بین تعداد فرزندان و نحوه گذراندن اوقات فراغت ........................ 79

جدول 4 - 26: آزمون آنالیز واریانس (ANOVA) بین نحوه گذراندن اوقات فراغت و وضعیت مالی .............80

جدول 4 - 27: میزان نحوه گذراندن اوقات فرغت در سه گروه با وضعیت مالی خوب، متوسط و ضعیف .....80

 فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار 4-1: توزیع تعداد پاسخگویان بر اساس سن ................................................................................................... 48

نمودار 4-2: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس جنسیت ........................................................................................... 49

نمودار 4-3: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس وضعیت تاهل .................................................................................. 50

نمودار 4-4: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس تعداد فرزندان ................................................................................. 52

نمودار 4-5: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس وضعیت مالی .................................................................................. 53

نمودار 4-6: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس مدت زمان بازنشستگی ................................................................ 55

نمودار 4-7: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس میزان تمایل به کار بعد از بازنشستگی ..................................... 56

نمودار 4-8: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات ........................................................................ 57

نمودار 4-9: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس میزان انجام ورزش یا عدم انجام آن در اوقات فراغت..........59

نمودار 4-10: توزیع درصدپاسخگویان بر اساس افزایش میزان فعالیت یا عدم افزایش آن بعد از
بازنشستگی ..........................................................................................................................................................................60

نمودار 4-11: توزیع فراوانی درصدپاسخ گویان بر اساس نوع ورزش انجام شده در اوقات فراغت

بازنشستگان ...........................................................................................................................................................................62

نمودار 4-12: توزیع فراوانی درصدپاسخ گویان بر اساس میزان فعالیت های جسمانی با توجه به مکان انجام آن در اوقات فراغت ............................................................................................................................................................63

نمودار4-13: توزیع فراوانی درصدپاسخ گویان بر اساس میزان فعالیت بدنی و ورزش در طول هفته ........... 65

نمودار 4-14: توزیع فراوانی درصدپاسخ گویان بر اساس انتخاب زمان فعالیت ورزشی دراوقات فراغت ....... 66

نمودار 4 - 15: توزیع فراوانی نوع سرگرمی در اوقات فراغت .................................................................................. 68

نمودار 4 - 16: توزیع فراوانی انگیزه بازنشستگان از انجام سرگرمی های بالا ...................................................... 69

نمودار 4 - 17: توزیع فراوانی مهمترین نیازهای بازنشستگان درزندگی ........................................................... 70

بررسی اولویت ها و محدودیت‌های اوقات فراغت با تاکید بر ورزش

در بازنشستگان آموزش و پرورش شهرستان شیراز

چکیده

هدف اصلی این پژوهش بررسی اولویت ها و محدودیت های اوقات فراغت با تاکید بر ورزش درمیان بازنشستگان آموزش و پرورش شهرستان شیراز می باشد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های توصیفی – تحلیلی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی بازنشستگان آموزش و پرورش شهر شیراز بودند، بدین منظور تعداد 400 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب و با استفاده از پرسش نامه استاندارد مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های مختلف آماری توصیفی شامل میانگین، فراوانیو نیز آمار استنباطی شامل آزمون t گروه های مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تحلیل واریانس ANOVA از طریق نرم افزار کامپیوتری spss صورت گرفت. نتایج نشان داد که بین مدت بازنشستگی و نحوه ی گذراندن اوقات فراغت رابطه معنی دار و مستقیم و جود دارد. علاوه بر آن نتایج نشان داد حدود نیمی از بازنشستگان یعنی 5/53 درصد در اوقات فراغت خود ورزش می کنند و از مهمترین عوامل موثر در پرداختن به فعالیت های ورزشی حفظ تندرستی بوده و نیز از مهمترین موانع و مشکلات گرایش به اجرای فعالیت های ورزشی بعد از بازنشستگی بترتیب مشکلات مالی و مشکلات جسمانی و حرکتی می باشد. سایر نتایج نیز با توجه به آزمون فرضیه ها در متن تحقیق آمده است.

 کلید واژه ها:اوقات فراغت،ورزش،بازنشستگی

 فصل اول

کلیات تحقیق

 1-1- مقدمه

با ورود به هزاره جدید، بازنشستگی به یک مسئله عمده جمعیت شناختی و اجتماعی تبدیل شده است.در آغاز قرن بیستم امید به زندگی در ثروتمند ترین کشور ها بیش از 50 سال نبود، در صورتی که امروزه این رقم به 75 سال رسیده است. طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت در کشورهای در حال توسعه جمعیت بازنشستگان در طی 50 سال آینده 9 برابر افزایش خواهد یافت و در کشورهای توسعه یافته نیز جمعیت بازنشستگان بالاترین میزان رشد را خواهد داشت.

پیر شدن جمعیت بویژه جمعیت کهنسالان، برای تمامی کشورهایی که خواستار فراهم آوردن امنیت و رفاه برای تعداد رو به رشد افراد بازنشسته خود هستند، یک چالش واقعی محسوب می شود(نولان، 1994). بدیهی است که بررسی نیازها پیش درآمدی ضروری برای تعیین خدمات مورد نیاز جامعه، شناسایی اولویت ها و استفاده بهینه از بودجه است. این کار به عنوان بخشی از فرایند برنامه ریزی، می تواند پاسخگوی این پرسش باشد که کدام مشکل اجتماعی یا بهداشتی باید در درجه اول مورد توجه نهاد های اجتماعی قرار گیرد. بنابراین شناخت وضعیت و بررسی نیازها را باید اولین مرحله فرآیندی دانست که شامل برنامه ریزی خدمات، اجرا و ارزشیابی آن است(رپ، رینولدز[1]، 1999).

در جهان پر تنش امروز که انسانها به دلیل مشغله فراوان، همواره احساس خستگی می کنند اهمیت اوقات فراغت بر کسی پوشیده نیست.

الگوی فراغت می تواند تاثیر مثبتی بر وضعیت زندگی و میزان لذت بردن افراد از زندگی داشته باشد، این تاثیر به فرد محدود نشده، بلکه وجود الگوهای فراغت مناسب به برنامه کلان هر جامعه نیز کمک خواهد کرد(پور اسماعیل، 1385).

جامعه شناسان معتقدند که فراغت مفهومی کاملاً نو است که با صنعتی شدن جامعه و شهرنشینی به وجود آمده است و نمی توان آن را با مفهوم بیکاری در قرون گذشته مقایسه کرد (زارعی، 1386). افروز معتقد است: منظور از اوقات فراغت، فرصت و زمانی است که در آن انسان مسئولیت پذیر هیچ گونه تکلیف یا کار موظفی را عهده دار نیست، زمان در اختیار اوست تا با میل و انگیزه شخصی به امر خاصی بپردازد (پوراسماعیل، 1385).

استفاده مناسب از اوقات فراغت، سبب سازندگی روح و روان گردیده و عدم استفاده صحیح از آن از عوامل کسالت و سستی است. اهمیت استفاده از اوقات فراغت تا آنجاست که رهبران معنوی جامعه نیز در این مورد بسیار سفارش کرده اند.

امام موسی کاظم ( علیه السلام ) مسلمانان را به تقسیم اوقات خود به چهار بخش، توصیه می فرمایند: اختصاص ساعاتی برای ارتباط و راز ونیاز با خداوند، اختصاص زمانی برای کار و تلاش، اختصاص ساعاتی برای ارتباط با دیگران و اختصاص اوقاتی برای درک لذت های حلال و تفریحات سالم که در اینجا به اوقات فراغت تعبیر می شود ( حرانی، 1383).

آمار نشان می دهد 85 درصد اوقات فراغت بازنشستگان کشور پای تلویزیون می گذرد ( خوشبین، 2002). استافورد[2]می نویسد در کشورهایی مثل آمریکا، اوقات فراغت به عنوان مهمترین بعد سلامتی بازنشستگان آمریکایی و کلید اصلی بازنشستگی سالم قلمداد شده است.

در این رابطه مطالعات انجام شده، نشان داده است که مشارکت فعال بازنشستگان در فعالیت های اوقات فراغت و فعالیت های ورزشی ( یک بار ورزش در هفته) با هدف پیشگیری از مشکلات عملکردی مرتبط با سن، مداخلات موثری بوده اند ( استافورد، 2004). همچنین بیلن و نتولی [3]بیان می دارند که فعالیت های اوقات فراغت می تواند در بهبود درک افراد از سلامتی، استقلال، سبک زندگی، امید به زندگی و کیفیت زندگی آنان تاثیر قابل ملاحظه ای داشته باشد. ( بیلن و نتولی، 2008).

سرشماری عمومی سال 1385 نشان داد بازنشستگان 10 درصد از جمعیت کشور ایران را تشکیل می‌دهند که این میزان تا 20 سال آینده به 2/20 درصد خواهد رسید ( برگفته از مجموعه مقالاتی پیرامون سالمندی [صفحه اینترنتی ]). این ارقام نشان می دهد اگر برنامه ریزان و سیاستگذاران کشور از هم اکنون برنامه مدون و خاصی نداشته باشند در 20 سال آینده، کشور با بحران و معضل اساسی برای رفع مشکلات و مسائل اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی پیش آمده برای این قشر روبرو می شود.

[1]Rapp and Reynolds

[2]Stafford

[3]Blane&Netuveli