بررسی رابطه بین هوش چند گانه و تفکر انتقادی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده...........................................................................................................1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-مقدمه :...................................................................................................2

1-2-عنوان و موضوع تحقیق : ......................................................................... 2

1-3-بیان مساله : ........................................................................................... 2

1-4-اهداف تحقیق : ........................................................................................ 3

1-5-سوال تحقیق : ......................................................................................... 4

1-6-فرضیه‏های تحقیق : ................................................................................ 4

1-7-اهمیت و ضرورت تحقیق : ........................................................................ 5

1-8-قلمرو تحقیق : ........................................................................................ 5

1-9-متغیرهای تحقیق.......................................................................................6

1-9-تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق : .............................................................. 7

1-10-ساختار تحقیق : ................................................................................... 7

فصل دوم : ادبیات تحقیق

2-1-بخش اول : هوش ....................................................................................9

2-1-1-مقدمه :..............................................................................................9

2-1-2-مشکل تعریف هوش : ...........................................................................9

2-1-3-تعریف هوش : ....................................................................................9

2-1-4-هوش و مسئله طبیعت ـ ‏تربیت : ............................................................12

2-1-5-عوامل موثر بر هوش : ..................................................................... 13

2-1-6-انواع آزمونهای هوش : ...................................................................... 13

2-1-7-طبقات هوش : ................................................................................. 14

2-1-8-تاریخچه و نظریه‌های مربوط به هوش : ................................................. 14

2-1-9-انواع هوش از دیدگاه ثرندایک : ............................................................19

2-2-بخش دوم : تفکر انتقادی : .......................................................................23

2-2-1-مقدمه :........................................................................................... 23

2-2-2-اهمیت افکار انسان :...........................................................................24

2-2-3-انوع افکار انسان : .............................................................................24

2-2-4-افکار هدفمند در مقابل افکار بی‌هدف : ....................................................25

2-2-5-عوامل بستر ساز تفکر : ..................................................... ................25

2-2-6-فکر نقاد : ....................................................................................... 27

2-2-7-تعریف تفکر انتقادی : ................. .......................................................28

2-2-8-اهمیت و ضرورتتفکر انتقادی : ..........................................................29

2-2-9-مفهوم تفکر انتقادی :...........................................................................30

2-2-10-مقایسه تفکر عادی و تفکر انتقادی :......................................................30

2-2-11-ویژگی های تفکر انتقادی : ................................................................31

2-2-12-اجزای اصلی تفکر انتقادی :...............................................................32

2-2-13-مهارت تفکر انتقادی : ......................................................................34

2-2-14-تفکر انتقادی در اسلام.......................................................................36

2-3-بخش سوم: پیشینه تحقیق :.......................................................................38

2-3-1-مقدمه :...........................................................................................38

2-3-2-تحقیقات انجام شده در خارج از کشور :........................................................38

2-3-3-تحقیقات انجام شده در داخل کشور : ...........................................................39

فصل سوم: روش تحقیق

3-1-روش تحقیق : ..........................................................................................43

3-2-جامعة و نمونه آماری : .............................................................................43

3-3-تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری :...........................................................44

3-4-ابزار جمع‌آوری اطلاعات :..........................................................................45

3-4-1-پرسشنامه ی هوش چندگانه : ................................................................... 45

3-5-روائی و پایائی ابزار سنجش : ......................................................................45

3-6-روش تجزیه و تحلیل داده‌های آماری...............................................................47

فصل چهارم تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1-بخـش اول: توصـیف آماری سؤالات عمومی پرسشنامه.......................................48

4-2-بخـش دوم: توصـیف آماری متغیرهای تحقیق....................................................51

4-3-آزمون کولموگوروف ـ اسمیرنوف (K - S) برای تعیین طبیعی بودن توزیع نمرات .....................................................................................................................63

4-4-بخـش سوم: تجـزیه و تحلیل استنباطی داده‌های آماری ( آزمون فرضیه‌های تحقیق)............................................................................................................66

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-مقدمه : ................................................. ..................................................75

5-2-نتیجه‌گیری : ...................................................... ......................................75

5-3-پیشنهادها : ................................................. .............................................77

5-3-1-پیشنهادها در راستای تحقیق : ................................. ..................................77

5-3-2-پیشنهادها برای محققان آتی : ............................ ........................................78

5-4-محدودیت‌های تحقیق : ................................................................................78

مـنابـع : ........................................................................................................79

منابع فارسی....................................................................................................79

منابع لاتین......................................................................................................81

پیوست ها.....................................................................................................82

پرسشنامه.....................................................................................................82

خروجی اس پی اس اس...................................................................................87

چکیده انگلیسی.............................................................................................131

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 2-1: مقایسۀ تفکر عادی و تفکر انتقادی از دیدگاه لیپمن :...................................... 30

جداول 3 – 1: تعداد کل واحدها و مراکز تابعه دانشگاه ازاد اسلامی منطقه 13: ................ 44

جدول شماره 4-1: توزیع فراوانی و درصد پاسخ‌های نمونه آماری به سوال جنسیت :........... 48

جدول شماره 4-2: توزیع فراوانی و درصد پاسخ‌های نمونه آماری به سؤال میزان تحصیلا.... 49

جدول شماره 4-3 : توزیع فراوانی و درصد پاسخ‌های نمونه آماری به سؤال سابقه‌ خدمت : ...50

جدول شماره 4- 4 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش چندگانه.... ..................................................................................................................... 51

جدول شماره 4- 5 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به تفکر انتقادی :.... ......................................................................................................................52

جدول شماره 4- 6 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش موسیقیایی :.................................................................................................................... 54

جدول شماره 4- 7 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش حرکتی : ..................................................................................................................... 55

جدول شماره 4- 8 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش منطقی : .................................................................................................................... 56

جدول شماره 4- 9 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش زبانی : .................................................................................................................... 57

جدول شماره 4- 10 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش اجتماعی : .................................................................................................................. 59

جدول شماره 4- 11 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش درون فردی: ............................................................................................................ 60

جدول شماره 4- 12 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش طبیعت گرایی:............................................................................................................ 61

جدول شماره 4- 13 : میانگین،منیم، انحراف معیار و... پاسخ‌های نمونه آماری به هوش فضایی : ..................................................................................................................... 62

جدول 4 - 14، آزمون نرمال بودن داده ها : ............................................................ 64

جدول شماره 4 - 15 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش چندگانه و تفکر انتقادی : ........ 66

جدول شماره 4 - 16 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش موسیقیایی و تفکر انتقادی :...... 67

جدول شماره 4 - 17 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش حرکتی و تفکر انتقادی :.......... 68

جدول شماره 4 - 18 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش منطقی و تفکر انتقادی............. 69

جدول شماره 4 - 19 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش فضایی و تفکر انتقادی :...........70

جدول شماره 4 - 20 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش زبانی و تفکر انتقادی :........... 71

جدول شماره 4 - 21 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش اجتماعی و تفکر انتقادی :....... 72

جدول شماره 4 - 22 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش درون فردی و تفکر انتقادی..... 73

جدول شماره 4 - 23 : آزمون r برای تعیین همبستگی هوش طبیعت‌گرایی و تفکر انتقادی.....74

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار شماره شماره 4‌- 1: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به سوال جنسیت :............48

نمودار شماره 4‌- 2: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به سؤال میزان تحصیلات :........49

نمودار 4-3، نمودار ستونی سابقه مدیریت پاسخگویان ( به‌سال) : .......................50

نمودار شماره 4- 4: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش چندگانه :.....................52

نمودار شماره 4- 5: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به تفکر انتقادی :......................53

نمودار شماره 4- 6: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش موسیقیایی :.................55

نمودار شماره 4- 7: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش حرکتی :.....................56

نمودار شماره 4- 8: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش منطقی :.....................57

نمودار شماره 4- 9: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش زبانی :......................58

نمودار شماره 4- 10: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش اجتماعی :................59

نمودار شماره 4- 11: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش درون فردی :............61

نمودار شماره 4- 12: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش طبیعت گرایی :.........62

نمودار شماره 4- 13: درصد پاسخ‌های نمونه آماری به هوش فضایی :.................63

چکیده

پژوهش حاضر از نظر روش، پیمایشی و از حیث هدف، کاربردی است. جامعه آماری تحقیق حاضر را مدیران دانشگاه های آزاد اسلامی استان اردبیل تشکیل می دهد. برای تعیین حجم نمونه از جدول مورگان استفاده شده که با سطح اطمینان 95% برابر که حجم نمونه برابر یا 66بدست آمده است. برای نمونه گیری از نمونه ها؛ از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردیده گردید.برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش به وسیله دو پرسشنامه استاندارد تعدیل شدهپرسشنامه ی هوش چندگانه گاردنر و پرسشنامه ی تفکر انتقادی واتسون_گلاسرانجام می‌گیرد. پایاییبرایپرسشنامه هوش چندگانه برابر با 906/0 و برای پرسشنامه تفکر انتقادی برابر با 832/0 بدست آمده است. به منظور تجزیه و تحلیل داد‌های بدست آمده از پرسشنامه‌های جمع‌آوری شده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. بدین ترتیب که برای توصیف پاسخ‌های داده شده به سؤالات پرسشنامه‌ی تحقیق از جدول فراوانی و درصد پاسخ‌های مربوط به هر یک از سؤالات استفاده شده است. و همچنین برای نشان‌دادن بعضی از داده‌های آماری بصورت منسجم، از نمودار ستونی استفاده گردیده و در سطح استنباطی برای آزمون فرضیه‌ها از آزمون همبستگی اسپیرمن (r ) استفاده شده است. برای تعیین سطح معنی‌دار بودن r از آماره آزمون t استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که بین هوش چندگانه مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل و تفکر انتقادی آنها رابطه معنی داری وجود دارد. اما در بعد هوش موسقیایی رابطه ای وجود ندارد.

واژه های کلیدی:هوش چندگانه،تفکر انتقادی،مدیر.

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1-مقدمه

به اعتقاد روانشناسان تربیتی ، هوش کیفیتی است که مسبب موفقیت تحصیلی می‌شود و از این رو یک نوع استعداد تحصیلی به شمار می‌رود. آنها برای توجیه این اعتقاد اشاره می‌کنند که کودکان باهوش نمره‌های بهتری در دروس خود می‌گیرند و پیشرفت تحصیلی چشم گیری نسبت به کودکان کم هوش دارند. مخالفان این دیدگاه معتقدند کیفیت هوش را نمی‌توان به نمره‌ها و پیشرفت تحصیلی محدود کرد، زیرا موفقیت در مشاغل و نوع کاری که فرد قادر به انجام آن است و به گونه کلی پیشرفت در بیشتر موقعیتهای زندگی بستگی به میزان هوش دارد.

از طرفی، یکی از ویژگی های اساسی انسان آگاهی از رفتار خود و برخورداری از نیروی تفکر[1] است . به عبارت دیگر انسان می تواند از رفتار خود اگاه باشد و در برخورد با مسائل و امور متفاوت از نیروی تفکر خود استفاده کند (شریعتمداری، 1379 ). اگر چه علاقه به توسعۀ توانایی های تفکر انتقادی[2] در محافل آموزشی پدیده ای جدید نیست و منشاء چنین علاقه ای به مکتب افلاطون برمی گردد (مایرز، ترجمۀ ابیلی، 1386 ). برای آنکه نسلی پویا و تلاشگر داشته باشیم، باید شیوه های قضاوت دربارۀ جامعه و تفکر در مورد زندگی خویش و دیگران را بیاموزیم.

1-2-عنوان و موضوع تحقیق

عنوان تحقیق ((بررسی رابطه بین هوش چندگانه و تفکر انتقادی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل)) می باشد. موضوع اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین هوش چندگانه با میزان تفکر انتقادی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل است.

1-3-بیان مساله

مدیریت یک سازمان برای انطباق با تغییرات و به منظور بقا و رشد در محیطهای جدید، ویژگیهای خاصی را می طلبد که عموماً مدیران برای پاسخ به آنها با مشکلات بسیاری مواجه می‌شوند. مدیران موفق عصر تغییر و آشوب مدیرانی هستند که هوشمندانه و توانمندانه بتوانند کشتی سازمان را با بهره گیری از انواع هوشها به سر منزل مقصود برسانند.

سازمانها برای اینکه بتوانند در محیط پرتلاطم ورقابتی امروز باقی بمانند، باید خود را به شیوه های تفکر نوین سازمانی مجهزسازند و به طورمستمر خود را بهبود بخشند. در این زمینه یکی از مهمترین مولفه های شخصیتی که می تواند به مدیران و متولیان سازمان کمک کند. هوش چندگانه و تفکر انتقادی است که مدیران با بالا بردن توان و قدرت تفکر انتقادی قادر به حل مسائل جاری خواهند بود (مختاری پور و سیادت، 1384، 20).

امرزه اکثر سازمان‌ها و افراد، هوش و تفکر انتقادی را مزیتی رقابتی و قابلیت استراتژیک می‌دانند. در محیط و بازار جهانی، هوش و تفکر انتقادی بالا اهرم های مورد نیاز رهبران و مدیران تلقی می‌شوند. سازمان‌ها و مدیرانی که ارزش استراتژیک اینها را درک کنند، می‌توانند از تفاوت‌ها و تنوع ها برای ایجاد مزیت رقابتی استفاده کنند. از این‌رو:

- افراد دارای هوش و تفکر انتقادی بالا قادرند اثر قابل توجهی بر راهبردهای مدیریتی مختلف داشته باشند. این افراد جزء دارایی‌های ارزشمند سازمان هستند و به خصوص در زمان بحران ارزش خود را بیشتر نمایان می‌سازند.

- با گسترش فعالیت‌ها، نیاز به قابلیتی که مدیران را دربرخورد با پیچیدگی‌های مختلف محیطی پیش رو یاری رساند، بیش از پیش احساس می‌شود لذا مدیرانی که قادر به درک پیچیدگیهای مدیریتی در کلاس جهانی باشند. به عبارتی دارای هوش چندگانه و قدرت تفکر انتقادی بالا باشند، موفق تر عمل کرده و بهتر میتوانند به اهداف سازمانی برسند (رحمانی و تهران پور، 1388، 40-42).

گاردنر (1983) بیان داشت که هر انسان دارای حداقل از هفت هوش طبیعی برخوردار است. وی این هوشها را تحت عناوین هوش زبانی یا کلامی[3]، هوش موسیقیایی یا موزون[4]، هوش منطقی یا ریاضی[5]، هوش بصیری یا فضایی[6]، هوش بدنی یا جنبشی[7]، هوش درون فردی[8]، هوش میان فردی[9] اعلام کرد. همچنین در سال 1999 هوش طبیعت‌گرایی[10] را هم به هفت هوش دیگر اضافه کرد (حسین نژاد و بالغی زاده، 1381، 44).

با توجه به موضوعات گفته شده در این تحقیق بر آنیم تا رابطه بین هوش چندگانه مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی منطقه13 با میزان تفکر انتقادی آنها را بر اساس نظریه هوش چندگانه گاردنر و تفکز انتقادی تفکر انتقادی واتسون و گلیزر بسنجیم.

1-4-اهداف تحقیق

الف) اهداف کلی

هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین هوش چندگانه مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها است.

ب) اهداف کاربردی

1. بررسی رابطه هوش موسیقیایی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها.

2. بررسی رابطه هوش حرکتی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها.

3. بررسی رابطه هوش منطقی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها.

4. بررسی رابطه هوش فضایی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها.

5. بررسی رابطه هوش زبانی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها.

6. بررسی رابطه هوش اجتماعی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها.

7. بررسی رابطه هوش درون فردی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیلبا میزان تفکر انتقادی آنها.

8. بررسی رابطه هوش طبیعت گرایی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیلبا میزان تفکر انتقادی آنها.

ج) اهداف ویژه تحقیق

1. بررسی رابطه بین هوش چندگانه مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها.

2. ارائه پیشنهادهایی به منظور ارتقای تفکر انتقادی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با تاکید بر هوش چندگانه.

3. بررسی میزان تاثیر هوش چندگانه مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل بر میزان تفکر انتقادی آنها.

4. تعیین ترتیب تأثیر هر یک از ابعاد هوش چندگانه بر میزان تفکر انتقادی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل

1-5-سوال تحقیق

1- میزان تاثیر تحصیلات مدیران بر هوش چندگانه آنها تا چه اندازه می باشد؟

2- میزان تاثیر تحصیلات مدیران بر تفکر انتقادی آنها تا چه اندازه می باشد؟

3- میزان تاثیر سابقه مدیریت مدیران بر هوش چندگانه آنها تا چه اندازه می باشد؟

4- میزان تاثیر سابقه مدیریت مدیران بر تفکر انتقادی آنها تا چه اندازه می باشد؟

1-6-فرضیه های تحقیق

1- بین هوش چندگانه مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-1. بین هوش موسیقیایی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-2. بین هوش حرکتی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-3. بین هوش منطقی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-4. بین هوش فضایی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-5. بین هوش زبانی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-6. بین هوش اجتماعی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-7. بین هوش درون فردی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-8. بین هوش طبیعت گرایی مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی استان اردبیل با میزان تفکر انتقادی آنها رابطه وجود دارد.

1-7-اهمیت و ضرورت تحقیق

ظهور سازمانهای اجتماعی و گسترش روزافزون آنها یکی از ویژگی های بارز تمدن بشری است از طرفی تنوع و گوناگونی یکی از ویژگیهای بارز در دنیای مدیریت امروز است. بدیهی است هر سازمان برای نیل به اهدافش نیاز به مدیران هوشمند و متفکری را دارد که با استفاده از انواع هوشهای چندگانه خود و بکارگیری مهارت تفکر انتقادی، ضمن بسیج امکانات، سازمانها را به سوی هدف مشخص و معین رهبری و هدایت نماید. با توجه به اهمیت هوش، مخصوصاً هوش چندگانه برای مدیران سازمانها در ایجاد تفکر خلاق، کشف الگوها، تحلیل مشکلات و تأثیرات مثبت و مستقیم این هوش بر عملکرد خود و کارکنان، ضرورت آشنایی آنان با این مفهوم را بیش از پیش طلب می نماید.

به طور کلی اینگونه می توان گفت که بهترین حوزه مناسب برای مقایسه هوش و تفکر محیط کار است زیرا فرد در محیط کارخود علاوه برتوانمندیهای علمی( که از هوش عقلی نتیجه می شود) از سایر قابلیتهای خود نیز استفاده می کند. از این رو، در حوزه توسعه منابع انسانی در سازمانها مفهوم هوش چندگانه و در کنار آن تفکر انتقادی به کار گرفته شده اند تا به سایرمهارتهای فردی، علاوه بر قابلیتهای تخصصی، توجه شود( بابایی و مومنی، 1384).

از طرفی مدیریت و اداره کردن موقعیت رشد و توسعه، نیازمند شایستگی و کفایت است. البته قبل از آن باید توان، قابلیت و بنیه مدیر افزایش یابد. مدیری که از شایستگی و توان هوشی بالایی برخوردار است، می تواند با به کارگیری هریک از انواع هوش چندگانه خود و قدرت تفکر انتقادی و تحلیل آنها، چنان اطمینانی را در کارکنان به وجود آورد که آنها تمام وقت و توان خود را صرف تحقق اهداف سازمان نمایند. در چنین شرایطی است که سازمان به طور مداوم رشد و توسعه می‌یابد و این رشد و توسعه منجر به پیشرفت جامعه و سازمان و شرکت می گردد(صادقی و دیگران، 1385).

[1] Thinking

[2] Critical Thinking

[3]Linguistic

[4]Musical

[5]Logical-Mathematical

[6]Spatial

[7]Bodily-Kinesthetic

[8]Interpersonal

[9]Intrapersonal

[10]Naturalist