بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه‌ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس

 

چکیده:

زمینه و هدف: امروزه اهمیت مسأله اضطراب کتابخا‌نه‌ای به عنوان عاملی بازدارنده در استفاده درست از کتابخانه‌ها به ویژه کتابخانه‌های دانشگاهی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. پژوهش‌های گوناگونی به منظور ارائه راه‌کارهایی در جهت کاهش این نوع اضطراب انجام شده است؛ پژوهش حاضر نیز با هدف تعیین رابطه بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس، سعی دارد تا مهارت‌های هوش هیجانی را به عنوان یکی از راه‌کارهای کاهش اضطراب کتابخانه‌ای معرفی کند.

روش پژوهش:روش این پژوهش توصیفیپیمایشیو از نوع همبستگی می‌باشد. در مجموع 700 دانشجو از دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (وابستهبهوزارتبهداشت، درمانوآموزشپزشکی) و دانشگاه خلیج فارس (وابستهبهوزارتعلوم،تحقیقاتوفناوری) به شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ایتصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌ هنجاریابی شده هوش هیجانی سیبریاشرینک و پرسشنامه بومی سازی شده اضطراب کتابخانه‌ای بوستیک، جمع‌آوری شد و با استفاده از نرم‌افزار SPSSو آزمون­های آماری تیتک متغیّره، تی مستقل، آزمون اف، کروسکال والیس، من ویتنی، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون خطی در سطح معناداری (05/0P value>)مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها:یافته‌های پژوهش نشان داد دانشجویان این دو دانشگاه از اضطراب کتابخانه‌ای پایین‌تر از سطح متوسط برخوردارند (73/91) و این اضطراب فقط در مؤلّفه "عوامل مکانیکی" بالاتر از سطح متوسط قرار دارد. با مقایسه دانشجویان دختر و پسر مشاهده شد که آنها در سطح معناداری 97/0 تفاوتی از نظر اضطراب کتابخانه‌ای ندارند؛ البته از نظر مقایسه مؤلّفه­ها، بین دانشجویان دختر و پسر فقط از نظر "عوامل ناشی از تعامل با کتابداران" تفاوت معناداری وجود دارد. سطح هوش هیجانی دانشجویان نیز بالاتر از حد متوسط قرار دارد (03/106) که بالاترین میزان هوش هیجانی مربوط به مؤلّفه مهارت‌های اجتماعی می‌باشد. با مقایسه دانشجویان دختر و پسر مشاهده شد که آنها در سطح معناداری 9/0 تفاوتی از نظر هوش هیجانی ندارند؛ البته از نظر مقایسه مؤلّفه­ها، دانشجویان دختر و پسر فقط از نظر "هوشیاری اجتماعی" تفاوت معناداری دارند. همچنین بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان رابطه معکوس و معناداری وجود داشت (41/0- r =). این نتیجه در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (39/0- r =) و دانشگاه خیج فارس (43/0- r =) نیز به دست آمد. همچنین بین مؤلّفه‌های هوش هیجانی- به غیر از مؤلّفه خودانگیزی- و اضطراب کتابخانه‌ای و مؤلّفه‌های آن رابطه معکوس و معناداری وجود داشت.

نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش و وجود رابطه معنادار هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای، به نظر می‌رسد توجه به هوش هیجانی برای کاهش سطح اضطراب دانشجویان هنگام استفاده از کتابخانه و درنتیجه بهره‌وری بهتر کتابخانه‌ مؤثر و ارزشمند باشد.در پایان پیشنهادهایی در سطح کتابداران و مدیران کتابخانه داده شده است.

 

کلیدواژه­ها:اضطراب کتابخانه‌ای، هوش هیجانی،دانشگاهعلومپزشکیبوشهر،دانشگاهخلیجفارسبوشهر، دانشجویان.

 

فهرست مندرجات

فصل اول:مقدمه و کلیّات

  1. بیان مسأله. 2

1-1. مقدمه. 2

1-2. تعریف مسأله. 3

1-3. ضرورت اجرای پژوهش.... 5

1-4. هدف‌ اصلی پژوهش.... 6

1-5. هدف‌های فرعی پژوهش.... 6

1-6. سؤال‌های پژوهش.... 7

1-7. مبانی نظری.. 7

1-7-1. مفدمه. 7

1-7-2. هوش... 8

1-7-3. هوش هیجانی.. 8

1-7-4. مقایسه هوش هیجانی و بهره هوشی یا هوش شناختی.. 10

1-7-5. تاریخچه شکل‌گیری هوش هیجانی.. 11

1-7-6. آموزش جهت ارتقاء مهارت‌های هوش هیجانی.. 13

1-7-7. رویکردهای رایج در حوزه‌ هوش هیجانی و الگوی استفاده‌شده در پژوهش.... 16

1-7-8. ویژگی‌های افراد با هوش هیجانی بالا. 18

1-7-9. هوش هیجانی وجنسیت... 20

1-7-10. هوش هیجانی و اضطراب... 21

1-7-11. اضطراب... 23

1-7-12.انواع اضطراب... 25

1-7-13. تاریخچه اضطراب کتابخانه‌ای.. 29

1-7-14. راه‌های کاهش اضطراب کتابخانه‌ای.. 31

1-7-15. هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای.. 32

1-7-16. نتیجه‌گیری.. 34

1-8. مروری بر پژوهش‌های پیشین در داخل و خارج از ایران. 35

1-8-1. پژوهش‌های انجام شده در خارج کشور. 35

1-8-1-1. مطالعات حوزه هوش هیجانی.. 35

1-8-1-2. مطالعات حوزه اضطراب کتابخانه‌ای.. 38

1-8-2. پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور. 45

1-8-2-1. مطالعات حوزه هوش هیجانی.. 45

1-8-2-2. مطالعات حوزه اضطراب کتابخانه‌ای.. 48

1-8-3. نتیجه‌گیری.. 50

1-9. تعریف متغیّرهای نظری و عملیاتی پژوهش.... 51

فصل دوّم:­ روش‌شناسی پژوهش

2. روش‌شناسی پژوهش.... 53

2-1. مقدمه. 53

2-2. روش‌شناسی پژوهش.... 53

2-3. جامعه پژوهش و حجم نمونه. 53

2-3-1. روش محاسبه حجم نمونه و تعداد آن. 55

2-4. ابزارها و مراحل گردآوری اطلاعات... 56

2-4-1. پرسشنامه سیبریاشرینک... 56

2-4-2. مقیاس اضطراب کتابخانه‌ای بوستیک... 57

2-5. روایی و پایایی ابزارهای گردآوری اطلاعات... 60

2-5-1. روایی.. 60

2-5-2. پایایی.. 60

2-6. فرآیند گردآوری داده‌ها61

2-7. تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها61

2-7-1. آزمون فرض نرمال بودن متغیّرها61

فصل سوم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها

  1. تجزیه و تحلیل یافته‌ها64

3-1. مقدمه. 64

3-2. توصیف متغیّرهای مورد مطالعه. 64

3-2-1. تحلیل اطلاعات جمعیّت­شناختی.. 64

3-2-2. اطلاعات مربوط به نوع دانشگاه و دانشکده66

3-3. پاسخ به سؤال‏های اصلی پژوهش.... 66

فصل چهارم: بحث و نتیجه‌گیری

4. بحث و نتیجه‌گیری.. 95

4-1. مقدمه. 95

4-2. خلاصه یافته‌های مرتبط با سؤال‌ها و بحث پیرامون آنها95

4-3. نتیجه‌گیری کلی.. 97

4-4.پیشنهادها106

4-4-1. پیشنهادهای کاربردی پژوهش.... 106

4-4-1-1. پیشنهادهای کاربردی برای کتابداران. 106

4-4-1-2.پیشنهادهای کاربردی برای مدیران کتابخانه‌ها107

4-4-2. پیشنهادهایی برای پژوهش‌ها و مطالعه‌های آینده108

4-5. محدودیت‌های اجرای پژوهش.... 109

فهرست منابع. 112

منابع فارسی.. 110

منابع انگلیسی.. 114

فهرست تصاویر وجداول

جدول 1-1. سیر تحول مفهوم هوش هیجانی، برگرفته از مبانی نظری پژوهش... 12

تصویر 1-1. الگوی چهار مرحله‌ای تقویت سواد هیجانی شرایور. 15

جدول 1-2. ویژگی افراد با هوش هیجانی باالا. 19

جدول 2- 1. فراوانی رشته و دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و خلیج فارس به تفکیک دانشکده­ها54

جدول2-2. توزیع فراوانی و فراوانی نسبی آزمودنی‌ها بر حسب جنسیت، دانشگاه و دانشکده(N=655) 55

جدول 2-3. ضرایب آلفای کرونباخ برای متغیّرهای پژوهش... 61

جدول 2-4. نتایج آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای امتیاز کل و امتیاز مؤلّفه­های هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه­ای.. 62

جدول 3-1. متغیّرهای مستقل و وابسته پژوهش به تفکیک... 64

جدول 3-2. توزیع فراوانی و فراوانی نسبی دانشجویان بر حسب جنسیت، دانشگاه و دانشکده65

جدول 3-3. تصویری کلی از پاسخ‏های آزمودنی‌ها به گویه‏های مربوط به اضطراب کتابخانه‌ای.. 68

جدول 3-4. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان به تفکیک دو دانشگاه69

جدول 3-5. سطح‌بندی اضطراب کتابخانه‌ای بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس... 70

جدول 3-6. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان درمؤلّفه‌های مختلف... 70

جدول3-7. تی مستقل برای سنجش تفاوت مؤلّفه­های اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دختر و پسر. 71

جدول 3-8. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی مؤلّفه­های عوامل عاطفی و فقدان مهارت‌های کتابخانه‌ای به تفکیک جنسیت... 72

جدول 3-9. میانگین نمره‌های دریافتی اضطراب کتابخانه‌ای و مؤلّفه­های آن به تفکیک دو دانشگاه­72

جدول 3-10. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی مؤلّفه­ فقدان مهارت‌های کتابخانه‌ای به تفکیک دو دانشگاه73

جدول 3-11. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی اضطراب کتابخانه‌ای و مؤلّفه­های آن به تفکیک دانشکده­ها در علوم پزشکی بوشهر. 74

جدول 3-12. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی اضطراب کتابخانه‌ای و مؤلّفه­های آن به تفکیک دانشکده­ها در دانشگاه خلیج فارس... 75

جدول 3-13. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای در مؤلّفه‌های مختلف دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی.. 75

جدول 3-14. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای در مؤلّفه‌های مختلف دانشجویان دانشگاه خلیج فارس... 76

جدول3-15. میانگین وزنی برای سنجش تفاوت مؤلّفه‌های اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان در هر دو دانشگاه77

جدول 3-16. تصویری کلی از پاسخ‏های آزمودنی‌ها به گویه‏های مربوط به هوش هیجانی.. 78

جدول3-17. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی دانشجویان به تفکیک دو دانشگاه79

جدول3-18. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی در مؤلّفه‌های مختلفدر دانشجویان. 80

جدول3-19. تی مستقل برای سنجش تفاوت مؤلّفه­های هوش هیجانی دانشجویان دختر و پسر. 81

جدول 3-20. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی مؤلّفه­های خودآگاهی و خودمدیریتی به تفکیک جنسیت... 82

جدول3-21. میانگین نمره‌های دریافتی هوش هیجانی و مؤلّفه­های آن به تفکیک دو دانشگاه­82

جدول 3-22. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی مؤلّفه­های خودانگیزی به تفکیک دو دانشگاه83

جدول 3-23. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی هوش هیجانی و مؤلّفه­های آن به تفکیک دانشکده­ها در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر. 83

جدول 3-24. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی هوش هیجانی و مؤلّفه­های آن به تفکیک دانشکده­هادر دانشگاه خلیج فارس... 84

جدول 3-25. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی در مؤلّفه‌های مختلف دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی.. 85

جدول 3-26. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی در مؤلّفه‌های مختلف دانشجویان دانشگاه خلیج فارس... 85

جدول3-27. میانگین وزنی برای سنجش تفاوت مؤلّفه‌های هوش هیجانیدانشجویان. 85

جدول 3-28. همبستگی بین مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی و مؤلّفه‌‌های اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دو دانشگاه86

جدول 3-29. همبستگی بین مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی و مؤلّفه‌‌های اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر. 88

جدول 3-30.خلاصه مشخصه‌های آماری رگرسیون تأثیر مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی بر اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان علوم پزشکی.. 89

جدول 3-31. همبستگی بین مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی و مؤلّفه‌‌های اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه خلیج فارس... 90

جدول 3-32. خلاصه مشخصه‌های آماری رگرسیون تأثیر مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی بر اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان خلیج فارس... 92

جدول 3-33. خلاصه مشخصه‌های آماری رگرسیون تأثیر مؤلّفه‌‌های اضطراب کتابخانه‌ای بر هوش هیجانی دانشجویان. 93

 

 

 

  1. بیان مسأله

1-1. مقدمه

کتابخانه نهادی اجتماعی است که در آن افراد به دنبال راهی برای برطرف کردن نیاز‌های اطلاعاتی خویش هستند. این نهاد، نقش مهمی در شناسایی نیازهای اطلاعاتی (اعم از نیازهای بالقوه و بالفعل)، فراهم‌آوری، بازیابی و دسترس‌پذیر ساختن محتوای منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران بر عهده دارد. برای ایفای چنین نقشی علاوه بر وظایف معمول هر کتابخانه شامل فراهم‌آوری، سازمان‌دهی و دسترس‌پذیری منابع اطلاعاتی، بررسی موانع عاطفی و روان‌شناختی استفاده از کتابخانه می‌‌تواند در ارائه بهتر خدمات و استفاده هر ‌چه مناسب‌تر کاربران از کتابخانه تأثیر داشته باشد. این امر به این دلیل حائز اهمیت است که یک کتابخانه به رغم داشتن مجموعه‌ای مناسب متشکل از انواع منابع اطلاعاتی، در صورت نداشتن محیطی آرام و بدون عوامل اضطراب‌زا، قادر نخواهد بود تا به طور شایسته کاربران خود را مورد حمایت قرار داده و خدمات مناسبی به آنها ارائه نماید. از این رو، موضوع اضطراب به عنوان یکی از عمده‌ترین موانع عاطفی و روان‌شناختی پیش روی کاربران بایستی مورد توجه قرار گیرد.تاکنون بحث اضطراب و انواع گوناگون آن مانند اضطراب رایانه‌ای[1]، اضطراب اینترنتی[2]، اضطراب اطلاعاتی[3]، اضطراب پژوهش کتابخانه‌ای[4]، اضطراب کتابخانه‌ای[5]، اضطراب ریاضی و آمار[6] و اضطراب پژوهش[7]موضوع پژوهش‌های متعددی بوده است(عرفان‌منش، محمدی، دیده‌گاه، 1391). در این میان، اضطراب کتابخانه‌ای به عنوان یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین اضطراب‌ها در محیط‌های علمی محسوب می‌شود (Bostick,1992) .

ایده اضطراب کتابخانه‌ای از سال 1972 مطرح بوده است (خدیوی، عابدی، شعبانی، 1385). از اولین پژوهش‌های انجام شده در زمینه اضطراب کتابخانه‌ای پژوهشی بود که توسط ملون(Mellon, 1986)انجام گرفت؛ در این پژوهش برای اولین بار "نظریه اضطراب کتابخانه‌ای[8]" مطرح شد. سپس بوستیک در سال 1992 مقیاس سنجش اضطراب کتابخانه‌ای را تعیین نمود و آن را به عنوان ابزاری برای پژوهش‌های خود در این زمینه مورد استفاده قرار داد. از آن پس، پژوهش‌های بسیاری برای کاهش میزان اضطراب کتابخانه‌ای انجام گرفته است.

در میان پژوهش‌های انجام شده طی سال‌های اخیر، جای خالی پژوهشی که به هوش هیجانی به عنوان عاملی تأثیرگذار بر سطح اضطراب کتابخانه‌ای بپردازد، مشهود است. از آنجا که از یک سو هوش هیجانی و مؤلّفه‌های آن به ویژگی‌های روان‌شناختی افراد توجه نموده و سعیدرتشریحوتفسیرجایگاههیجاناتوعواطفدرتوانمندی‌هایانسانیدارد و از سویی دیگر اضطراب کتابخانه‌ای نیز به عنوان مانعی روان‌شناختی در جهت دستیابی به چنین توانمندی و قابلیتی محسوب می‌شود، می‌توان وجود رابطه بین این دو مقوله را محتمل دانست. شناخت ویژگی‌های گوناگون روان‌شناختی افراد و اهتمام ورزیدن نسبت به شناخت آنها، بستری را مهیا می‌سازد تا درگام نخست اشخاص بر اساس آن قادر شوند چه در قالب فعالیت‌های فردی و چه در قالب فعالیت‌های جمعی، توانمندی‌ها و ضعف‌های خویش را شناسایی نمایند. این افراد در گام بعد قادر خواهند شد از توانمندی‌ها و ضعف‌های شناخته شده خود، برای برقراری ارتباط مؤثر و تعامل هدفمند با دیگر افراد جامعه استفاده کنند. در این راستا، هوش هیجانی به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در ارتباط با کسب آگاهی نسبت به روابط بین فردی که توانایی شناخت و تمایز عواطف و انگیزه‌های افراد را بوجود می‌آورد، می‌تواند نقشی اساسی ایفا نماید (سلطانی‌فر، 1386). با توجه به این نکته که هوش هیجانی ماهیتی اکتسابی دارد(Fletcher, Leadbetter, Curran, OSullivan, 2009)،به نظر می‌رسد پرداختن به این مفهوم زمینه‌ساز کاهش برخی مشکلات ارتباطی کاربران در کتابخانه‌ها باشد.

1-2. تعریف مسأله

ظهور فن‌آوری‌های جدید تأثیری جدی در همه محیط‌ها به خصوص در کتابخانه‌ها داشته و امروزه کاربرد آنها در تمام بخش‌های کتابخانه به صورت امری رایج مشاهده می‌شود. در این راستا کتابخانه‌های دانشگاهی هم از این امر مستثنی نبوده‌ و برای اجرای صحیح برنامه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه، از فن‌آوری‌های جدید بهره برده‌اند. استفاده از فن‌آوری‌ها در بخش‌هایی از کتابخانه که به طور مستقیم با کاربر در ارتباط است، باعث بروز مشکلاتی برای کاربران یا همان دانشجویان شده‌است. دانشجویان باید بتوانند خود را با شیوه‌ها و ابزارهای جدید فن‌آوری‌ اطلاعات سازگار کنند. از آنجایی‌که بسیاری از دانشجویان آشنایی کاملی نسبت به این شیوه‌ها و ابزارهای جدید ندارند و نسبت به کمک‌هایی که کتابداران در دستیابی به اطلاعات قادر به ارائه آن می‌باشند آگاه نیستند، استفاده از کتابخانه برای این دسته از دانشجویان به تجربه‌ای نا‌خوشایند و همراه با اضطراب تبدیل می‌شود (حریری، نعمتی‌لفمجانی، 1388). این عوامل و بسیاری از مسائل دیگر مانند وی‍ژگی‌های محیطی کتابخانه، برخورد نامناسب کتابداران و موارد دیگر می‌تواند اثرات روان‌شناختی پیچیده‌ای بر کاربران کتابخانه‌های دانشگاهی داشته باشد و کمیّت و کیفیّت استفاده از کتابخانه را تحت ‌تأثیر قرار دهد. یکی از این تأثیرات روان‌شناختی موضوع اضطراب است که در علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی با عنوان اضطراب کتابخانه‌ای از آن یاد می‌شود (عرفان‌منش، بصیریان‌جهرمی، 1390). طبق گفته ملون(Mellon, 1986)،"اضطراب کتابخانه‌ای احساسی عمومی ناشی از تنش و ترس است که در هنگام استفاده واقعی افراد از کتابخانه و یا زمانی که قصد استفاده از کتابخانه‌ را دارند، تجربه می‌شود".

برخی پژوهش‌ها، ازجمله پژوهش عرفان‌منش و دیده‌گاه (1390) نشان داده است که استفاده نکردن بسیاری از دانشجویان دانشگاه‌های ‌مختلف از کتابخانه به دلیل اضطراب ناشی از ورود به محیط کتابخانه می‌باشد که باعث کاهش قابلیت و توانایی افراد شده و با به خطر انداختن سلامتی آنان، مانع کسب موفقیت می‌شود. استفاده دانشجویان از کتابخانه‌های دانشگاهی در‌صورتی کارآمدی لازم را خواهد داشت که علاوه بر برخورداری از شرایط و امکانات مناسب در کتابخانه، آرامش و امنیت ذهنی و روانی دانشجویان در استفاده از کتابخانه نیز در بیشترین حد ممکن تأمین شده باشد. پس، از آنجا که هوش هیجانی و مؤلّفه‌های آن به بررسی آرامش و امنیت ذهنی و روانی افراد می‌پردازد، می‌توان انتظار داشت در رفع مشکل اضطراب کتابخانه‌ای مؤثر باشد. چرا که "هوش هیجانی" یعنی "توانایی‌هایی مانند این که فرد بتواند انگیزه خود را حفظ نماید و در‌مقابل ناملایمات پایداری کند، حالات روحی خود را تنظیم کند و نگذارد پریشانی خاطر، قدرت تفکر او را خدشه‌دار سازد" (مرادی، 1389). هوشهیجانیباعثارتباطبهینهبادیگران،کنترلخود، تطابقوانگیزهبرایزندگیمی‌شودومهارت‌هایدرون‌فردی، بین‌فردی،سازش‌پذیری ومدیریتاسترس راافزایشمی‌دهدومی‌تواندسطحکارآییافرادرادر زمینهتحصیلیوتخصصیافزایشدهد (ظهیرالدین، دیباج‌نیا، قیدر، 1389).

از آنجایی که افراد دارای هوش هیجانی بالا توانایی بیشتری در حل مسأله و همچنین انطباق‌پذیری با شرایط جدید (مانند قرارگرفتن در یک محیط جدید) دارند(Fletcher, et al, 2009)، می‌توان گفت در زمینه استفاده از منابع کتابخانه‌ای نیز این کاربران با استرس و اضطراب کمتری ناشی از حضور در محیط کتابخانه مواجه خواهند شد. در این بین، با توجه به این‌که از میان انواع کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های دانشگاهی دارای رسالت آموزشی و پژوهشی بالاتری هستند، و مسئولیت آموزش و ارتقاء سطح توانمندی‌ها و مهارت‌های مربوط به سواد اطلاعاتی دانشجویان را نیز به عهده دارند، کاهش سطح اضطراب کتابخانه‌ای از جمله رسالت‌های این دسته از کتابخانه‌ها محسوب می‌شود. بنابراین پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن مشخص کردن سطح اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه‌ علوم پزشکی بوشهر و خلیج فارس به بررسی رابطه اضطراب کتابخانه‌ای با هوش هیجانی آنها پرداخته و رابطه مؤلّفه‌های هوش هیجانی را بر سطح اضطراب کتابخانه‌ای بررسی نماید. نتایج این پژوهش خواهد توانست ضمن پرداختن به چالش‌های مطرح در بین افراد مشغول به تحصیل در زمان استفاده از کتابخانه، راه‌حل‌هایی در این زمینه پیشنهاد دهد.

1-3. ضرورت اجرای پژوهش

هر ساله کتابخانه‌های دانشگاهی سهم قابل توجّهی از بودجه دانشگاه را صرف خرید منابع کتابخانه‌ای مانند کتاب‌ها، نشریات چاپی و الکترونیکی و پایگاه‌های اطلاعاتی می‌کنند. صرف چنین بودجه‌ای با هدف استفاده بهینه و کارآمد جامعه دانشگاهی به خصوص دانشجویان از این منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی انجام می‌گیرد. در این راستا هر عاملی که مانعی در استفاده بهینه و کارآمد از کتابخانه ایجاد ‌کند، باید مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته و در جهت برطرف کردن آن راه‌کارهایی ارائه شود. با کمک این گونه راه‌کارها می‌توان سطح استفاده از منابع اطلاعاتی خریداری شده را افزایش داد، کیفیّت و کمیّت استفاده از منابع اطلاعاتی را بالابرد و ارزش افزوده منابع کتابخانه را بهبود بخشید. همچنین بدین طریق می‌توان با ارتقاء سطح دانش و عملکرد پژوهشی دانشجویان و دیگر کاربران کتابخانه‌های دانشگاه، جایگاه دانشگاه را ارتقاء داد؛ چرا که اگر دانشجویان بیشتر به استفاده از کتابخانه و منابع اطلاعاتی ترغیب شوند، باعث گسترش فعالیت‌های علمی و پژوهشی در آن دانشگاه شده و جایگاه علمی دانشگاه بهبود می‌یابد.

به طور کلی، با انجام این پژوهش می‌توان در راستای تحقق موارد زیر گام‌های اساسی برداشت:

1- با بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس می‌توان عوامل مؤثر در ایجاد اضطراب در محیط کتابخانه‌های مرکزی این دو دانشگاه را شناسایی کرده و برای برطرف نمودن آنها برنامه‌ریزی کرد؛

2- از نتایج این پ‍ژوهش می‌توان در برقراری ارتباطی مؤثر میان کتابداران و استفاده‌کنندگان از کتابخانه بهره برد؛

3- با استفاده از هوش هیجانی و مؤلّفه‌های آن، می‌توان راه‌کارهایی جهت کاهش اضطراب کتابخانه‌ای ارائه داد و از این طریق می‌توان کیفیّت و کمیّت استفاده از منابع اطلاعاتی را بالا برد و ارزش افزوده منابع کتابخانه را ارتقاء بخشید؛

4- نتایج این پژوهش می‌تواند به برنامه‌ریزان و مدیران کتابخانه‌های دانشگاهی در برقراری ارتباط مؤثرتر با دانشجویان و کمک به آنها، استفاده بهینه از منابع و فرآهم آوری محیطی مناسب‌تر منطبق با نیاز کاربران یاری رساند.

1-4. هدف‌ اصلی پژوهش

بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکیبوشهر و دانشگاه خلیج فارس.

1-5. هدف‌های فرعی پژوهش

1. تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکیبوشهر و دانشگاه خلیج فارس؛

1-1. تعیین میزاناضطرابکتابخانه‌ایدر میان دانشجویان دختر و پسر هر دانشگاه؛

1-2. تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس؛

1-3. تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشکده‌های چهارگانه‌ دانشگاه علوم پزشکی بوشهر؛

1-4. تعیین میزان اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشکده‌های چهارگانه‌ دانشگاه خلیج فارس؛

2. تعیینمیزان هوش هیجانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس ؛

2-1. تعیین میزانهوش هیجانیدر میان دانشجویان دختر و پسر هر دانشگاه؛

2-2. تعیین میزان هوش هیجانی بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس؛

2-3 . تعیین میزانهوش هیجانیدانشجویان دانشکده‌های چهارگانه‌ دانشگاه علوم پزشکی بوشهر؛

2-4. تعیین میزانهوش هیجانیدانشجویان دانشکده‌های چهارگانه‌ دانشگاه خلیج فارس؛

3. تعیین رابطه هوش هیجانی و مؤلّفه‌های آن با اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس.

1-6. سؤال‌هایپژوهش

1- میزان اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس در چه سطحی قرار دارد؟

2- میزان هوش هیجانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس در چه سطحی قرار دارد؟

3. تا چه میزان بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان رابطه وجود دارد؟

1-7. مبانی نظری

1-7-1.مقدمه

همان‌طور که در فصل اول ذکر شد، هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس می‌باشد. بنابراین یکی از مقوله‌هایی که در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار می‌گیرد موضوع هوش هیجانی است که از سال 1990 بدین سو، پژوهش‌های گسترده‌ای در این زمینه صورت گرفته است. موضوع حائز اهمیت دیگر، اضطراب کتابخانه‌ای است که از نظر تاریخی پژوهش‌های این حوزه به حدود بیست و پنج سال قبل بر می‌گردد. با این حال در طی این مدّت محدود، تعداد پژوهش‌های انجام شده در این حوزه قابل توجه می‌باشد. اما آنچه که در این پژ‍وهش اهمیت دارد بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای ‌است که در اینجا تلاش شده این مفاهیم به طور گسترده مورد بررسی قرار گیرند.

 

1-7-2.هوش[9]

تعریف‌های زیادی از هوش ارائه شده است؛ یکی از آنها که اتفاق نظری روی این تعریف وجود دارد، هوش را به عنوان توانایی سازگاری با محیط و یادگیری از تجربیات زندگی روزانه می‌داند (طباطبائی، توسلی نائینی، 1388). در واقع هوش مهارتی برای حل مسئله می‌باشد (همان، 1388). هوش، از جنبه‌های مهم در سازگاری افراد با محیط و از عوامل مهم تفاوت‌های فردی به شمار می‌آید. هنگامی مفهوم هوش از مطالعات دانشگاهی به سطح جامعه و روابط بین فردی وارد شد، مفاهیمی مانند"هوش اجتماعی[10]"، "هوش بین فردی[11]" و "هوش هیجانی[12]" ذهن پژوهشگران را درگیر کرد (رنجبردار، 1389).

 

[1]Computer Anxiety

[2]Internet Anxiety

[3]Information Anxiety

[4]Library Research Anxiety

[5]Library Anxiety

[6]Statistics & Mathematics Anxiety

[7]Research Anxiety

[8]Theory of Library Anxiety

[9] Intelligence

[10]Social Intelligence

[11]Interpersonal Intelligence

[12]Emotional Quotient (EQ)- Emotional Intelligence (EI)


خرید و دانلود بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان دانشگاه‌ علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس