تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر توان

 فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده .. 1

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه ... 3

بیان مساله ... 4

اهمیت و ضرورت پژوهش..... 6

اهداف پژوهش.... 7

الف:هدف کلی... 7

ب: اهداف جزیی..... 7

متغیرهای پژوهش....... 8

سوال های پژوهش............................... 8

فرضیه های پژوهش.............................. 9

محدوده های پژوهش............................. 9

تعاریف واژه ها و اصطلاحات .................... 10

الف: تعاریف مفهومی(نظری).................. 10

ب: تعاریف عملیاتی(عملی)................... 10

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه........................................ 12

قسمت اول: مبانی نظری پژوهش................... 13

فیریولوژی فعالیت بدنی ورزش در عصر حاضر....... 13

واکنش فیزیولوژیکی کوتاه مدت نسبت به ورزش 13

سازگاری های تدریجی فیزیولوژیکی با تمرین 14

اصول بنیادی تمرین............................ 14

انواع برنامه های تمرینی ..................... 16

تمرین مقاومتی................................ 16

تمرین تناوبی................................. 16

تمرین تداومی................................. 17

تمرین تداومی با شدت زیاد..................... 17

تمرین آهسته در مسافت طولانی .................. 18

تمرین فارتلک................................. 18

تمرین دایره ای............................... 19

سازگاری با تمرینات هوازی..................... 20

سازگاری های عضلانی............................ 20

نوع تار عضلانی................................ 20

فراهمی مویرگی................................ 21

ذخیره میوگلوبین.............................. 21

عمل میتوکندری................................ 22

آنزیم های اکسایشی............................ 22

سازگاری های موثر در منابع انرژی.............. 23

کربوهیدرات برای انرژی........................ 23

چربی برای انرژی.............................. 23

تمرینات دستگاه هوازی......................... 24

حجم تمرین.................................... 25

شدت تمرین.................................... 25

تمرین تناوبی................................. 26

سازگاری با تمرینات بی هوازی.................. 26

سازگاری های دستگاه ATP-Pcr.................... 27

سازگاری دستگاه گلیکولیتیک.................... 27

سایز سازگاری ها با تمرینات بی هوازی.......... 28

تمرین بیش از حد.............................. 29

بیش تمرینی................................... 32

اثرات بیش تمرینی............................. 32

دستگاه عصبی خودکار و بیش تمرینی.............. 33

پاسخ های هورمونی نسبت به بیش تمرینی.......... 34

سیستم ایمنی و بیش تمرینی..................... 35

ورزش و رشته های مختلف ورزشی.................. 36

کاهش تدریجی تمرین برای رسیدن به اوج عملکرد 36

بی تمرینی.................................... 37

انواع فعالیت های ورزشی....................... 38

تمرینات هوازی................................ 38

ورزش های بی هوازی............................ 39

طبقه بندی مهارت های ورزش..................... 39

رشته های ورزشی مرکب.......................... 40

ورزش های توپی................................ 40

ورزش بسکتبال................................. 40

تاریخچه بسکتبال.............................. 42

استانداردها در بسکتبال....................... 44

آسیب های ورزشی در بسکتبال.................... 45

قسمت دوم: پیشینه پژوهش....................... 47

الف) پیشینه پژوهش های انجام شده در داخل کشور 47

ب) پیشینه پژوهش های انجام شده در خارج کشور 51

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

مقدمه........................................ 61

روش تحقیق.................................... 61

جامعه آماری ................................. 61

حجم نمونه و روش نمونه گیری................... 61

روش گردآوری اطلاعات........................... 61

روش اجرا..................................... 62

ابزار پژوهش.................................. 62

روش تجزیه و تحلیل داده ها.................... 63

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه........................................ 66

الف) تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها............ 66

ب ) تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها........... 69

فصل پنجم: جمع بندی، نتیجهگیری و پیشنهادها

خلاصه پژوهش................................... 84

یافته های پژوهش.............................. 84

بحث و نتیجه گیری............................. 86

محدودیت های پژوهش............................ 93

الف) محدودیت های در اختیار پژوهشگر........ 93

ب) محدودیت های خارج از کنترل پژوهشگر........ 93

پیشنهاد های پژوهش........................... 93

الف) پیشنهادهایی بر اساس نتایج پژوهش 93

ب) پیشنهادهایی بر اساس تجارت پژوهشگر 94

ج) توصیه به سایر پژوهشگران............... 95

منابع ....................................... 97

پیوست ....................................... 104

 فهرست جدول ها

عنوان صفحه

 جدول 4-1: جدول میانگین و انحراف استاندارد سن آزمودنی ها درگروه............................... 66

جدول 4-2: جدول میانگین و انحراف استاندارد وزن آزمودنی ها درگروه............................... 67

جدول 4-3: جدول میانگین و انحراف استاندارد قد آزمودنی ها درگروه.................................. 68

جدول 4-4: جدول آزمون K-S جهت بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش..........................69

جدول 4-5: آزمونt وابسته؛ بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر حداکثر اکسیژن مصرفی وعادی.................................................................................................................70

جدول 4-6: آزمونt وابسته؛ بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر آستانه تهویه ای ..............................................................................................................................................71

جدول 4-7: آزمونt وابسته؛ بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر نقطه جبران تنفسی .......................................................................................................................................72

جدول 4-8: آزمونt وابسته؛ بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر زمان اجرای دو 3000 متر ...........................................................................................................................73

جدول 4-9: آزمونtوابسته؛ بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر اوج توان تولیدی..................... 74

جدول 4-10: آزمون t وابسته؛ بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسطبر میانگین توان تولیدی.............................................................................................................................75

 فهرست نمودارها

عنوان صفحه

 نمودار 4-1: نمودار ستونی میانگین سن آزمودنی ها در گروه ها ......................................66

نمودار 4-2: نمودار ستونی میانگین وزن آزمودنی ها در گروه ها ......................................67

نمودار 4-3: نمودار ستونی میانگین قد آزمودنی ها در گروه ها ........................................68

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر توان هوازی و بی هوازی دختران بسکتبالیست انجام شد. روش پژوهش، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون و جامعه آماری شامل کلیه بانوان بسکتبالیست شهرستان فیروزکوه در سال 1393 بود. تعداد20بانوی بسکتبالیست به صورت هدفمند و در در دسترس دراینمطالعهشرکت نمودند کهبهصورتتصادفیبهدوگروه ده نفره تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط تقسیم شدند. بر این اساس، میانگین سن، وزن و قد در گروه تمرین تناوبی شدید به ترتیب برابر 91/1 ± 10/21 سال، 53/3 ± 87 کیلوگرم و 44/3 ± 40/188 سانتی متر و در گروه تمرین تداومی متوسط نیز به ترتیب برابر 51/1 ± 40/21 سال، 51/1 ± 60/88 کیلوگرم و 13/2 ± 10/189 سانتی متر می باشد. روش تجزیه و تحلیل داده ها استفاده از روش های آمار توصیفی (محاسبه فراوانی، درصدها، میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (آزمون آماریt زوجی) بود. یافته ها نشان داد که تمرینات تناوبی شدید و تمرینات تداومی متوسط بر میزان حداکثر اکسیژنمصرفی (VO_2max)، آستانه تهویه ای (VT)، نقطه جبران تنفسی (RCP)، مدت زمان اجرای دو 3000 متر در دختران بسکتبالیست تاثیر دارد.همچنین، یافته ها نشان داد که بر خلاف تمرینات تداومی متوسط، تمرینات تناوبی شدید بر میزان اوج توان تولیدی (PPO) و میانگین توان تولیدی (MPO) دختران بسکتبالیست تاثیر دارد.

واژگان کلیدی:تمرینات تناوبی شدید، تمرینات تداومی متوسط، توان هوازی، توان بی هوازی.

 فصل اول

کلیات پژوهش

 مقدمه

امروزه ورزش یکی از اموری است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده و گروه زیادی به اشکال گوناگون با آن سرو کار دارند. برخی از مردم، ورزشکار حرفه ای اند و گروهی ورزشکار آماتور، گروهی طرفدار و علاقه مند به ورزش و دیدن برنامه ها، مسابقات و نمایش های ورزشی بوده و عده ای نیز از راه ورزش امور زندگی خویش را می گذرانند (شهابی کاسب، 1383). از این رو، ورزش از ضرورت های زندگی بشر امروز و عدم فعالیت بدنی سبب افزایش انواع مرگ و میر، دو برابر شدن خطر بیماری های قلبی- عروقی، سکته مغزی، دیابت نوع دو و چاقی می شود. همچنین خطر سرطان روده و سینه، بالا رفتن فشار خون، اختلال های چربی، استئوپروز، افسردگی و اضطراب را افزایش می دهد، اگرچه ورزشکاران و شرکت کنندگان در رشته های ورزشی، همواره در معرض خطر مواجهه با آسیب های ورزشی قرار دارند(شهابی کاسب، 1383).

مربیانومتخصصینعلمورزشدرتلاشبراییافتنراه هاییبرایافزایشکاراییبرنامه های تمرینیدریکبازهزمانیمحدودبراجرایورزشکارانهستند.مخصوصاًدررشته هایورزشیکهظرفیتهوازی،تنهابخشیازبرنامهتمرینیومسابقهراشاملمی شود. همچنین،محدودیتزمانیدرارتباطمربیباورزشکاردلیلدیگریبراینادعااست. درحالی کهورزشکارانازروش هایمختلفتمرینیبرایافزایشآمادگیهوازیوبی هوازی خوداستفادهمی کنند،تحقیقاتاخیرنشانداده اندکهشکلیازتمریناتکهباعنوانتمرینات تناوبیشدید[1] شناختهمی شوند،باعثبهبودسریعوهم زماناینمتغیرهادرمقایسهبا تمریناتتداومیباشدتمتوسط[2]می شوند (سیاهکوهیانو خدادادی، 1392).

از آنجا که بسکتبال یکی از ورزش‌های تهاجمی و پربرخورد و در عین حال جذاب و پرطرفدار در سراسر جهان است. حرکات پیچشی، برشی، پرش‌ها و فرودها جزء حرکات اصلی این رشتهء ورزشی‌ مهیج است که متاسفانه ریسک آسیب را در این رشته بالا می‌برد (بارانی و همکاران، 1388) .پژوهش حاضر به دنبال بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر توان هوازی و بی هوازی دختران بسکتبالیستاست. این فصل به عنوان یکی از مهمترین فصلهای این پایان نامه با تشریح بیان مساله و ذکر فوائد آنی، آتی و لزوم انجام پژوهش در قسمت اهمیت و ضرورت پژوهش، آگاهی لازم را برای سایر پژوهشگران و علاقمندان جهت درک اهداف کلی و ویژه، فراهم می نماید. در ادامه این فصل به معرفی متغیرهای پژوهش پرداخته و در پایان با بیان تعاریف متغیرها بصورت مفهومی (نظری) و عملیاتی این فصل خاتمه می یابد.

بیان مساله

پیشرفت دانش فیزیولوژی ورزشی، توجه ویژه ای به امر توسعه و گسترش نیمرخ های فیزیولوژیک بدن پدید آورده است. چنین نیمرخ های فیزیولوژیک، درک بهتر و کاربرد واقع بینانه ی ورزش قهرمانی را فراهم ساخته است. بدین منظور پژوهشگران و مربیان مجرب، با تکیه بر آگاهی به دست آمده از متغیرهای فیزیولوژیکی، ورزشکاران را در صحنه های تمرین با رقابت های ورزشی به روشنی هدایت می کنند به طوری که بررسی سطح آمادگی و قابلیت های فیزیولوژیکی ورزشکاران برای برنامه ریزی و ارتقاء کمی و کیفی عملکرد ورزشی ورزشکاران رشته های مختلف ضروری است. مربیان و ورزشکاران همواره به دنبال به کارگیری بهترین شیوه ی تمرینی هستند که از پشتوانه علمی برخوردار باشد تا بتوانند به نتایج و پیروزی های ارزنده ای دست یابند (برگر[3]، 2006).

بسکِتبال یک ورزش گروهی است که با کمک یک توپ انجام می شود. به سبب ماهیت این رشته، متاسفانه ریسک آسیب پذیری در این رشته بالا است، به طوری که نوبلوچ‌ و همکاران[4] (2005)، در پژوهش خود گزارش کردند که در بین رشته‌های ورزشی پر برخورد مختلف، بیشترین میزان آسیب در بسکتبال اتفاق می‌افتد. از این رو، ورزشکاران این رشته باید اصول علم تمرین را رعایت کنند و تمام مراحل بدنسازی پیش از فصل را از مقدماتی تا پیشرفته و مهارتی پشت سر بگذارند. این آمادگی‌ها باید در زمینه استقامت هوازی، بی‌هوازی، کارهای سرعتی و مهارتی با توپ باشد. مطالعات نشان می دهد عملکرد استقامتی ورزشکاران، با توجه به نوع تمرین علاوه بر توان هوازی بیشینه از عواملی همچون کارآیی حرکتی، سازگاری های عصبی عضلانی، توان بی هوازی، سازگاری های سیستم آندوکراین، آستانه لاکتات و توانایی به تاخیر انداختن آن تاثیر می پذیرد (آقا علی نژاد، 1382).

بورگومستروهمکاران[5] (2005) آثار 6 جلسهبرنامۀتمرینیتناوبیشدید (7 – 4 تکرار 30 ثانیه ای رکابزدنرویدوچرخهکارسنجباشدتتماموبافاصلۀاستراحت4دقیقهبینهرتکرار)بر شاخصهای هوازیوبی هوازیراموردبررسیقراردادند.نتایجآنانحاکیازافزایشتوانبی هوازی، پتانسیلاکسیداتیوعضلهوظرفیتاجرایاستقامتیبدونتغییرمعنی داردرحداکثراکسیژن مصرفی[6]بودکهبهدنبالاجرایتقریباً15دقیقهازتمریناتتناوبیشدیددرطول 2 هفتهحاصلشد.

تاباتاوهمکاران[7](1996) آثار 6 هفتهتمریناتتناوبی شدید (8 – 7 تکراردویدن 20 ثانیهایباشدت 170 درصدحداکثراکسیژن مصرفی وبافاصلۀاستراحت 10ثانیهایبینهرتکرارو5جلسهدر

هفته)برظرفیتبی هوازیوحداکثراکسیژن مصرفی را مطالعهکردند.نتایجنشاندادگروهتمرینتناوبی،افزایش14 و 28 درصدیرابهترتیبدر حداکثراکسیژن مصرفی وظرفیت بی هوازیتجربهکردند،درحالی کهگروهتمرینتداومیتنهاافزایش10 درصدیدرحداکثراکسیژن مصرفی رابدونتغییرمعنی داردرظرفیتبی هوازینشاندادند.

نتایج به دست آمده در پژوهش های مختلف بیانگراین نکته است کهدررشتههایورزشیکهدر آن زمانیکعاملتعیین کنندهدرانتخابروشتمرینیاست،نکتۀمهمی کهبایدموردتوجهقراربگیرد،کلزمانتمرینتناوبیموردنیاز،برایایجادتغییراتمشابهدر مقایسهباتمرین هایتداومیاست.درهمینزمینهیکمطالعهگزارشکردهاستکهپیشرفت در حداکثراکسیژن مصرفی و زمان واماندگی حاصل از تمرینات تداومی شدید، بهطورمعنی داریبیشترازپیشرفت هاییاستکهبهدنبالتمریناتتداومیمتوسطحاصلمی شود (بورگومستروهمکاران، 2008).

برخی پژوهشها نیزدرافزایشظرفیتهوازیبهدنبالتمریناتتناوبیشدید،ناکاممانده اند.برایمثال، بیکاموهمکاران[8] (2004)باوجوداجرایبرنامۀتمرینتناوبیشدیددرطول 6 هفته(30 – 14 تکرارازدوهای 15 - 5ثانیهایباشدت100 – 90 درصدونسبتکاربهاستراحت 5:1کهبه3:1 کاهشمی یافت) نتوانستندتغییرمعنی داریدرحداکثراکسیژن مصرفی،آستانۀتهویهای[9]نشاندهند.

با توجه به فقدان اطلاعات و مطالعه در زمینه تاثیر تلفیق تمرینات تناوبی و تداومی از نوع هوازی و بی هوازی بر عملکرد ورزشکاران، این پژوهش درصدد است علاوه بر تعیین تاثیر اینگونه تمرینات بر عملکرد استقامتی دختران بسکتبالیست تمرین کرده، به نقش تمرینات مقاومتی به ویژه از نوع تناوبی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، بپردازد. لذا از آن جا که هدف ورزشکاران از شرکت در برنامه های تمرینی، بهبود عملکردشان است، تعیین مهمترین ویژگی های فیزیولوژیکی در عملکرد استقامتی و چگونگی تاثیر انواع تمرینات بر این ویژگی ها در جهت ارائه برنامه های تمرینی مناسب از اهمیت و کاربرد خاصی برای مربیان و ورزشکاران برخوردار است. لذا با توجه به ماهیت ورزش بسکتبال، به عنوان یک ورزش گروهی شدید تناوبی، بازیکنان بسکتبال برای عملکرد بهتر در بازی نیاز به آمادگی جسمانی دارند که برای دستیابی به این هدف باید همیشه با انجام تمرینات مناسب، از لحاظ جسمانی در آمادگی کامل باشند. به همین منظور پژوهش حاضر در پی پاسخ این سوال است که آیا تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر توان هوازی و بی هوازی دختران بسکتبالیست تاثیر دارد؟

 اهمیت و ضرورت پژوهش

نوع تمرین یکی از عوامل اصلی موفقیت در رشته های ورزشی می باشد و همچنین نقش تمرینات مقاومتی به ویژه روش تناوبی بر عملکرد استقامتی تا حدی ناشناخته است (نورشاهی، 1389). بهنظر می رسدبرنامه هایتمرینیموثر،مانندتمریناتتناوبیشدید،علاوهبراینکهمی تواند باصرفهجوییدرزمان،قابلیت هایفیزیولوژیکیمانندظرفیتهایهوازیوبیهوازیرا افزایشدهند،باعثمی شودتازمانکافیبرایبهبودمهارت هایضروریدیگرمانندمهارت هایتکنیکیوتاکتیکیمرتبطبا رشته هایورزشیمختلففراهمشود. علاوهبرکاربردبرنامۀتمرینتناوبیشدیددرطولفصلمسابقات،استفادهازاینروش تمرینیدرخارجازفصلمسابقاتنیزبرایجلوگیریازآثار مخرب بی تمرینیویاحتیبهبود قابلیت هایفیزیولوژیکی،بهدلیلکمتربودنزمانموردنیازتمرین،بسیارموردعلاقهاست.به دلیلجذابیتاستفادهازتمریناتباکیفیتبالاوباحجمکمتر،یافتنبرنامۀتمرینیباشدت، مدتوتکرارمناسبدراینزمینهکهبتواندپیشرفتهایسریعرادرظرفیتهایهوازیو بی هوازی،هم زمانودرمدتزمانکمتریحاصلکند،ازاهمیتویژهایبرخورداراست(سیاهکوهیانو خدادادی، 1392).

ویژگی بسیاری از ورزش های تیمی از جمله بسکتبال فعالیت تناوبی شدید با فواصل بازیافت کوتاه است. در این ورزشها توانایی تکرار فعالیتهای سرعتی از شاخصهای مهم آمادگی ورزشکار محسوب می شود. از این رو ورزشکار باید این قابلیت را داشته باشد که فعالیت تناوبی شدید را با حداقل افت در سرعت تا انتهای بازی ادامه دهد. توانایی حفظ سرعت مستلزم بازیافت مطلوب در تناوب فعالیت های سرعتی و مقاومت در برابر خستگی است. بسیاری از مربیان و دانشمندان علوم ورزشی بر این باورند که مقادیر زیاد آمادگی هوازی، پیش نیاز اجراهای شدید بی هوازی هنگام فعالیت های تناوبی طولانی است (میلانی فر و همکاران، 1386).

طبق پژوهشهای انجام شده در رابطه با توان هوازی و ظرفیت توانایی عملکردی، شدت فعالیت و تناوب های آن، مهمترین عوامل افزایش دهنده توان هوازی هستند (نیک رو و باران چشمه، 1392).از این رو، بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید و تداومی متوسط بر توان هوازی و بی هوازی دختران بسکتبالیست، از آن رو اهمیت و ضرورت دارد که:

• از لحاظ نظری موجب افزایش دامنه علم در این حیطه خواهد شد.
• از لحاظ کاربردی در صورت وجود تفاوت های معنادار، محققان و پژوهشگران ورزشی میتوانند با انجام تحقیقات لازم در این زمینه و به ویژه در مورد زنان ورزشکار به روشن شدن بخشی از مکانیزمهای تاثیر اینگونه تمرینات از نظر جنبههای عصبی و عضلانی کمک نمایند.

[1]- High-intensity interval training

[2]- Moderate- intensity continuous training

[3]- Berger

[4]- Knobloch et al.

[5]- Burgomaster et al.

[6]- VO2max

[7]- Tabata et al.

[8]- Bickham et al.

[9]- Ventilatory Threshold (VT)