تاثیر ماساژ بر بروز عارضه در نوزاد نارس بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان

تأثیر ماساژ بر بروز عارضه در نوزاد نارس بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان

سهیلا کربندی^[1]، مریم کلاته ملائی^[2]، حسن بسکابادی^[3]، حبیب الله اسماعیلی^[4]

زمینه و هدف

ایرانجزمناطقباشیوعبالایزایمان زودرساستوتقریباً10درصدتولدهارانوزاداننارس تشکیلمیدهند. در کنار هزینه های اولیه بستری ومراقبت از این نوزادان ، پیامدهای منفی دیگری نیز به دنبال بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان انتظار وی را میکشد. باتوجه به اینکه ماساژ نیاز به تکنولوژی خاصی نداشته ویک روش غیر تهاجمی بوده که دارای خواص شفا دهنده است و با کاهش طول بستری در بیمارستان باعث کاهش عوارض، هزینه ها ، سرمایه ، وقت و استفاده بهینه از تختهای بخش های ویژه می شود پژوهشگر تصمیم گرفت،تا با انجام این پژوهش کمک کند در آینده ای نزدیک ماساژ به عنوان یک مراقبت روزانه برای نوزادان بستری در بیمارستان مرسوم شود.

روش کار

نمونه مورد مطالعه،60 نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان بیمارستان قائم (عج ) که سن حاملگی بین 28-37 هفته دارا می باشد که براساس معیارهای ورود و خروج انتخاب گردیدند. سپس با تخصیص تصادفی به دو گروه مداخله(30 نفر ) و کنترل (30 نفر ) تقسیم شدند. مداخله ماساژ با تکنیک فیلد به طور روزانه درنوبت عصر طی 3 دوره پانزده دقیقه ای و در 3نوبت متوالی به مدت 5 روز انجام گرفت.

نتایج

میانگین سن بارداری برای نوزادان گروه مداخله وکنترل به ترتیب78/1± 8/32 و80/1± 1/32 هفته بود. میانگین وزن نوزادان مورد مطالعه به ترتیب در گروه مداخله وکنترل 1480 و 1421 گرم بود. نتیجه آزمون آماری تی مستقل حاکی از آن است که تفاوت بین تعداد روزهای بستری در دو گروه قویاً معنی‌دار است(001/0p < ). نتیجه آزمون آماری کای دو حاکی از این است که بروز آپنه در گروه مداخله به طور معنی‌داری کمتر از گروه کنترل است(001/0p < ). براساس نتیجه آزمون آماری تی مستقل ماساژ بر وزن‌گیری نوزاد نارس بستری در بخش مراقبت‌ ویژه نوزادان تأثیرگذار نیست(248/0p = ). شانس بروز عدم تحمل تغذیه در گروه کنترل تقریباً 9 برابر گروه مداخله بوده و نتیجه آزمون آماری کای‌دو حاکی از این است که این تفاوت بین دوگروه معنی‌دار می‌باشد(001/0p < ).

بحث و نتیجه گیری

نتایج این پژوهش در رابطه با تأثیر ماساژ بر بروز عارضه در نوزاد نارس بستری نشان داد که ماساژ روش موثری جهت کاهش بروز عارضه در نوزاد نارس است.

کلیدواژه ها : نوزاد نارس، ماساژ

فهرست مطالب:

عنوان صفحه

فصل اول/ معرفی پژوهش

بیان مسأله. . . . .. . ... . . . . . . 2

اهداف پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . .. 8

فرضیه پژوهش. . . . . . . .  . . . . . . 9

تعریف واژه­ها. . . . . . .  ... . . . . 9

پیش فرض ها. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 13

فصل دوم/ دانستنی­هایی پیرامون پژوهش

چارچوب پنداشتی. . . . . . . . . . . . . . . . . .. 15

مروری بر مطالعات. . .  . . . . . . . . . . 32

فصل سوم/ طرح پژوهش

طرح پژوهش. . . . . . .. . . . . . .  . . . . . . . 42

جامعه پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

نمونه پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

مشخصات واحد پژوهش. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

محیط پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

روش نمونه­گیری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

حجمنمونه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

متغیرها و نحوه کنترل آنها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

ابزار گردآوری داده­ها و مشخصات آنها. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

روایی و پایایی ابزار گردآوری داده­ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

روش گردآوری داده­ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 46

روش تجزیه و تحلیل داده­ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

محدودیت­های پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

ملاحظات اخلاقی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

فصل چهارم/ یافته­های پژوهش

توصیف واحدهای پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . 52

یافته­های اصلی پژوهش. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

یافته­های جانبی. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

فصل پنجم/ بحث و بررسی یافته­های پژوهش

بحث و بررسی یافته­های پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

نتیجه گیری نهایی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

کاربرد نتایج. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

پیشنهادها برای پژوهش­های آینده. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. 90

منابع. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. 91

پیوست­ها

پیوست 1: فرم انتخاب واحد پژوهش............................................................................. الف

پیوست 2: فرم ثبت اطلاعات روزانه.................................................................................. ب

پیوست 3: کدهای اخلاقی........................................................................................................... ت

پیوست 4: فرم رضایت آگاهانهA.......................................................................................... ج

پیوست 5: فرم رضایت آگاهانهB.......................................................................................... ح

چکیده انگلیسی

صفحه عنوان به انگلیسی

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 4-1 بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای کمی مشخصات نوزادان نارس. . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

جدول 4-2 میانگین و انحراف معیار سن جنینی برحسب هفته در دو گروه مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

جدول 4-3 توزیع فراوانی جنسیت نوزاد در دو گروه مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . 55

جدول 4-4 توزیع فراوانی رتبه تولد نوزاد در دو گروه مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

جدول 4 -5 میانگین و انحراف معیار وزن هنگام تولد در دو گروه مورد مطالعه. . .. . .. . . . . . . . . . . . . .. 57

جدول 4-6 میانگین و انحراف معیار قدهنگام تولد در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 57

جدول4-7 میانگین و انحراف معیار اندازه دورسر هنگام تولد در دو گروه مورد مطالعه. . . .. . . . . . . . . . .. 58

جدول 4-8 توزیع فراوانی آپگار دقیقه اول نوزاد در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

جدول 4-9 توزیع فراوانی آپگار دقیقه پنجم نوزاد در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

جدول4-10 توزیع فراوانی نوع تغذیه نوزاد در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

جدول 4-11 میانگین و انحراف معیار سن مادر در دو گروه مورد مطالعه.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

جدول 4-12 توزیع فراوانی نوع زایمان در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

جدول 4-13 توزیع فراوانی پارگی قبل از موعد پرده‌های جنینی در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . 64

جدول 4-14 توزیع فراوانی سابقه بیماری مادر در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

جدول 4-15 توزیع فراوانی وضعیت اشتغال مادر در دو گروه مورد مطالعه. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

جدول 4-16 توزیع فراوانی نوع شغل پدر در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 69

جدول 4-17 میانگین و انحراف معیار بعد خانوار در دو گروه مورد مطالعه. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

جدول4-18 میانگین و انحراف معیار میزان درآمد ماهانه خانوار در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . 70

جدول4-19 میانگین و انحراف معیار تعداد روزهای بستری در دو شیوه زایمان. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 72

جدول 4-20 توزیع فراوانی بروز آپنه در دو شیوه زایمان. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

جدول 4-21 توزیع فراوانی بروز عدم تحمل تغذیه در دو شیوه زایمان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

جدول 4-22 میانگین وانحراف معیار میزان وزن‌گیری در دو شیوه زایمان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

جدول 4-23 میانگین وانحراف معیار روزهای بستری نوزادان نارس در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . 75

جدول 4-24 خلاصه نتایج برازش مدل خطی تعمیم یافته روزهای بستری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

جدول 4-25 جدول توافقی بروز آپنه در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

جدول 4-26 خلاصه نتایج برازش مدل رگرسیون لجستیک آپنه . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

جدول 4-27 میانگین و انحراف معیار وزن‌گیری نوزاد نارس دردو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . 77

جدول 4-28 جدول توافقی بروز عدم تحمل تغذیه در دوگروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

جدول 4-29 خلاصه نتایج برازش مدل رگرسیون لجستیک عدم تحمل تغذیه . . . . . . . . . . . . . . . .. ... . . 78

جدول 4-30 میانگین و انحراف معیار وزن‌گیری روزانه دردو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . .... ....... . . 79

جدول 4-31 میانگین و انحراف معیارمدت زمان نور درمانی در دوگروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . 79

جدول 4-32 جدول توافقی کشت خون در دو گروه مورد مطالعه. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

جدول 4-33 جدول توافقی بروز خونریزی مغزی در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار 4-1 توزیع فراوانی سن جنینی برحسب هفته در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

نمودار 4-2 توزیع سن مادر در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 62

نمودار4-3 توزیع میزان تحصیلات مادر در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

نمودار 4-4 توزیع میزان تحصیلات پدر در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . 68

نمودار 4-5 توزیع میزان درآمد ماهانه خانوار در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

نمودار 4-6 توزیع تعداد روزهای بستری در دو گروه مورد مطالعه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 75

فصل اول

معرفی پژوهش

بیان مسأله:

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2009 میلادی، تعداد 3438 نوزاد (7/5درصد ) نارس متولد شدند و میانگین روزهای بستری نوزادان نارس (کمتر از 32 هفته حاملگی ) 35 روز بوده است(58 ). در امریکا تقریبا 12 درصد نوزادان کم وزن، و 8 درصد نوزادان متولد شده نارس هستند. طول مدت بستری این نوزادان به طور متوسط 3 هفته طول کشیده وبه ازای هر روز بستری 1000 تا 2500 دلار هزینه در بر داشته است(1 ). سن نوزاد یک عامل تعیین کننده مهم برای شانس بقاء و رشد و تکامل طبیعی وی می باشد (2 ). طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت^[5] ، نوزادانی که زودتر از 37 هفته از آخرین روز قاعدگی به دنیا می‌آیند، نارس در نظر گرفته می‌شوند. درصد رو به رشدی از موارد مرگ کودکان زیر 5 سال در دوره نوزادی روی می‌دهد. حدود38درصد از موارد مرگ در این گروه سنی در عرض یک ماه اول زندگی رخ می‌دهد، و 28 درصد از این موارد به تولد نوزادان نارس نسبت داده می‌شود. از دو دهه گذشته تعداد نوزادان با وزن کم هنگام تولد^[6]، عمدتا به خاطر افزایش تعداد زایمان‌های قبل از موعد افزایش یافته است (3 ) و میزان مرگ و میر و بیماری زایی دوره نوزادی نیز عمدتاً تحت تأثیر سن حاملگی و به میزان کمتری تحت تأثیر وزن هنگام تولدمی باشد(2 ). شیوع جهانی تولد پیش از موعد 6/9درصد و تقریباً 9/12 میلیون نوزاد در سال است که بیشتر این تولدها در آفریقا و آسیا رخ داده است(58 ).

در کشورهای توسعه یافته تولد نوزادان کم وزن نسبت به کشورهای جهان سوم کمتر است اما بیشتر این نوزادان نارس هستند، اما در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه که تولد نوزادان کم وزن بالاست علت عمده وزن کم هنگام تولد، محدودیت رشد جنینی^[7] است (2 ).

ایراننیزجزمناطقباشیوعبالایزایمان زودرساستوتقریباً10درصدتولدهارانوزاداننارس تشکیل میدهند(4 ). با توجه به هزینه های بالای مراقبتهای این نوزادان (5 ) و مشکلات فراوان عصبی و فیزیولوژیک آن ها (6 ) ، مراقبت های پس از تولد این نوزادان از چند دهه گذشته مورد توجه محققان قرار گرفته، به اشکال مختلف سعی در ارتقای محیط زندگی نوزادان نارس و یا تسریع در روند تکامل این نوزادان شده است(7 ). یکی از مشکلات مهم نوزادان نارس ویکی از دلایل عمده بستری آنها در بخش مراقبت ویژه نوزادان^[8] وزن کم آنها ومشکلات تنفسی وتغذیه ای در آنهاست ودر بسیاری از موارد منجر به طولانی شدن مدت زمان بستری وافزایش هزینه ها ومشکلات ناشی از بستری طولانی مدت می گردد.

نوزاد نارس در بدو تولد مشکلات فراوانی دارد. به طور مثال:

ü تغذیه نوزاد نارس به دلیل عدم تکامل سیستم گوارش، به آهستگی شروع و ادامه خواهد یافت.

ü مشکلاتی از قبیل عدم بلوغ ریه به خصوص در نوزادانی که قبل از هفته 32 بارداری به دنیا بیایند(1 ).

در کنار هزینه های اولیه بستری ومراقبت از نوزاد ، پیامدهای منفی دیگری نیز به دنبال بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان انتظار نوزاد رامیکشد از جمله این موارد می توان به بهره هوشی^[9] پائین تر نسبت به همسالان ، نیاز به بستری مجدد ، تاخیر تکاملی و مشکلات رفتاری اشاره کرد(9 ). پیشرفت در علم پزشکی ومراقبت های پرستاری منجر به بقای نوزادان نارس وکوچک شده است. ولیکن در 43 درصد از این نوزادان تاخیر تکاملی در طی سال اول زندگی اتفاق می افتد و بیش تر نگرانیها متوجه این تاخیر تکاملی است(10 ).

به طور کلی مشکلات نوزاد نارس را می توان به دو گروه تقسیم کرد:مشکلات و عوارض کوتاه مدت ) هیپوترمی، هیپوگلیسمی، سندرم دیسترس تنفسی، زردی، عفونت^[10]، خونریزی مغزی^[11](ومشکلات و عوارض بلند مدت (مشکلات بینایی و شنوایی، بستری شدن مکرر در دوران کودکی و مشکلات رفتاری و تکاملی )(8 ).

بخشی از تکامل طبیعی نوزاد به تعامل عاطفی بین او و مادر بستگی دارد که آنها را از طریق روانی و فیزیولوژیکی به یکدیگر ارتباط می دهد. بالبی^[12] دلبستگی را برای رشد سالم بسیار با اهمیت دانسته و عقیده دارد که دلبستگی یک پیوند هیجانی بین کودک و کسی که از او مراقبت می کند می باشد. لمس نوزاد و تماس پوست به پوست پس از تولد سبب می شود که الگوی دلبستگی بسیار قوی حاصل شده و این امر سبب افزایش مراقبت مادر از طفل می گردد لذا بلافاصله پس از تولد به نام دوره احساس نام گذاری شده است و توصیه شده که تماس بین والد و نوزاد در طی این زمان اتفاق بیافتد. نوزاد در این زمان آرام و هوشیار است و قادر است به والدین واکنش نشان دهد(11 ).

لمس اولین سیستم حسی است که تکامل می یابد و ارتباط اولیه بین شیر خوار و مراقبت کنندگان را به وجود می آورد لمس وسیله قوی برای تبادل عاطفی بین والدین و شیرخوار است. لمس از تحریکات حسی مفید برای نوزادان نارس می باشد. لمس یا تکلم بی صدا یا ارتباط غیر کلامی یک احساس فیزیواوژیک است که در نتیجه دریافت گیرنده های حس لامسه در پوست و تجزیه و تحلیل آن در مغز به وجود می آید(54 ).

دوشکل مرسوم تماس پوستی و لمس در نوزادان مراقبت مادرانه آغوشی و ماساژ می باشد. ماساژ در نوزاد باعث ایجاد احساس امنیت، افزایش رشد جسمی و وزن ، بهبود گردش خون ، عملکرد بهینه سیستم عصبی و کاهش اختلالات خواب و همچنین کاهش اختلالات رفتاری می شود. نتایج پژوهشی با عنوان تاثیر لمس بر درصد اشباع اکسیژن خون شریانی نوزادان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی که توسط نیره باغچقی (1385 ) انجام شده است نشان داد که افزایش معنی دار اشباع اکسیژن خون شریانی در نتیجه مداخله ای نظیر ماساژ نوزاد ایجاد می شود(13 ). لازم به ذکر است که نتایج پژوهش هایی که به بررسی تاثیر ماساژ برسایرپارامترهای فیزیولوژیک نوزادان نارس پرداخته است نیزتائید کننده اثرات مثبت ماساژ درمانی در نوزادان می باشد(55 ).

از جمله نتایج پژوهش هندرسون- اسمارت و آزبرن^[13] نشان داد که آپنه بیشتر از 14 ثانیه و برادی کاردی زیر 100 ضربه در دقیقه در هیچ یک از نوزادان دیده نشده است(14 ). همچنین در مطالعات مختلف مشخص شده است که سرعت رشد نوزادان با برنامه لمس برنامه ریزی شده نسبت به گروه شاهد افزایش بیش تری داشته است ماساژ همچنین برای نوزاد نارس نیز به کار گرفته می شود زیرا باعث منظم شدن بیشتر تنفس و کاهش دوره های آپنه می گردد. واضح وآشکار است که قریب به اتفاق نوزادان نارسی که وزن موقع تولدشان بین 1000 تا 1500 گرم است از لمس ملایم محروم هستند زیرا این نوزادان پس از تولد به بخش مراقبت ویژه نوزادان منتقل می شوند و در این زمان تلاش پرسنل پزشکی وپرستاری جهت ثبات وپایداری نوزاد روندهای دردناکی را به دنبال خواهد داشت(16 ). نتایج پژوهش ها نشان داده است که نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان بسیار کم تحت لمس قرار می گیرند و آن مقدار ناچیز هم که تحت لمس قرار می گیرند، جهت انجام اقدامات درمانی و دارویی می باشد(3 ).

فواید بسیار زیادی در ماساژ نوزاد وجود دارد ، از بهبود وضعیت تکامل عصبی گرفته تا آموزش آرامش واطمینان، نوزادانی که ماساژ مناسب و مداومی را دربخش مراقبت ویژه نوزادان تجربه کرده اند از خواب خوبی برخوردار بوده و وزن گیری مناسب تری داشته اند(6 ). مهم ترین و قابل اعتمادترین مزیت گزارش شده ی ماساژ برای نوزادان نارس افزایش میزان وزن گیری در طی بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان می باشد. این میزان تا47 درصد افزایش وزن گیری، در مقایسه با گروه کنترل گزارش شده ، و طول مدت بستری به مدت 6 روز کاهش یافته وحدود 10000 دلار به ازای هر شیرخوارصرفه جویی شده است(5 ).

لمس کردن نوزاد نارس از نظر روانی نیز برای مادر ونوزاد ضروری است. نوزاد نارس به اندازه یک نوزاد معمولی نیاز دارد که مورد محبت وتماس مادری قرار گیرد وبه او محبت شود ودر آغوش گرفته شود. (8 ).

در مورد مزایای ماساژ در بخش مراقبت ویژه نوزاد توسط فیلد^[14] و همکاران مطالعات فراوانی انجام شده است ومشخص گردیده آنچه توسط جنین در رحم حس و تجربه می‌گردد برای رشد و تکامل عصبی- رفتاری او ایده آل است(5 ).

نوزاد نارس به جای آنکه در محیط آرام و غنی از تحریکات حسی مورد نیاز برای رشد و تکامل خود قرار داشته باشد، در بخش مراقبت‌ ویژه نوزادان جای می‌گیرد، مکانی که در آن از نور، سرو صدا، و به عبارت دیگر پر استرس برای نوزاد است. ماساژ به این نوزادان کمک می کند تا سطح استرس در آنها کاهش یابد و همچنین رشد و تکامل در نوزادان نارس و با وزن کم هنگام تولد، را بهبود می بخشد (20 ).

در بخش‌های نوزادان، کودکان نارس در ضمن مراقبت‌های پزشکی و پرستاری ضروری که دریافت می‌کنند، مکرراً دستکاری و لمس می‌شوند. آنها اغلب این نوع لمس را اضطراب آور و آشفته کننده می‌یابند. برعکس ماساژ برای آنان خوشایند است و به آنان احساس راحتی و محبت می‌بخشد. احتمال می رود ماساژدرمانی از طریق تاثیر بر محور هیپوتالاموس- هیپوفیز - آدرنال نوزاد نارس را در برابر استرس مقاوم نموده و سازگاری کلی نوزاد را ارتقاء دهد (3 ).

علی رغم این که اثرات درمانی ماساژ در بزرگسالان مدت مدیدی است به کار گرفته می‌شود اما بالغ بر سه دهه اخیر پژوهشگران در غرب دریافته‌اند که کودکان نیز می‌توانند از ماساژ بهره گیرند گرچه قرن‌هاست زنان دربخش هایی ازآفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی، کودکان خود را ماساژ می‌دهند. اما در غرب و بریتانیا، به تازگی این عمل شناخت قابل ملاحظه ای پیدا کرده و حتی در مراکز بهداشت و بیمارستان‌های تحت پوشش خدمات بهداشت ملی نیز توصیه می‌گردد(19 ).

محققین تلاش دارند تا برای نوزادان نارس اشکال مختلفی از تحریکات مکمل را فراهم کند، و با غنی سازی محیط بخش مراقبت ویژه نوزادان به تکامل او کمک کنند. این مراقبت‌های حمایت کننده و تحریکات مداخله ای قصد دارند تا با شبیه سازی محیط درون رحم، تکامل نوزاد را به مسیر اصلی خود بازگرداند و آن را در این مسیر نگه دارد. البته در نوزادان بسیار نارس از لمس نمی توان استفاده کرد چون احتمال بروز آپنه و کاهش تعداد ضربان قلب وجود دارد اما با این وجود در این گروه از نوزادان می‌توان از روش^[15]KMC استفاده کرد. شواهدی وجود دارد که روند انتقال از انکوباتور به سینه مادر خود برای نوزاد استرس زا می‌باشد و قبل از انتقال باید علایم حیاتی نوزاد پایدار باشد ماساژ ملایم یک شکل از تعامل است و مطالعات نشان داده است توسط نوزادان نارس به خوبی تحمل می‌شود، و تکامل نوزاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد(17 ).

پژوهشی که توسط آرورا^[16] وهمکاران (2005 ) انجام گرفته نشان داده که وقتی کودکان نارس مراقبت معمول در بیمارستان را دریافت می‌کنند تعداد نبض آنان افزایش و سطوح اکسیژن آنها کاهش می‌یابد، و این کاهش بیانگر زجر نوزاد می‌باشد. اما هنگامی که ماساژ داده می‌شوند نتیجه معکوس رخ می‌دهد یعنی تعداد نبض کاهش و سطوح اکسیژن افزایش می‌یابد، ونشان دهنده این نکته است که ماساژ برای نوزادان آرام بخش و تسکین دهنده است(18 ).

[1] سهیلا کربندی، مربی عضو هیئت علمی گروه کودک ونوزاد دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

[2] مریم کلاته ملائی، دانشجوی کارشناسی ارشد مراقبت ویژه نوزادان دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

[3] حسن بسکابادی، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

[4] حبیب الله اسماعیلی، استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد

[5]World Health Organization

[6]LBW(LOW Birth Weight )

[7] IUGR

[8]NICU

[9] IQ= intelligence quotient

[10]Sepsis

[11] Intraventricular haemorrhage

[12] Bowlbi

[13] Osborn DA, Henderson-Smart DJ

[14] Field Tiffany

[15]مراقبت مادرانه آغوشی

[16] Arora