عوامل موثر در ایجاد نظام بودجه ریزی ی پردیسWORD

چکیده فارسی:........ 1

فصل اول............... 2

1-1) مقدمه............. 3

1-2) بیان مسئله :............. 3

1-3) ضرورت تحقیق :........... 6

1-4) فرضیه های تحقیق :......... 7

1-5) اهداف تحقیق :............ 8

1-6) تعریف عملیاتی واژه ها:.............. 8

1-7) مدل تحقیق :................ 11

فصل دوم............... 15

2-1) مقدمه:.................................................................................................................. 16

2-2) پیشینه ی نظری تحقیق:............................................................................................... 17

2-3) مفاهیم و شاخصه های تحقیق........................................................................................ 26

2-5) پیشینه ی تحقیق:....................................................................................................... 63

فصل سوم....................................................................................... 68

3-1) مقدمه................................................................................................................... 69

3-2) روش تحقیق........................................................................................................... 69

3-3) جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری......................................................................... 70

3-4) روش و ابزار جمع‌آوری داده ها...................................................................................... 70

3-5 ) روایی و پایایی پرسشنامه............................................................................................. 72

3-6) ویژگیهای پرسشنامه.................................................................................................... 74

3-7) مراحل اجرایی تحقیق.................................................................................................. 75

3-8) روش تجزیه و تحلیل داده ها......................................................................................... 77

فصل چهارم......................................................................................................... 81

4-1) مقدمه:.................................................................................................................. 82

4-2) مشخصات فردی:...................................................................................................... 83

4-3) بررسی فرضیات با استفاده از آزمون t:.............................................................................. 87

4-5) رتبه بندی میزان ارتباط برای عوامل مطرح شده در فرضیات اصلی.............................................. 102

4-6) پایایی پرسشنامه...................................................................................................... 103

4-7) آزمون مقایسه میانگین تک نمونه‌ای:............................................................................... 104

فصل پنجم:................................................................................... 109

5-1) مقدمه................................................................................................................. 110

5-2) نتایج پژوهش........................................................................................................ 110

5-3) رتبه‌بندی عوامل:..................................................................................................... 112

5-4) تحلیل نتایج:......................................................................................................... 112

5-5) نتیجه گیری کلی..................................................................................................... 127

5-6) مقایسه نتایج تحقیق با تحقیقات پیشین:........................................................................... 127

5-7) محدودیت های تحقیق.............................................................................................. 128

5-8) پیشنهادها............................................................................................................. 128

5-9) پیشنهادها برای تحقیقات آتی:..................................................................................... 129

پیوست ها....................................................................................... 131

پرسشنامه..................................................................................................................... 132

منابع ومآخذ................................................................................. 137

چکیده انگلیسی:.............................................................................. 143

 چکیده­:

هم اکنون روش بودجه­ریزی عملیاتی یکی از روش­های بودجه­ریزی است که در کشورهای توسعه یافته مورد استفاده قرار می گیرد. تاریخچه ی این روش به بعد از جنگ جهانی دوم و کشور ایالات متحده ی آمریکا بر می گردد. در سالهای اخیر اصطلاح "حرکت به سوی بودجه ریزی عملیاتی" که بر سنجش عملکرد سازمان تاکید دارد، در کشورهای در حال توسعه مورد توجه قرار گرفته است. این حرکت شامل اصطلاحاتی است که باید در نظام بودجه ریزی کشورها انجام گردد تا بتوان نظام بودجه ریزی را از روش فعلی ( سنتی ) به روش عملیاتی تغییر داد. این امر سوالات فراوانی را درباره­ی شناسایی عوامل موثر بر "فضای اصلاح" و چگونگی اصلاح آنها مطرح می نماید. این تحقیق مربوط به بررسی وضعیت " عوامل موثر " در "فضای اصلاح" سیستم بودجه ریزی پارک فناوری پردیس در جهت ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی می باشدکه با استفاده از پرسشنامه حضوری با 49 سوالات بسته از کارکنان مرتبط با بودجه در پارک فناوری پردیس در باره ی موضوع نظر سنجی گردید و با استفاده از آزمون t نسبت به تجزیه و تحلیل نتایج و آزمون فریدمن، نسبت به رتبه بندی عوامل اقدم گردید. نتیجه تحقیق نشان دهنده ی این است که وضعیت فعلی عوامل توانایی، پذیرش و اختیار بعنوان موانعی در مسیر ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس شناسایی می شود و پارک جهت ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی باید نسبت به تقویت این عوامل اقدام نماید.

واژگان کلیدی: بودجه، بودجه­ریزی عملیاتی، عامل توانایی، پذیرش و اختیار ، فضای اصلاح.

 فصل اول

 1-1) مقدمه

نظام بودجه ریزی یکی از خرده نظام های موجود در یک نظام اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به عنوان یک موجود زنده می باشد که وظیفه انتقال خون حیات بخش درآمدهای دولت به اجزای مختلف جامعه و اقتصاد را به عهده دارد. به همین دلیل هرگونه اختلال، گرفتگی و بیماری در این شریان کل پیکره کشور را با بحران مواجه می کند. نظام های سنتی بودجه ریزی تنها بدنبال کنترل این است که مبالغ بودجه "کجا" و "چگونه" هزینه می شود و در پی این نبوده است که این هزینه ها برای چه اهدافی انجام می شود. ساختار سنتی بودجه "کنترل" را تنها "کنترل" مقدار مصرف بودجه و فرایند هزینه آن قلمداد می کند. این ساختار هیچگونه شفافیتی در مورد رابطه میان "منابع" مصرف شده و "نتایج" بدست آمده از برنامه ها و سازمانها بدست نمی دهد و نیز اثربخشی برنامه ها را در ابهام فرو می برد.(صراف، 35:1386)

یکی از اقدامات اخیر در نظام بودجه‌ای کشور حرکت به سمت بودجه عملیاتی می ‌باشد . بودجه عملیاتی یکی از راهکارهای رایج در استانداردسازی فعالیت‌های دولت، ‌افزایش پاسخ‌گویی و بهبود عملکرد آن در سطح دولت‌های مختلف می‌باشد.

بودجه‌ریزی عملیاتی به رویه‌ها و مکانیزمهایی که در پی تقویت رابطه بین بودجه مصرف شده در مؤسسات دولتی و نتایج یا ستاده‌های آنها از طریق استفاده از اطلاعات عملکرد رسمی در تخصیص منابع می‌باشد،‌ اطلاق می‌گردد.

بودجه‌ریزی عملیاتی در یک شکل یا بیشتر، طرح مهمی در مدیریت پرداخت های دولت برای چندین دهه بوده است. در دهه 1990، موج جدیدی از اشتیاق به بودجه‌ریزی عملیاتی در ملل پیشرفته مطرح گردیده و سپس در کشورهای درحال توسعه و در حال گذر پخش شد. طی این زمان بودجه‌ریزی عملیاتی جزئی از اطلاعات وسیع‌تری بوده است که مدیریت بخش دولتی و مرز بین بخش خصوصی و دولتی را در حال دگرگون کردن است. انگیزه آنها، یک احساس جهانی است که برای بهبود عملکرد ناامید کننده بخش دولتی وجود دارد.

1-2) بیان مسئله :

بودجه­یعملیاتیبراساستعریفصندوقبینالمللیپولعبارتاستاز:

روشهاوسازوکارهاییکهارتباطبیناعتباراتاختصاصیافتهبهدستگاه هایاجراییراباخروجی هاوپیامدهای آنازطریقبکارگیریاطلاعاتعملکردیدرتخصیصمنابعتقویتمی کند. ( مهدیان فر و همکاران، 1:1389)

بودجه ی عملیاتیباتأکیدبراهمیتشناسایینتایجقابلاندازهگیریحاصلاز هزینههایعمومیشفافیتخاصیبهفرآیندبودجهریزیدرسازمانهایدولتی بخشیدهوپاسخگویینسبتبههدفهایطرحهایسازمانیراافزایشمی­دهداز دیگرکاربردهایبودجه ی عملیاتیایجادمراحللازمبرایتخمینهزینهواحدو ارزشیابیارزشپولمیباشدوپرسنلسازمانیرامجبورمی­کندتادربدستآوردن نتایجبرنامههایموردتعهدشان،تحتفشاربودجهایقرارگیرند.دربودجه ی عملیاتیتخصیصمنابعدربخشهایسودآورواثربخشصورت میگیردومنجربهاستانداردسازیبرایایجادرقابتمی­شود.همچنینبودجه­ی عملیاتیبدلیلبرقراریارتباطبیننتایجومنابعهزینهزمینه سازارزشیابیعملیاتی مدیرانوشناسایینقصان هاییکهمنجربههدررفتنمنابعمیشود،شدهوبهمدیران درمسئولیت،اجرا(ارتباطبیندادهو ستاده­ها)و پاسخگویی(شفافیتدرمصرفوجوهدولتی)کمکمیکند.( صفری و همکاران، 4:1385)

گرایشبهبودجه یعملیاتیدرسراسر جهانروزبهروزدرحالافزایشاست و از جملهمقولههاییاستکهدربیشترکشورهایتوسعهیافتهمورداستفادهقرارمیگیرد. ( اردکانی و همکاران،142:1386)

در ایران نیز به دلیل وجود مشکلات گسترده در نظام بودجه ریزی، استقرار بودجه ریزی از سالها پیش مورد توجه دست اندرکاران بوده است. به طوری­که صرف نظر از تلاشهایی که در درون قوه مجریه برای تدوین چنین بودجه­ای شکل می­گرفت، با تصویب بند "ر" تبصره 1 قانون بودجه 1382 توسط مجلس، پیگیری آن شکل جدی­تری به خود گرفت.در این بند آمده بود، که سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور موظف است در راستای اطلاح نظام بودجه نویسی نسبت به عملیاتی کردن بودجه، اصلاح نظام برآورد درآمدها و هزینه­هابرای سال 1383 برای تمام دستگاه­های اجرایی، شرکت­ها و سازمان­هایی که مشمول قوانین و مقررات عمومی بر آن­ها مستلزم ذکر نام است اقدام کرده و توزیع اعتبارات مربوط به هزینه­ها را براساس نیاز دستگاه­ها و فعالیتهایی که صورت می­گیرد، انجام دهد. بدون ارائه هیچ نوع گزارشی این بند عینا در قانون بودجه 1384 نیز تکرار شد. به دنبال این تلاش­ها در مواد 138، 141 و 142 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی احصاء فعالیت­ها و خدمات و دستگاه­های اجرایی، تعیین قیمت تمام شده، اصلاح ساختار مدیریت نیروی انسانی و تهیه لوایح لازم جهت اصلاح قوانین و مقررات مالی و اداری و استخدامی و بودجه­ریزی از جمله موارد پیش بینی شده در راستای عملیاتی کردن بودجه بودند. پس از آن در بخشنامه­های بودجه سال 1385 و 1386 سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، طراحی فرم­هایی که حاوی برخی شاخص­ها و هزینه هر واحد بود، درصدد اجرایی کردن سیاستهای برنامه چهارم توسعه در خصوص عملیاتی کردن بودجه­های ستواتی شد. در یک ارزیابی کلی می­توان گفت به رغم تلاش ­های فوق عملیاتی کردن بودجه در نظام مالی کشور نمود عینی پیدا نکرده است.( پناهی،13:1386)

توجهاتاخیربهاجرایبودجهریزیعملیاتی،عقایدیرادرموردعواملتأثیرگذار براجرایموفقایننظامایجادکردهاست. یکچنینمجموعهایازعقایددرمدل برنهادیبخشدولتی”شه[1]” ارائهگردیدهاست.اینمدلبرسهعامل اثر گذار براتخاذاصلاحاتتأکیدمی کند (عامل اختیار،عاملپذیرش و عاملتوانایی). مطالعاتنشانمیدهدکهتعاملاینسهعامل،فضایاصلاحاتکهدرآنبودجه­یعملیاتیاجرامیشودراتعیینمی کند( اسدی و همکاران:215)

یکیازحدسیاترایجدرمورداجرایناموفقبودجهریزیعملیاتی،ظرفیتپایین یاعدمتواناییسازمانیاست. موردکاویهاوگزارشاتدرمورداتخاذبودجه ریزی عملیاتینشانمیدهدکهسهبعدازتواناییسازمانیبرایاتخاذکاملبودجه ریزی عملیاتی،کلیدیمیباشند: تواناییارزیابیعملکرد،توانایینیرویانسانیوتواناییفنی. ( اسدی و همکاران:216)

عاملدومکهبرایاجرایبودجه ریزی عملیاتیبهتأثیرمیگذاردبهمکانیزم های اختیاردردولتهاارتباطدارد.اگربودجه ریزاندراجرایبودجهریزیعملیاتیویادر مراحلآناختیارلازمرانداشتهباشنداجرابامشکلروبروخواهدشد. سه بعد مهم از اختیار وجود دارد: اختیار قانونی، اختیار رویه­ای و اختیار سازمانی. ( اسدی و همکاران:217)

مقاومتدربرابراصلاحاتازجانببرخیمقاماتدولتی،رؤسایبخشهاو کارکنانممکناست بزرگترینمانعبرایاجراواستفادهازسنجشعملکردباشد. سهجنبهازپذیرشموردنیازمیباشد: پذیرش سیاسی، پذیرش انگیزشی و پذیرش مدیریتی. ( اسدی و همکاران:219)

به منظور بررسی عوامل مدل مذکور در ایجاد نظام بودجه­ریز­ی عملیاتی در یک سازمان دولتی، پارک فناوری پردیس، که با مسئولیت نهاد ریاست جمهوری و ترکیب هیات امناء چهارده نفره از وزارتخانه‌ها، مراکز و افراد علمی و دانشگاهی به ریاست معاون اول رئیس جمهور اداره می گردد،

انتخاب گردیده است.

لذا این تحقیق درصدد است تا عوامل موثر در ایجاد نظام بودجه­ریز­ی عملیاتی در پارک فناوری پردیس بررسی و رتبه بندی نماید.

1-3) ضرورت تحقیق :

با توسعه وظایف دولت و افزایش سریع هزینه­ها و تاثیر آنها بر وضعیت اقتصادی کشور، تصمیم گیرندگان به دنبال یک ابزار موثرتر برای سازماندهی اطلاعات مدیریت برای تصمیم گیری درست و بموقع در ارتباط با تخصیص منابع مالی محدود می باشد. بودجه ریزی عملیاتی از جمله مقوله­هایی است که با تمرکز بر ستاده­ها، در پی رفع این نیاز­ها می باشد و نه تنها در کشورهای پیشرفته بلکه در جوامع در حال توسعه نیز در پیش گرفته شده است. در تهیه و تنظیم بودجه به این روش به جای توجه و تمرکز به ملزومات و وسایل اجرای فعالیتها، به خود فعالیت و مخارج آن توجه می شود.

سازمان­های دولتی ایران هم اکنون جهت تهیه و تنظیم بودجه سالیانه خود از روشی استفاده می نمایند که ترکیبی است از روش بودجه ریزی سنتی و برنامه­ای. این روش ترکیبی در خصوص نتایج اعتبارات مصرف شده و میزان اثر بخشی و کارایی برنامه­ها اطلاعات مفیدی در اختیار مدیران قرار نمی دهد و همچنین دارای افق زمانی کوتاه مدت بوده و محدودیتهایی برای مدیریت سازمان در جهت کنترل هزینه­ها و افزایش نظارت بر عملکرد هر واحد ایجاد می نماید. لذا چند سالی است اصلاح نظام بودجه ریزی و ارتباط هدفمند منابع با برنامه­های عملیاتی مورد توجه قرار گرفته است.

از سوی دیگر بحث شرکتهای دانش بنیان و اهمیتی که فعالیتهای دانش محور در ایجاد ثروت، اشتغال و حفظ نخبگان در کشور دارند باعث شده دولت نسبت به ایجاد و تخصیص اعتبار به موسساتی جهت شناسایی این نوع طرح­ها و هدایت آنها در جهت اهداف استراتژیک کشور اقدام نماید. این موسسات علاوه بر وظایف مذکور مسولیت ­تجهیز منابع مورد نیاز، کنترل اعتبارات، نظارت بر عملکرد و ارزیابی عملکرد طرح­ها را نیز بر عهده دارند. به همین دلیل استفاده از بودجه­ی عملیاتی در این موسسات نه تنها راه­گشا خواهد بود بلکه الزامی می باشد. طبق قانون " حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان" پارکهای علم و فناوری از این دست موسسات می باشند.

طبق تعریف انجمن بین المللی پارکهای علمی[2] : یک پارک علمی سازمانی است که به وسیله متخصصان حرفه­ای اداره می شود و هدف اصلی این سازمان افزایش ثروت در جامعه از طریق تشویق و ارتقاء فرهنگ نوآوری و افزایش قدرت رقابت در میان شرکتها و مؤسساتی است که متکی بر علم و دانش در محیط پارک فعالیت می کنند.

در کشور پارکهای علم و فناوری زیادی مشغول به فعالیت می باشند که از این بین "پارک فناوری پردیس" جهت بررسی عوامل موثر بر ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی انتخاب گردیده است.

1-4) فرضیه های تحقیق :

سه فرضیه اصلی

1) توانایی­ پارک فناوری پردیس تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی دارد.

2) اختیار پارک فناوری پردیس تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی دارد.

3) پذیرش پارک فناوری پردیس تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی دارد

نه فرضیه فرعی

4) توانایی ارزیابی دقیق عملکرد کلیه فعالیت های صورت گرفته تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

5) توانایی نیروی انسانی ( کمی و کیفی ) تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

6) توانایی فنی ( تجهیزات ) تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

7) اختیار قانونی تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

8) اختیار سازمانی تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

9) اختیار رویه¬ای تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

10) پذیرش انگیزه ای تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

11) پذیرش سیاسی تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

12) پذیرش مدیریتی تاثیر مثبت در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس دارد.

1-5) اهداف تحقیق :

1-5-1) هدف علمی:

بررسی عوامل موثر بر ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی و رتبه بندی تاثیر آنها در سازمان های پژوهشی

2-5-1) هدف کاربردی:

الگوی مناسب جهت ایجاد یک نظام بودجه ریزی عملیاتی در پارک فناوری پردیس

1-6) تعریف عملیاتی واژه ها:

1-6-1) بودجه : بودجه برنامه مالی دولت است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش‌بنی درآمد و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیات معین که منجر به نیل سیاست‌ها و هدف‌های از پیش تعیین شده و قانونی شود. (الماسی،‌ 1389: 41)

1-6-2) تعریف قانونی بودجه : تا کنون چهار تعریف قانونی در قانون محاسبات عمومی کشور راجع به بودجه مطرح گردیده که جدید ترین آنها مربوط است به قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1/6/1366 مجلس شورای اسلامی در ماده یک این قانون بودجه کشور چنین تعریف شده است:

[1]SHAH

[2]International Association of Science Parks