شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان و ارائه راهکارهای گوناگونWORD

-1 مقدمه

امروزه مشتریان انتظارات زیادی از بانک­ها برای ارائه خدمات متنوع دارند. آنها سطوح جدیدی از آسایش و انعطاف­پذیری همراه با قدرت و سهولت استفاده از محصولات و خدمات مدیرت مالی را خواستار هستند که بانکداری سنتی قادر به ارائه این خدمات در این سطح نمی­باشد(تن و تئو[1]،2000) . بانکداری الکترونیکی در مقایسه با بانکداری سنتی انتخاب­های زیادی را برای استفاده از خدمات بانک در اختیار مشتری قرار داده و در کل می­توان گفت دامنه انتخاب مشتریان در بانکداری الکترونیکی زیاد شده است.

گسترش روزافزون استفاده از اینترنت و نوآوری­های مالی بسیار در بانکداری الکترونیکی، توجه محققان را به بانکداری اینترنتی جلب نموده است. بانکداری اینترنتی در سال­های اخیر به عنوان روشی برای حفظ وفاداری مشتریان و افزایش سهم بازار اوج پیدا کرده است. در گذشته به طور مرسوم اکثر تحقیقات در زمینه بانکداری اینترنتی معطوف به توسعه تکنولوژیکی بوده لیکن در حال حاضر توجه صاحب­نظران به سمت انجام تحقیقات در خصوص رفتار و نظرات کاربران مایل گشته است. گرچه میلیون­ها دلار صرف ساخت و پردازش سیستم­های بانکداری اینترنتی شده؛ گزارش­های موجود نشان­دهنده این واقعیت هستند که کاربران بالقوه علی­رغم دسترسی به این امکانات، تمایل به استفاده از این سیستم­ها ندارند(وانگ[2]، 2003).

این موضوع لزوم انجام تحقیقات جدید را برای شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی از سوی کاربران را نشان می­دهد. از نظر موضوعی این موضوع در مباحث اقتصادی در بحث اقتصا خرد در زمینه رفتار مصرف کننده قرار می­گیرد، همانطور که در مباحث رفتار مصرف کننده بحث می­شود که رفتار مصرف کننده تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و شخصیتی قرار دارد به طور مثال مقدار تقاضای یک مصرف کننده از یک کالا تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله قیمت خود کالا، قیمت سایر کالاها، درآمد، سلیقه، تبلیغات و ..... قرار دارد، تقاضای خدمات بانکداری اینترنتی نیز به عنوان یک خدمت تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی و اجتماعی و رفتاری قرار دارد که این عوامل در تئوری­های پذیرش تکنولوژی بحث می­شوند و در هر تئوری برخی عوامل موثر بر تقاضای مصرف کنندگان از یک تکنولوژی جدید بررسی می­شود مثلا بر اساس مدل پذیرش و استفاده از تکنولوژی، متغیرهای احساس کاربر نسبت به سهولت کاربری و سودمندی عوامل اصلی در پذیرش و استفاده از تکنولوژی اطلاعات هستند و تقاضای آن تحت تاثیر این دو عامل قرار دارد، و یا در مدل پیکاراینن تقاضای بانکداری اینترنتی تحت تاثیر شش عامل احساس کاربردی بودن، احساس سهولت کاربری، احساس لذت بخش بودن، آشنایی با بانکداری اینترنتی، امنیت و کیفیت ارتباط اینترنتی قرار دارد ولی به نظر می­رسد این نظریات نمی­تواند به طور کامل رفتار کاربران و تقاضای کاربران نسبت به فناوری­های جدید و رو به گسترش در حوزه تکنولوژی اطلاعات بانکداری اینترنتی را توضیح دهد در این تحقیق سعی شده با تلفیقی از مدل­های مختلفی است که در فصل بعد به صورت روشن­تر توضیح داده می­شود.

1-2تعریف موضوع و بیان مسئله

در سال­های اخیر فناوری اطلاعات اثرات قابل توجهی در صنعت بانکداری داشته است، که این امر در نحوه ارائه خدمات جدید به مشتریان مؤثر بوده است. ارائه خدمات از طریق فناوری­هایی مثل اینترنت، رایانه­های شخصی و بانکداری تلفنی به بسیاری از مؤسسات مالی اجازه می­دهد تا خدمات گوناگونی را در اختیار مشتریان قرار داده و ضمن کاستن از هزینه­های سربار بانک­ها، از هزینه­های وارده بر مشتریان نیز بکاهند. بسیاری از بانک­ها سعی دارند توجه مشتریان را به این نکته جلب کنند که با استفاده از بانکداری اینترنتی، آنها می­توانند از نرخ­های بهتر در سپرده و وام­هایشان بهره­مند شوند. دسترسی بهتر به اطلاعات، سرعت انتقال پول، احساس کنترل کامل بر حساب­ها، کارایی و سهولت آن­ها، از خصوصیات خوشایند بانکداری اینترنتی برای مشتریان است( برانو[3]،2003؛ پلاسیک[4]،2009).

در طی سال­های اخیر رشد پذیرش خدمات بانکداری روی خط بسیار سریع بوده و در برخی کشورهای غربی مانند فنلاند بیش از 50 درصد مشتریان بانک­ها از خدمات بانکداری اینترنتی استفاده می­کنند. از طرفی دیگر شواهدی وجود دارد که نشان می­دهد نسبتی از مشتریان تازه کار که برای اولین بار از خدمات بانکداری اینترنتی استفاده نموده­اند، در ادامه به عنوان مشتریان فعال و دائمی از این کانال خدماتی استفاده نمی­کنند. از این رو شناسایی عوامل مؤثر بر تصمیم و رفتار مصرف­کنندگان، مورد توجه محققان قرار گرفته است و الگوهایی جدید برای تبیین عوامل مؤثر بر پذیرش خدمات یا تکنولوژی جدید ارائه شده است.

مدل پذیرش تکنولوژی[5] (دیویس[6]،1989) یکی از روش­هایی است که جهت بررسی عوامل مؤثر بر تمایل رفتاری افراد نسبت به پذیرش و استفاده از یک تکنولوژی جدید مورد استفاده قرار می­گیرد. مدل پذیرش تکنولوژی در اصل شامل توضیح و ارتباط بین عوامل درک از سهولت کاربری[7]، درک از کاربردی بودن[8]، نگرش نسبت به استفاده[9]، تمایلات رفتاری نسبت به استفاده[10]، و استفاده واقعی می­باشد. درک مشتری از کاربردی بودن و سهولت کاربری دو عامل تعیین کننده و اصلی در استفاده واقعی از سیستم و تمایل رفتاری نسبت به استفاده از آن می­باشند (وو و وانگ[11]، 2007). در واقع این دو درک و برداشت، پیش­بینی کننده­های نگرش نسبت به استفاده و پذیرش تکنولوژی هستند(ماتیسون[12] و همکاران، 2001).

گرچه مدل پذیرش تکنولوژی برای تکنولوژی­های متعددی قابل استفاده است اما این مدل به دلیل ناتوانی در فراهم نمودن اطلاعات کافی در مورد عقاید مشتریان در مورد تکنولوژی­های جدید مورد نقد واقع شده است(مون و کیم[13]، 2001). بنابراین ساختار این مدل باید با به کارگیری عوامل دیگر توسعه یابد.

در این تحقیق تلاش شده است با بهبود و بومی­سازی این مدل اثر عوامل دیگری از قبیل تبلیغات، هزینه، آشنایی با بانکداری اینترنتی، امنیت اطلاعات خصوصی و صرفه جویی در زمان و وجود زیرساخت­های مناسب را بر روی تمایل مشتریان نسبت به استفاده و پذیرش بانکداری اینترنتی در بانک تجارت مورد بررسی قرار گیرد. مدل تحقیق حاضر برگرفته از تحقیقات دیویس[14] (1996) و پیکارایتن(2004) و محمدی وکارخانه (1391) می باشد به طوری که تأثیر متغیرهای هزینه استفاده از اینترنت و صرفه جویی در زمان و کاربرد آسان از تحقیق دیویس و متغیرهای امنیت اطلاعات خصوصی و وجود زیرساخت­های مناسب وآگاهی نسبت به بانکداری اینترنتی از تحقیق پیکارایتن و متغیر تبلیغات از تحقیق محمدی وکارخانه گرفته شده است. این مدل در شکل زیر نشان داده شده است:

نمودار 1-1 مدل مفهومی پژوهش (دیویس،1996؛پیکارایتن،2004؛محمدی وکارخانه،1391 )

1-3 ضرورت و اهمیت:

با گسترش تجارت جهانی و ورود رقبای خارجی به بازارهای مالی و پولی کشور، بانک­های ایرانی نیز نیازمند توسعه خدمات خود در جهت تغییرات فناورانه هستند. بانکداری اینترنتی در سال­های اخیر در سطح بانک­های خصوصی و دولتی در حال گسترش می­باشد، ولی هنوز فرهنگ استفاده از این خدمات در کشور نهادینه نشده است و برخی افراد هنوز برای انجام مبادلات ساده به بانک­ها مراجعه می­کنند، از طرفی بانک­ها برای رقابت وگسترش خدمات الکترونیکی و جذب مشتریان بیشتر نیاز به پذیرش این خدمات دارند. مطالعات و پژوهش بر روی استفاده از بانکداری اینترنتی و درک عقاید مشتری در مورد استفاده از بانکداری اینترنتی نشان می­دهد که چگونه این عقاید و طرز تفکرها بر رفتار مشتری در مورد استفاده از بانکداری اینترنتی تأثیر می­گذارد و از طرفی شناسایی عناصر مؤثر بر استفاده از بانکداری اینترنتی توسط مشتریان به مدیران بانک­ها کمک می­کند، تا با بهبود ارائه خدمات و عملیات بانکی، فضای (بازار) ارائه خدمات بانکی را توسعه دهند و پاسخگوی نیازهای مشتریان باشند و از طرفی، با کاهش هزینه­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ها در جهت کسب منافع بیشتر حرکت نمایند و راهبردهای بازاریابی خود را برای ارتقای اشکال جدید سامانه­­های بانکداری الکترونیکی به کار گیرند.

1-4 اهداف تحقیق:

هدف از این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان و ارائه راهکارهای گوناگونی است، که می­تواند راهگشای مدیریت بانک­ها در ارائه و گسترش هرچه بیشتر خدمات بانکداری الکترونیکی و به خصوص بانکداری اینترنتی باشد. از منظر بازاریابی، شناسایی بازار هدف و دستیابی هرچه سریع­تر و آسان­تر و دقیق­تر به مشتریان هدف، از اولویت­های برنامه­ریزی مدیران بازاریابی مؤسسات است. یافته­های این پژوهش در بخش توصیفی می­تواند به مدیران بانک­ها در شناسایی بازار هدف و تدوین راهبرد مناسب در این خصوص یاری رساند. از سوی دیگر نتایج تحقیق می­تواند مدیران را در شناسایی موانع گسترش بانکداری اینترنتی و ارائه راه حل برای برطرف کردن موانع کمک رساند. از طرفی این تحقیق برای طراحان خدمات بانکداری اینترنتی، جهت ارائه خدمات بهتر و سازگارتر برای استفاده مشتریان و استقبال بیشتر آنان از این خدمات قابل استفاده می­باشد.

1-5 قلمرو تحقیق:

1-5-1 قلمرو موضوعی:

این تحقیق از نظر موضوعی به بانکداری اینترنتی و بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش آن خواهد پرداخت.

1-5-2 قلمرو مکانی:

این تحقیق در سطح شعب بانک تجارت در استان یزد انجام خواهد شد.

1-5-3قلمرو زمانی:

این تحقیق به مدت پنج ماه(دی ماه 1393تا اردیبهشت 1394) انجام خواهد شد.

1-6 متغیرها:

1-6-1متغیرهای مستقل:

متغیرهای مستقل در این پژوهش عبارتند از: استفاده آسان، هزینه استفاده از اینترنت، تبلیغات، امنیت اطلاعات خصوصی، وجود زیرساخت­های مناسب، آگاهی نسبت به بانکداری اینترنتی و صرفه جویی در زمان.

1-6-2 متغیر وابسته:

در این تحقیق متغیر وابسته پذیرش بانکداری اینترنتی می­باشد.

1-7 سؤالات تحقیق:

1-7-1 سؤال اصلی:

1-عناصر مؤثر بر پذیرش و استفاده مشتریان از بانکداری اینترنتی چیست؟

1-7-2 سوالات فرعی:

1- آیا استفاده آسان بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

2- آیا هزینه استفاده از اینترنت بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

3- آیا تبلیغات بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

4 - آیا امنیت اطلاعات خصوصی بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

5- آیا وجود زیرساخت های مناسب بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

6- آیا آگاهی از بانکداری اینترنتی بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

7- آیا صرفه جویی در زمان بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

1-8 فرضیه­های تحقیق:

1- استفاده آسان تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

2- هزینه­ استفاده از اینترنت تاثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

3- تبلیغات تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

4- امنیت اطلاعات خصوصی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

5- وجود زیرساخت های مناسب تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

6- آگاهی از بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

7- صرفه جویی در زمان اینترنتی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

1- 9 نوع روش تحقیق:

این تحقیق از نظر روش، توصیفی کاربردی بوده و به صورت پیمایشی میدانی در بانک تجارت انجام می­شود.

1-10روش گردآوری اطلاعات:

1-10-1مطالعات کتابخانه­ای:

شامل کتب، مقالات ،مجلات، گزارشات تحقیقی، مدارک و اسناد موجود و استفاده از اینترنت می­باشد.

1-10-2 پرسشنامه:

که بر اساس مطالعات انجام شده و با کمک اساتید و کارشناسان بانکی تهیه خواهد شد.

1-11جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه:

در این پژوهش جامعه آماری شامل کلیه مشتریان بانک تجارت در استان یزد که دارای رمز عبور اینترنتی هستند می­شود. از آنجا که جامعه آماری این پژوهش یعنی مشتریان بانکی، جامعه­ای نامحدود هستند و دسترسی به تعداد آنها غیر ممکن است لذا در این تحقیق از فرمول نمونه گیری جامعه نامحدود برای نمونه گیری استفاده شده است و از شیوه نمونه گیری قضاوتی استفاده شده است. حجم نمونه از فرمول کوکران به صورت زیر به دست می­آید(آذر، مومنی1381)

1-12روش تحلیل داده­های پژوهش:

برای تجزیه و تحلیل داده ها ابتدا از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن داده ها استفاده خواهد شد. پس از اثبات نرمال بودن داده ها، اقدام به تحلیل عاملی تاییدی برای سنجش برازش مدل استفاده خواهد شد. در نهایت برای آزمون فرضیات تحقیق از مدل معادلات ساختاری استفاده خواهدشد. به طور کلی در بخش تحلیل داده ها از دو بسته نرم افزاری SPSS و LISREL استفاده خواهد شد.

1-13 تنگناها و محدودیت­های احتمالی:

عدم استقرار کامل بانکداری اینترنتی در ایران و محدودیت­های زمانی و مکانی و عدم همکاری مشتریان در انجام تحقیق برخی از تنگناهای احتمالی پیش رو می­باشد.

1-14 استفاده‌کنندگان از نتیجه پایان‌نامه:

1- مدیران بانک تجارت

2- طراحان خدمات بانکداری اینترنتی

3- استفاده کنندگان (کاربران) از خدمات بانکداری اینترنتی

2-1 مقدمه

توسعه خدمات بانکداری الکترونیکی ساختار کانال­های توزیع را در بخش بانکی متحول ساخته است. مولز بیان می­دارد که بانکداری الکترونیکی کانال توزیع نوینی است که زمان انتظار کمتر و راحتی بیشتری نسبت به بانکداری سنتی ارائه می­کند (مولز[15]،1999). همچنین بانکداری الکترونیکی در مقایسه با بانکداری سنتی انتخاب­های زیادی را برای استفاده از خدمات بانکی در اختیار مشتری قرار می­دهد. در مقابل بانکداری الکترونیکی، در بانکداری سنتی تنها شیوه استفاده از خدمات بانکی، مراجعه مستقیم به شعبه و حضور فیزیکی است، در حالی که در سیستم الکترونیکی، مشتری می­تواند با استفاده از دستگاه­هایی از قبیل دستگاه خودپرداز، پایانه فروش، اینترنت، تلفن همراه، تلفن و رایانه خدمات مورد نیاز خود را دریافت کند. به علاوه این که همراه شدن بانک با مشتری و قابل دسترس بودن خدمات بانکی بدون محدودیت زمانی و مکانی از طریق ابزارهای مذکور نیز در بانکداری الکترونیکی فراهم شده است. در کل می­­توان گفت دامنه انتخاب مشتریان در بانکداری الکترونیکی زیاد شده و مشتریان در صورت فراهم بودن همه ابزارهای مذکور، حق انتخاب ابزار دریافت خدمات را هم دارند که این خود بزرگترین عامل برای پذیرش وقوع تحول بزرگ در صنعت بانکداری با ورود اینترنت و رایانه در سراسر دنیا به شمار می­آید(عباسی نژاد و مهرنوش، 1385).

در ادامه این فصل در هفت قسمت به مطالعه مبانی نظری و ادبیات تحقیق خواهیم پرداخت. ابتدا به معرفی بانکداری الکترونیکی، تاریخچه، مزایا، سیستم­های پرداخت در بانکداری الکترونیکی و معرفی اجمالی کانال­های ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی پرداخته و سپس به بحث درباره جایگاه و بانکداری الکترونیکی در جهان می­پردازیم. نگاهی به وضعیت ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی در میان بانک­های ایرانی و بانک تجارت قسمت­های بعدی این بخش را شامل می­شود.

در قسمت بعدی به مرور ادبیات تئوری­های چندگانه پذیرش یعنی تئوری انتشار نوآوریها، تئوری اقدام مستدل، تئوری رفتار سنجیده و بالاخره تئوری مدل پذیرش تکنولوژی خواهیم پرداخت. سپس در ادامه به مرور و بررسی تحقیقات انجام شده در زمینه پذیرش بانکداری الکترونیکی با استفاده از مدل پذیرش تکنولوژی و بررسی یافته­ها و مدل­های به کار رفته به اجمال می­پردازیم. در قسمت آخر نیز به جمع بندی نتایج تحقیقات قبلی و تبیین مدل تحقیق حاضر خواهیم پرداخت.

2-2بانکداری الکترونیکی[16]

با گسترش فناوری اطلاعات، تمامی ابعاد زندگی بشر دچار تحول بنیادین شده، به طوری که دنیای کنونی را در جریان یک دگرگونی کامل قرار داده است. بسیاری از تئوری پردازان و تحلیل گران، پدیده جهانی شدن، فناوری اطلاعات را محوری می­دانند که جهانی شدن تا به امروز حول آن طی طریق کرده و فراگیر شده است.

توسعه سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات[17]، بر بانکداری نیز تاثیر گذاشته و باعث تغییرات ساختاری در این بخش شده است. صنعت بانکداری نیز متاثر از تغییرات فناوری، تحول معناداری را تجربه می­کند. بانک­ها از فناوری برای رویارویی با چالش­های رقابتی که توسط رقبا و بانک­های آنلاین تحمیل می­شود و نیز به عنوان روشی برای کاهش هزینه­ی ارائه خدمات که زمانی منحصرا توسط کارمندان بانک انجام می­شد، استفاده می­کنند(ژوزف و استون[18]، 2003).

در واقع، بانکداری در حال حاضر به صنعت خدمات پردازش اطلاعات[19] تبدیل گردیده است. سرعت توسعه صنعت انفورماتیک، باعث ایجاد تغییرات عمده­ای در شکل پول و سیستم­های خدمات بانکداری در عرصه بانکداری گردیده و مفاهیم جدیدی را تحت عنوان: پول الکترونیکی[20]، ماشین های تحویل خودکار[21]، و همچنین پدیده­های جدیدی تحت عناوین بانکداری خانگی[22]، تلفنبانک[23]، بانکداری از راه دور[24]، بانکداری اینترنتی[25]، و بانکداری مجازی[26] به وجود آورده است (الهیاری فرد،1384)

بانکداری الکترونیکی دو قید و محدودیت خدمات بانکی سنتی یعنی زمان و مکان را از بین برده است. به عبارت دیگر اگر تا دیروز ساعت کار بانک­ها، تعداد و محل استقرار شعب بانک­ها عوامل اصلی تسهیل گردش پول در جامعه شناخته می­شدند، امروزه با ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی همچون بانکداری خانگی، مینی بانک­ها و...؛ این عوامل کم­کم به دست فراموشی سپرده شده­اند (معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی، 1384؛شیخانی،1379).

2-2-1تعریف بانکداری الکترونیکی

برای بانکداری الکترونیکی تعاریف گوناگونی ارائه شده است که به چند مورد آن به صورت زیر اشاره می­کنیم:

بر اساس گزارش کمیته باسل[27] در سال 1998 بانکداری الکترونیکی شامل خدمات مالی با حجم ارزشی پایین و خرد از طریق کانال­های الکترونیکی مختلف از قبیل دستگاه­های خودپرداز الکترونیکی، کارت­های اعتباری، تلفن، تلویزیون و.... است.

بانکداری الکترونیکی عبارت است از به کارگیری ابزار و وسایل الکترونیکی از جمله اینترنت، شبکه­های ارتباطی بی­سیم، دستگاه­های خودپرداز، تلفن و تلفن همراه، در ارائه خدمات و محصولات بانکی که این محصولات و خدمات بخشی از تأمین مالی در سیستم پولی و مالی کشور است (عباسی نژاد و مهرنوش، 1385)

بانکداری الکترونیکی را می­توان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکه­ها و مخابرات جهت انتقال منابع (پول) در سیستم بانکداری معرفی نمود. دو مفهوم اساسی تشکیل دهنده بانکداری الکترونیکی، پول الکترونیکی و انتقال الکترونیکی منابع می باشد(شیخانی،1379).

بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوری­های پیشرفته نرم­افزاری و سخت­افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی است که می­تواند باعث حذف نیاز به حضور فیریکی مشتری در شعب بانک­ها شود.

بانکداری الکترونیکی شامل سیستم­هایی است که مشتریان موسسات مالی را قادر می­سازد تا در سه سطح اطلاع رسانی، ارتباط و تراکنش از خدمات و سرویس­های بانکی استفاده کنند:

الف-اطلاع رسانی: این سطح ابتدایی ترین سطح بانکداری الکترونیکی است. بانک، با اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را از طریق شبکه­های عمومی یا خصوصی معرفی می­کند.

ب-ارتباطات: این سطح از بانکداری الکترونیکی امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم می­آورد. ریسک این سطح در بانکداری الکترونیکی بیشتر از شیوه سنتی است و کنترل­های مناسبی را برای عدم دسترسی به شبکه اینترنت بانک و سیستم­های رایانه­ای نیاز دارد.

ج-تراکنش: این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و با یک سیستم امنیتی کنترل شده قادر است، صدور چک، انتقال وجه و افتتاح حساب را انجام دهد(دائره المعارف wikipedia،2015)

آنچه در تمامی سطوح می­توان مشاهده نمود، استفاده از سیستم­های نرم­افزار و سخت­افزار رایانه­ای می­باشد. همچنین، اطلاعات بانکی قابل پردازش به صورت دیجیتال در اختیار رایانه قرار می­گیرد. هرچقدر به سمت سطوح بالاتر، یعنی بانکداری الکترونیکی کامل حرکت کنیم؛ عملیات دستی کمتر، سیستم­های رایانه­ای متمرکزتر، شبکه قابل دسترسی گسترده­تر ،محدودیت زمانی و مکانی کمتر و در نهایت، امنیت اطلاعات بانکی بیشتر خواهد بود. بنابراین به طور کلی اگر بخواهیم تعریف عمومی از بانکداری الکترونیکی داشته باشیم، می­توان چنین بیان کرد که بانکداری الکترونیکی عبارت است از: ارائه خدمات بانکی از طریق یک شبکه رایانه­ای عمومی قابل دسترسی(اینترنت یا اینترانت )که از امنیت بالایی برخوردار است (الهیاری فرد،1384)

2-2-2مزایای بانکداری الکترونیکی

مزایای بانکداری الکترونیکی را می­توان از دو جنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد. از دید مشتریان می­توان به صرفه جویی در هزینه­ها، صرفه­جویی در زمان و دسترسی به کانال­های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد و از دید موسسات مالی می­توان به ویژگی­هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک­ها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علیرغم تغییرات مکانی بانک­ها، ایجاد فرصت برای جستجوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد (دائره المعارفwikipedia،2015).

به طور خلاصه مهمترین مزایای بانکداری الکترونیکی عبارتند از :

• تمرکز بر کانال­های توزیع جدید
• ارائه خدمات جدید به مشتریان
• استفاده از راهبردهای تجارت الکترونیکی
• یکپارچه سازی کانال­های مختلف
• مدیریت موثرتر اطلاعات
• هدایت مشتریان به سوی کانال­های مناسب با ویژگی­های مطلوب
• و کاهش هزینه­ها (موسسه آووزش عالی فن پرداز،1386)

2-2-3تاریخچهبانکداری الکترونیکی

برخلاف بانک­های قرون وسطی که تنها وظیفه نگهداری اجناس و کالاهای با ارزش در جعبه­های محکم و بزرگ را برعهده داشتند، بانک­های امروزی تبدیل به فروشگاه­های عرضه کننده انواع متنوعی از خدمات گردیده­اند. خدمات بانک­ها علاوه بر نگهداری پول و جنس­های با ارزش، انتقال منابع، اعطای وام، پرداخت حقوق، ارائه خدمات امانی (وغیره) را نیز در بر می­گیرد. در واقع بانکداری در حال حاضر به صنعت خدمات پردازش اطلاعات تبدیل گردیده است. همان طور که بیان شد شاید قدیمی­ترین وظیفه بانک­ها نگهداری پول باشد، در بانک­های قدیم که در درجه اول موسسات سپرده­گذاری بودند، محلی مطمئن برای نگهداری پول، طلا و دیگر اجناس با ارزش در اختیار مشتریان قرار داده می­شد، با ظهور چک در سال 1865میلادی، نقش مزبور گسترش یافته و شامل وظایف مربوط به اتاق پایاپای نیز گردید. در این حالت با محاسبه مانده مربوط به بانک مقابل، طلا و در نهایت پول مسکوک بین بانک­ها رد و بدل می­گردید.

از سال 1913 به بعد عملیات اتاق پایاپای در بعضی از کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا (با تاسیس فدرال رزرو) به صورت متمرکز درآمد،که در این امر به دلیل کاهش ریسک و همچنین حذف عمل کسر هزینه از مبلغ چک­ها باعث ایجاد ثبات بیشتر در سیستم بانکی گردید. در اوایل دهه 1960نوع دیگری از خدمات به نام کارت­های اعتباری در اختیار عموم قرار گرفت. آغاز نوآوری­های الکترونیکی در صنعت بانکداری را می­توان به دهه 1970 ارجاع داد، یعنی زمانی که کامپیوتری شدن موسسات مالی شروع شد (پنگ[28]،1995). بعد از مدت زمان کوتاهی هم چک و هم کارت­های اعتباری به مرور اتوماتیک گردیدند، ولی با این حال تا آن زمان حجم بالایی از اسناد کاغذی تولید می­گردید، از این روی از تکنولوژی پیچیده مخابراتی به عنوان راه حلی جهت حل این مشکل استفاده گردید که در نتیجه با تاسیس اتاق­های پایاپای اتوماتیک[29] که از سیستم انتقال الکترونیکی منابع[30] استفاده می­نمودند ساختار سیستم بانکی یک بار دیگر دچار تحولی عمده گردید و به تبع آن استفاده از روش­های پرداخت و ماشین­های تحویلداری خودکار در دهه 90 به سرعت رشد نمود(شیخانی،1378). در اوایل دهه 1990 ارائه خدمتی جدید با استفاده از تکنولوژی AVR[31] بود که خدمات تلفن بانکداری به مشتریان بود.

با پیشرفت تکنولوژی، بانک­ها قادر به ارائه خدمات جدیدتر از طریق کامپیوترهای شخصی و نرم­افزارهای مربوطه از طریق اینترنت به افراد شدند؛ هرچند که بیشتر شرکت­ها استفاده کننده از این خدمات بودند تا مشتریان حقیقی (شامنگهام و سهیل[32]،2003). با استفاده وسیع از انتقال الکترونیکی وجوه، بانک­ها از موسسات سپرده­گذاری که منابع سپرده­گذاری را نگهداری می­نمودند به مراکز پردازش اطلاعات تبدیل شدند،

پول نیز از یک مفهوم قابل لمس[33] به یک مفهوم غیر قابل لمس[34] تبدیل گردید، به طوری که پول می­توانست در هر لحظه بر روی صفحه کامپیوتر نشان داده شود. از طرف دیگر نه نتها پول تبدیل به پول الکترونیکی گردید، بلکه چک نیز به همین سرنوشت دچار شد و بانک­ها با ارسال تصاویر چک­ها به جای چک­های فیزیکی شروع به استفاده از چک­های الکترونیکی کردند. تکنولوژی تصویر[35] به حدی پیچیده و پیشرفته گردید که بانک­ها می­توانستند بدون نیاز به اسناد کاغذی، اطلاعات مربوط به دستور پرداخت­ها را بین خود مبادله نمایند. در واقع با این کار، مبادله الکترونیکی اطلاعات[36] به جای پردازش اسناد کاغذی مورد استفاده قرار گرفت (ندلر[37]،1988). با توجه به مطالب پیش گفته، وظایف بانک­ها به طور کلی، در سه بخش اصلی قابل تقسیم بندی می­باشد که عبارتند از:

1- نگهداری از سپرده­های مشتریان

2- انتقال منابع از یک حساب به حساب دیگر

3- ارائه وام به مشتریان قابل اعتماد که نیاز به وام دارند(کاگس[38]،1990)

آنچه که در سه وظیفه فوق مشترک است مفهومی به نام پول است.

تحولاتی که در صنعت بانکداری در دو دهه گذشته با آنها روبرو بوده است باعث ایجاد تغییرات عمده­ای در شکل پول و سیستم­های انتقال منابع گردید و مفاهیمی تحت عنوان پول الکترونیکی و انتقال الکترونیکی منابع را ارائه کرد. این دو مفهوم در واقع ایجاد کننده نوع جدیدی از بانکداری تحت عنوان بانکداری الکترونیکی می­باشد. به عبارت دیگر بانکداری الکترونیکی را می­توان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکه­ها و مخابرات جهت انتقال منابع (پول) در سیستم بانکداری معرفی کرد. همچنین به دلیل این که نیاز به پولی بود که بتوان آن را از طریق سیستم های ارتباطی مخابراتی منتقل نمود، پول الکترونیکی مطرح گردید(شیخانی،1378).

2-2-4دوره های اتوماسیون صنعت بانکداری

توسعه شگفت انگیز فناوری اطلاعات و ارتباطات و گسترش آن به بازارهای پولی و بانکی جهان، علاوه بر تسهیل امور برای مشتریان بانک­ها، روش­های جاری بانکداری را متحول کرده است.فناوری بانک­ها شامل: فناوری پردازش، ثبت، نگهداری، تغذیه و تبادل اطلاعات مشتریان است. این فناوری به تدریج تکامل یافت، و همراه با پیشرفت فناورری اطلاعات و ارتباطات متحول گردید. چند دهه اخیر تحولات شگرفی در نظام بانکداری به وجود آمده است این تحولات را به چهار دوره می­توان تقسیم کرد. در هر دوره تا حدی رایانه و نرم افزارها جایگزین انسان­ها و کاغذ شدند. هر دوره از تکامل برای مدیران نظام بانکی این امکان را فراهم نموده است که اوقات تلف شده را در شرایط کار رقابتی به حداقل برسانند و در گستره بالاتر به ارائه خدمات بپردازند. به عبارت دیگر فناوری جدید و الکترونیکی شدن بانکداری به آنها این امکان را می­دهد که سرعت، هزینه، دقت و تنوع خدمات خود را افزایش دهند. در ادامه چهار دوره تحول تظام بانکی تشریح خواهند شد:

[1]Tan & Teo

[2]Wang

[3]Bruno

[4]Polasik

[5]Technology Accepance Model(TAM)

[6]Davis

[7]Perceived Ease of use (PEOU)

[8]Perceived usefulness(PU)

[9]Attude toward using

[10]Behavioral Intention to use (BIU)

[11]Wu & Wang

[12]Mathiesou

[13]Moon & Kim

[14] Davis

[15]Mols

[16]Electronic Banking

[17]Information and Communication Technology(ICT)

[18]Joseph & Stone

[19]Information Processing

[20]Digital Money

[21]Automatic Teller Machin(ATM)

[22]Home Banking

[23]Telephone Banking

[24]Remote Banking

[25]Internet Banking

[26]Virtual Banking

[27]Basel committee

[28]Pang

[29]Automated Clearing Houses(ACH)

[30]Electronic Funds Transfer(EFT)

[31]Automated Voice Responce

[32]Shanmugham & Sohail

[33]Tangible

[34]Intangible

[35]Image Technology

[36]Electronic Data Interchange(EDI)

[37]Nadler

[38]Cox