بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس
چکیده:
زمینه و هدف: امروزه اهمیت مسأله اضطراب کتابخانهای به عنوان عاملی بازدارنده در استفاده درست از کتابخانه‌ها به ویژه کتابخانه‌های دانشگاهی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. پژوهش‌های گوناگونی به منظور ارائه راه‌کارهایی در جهت کاهش این نوع اضطراب انجام شده است؛ پژوهش حاضر نیز با هدف تعیین رابطه بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس، سعی دارد تا مهارت‌های هوش هیجانی را به عنوان یکی از راهکارهای کاهش اضطراب کتابخانهای معرفی کند.
روش پژوهش:روش این پژوهش توصیفیپیمایشیو از نوع همبستگی میباشد. در مجموع 700 دانشجو از دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (وابستهبهوزارتبهداشت، درمانوآموزشپزشکی) و دانشگاه خلیج فارس (وابستهبهوزارتعلوم،تحقیقاتوفناوری) به شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ایتصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه هنجاریابی شده هوش هیجانی سیبریاشرینک و پرسشنامه بومی سازی شده اضطراب کتابخانهای بوستیک، جمعآوری شد و با استفاده از نرم‌افزار SPSSو آزمونهای آماری تیتک متغیّره، تی مستقل، آزمون اف، کروسکال والیس، من ویتنی، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون خطی در سطح معناداری (05/0P value>)مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها:یافته‌های پژوهش نشان داد دانشجویان این دو دانشگاه از اضطراب کتابخانهای پایین‌تر از سطح متوسط برخوردارند (73/91) و این اضطراب فقط در مؤلّفه "عوامل مکانیکی" بالاتر از سطح متوسط قرار دارد. با مقایسه دانشجویان دختر و پسر مشاهده شد که آنها در سطح معناداری 97/0 تفاوتی از نظر اضطراب کتابخانهای ندارند؛ البته از نظر مقایسه مؤلّفهها، بین دانشجویان دختر و پسر فقط از نظر "عوامل ناشی از تعامل با کتابداران" تفاوت معناداری وجود دارد. سطح هوش هیجانی دانشجویان نیز بالاتر از حد متوسط قرار دارد (03/106) که بالاترین میزان هوش هیجانی مربوط به مؤلّفه مهارت‌های اجتماعی میباشد. با مقایسه دانشجویان دختر و پسر مشاهده شد که آنها در سطح معناداری 9/0 تفاوتی از نظر هوش هیجانی ندارند؛ البته از نظر مقایسه مؤلّفهها، دانشجویان دختر و پسر فقط از نظر "هوشیاری اجتماعی" تفاوت معناداری دارند. همچنین بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای دانشجویان رابطه معکوس و معناداری وجود داشت (41/0- r =). این نتیجه در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (39/0- r =) و دانشگاه خیج فارس (43/0- r =) نیز به دست آمد. همچنین بین مؤلّفههای هوش هیجانی- به غیر از مؤلّفه خودانگیزی- و اضطراب کتابخانهای و مؤلّفههای آن رابطه معکوس و معناداری وجود داشت.
نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش و وجود رابطه معنادار هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای، به نظر می‌رسد توجه به هوش هیجانی برای کاهش سطح اضطراب دانشجویان هنگام استفاده از کتابخانه و درنتیجه بهرهوری بهتر کتابخانه مؤثر و ارزشمند باشد.در پایان پیشنهادهایی در سطح کتابداران و مدیران کتابخانه داده شده است.
کلیدواژهها:اضطراب کتابخانهای، هوش هیجانی،دانشگاهعلومپزشکیبوشهر،دانشگاهخلیجفارسبوشهر، دانشجویان.
فهرست مندرجات
فصل اول:مقدمه و کلیّات
1-7-4. مقایسه هوش هیجانی و بهره هوشی یا هوش شناختی.. 10
1-7-5. تاریخچه شکل‌گیری هوش هیجانی.. 11
1-7-6. آموزش جهت ارتقاء مهارت‌های هوش هیجانی.. 13
1-7-7. رویکردهای رایج در حوزه هوش هیجانی و الگوی استفاده‌شده در پژوهش.... 16
1-7-8. ویژگیهای افراد با هوش هیجانی بالا. 18
1-7-9. هوش هیجانی وجنسیت... 20
1-7-10. هوش هیجانی و اضطراب... 21
1-7-13. تاریخچه اضطراب کتابخانهای.. 29
1-7-14. راه‌های کاهش اضطراب کتابخانهای.. 31
1-7-15. هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای.. 32
1-8. مروری بر پژوهش‌های پیشین در داخل و خارج از ایران. 35
1-8-1. پژوهش‌های انجام شده در خارج کشور. 35
1-8-1-1. مطالعات حوزه هوش هیجانی.. 35
1-8-1-2. مطالعات حوزه اضطراب کتابخانهای.. 38
1-8-2. پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور. 45
1-8-2-1. مطالعات حوزه هوش هیجانی.. 45
1-8-2-2. مطالعات حوزه اضطراب کتابخانهای.. 48
1-9. تعریف متغیّرهای نظری و عملیاتی پژوهش.... 51
فصل دوّم: روش‌شناسی پژوهش
2-3. جامعه پژوهش و حجم نمونه. 53
2-3-1. روش محاسبه حجم نمونه و تعداد آن. 55
2-4. ابزارها و مراحل گردآوری اطلاعات... 56
2-4-1. پرسشنامه سیبریاشرینک... 56
2-4-2. مقیاس اضطراب کتابخانهای بوستیک... 57
2-5. روایی و پایایی ابزارهای گردآوری اطلاعات... 60
2-7. تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها61
2-7-1. آزمون فرض نرمال بودن متغیّرها61
فصل سوم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها
3-2. توصیف متغیّرهای مورد مطالعه. 64
3-2-1. تحلیل اطلاعات جمعیّتشناختی.. 64
3-2-2. اطلاعات مربوط به نوع دانشگاه و دانشکده66
3-3. پاسخ به سؤال‌های اصلی پژوهش.... 66
4-2. خلاصه یافته‌های مرتبط با سؤال‌ها و بحث پیرامون آنها95
4-4-1. پیشنهادهای کاربردی پژوهش.... 106
4-4-1-1. پیشنهادهای کاربردی برای کتابداران. 106
4-4-1-2.پیشنهادهای کاربردی برای مدیران کتابخانه‌ها107
4-4-2. پیشنهادهایی برای پژوهش‌ها و مطالعه‌های آینده108
4-5. محدودیت‌های اجرای پژوهش.... 109
منابع انگلیسی.. 114
فهرست تصاویر وجداول
جدول 1-1. سیر تحول مفهوم هوش هیجانی، برگرفته از مبانی نظری پژوهش... 12
تصویر 1-1. الگوی چهار مرحله‌ای تقویت سواد هیجانی شرایور. 15
جدول 1-2. ویژگی افراد با هوش هیجانی باالا. 19
جدول2-2. توزیع فراوانی و فراوانی نسبی آزمودنی‌ها بر حسب جنسیت، دانشگاه و دانشکده(N=655) 55
جدول 2-3. ضرایب آلفای کرونباخ برای متغیّرهای پژوهش... 61
جدول 3-1. متغیّرهای مستقل و وابسته پژوهش به تفکیک... 64
جدول 3-2. توزیع فراوانی و فراوانی نسبی دانشجویان بر حسب جنسیت، دانشگاه و دانشکده65
جدول 3-3. تصویری کلی از پاسخهای آزمودنی‌ها به گویههای مربوط به اضطراب کتابخانهای.. 68
جدول 3-4. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب کتابخانهای دانشجویان به تفکیک دو دانشگاه69
جدول 3-6. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب کتابخانهای دانشجویان درمؤلّفه‌های مختلف... 70
جدول3-7. تی مستقل برای سنجش تفاوت مؤلّفههای اضطراب کتابخانهای دانشجویان دختر و پسر. 71
جدول 3-9. میانگین نمره‌های دریافتی اضطراب کتابخانهای و مؤلّفههای آن به تفکیک دو دانشگاه72
جدول 3-10. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی مؤلّفه فقدان مهارت‌های کتابخانهای به تفکیک دو دانشگاه73
جدول3-15. میانگین وزنی برای سنجش تفاوت مؤلّفههای اضطراب کتابخانهای دانشجویان در هر دو دانشگاه77
جدول 3-16. تصویری کلی از پاسخهای آزمودنی‌ها به گویههای مربوط به هوش هیجانی.. 78
جدول3-17. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی دانشجویان به تفکیک دو دانشگاه79
جدول3-18. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی در مؤلّفههای مختلفدر دانشجویان. 80
جدول3-19. تی مستقل برای سنجش تفاوت مؤلّفههای هوش هیجانی دانشجویان دختر و پسر. 81
جدول 3-20. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی مؤلّفههای خودآگاهی و خودمدیریتی به تفکیک جنسیت... 82
جدول3-21. میانگین نمره‌های دریافتی هوش هیجانی و مؤلّفههای آن به تفکیک دو دانشگاه82
جدول 3-22. میانگین رتبه نمره‌های دریافتی مؤلّفههای خودانگیزی به تفکیک دو دانشگاه83
جدول3-27. میانگین وزنی برای سنجش تفاوت مؤلّفههای هوش هیجانیدانشجویان. 85
جدول 3-33. خلاصه مشخصه‌های آماری رگرسیون تأثیر مؤلّفههای اضطراب کتابخانهای بر هوش هیجانی دانشجویان. 93
- بیان مسأله
1-1. مقدمه
کتابخانه نهادی اجتماعی است که در آن افراد به دنبال راهی برای برطرف کردن نیازهای اطلاعاتی خویش هستند. این نهاد، نقش مهمی در شناسایی نیازهای اطلاعاتی (اعم از نیازهای بالقوه و بالفعل)، فراهم‌آوری، بازیابی و دسترس‌پذیر ساختن محتوای منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران بر عهده دارد. برای ایفای چنین نقشی علاوه بر وظایف معمول هر کتابخانه شامل فراهم‌آوری، سازمان‌دهی و دسترس‌پذیری منابع اطلاعاتی، بررسی موانع عاطفی و روان‌شناختی استفاده از کتابخانه میتواند در ارائه بهتر خدمات و استفاده هر چه مناسب‌تر کاربران از کتابخانه تأثیر داشته باشد. این امر به این دلیل حائز اهمیت است که یک کتابخانه به رغم داشتن مجموعه‌ای مناسب متشکل از انواع منابع اطلاعاتی، در صورت نداشتن محیطی آرام و بدون عوامل اضطراب‌زا، قادر نخواهد بود تا به طور شایسته کاربران خود را مورد حمایت قرار داده و خدمات مناسبی به آنها ارائه نماید. از این رو، موضوع اضطراب به عنوان یکی از عمده‌ترین موانع عاطفی و روان‌شناختی پیش روی کاربران بایستی مورد توجه قرار گیرد.تاکنون بحث اضطراب و انواع گوناگون آن مانند اضطراب رایانه‌ای[1]، اضطراب اینترنتی[2]، اضطراب اطلاعاتی[3]، اضطراب پژوهش کتابخانهای[4]، اضطراب کتابخانهای[5]، اضطراب ریاضی و آمار[6] و اضطراب پژوهش[7]موضوع پژوهش‌های متعددی بوده است(عرفان‌منش، محمدی، دیده‌گاه، 1391). در این میان، اضطراب کتابخانهای به عنوان یکی از مهمترین و شایع‌ترین اضطراب‌ها در محیط‌های علمی محسوب میشود (Bostick,1992) .
ایده اضطراب کتابخانهای از سال 1972 مطرح بوده است (خدیوی، عابدی، شعبانی، 1385). از اولین پژوهش‌های انجام شده در زمینه اضطراب کتابخانهای پژوهشی بود که توسط ملون(Mellon, 1986)انجام گرفت؛ در این پژوهش برای اولین بار "نظریه اضطراب کتابخانهای[8]" مطرح شد. سپس بوستیک در سال 1992 مقیاس سنجش اضطراب کتابخانهای را تعیین نمود و آن را به عنوان ابزاری برای پژوهش‌های خود در این زمینه مورد استفاده قرار داد. از آن پس، پژوهش‌های بسیاری برای کاهش میزان اضطراب کتابخانهای انجام گرفته است.
در میان پژوهش‌های انجام شده طی سال‌های اخیر، جای خالی پژوهشی که به هوش هیجانی به عنوان عاملی تأثیرگذار بر سطح اضطراب کتابخانهای بپردازد، مشهود است. از آنجا که از یک سو هوش هیجانی و مؤلّفههای آن به ویژگیهای روان‌شناختی افراد توجه نموده و سعیدرتشریحوتفسیرجایگاههیجاناتوعواطفدرتوانمندی‌هایانسانیدارد و از سویی دیگر اضطراب کتابخانهای نیز به عنوان مانعی روان‌شناختی در جهت دستیابی به چنین توانمندی و قابلیتی محسوب میشود، می‌توان وجود رابطه بین این دو مقوله را محتمل دانست. شناخت ویژگیهای گوناگون روان‌شناختی افراد و اهتمام ورزیدن نسبت به شناخت آنها، بستری را مهیا می‌سازد تا درگام نخست اشخاص بر اساس آن قادر شوند چه در قالب فعالیت‌های فردی و چه در قالب فعالیت‌های جمعی، توانمندی‌ها و ضعف‌های خویش را شناسایی نمایند. این افراد در گام بعد قادر خواهند شد از توانمندی‌ها و ضعف‌های شناخته شده خود، برای برقراری ارتباط مؤثر و تعامل هدفمند با دیگر افراد جامعه استفاده کنند. در این راستا، هوش هیجانی به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در ارتباط با کسب آگاهی نسبت به روابط بین فردی که توانایی شناخت و تمایز عواطف و انگیزه‌های افراد را بوجود می‌آورد، میتواند نقشی اساسی ایفا نماید (سلطانی‌فر، 1386). با توجه به این نکته که هوش هیجانی ماهیتی اکتسابی دارد(Fletcher, Leadbetter, Curran, OSullivan, 2009)،به نظر می‌رسد پرداختن به این مفهوم زمینه‌ساز کاهش برخی مشکلات ارتباطی کاربران در کتابخانه‌ها باشد.
1-2. تعریف مسأله
ظهور فن‌آوری‌های جدید تأثیری جدی در همه محیط‌ها به خصوص در کتابخانه‌ها داشته و امروزه کاربرد آنها در تمام بخش‌های کتابخانه به صورت امری رایج مشاهده میشود. در این راستا کتابخانه‌های دانشگاهی هم از این امر مستثنی نبوده و برای اجرای صحیح برنامه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه، از فن‌آوری‌های جدید بهره برده‌اند. استفاده از فن‌آوری‌ها در بخش‌هایی از کتابخانه که به طور مستقیم با کاربر در ارتباط است، باعث بروز مشکلاتی برای کاربران یا همان دانشجویان شده‌است. دانشجویان باید بتوانند خود را با شیوه‌ها و ابزارهای جدید فن‌آوری اطلاعات سازگار کنند. از آنجایی‌که بسیاری از دانشجویان آشنایی کاملی نسبت به این شیوه‌ها و ابزارهای جدید ندارند و نسبت به کمک‌هایی که کتابداران در دستیابی به اطلاعات قادر به ارائه آن می‌باشند آگاه نیستند، استفاده از کتابخانه برای این دسته از دانشجویان به تجربه‌ای نا‌خوشایند و همراه با اضطراب تبدیل میشود (حریری، نعمتی‌لفمجانی، 1388). این عوامل و بسیاری از مسائل دیگر مانند ویژگیهای محیطی کتابخانه، برخورد نامناسب کتابداران و موارد دیگر میتواند اثرات روان‌شناختی پیچیده‌ای بر کاربران کتابخانه‌های دانشگاهی داشته باشد و کمیّت و کیفیّت استفاده از کتابخانه را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از این تأثیرات روان‌شناختی موضوع اضطراب است که در علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی با عنوان اضطراب کتابخانهای از آن یاد میشود (عرفان‌منش، بصیریان‌جهرمی، 1390). طبق گفته ملون(Mellon, 1986)،"اضطراب کتابخانهای احساسی عمومی ناشی از تنش و ترس است که در هنگام استفاده واقعی افراد از کتابخانه و یا زمانی که قصد استفاده از کتابخانه را دارند، تجربه میشود".
برخی پژوهش‌ها، ازجمله پژوهش عرفان‌منش و دیده‌گاه (1390) نشان داده است که استفاده نکردن بسیاری از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف از کتابخانه به دلیل اضطراب ناشی از ورود به محیط کتابخانه میباشد که باعث کاهش قابلیت و توانایی افراد شده و با به خطر انداختن سلامتی آنان، مانع کسب موفقیت میشود. استفاده دانشجویان از کتابخانه‌های دانشگاهی در‌صورتی کارآمدی لازم را خواهد داشت که علاوه بر برخورداری از شرایط و امکانات مناسب در کتابخانه، آرامش و امنیت ذهنی و روانی دانشجویان در استفاده از کتابخانه نیز در بیشترین حد ممکن تأمین شده باشد. پس، از آنجا که هوش هیجانی و مؤلّفههای آن به بررسی آرامش و امنیت ذهنی و روانی افراد می‌پردازد، می‌توان انتظار داشت در رفع مشکل اضطراب کتابخانهای مؤثر باشد. چرا که "هوش هیجانی" یعنی "توانایی‌هایی مانند این که فرد بتواند انگیزه خود را حفظ نماید و در‌مقابل ناملایمات پایداری کند، حالات روحی خود را تنظیم کند و نگذارد پریشانی خاطر، قدرت تفکر او را خدشه‌دار سازد" (مرادی، 1389). هوشهیجانیباعثارتباطبهینهبادیگران،کنترلخود، تطابقوانگیزهبرایزندگیمی‌شودومهارت‌هایدرون‌فردی، بین‌فردی،سازش‌پذیری ومدیریتاسترس راافزایشمی‌دهدومی‌تواندسطحکارآییافرادرادر زمینهتحصیلیوتخصصیافزایشدهد (ظهیرالدین، دیباج‌نیا، قیدر، 1389).
از آنجایی که افراد دارای هوش هیجانی بالا توانایی بیشتری در حل مسأله و همچنین انطباق‌پذیری با شرایط جدید (مانند قرارگرفتن در یک محیط جدید) دارند(Fletcher, et al, 2009)، می‌توان گفت در زمینه استفاده از منابع کتابخانهای نیز این کاربران با استرس و اضطراب کمتری ناشی از حضور در محیط کتابخانه مواجه خواهند شد. در این بین، با توجه به اینکه از میان انواع کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های دانشگاهی دارای رسالت آموزشی و پژوهشی بالاتری هستند، و مسئولیت آموزش و ارتقاء سطح توانمندی‌ها و مهارت‌های مربوط به سواد اطلاعاتی دانشجویان را نیز به عهده دارند، کاهش سطح اضطراب کتابخانهای از جمله رسالت‌های این دسته از کتابخانه‌ها محسوب میشود. بنابراین پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن مشخص کردن سطح اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و خلیج فارس به بررسی رابطه اضطراب کتابخانهای با هوش هیجانی آنها پرداخته و رابطه مؤلّفههای هوش هیجانی را بر سطح اضطراب کتابخانهای بررسی نماید. نتایج این پژوهش خواهد توانست ضمن پرداختن به چالش‌های مطرح در بین افراد مشغول به تحصیل در زمان استفاده از کتابخانه، راه‌حل‌هایی در این زمینه پیشنهاد دهد.
1-3. ضرورت اجرای پژوهش
هر ساله کتابخانه‌های دانشگاهی سهم قابل توجّهی از بودجه دانشگاه را صرف خرید منابع کتابخانهای مانند کتاب‌ها، نشریات چاپی و الکترونیکی و پایگاه‌های اطلاعاتی می‌کنند. صرف چنین بودجه‌ای با هدف استفاده بهینه و کارآمد جامعه دانشگاهی به خصوص دانشجویان از این منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی انجام می‌گیرد. در این راستا هر عاملی که مانعی در استفاده بهینه و کارآمد از کتابخانه ایجاد کند، باید مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته و در جهت برطرف کردن آن راه‌کارهایی ارائه شود. با کمک این گونه راه‌کارها می‌توان سطح استفاده از منابع اطلاعاتی خریداری شده را افزایش داد، کیفیّت و کمیّت استفاده از منابع اطلاعاتی را بالابرد و ارزش افزوده منابع کتابخانه را بهبود بخشید. همچنین بدین طریق می‌توان با ارتقاء سطح دانش و عملکرد پژوهشی دانشجویان و دیگر کاربران کتابخانه‌های دانشگاه، جایگاه دانشگاه را ارتقاء داد؛ چرا که اگر دانشجویان بیشتر به استفاده از کتابخانه و منابع اطلاعاتی ترغیب شوند، باعث گسترش فعالیت‌های علمی و پژوهشی در آن دانشگاه شده و جایگاه علمی دانشگاه بهبود می‌یابد.
به طور کلی، با انجام این پژوهش می‌توان در راستای تحقق موارد زیر گام‌های اساسی برداشت:
1- با بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس می‌توان عوامل مؤثر در ایجاد اضطراب در محیط کتابخانه‌های مرکزی این دو دانشگاه را شناسایی کرده و برای برطرف نمودن آنها برنامه‌ریزی کرد؛
2- از نتایج این پژوهش می‌توان در برقراری ارتباطی مؤثر میان کتابداران و استفاده‌کنندگان از کتابخانه بهره برد؛
3- با استفاده از هوش هیجانی و مؤلّفههای آن، می‌توان راه‌کارهایی جهت کاهش اضطراب کتابخانهای ارائه داد و از این طریق می‌توان کیفیّت و کمیّت استفاده از منابع اطلاعاتی را بالا برد و ارزش افزوده منابع کتابخانه را ارتقاء بخشید؛
4- نتایج این پژوهش میتواند به برنامه‌ریزان و مدیران کتابخانه‌های دانشگاهی در برقراری ارتباط مؤثرتر با دانشجویان و کمک به آنها، استفاده بهینه از منابع و فرآهم آوری محیطی مناسب‌تر منطبق با نیاز کاربران یاری رساند.
1-4. هدف اصلی پژوهش
بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکیبوشهر و دانشگاه خلیج فارس.
1-5. هدفهای فرعی پژوهش
1. تعیین میزان اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکیبوشهر و دانشگاه خلیج فارس؛
1-1. تعیین میزاناضطرابکتابخانه‌ایدر میان دانشجویان دختر و پسر هر دانشگاه؛
1-2. تعیین میزان اضطراب کتابخانهای بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس؛
1-3. تعیین میزان اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشکده‌های چهارگانه دانشگاه علوم پزشکی بوشهر؛
1-4. تعیین میزان اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشکده‌های چهارگانه دانشگاه خلیج فارس؛
2. تعیینمیزان هوش هیجانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس ؛
2-1. تعیین میزانهوش هیجانیدر میان دانشجویان دختر و پسر هر دانشگاه؛
2-2. تعیین میزان هوش هیجانی بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس؛
2-3 . تعیین میزانهوش هیجانیدانشجویان دانشکده‌های چهارگانه دانشگاه علوم پزشکی بوشهر؛
2-4. تعیین میزانهوش هیجانیدانشجویان دانشکده‌های چهارگانه دانشگاه خلیج فارس؛
3. تعیین رابطه هوش هیجانی و مؤلّفههای آن با اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس.
1-6. سؤال‌هایپژوهش
1- میزان اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس در چه سطحی قرار دارد؟
2- میزان هوش هیجانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس در چه سطحی قرار دارد؟
3. تا چه میزان بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای دانشجویان رابطه وجود دارد؟
1-7. مبانی نظری
1-7-1.مقدمه
همان‌طور که در فصل اول ذکر شد، هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس میباشد. بنابراین یکی از مقوله‌هایی که در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار می‌گیرد موضوع هوش هیجانی است که از سال 1990 بدین سو، پژوهش‌های گسترده‌ای در این زمینه صورت گرفته است. موضوع حائز اهمیت دیگر، اضطراب کتابخانهای است که از نظر تاریخی پژوهش‌های این حوزه به حدود بیست و پنج سال قبل بر می‌گردد. با این حال در طی این مدّت محدود، تعداد پژوهش‌های انجام شده در این حوزه قابل توجه میباشد. اما آنچه که در این پژوهش اهمیت دارد بررسی رابطه هوش هیجانی و اضطراب کتابخانهای است که در اینجا تلاش شده این مفاهیم به طور گسترده مورد بررسی قرار گیرند.
1-7-2.هوش[9]
تعریف‌های زیادی از هوش ارائه شده است؛ یکی از آنها که اتفاق نظری روی این تعریف وجود دارد، هوش را به عنوان توانایی سازگاری با محیط و یادگیری از تجربیات زندگی روزانه می‌داند (طباطبائی، توسلی نائینی، 1388). در واقع هوش مهارتی برای حل مسئله میباشد (همان، 1388). هوش، از جنبه‌های مهم در سازگاری افراد با محیط و از عوامل مهم تفاوت‌های فردی به شمار می‌آید. هنگامی مفهوم هوش از مطالعات دانشگاهی به سطح جامعه و روابط بین فردی وارد شد، مفاهیمی مانند"هوش اجتماعی[10]"، "هوش بین فردی[11]" و "هوش هیجانی[12]" ذهن پژوهشگران را درگیر کرد (رنجبردار، 1389).
[1]Computer Anxiety
[2]Internet Anxiety
[3]Information Anxiety
[4]Library Research Anxiety
[5]Library Anxiety
[6]Statistics & Mathematics Anxiety
[7]Research Anxiety
[8]Theory of Library Anxiety
[9] Intelligence
[10]Social Intelligence
[11]Interpersonal Intelligence
[12]Emotional Quotient (EQ)- Emotional Intelligence (EI)
بررسی علل و زمینه های گرایش به تشیع در دوران آغازین صفویWORD
چکیده
پس از سقوط دولت ساسانی و تغییر دین مردم ایران از زرتشتی به اسلام ، نگرش‌های مختلفی از سوی مردم کشور مغلوب نسبت به مذاهب و گرایش‌های مختلف موجود در این دین پدیدار گردید. در مجموع مذهب تشیع با توجه به دید بازترنسبت به جامعه ، قبول نمودن بسیاری از آداب و سنن باستانی جامعه ایرانی و شباهت داشتن بسیاری از عقاید موجود در این مذهب با دین زرتشت از اقبال بیشتری برخوردار شده و بدین ترتیب به مرور قسمت بزرگی از جامعه ایرانی را دربر گرفت.
در اوایل قرن دهم هجری قمری خاندان صفوی با تکیه بر این مذهب اقدام به تشکیل اولین دولت ملی در ایران نموده و به تقابل با دو حکومت سنی مذهب در دوسوی خود ( عثمانی و ازبک ) پرداختند. صفویان از آنجا که خود را فرستاده از طرف خداوند می دانستند برای رسیدن به مقصود خودتلاش کردند. گروهی از علما نیز که با به وجود آمدن این دولت بارقه امیدی برای رسیدن به مقصود و تثبیت موقعیت شیعه در ایران مشروعیتی که حکومت تنها به برکت آن می توانست پابرجا باشد ، به یاری این حکومت پرداختند ، صفویان نیز تنها براساس برداشت خود از دین و مذهب عمل نمودند. آنان با بهره گرفتن از تجربیات فراوانی که توسط نهضت‌های شیعی قبل فراهم گردیده بود توانستند به راحتی به اهداف خود دست یابند.
این دولت در راستای مقابله با دشمنان داخلی و خارجی خود و ایجاد انسجام در میان ایرانیان از تشیع به عنوان یکی از عوامل تقویت کننده ملیت ایرانی بهره برد ، تشیعی که به اعتقاد بسیاری مختص حکومت صفوی بود که با آمیزه‌های واقعی شیعیان نیز در تضاد بوده است. این عمل در مناطقی از کشور شکاف‌های نسبتا خطرناکی ناشی از ترکیب مذهب و قومیت در جامعه‌ای که با هم در تضاد شدید بودند در پی داشت.
کلید واژه :
تشیع ، تسنن ، ملت ، ایران ، مشروعیت ، حکومت ، صفویان ، شاه اسماعیل اول ، شاه طهماسب اول هویت ملی ، علما.
فهرست
.. بیان مساله :.
فصل دوم : معرفی و نقد منابع و مآخذ.
فصل دوم : سیر گرایش به تشیع قبل از دوران صفوی..
فصل اول : تاریخچه پیدایش شیعه..
1 ) آراء مورخین در پیدایش تشیع..
فصل دوم : تعامل تشیع و مذاهب دیگر.
1 ) وحدت گرایی اسلامی در اندیشه شیعه..
3 ) شیعه اسماعیلیه و انشعابات آن :.
فصل سوم: تشیع تا پایان دوران آغازین صفوی..
فصل اول : مذهب در دوره تیموریان..
1. نگاهی به اوضاع شیعه در ایران قبل از صفویه :.
فصل دوم : پادشاهان دوره آغازین صفوی..
1 ) شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه :.
3 ) نقش پادشاهان صفوی در گسترش گرایش مردم به مذهب شیعه :
فصل سوم : علمای دوره آغازین صفوی..
2 ) تلاش برای ترجمه متون دینی به فارسی :.
3) کنش ها و واکنش های مردمی....
فصل چهارم : نگاهی به نتایج نهضت های مذهبی شیعه در دوره آغازین صفوی
بخش اول : بیان مفاهیم
فصل اول : مقدمه
بیان مساله :
در یک بررسی اجمالی از دین اسلام می توان به این نکته به صورت بسیار جدی اشاره کرد که نوع برداشت‌های افراد در این دین در بسیاری از وجوه با هم تفاوت و حتی متعارض میباشد. یکی از مهمترین کانون‌های تعارض در بین پیروان این دین ، نوع نگاه به رابطه بین حکومت و سیاست میباشد. گروهی از این افراد معتقدند که دین تنها باید به خود محدود بوده و با سیاست هیچ ارتباطی نداشته باشد. چون هر پرچمی که قبل از حکومت امام زمان ( عج ) برافراشته گردد محکوم به شکست است[1]. برخلاف این نظر گروهی دیگر از مسلمانان بر این اعتقادند که دین بدون سیاست هیچ گونه ارزشی نداشته و سیاست نیز بدون دین راه بجایی نخواهد داشت.[2]
هر حکومتی در هنگام تشکیل به دنبال نوعی از مشروعیت می‌گردد که فلسفه وجودی حضور خود را درمنطقه توجیه نماید. پس از رسیدن به این مقصود در جهت حفاظت از خود در مقابل دشمنان داخلی و خارجی ایده و اندیشه‌ای را طلب کرده که با بسط آن آینده خود را بیمه نموده و با طیب خاطر به فعالیت خود ادامه دهد.
این چنین حکومتی بایستی از چنان زیرساخت‌هایی برخوردار باشد که تا مدت‌ها به فعالیت خود ادامه دهد ( مانند مشروعیت مردمی ، وحدت در هیات حاکمه و ... ). شناخت چنین زیر ساخت‌هایی و چگونگی رسیدن به آن توسط یک حکومت امری است که مورد توجه تمام حکومت‌های بعد قرار گرفته تا از آن در جهت نیل به اهداف خود استفاده نمایند. مذهب تشیع نیز به عنوان یک زیر ساخت در پابرجا نگهداشتن حکومت صفویان عمل کرده است. صفویان با روشهای مختلف مردم را به این مذهب دعوت کرده و از این طریق فلسفه وجودی خود را مهیا نموده‌اند. از سوی دیگر به علت وجود دو دشمن قدرتمند در دوسوی کشور- عثمانی و ازبک - لزوم استفاده از قدرتی عظیم در داخل بر آنها روشن گردید که با ترکیب مذهب تشیع و تعصب ایرانی سعی در نیل به این مقصود داشتند که موفق بودن یا نبودن آنان در این تصمیم امری است که در این تحقیق سعی می شود به آن پاسخی مناسب داده شود.
بر اساس نگرشی دیگر به نظر می‌رسد که تا قبل از تشکیل چنین حکومتی شیعیان نسبت به عناصر غیر ایرانی و سنی نگرش منفی نشان می‌دادند که حاضر به پذیرش همچنین دولتی شده و با خون خود در موارد مختلف از آن حفاظت نمودند. این فرضیه نیز بایستی با کنکاش فراوان مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در پایان تحقیق به آن پاسخ جامعی داده شود.
بدون شک در تشکیل هر حکومت عوامل و بسترهایی بوده است که یکی از این عوامل در تشکیل حکومت صفوی را می توان نهضت‌های شیعی زمان تیموریان و قبل از آن دانست ، این مفروض در قسمت‌هایی از تحقیق به عنوان زمینه‌های تشکیل حکومت صفوی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اهداف تحقیق :
ـ شناسایی وضعیت مذاهب و نهضت‌های مذهبی قبل از دوران صفویه و پس از تشکیل آن.
ـ شناسایی نقش مذهب شیعه در شکل گیری حکومت صفوی.
ـ بدست آوردن رابطه مذهب و هویت ملی در آن عصر.
سؤالات تحقیق :
اگر قبول نمائیم که غالب جغرافیای ارضی و انسانی جامعه ایرانی در قبل از روی کار آمدن حکومت صفویه با گرایش اهل سنت شکل گرفتهاست، (با این پیش فرض) سوال اصلی این پژوهش چنین میباشد
چگونه در زمان صفویه ایرانیان به تشیع گرایش یافتند ؟
سؤالات فرعی تحقیق عبارتند از :
1 . تشیع در دوران آغازین صفوی چه نقشی را در هویت ملی بر عهده داشت ؟
2 . عکس العمل مردم ایران به حاکمیت طولانی عناصر غیر ایرانی و سنی ؟
3 . چه جنبش هایی زمینه استقرار دولت شیعی در ایران را فراهم کرد ؟
فرضیات تحقیق :
فرضیه اصلی تحقیق :
بسترهای پیدایش و گسترش تشیع در زمان قبل از صفویان با وامداری تسنن نسبت به تصوف شیعی افزایش یافت که با آمدن صفویان زمینه‌های بروز آزادانه آن شکل گرفت ، هرچند که عوامل فرعی دیگری چون تصوف شاه اسماعیل نیز در این میان نقش داشته است.
فرضیات فرعی :
1 . نقش تشیع در ایران دوره آغازین صفوی بمثابه هویت ملی.
2 . واکنش ایران به حاکمیت طولانی عناصر غیر ایرانی و سنی.
3 . جنبش‌های مردمی شیعه در ایران زمینه استقرار دولت شیعی در ایران را فراهم کرد.
فصل دوم : معرفی و نقد منابع و مآخذ
منابع ایرانی :
عالم آرای صفوی :
کتابی که با عنوان عالم آرای صفوی نگارش گردیده دارای عنوان و نویسنده مشخصی نمی باشد زیرا در نسخه‌های مختلف این کتاب با نام های مختلفی چون عالم آرا ، عالم آرای صفویه و عالم آرای شاه اسماعیل ضبط شده و مصحح کتاب ، بنابر استدلالاتی ـ نه چندان استوار و روشن ـ از جمله ضبط قدیمیترین نسخه آن را به این نام منتشر کرده و درنتیجه به همین نام شهرت یافته است.
دراین کتاب هرچند اشاراتی درباره سلسله نسب شاه اسماعیل از شیخ صفی ، خوانین ترکستان سلاطین تیموری و عثمانی آمده ، لیکن قسمت اعظم آن درباره روی کارآمدن شاه اسماعیل و شرح دلاوری‌ها و فتوحات اوست ، اما نه به صورت دقیق تاریخی بلکه بیشتر به شیوه داستانسرایی و قصه گویی با عبارات عامیانه و مطالبی کم و بیش مغلوط و ناشی از اشتباه در مسائل تاریخی. به نظر می‌رسد که این کتاب نسخه نقالی بوده و براساس تاریخ خاندان شیخ صفی که به حدس درست مصحح کتاب یکی از عوام شیعه با شاخ و برگ‌های فراوان و لاف و گزاف‌های یک ارادتمند معتقد و دوستدار ولی کم اطلاع و کم سواد آن را فراهم آورده و این احتمال وجود دارد که کتاب به قصد نقالی و قصه گویی در قهوه خانه تهیه شده باشد. از نام مؤلف و نویسنده نسخه اطلاعی در دست نیست ، لیکن مشخص می باشد که کتاب در سال 1086 ـ سال دهم سلطنت شاه سلیمان و در آغاز پنجاه سال پایانی سلسله صفویه ـ تالیف شده است.
احسن التواریخ :
احسن التواریخ تالیف حسن بیگ روملو ، ظاهرا کتابی در تاریخ عمومی در دوازده جلد بوده ، لیکن با آنکه مؤلف خود به مجلدات قبل اشاره کرده ، تاکنون جز دو جلد واپسین یعنی جلد های یازدهم و دوازدهم ، در هیچ یک از کتابخانه‌های موجود در داخل و خارج از کشور ، نشانی از ده جلد دیگر به دست نیامده است.
جلدهای موجود تاریخ ارزنده‌ای بر اساس وقایع سال به سال حوادث تاریخی ایران و کشورهای هند و عثمانی ، همراه با شرح حال دانشمندان ، بزرگان ، شاعران ، وزیران و سال وفات ایشان می باشد. جلد یازدهم از سال 807 یعنی آغاز سلطنت شاهرخ پسر تیمور ، آغاز شده و تا طلوع دولت قراقویونلو وآق قویونلو و ذکر پادشاهان این دو سلسله ترکمان ادامه دارد. جلد بعد از آغاز روی کار آمدن صفویه و با ذکر پادشاهی سلاطین اولیه تا آغاز سلطنت شاه محمد خدابنده ادامه دارد. به نظر می‌رسد که مؤلف
[1] جعفریان ، رسول ، صفویه در عرصه دین فرهنگ و سیاست ، جلد 1 ، قم : پژوهشکده حوزه و دانشگاه ، 1379 ، ص 178.
[2] امام خمینی ، ولایت فقیه ، تهران : امیر ، بی تا ، ص ص 18 ـ 9.
بررسی و آسیب شناسی نظام تصمیم گیری در بین مدیران سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی و رابطه آن با سطح نوآوری سازمانی
چکیده
مطالعة حاضر تحت عنوان «بررسی و آسیب شناسی نظام تصمیم گیری در بین مدیران سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی و رابطة آن با سطح نوآوری سازمانی» بر روی 140 نفر از مدیران ارشد ومیانی سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی که به صورت نمونة در دسترس انتخاب شده اند، به روش توصیفی(از نوع پیمایشی)و با استفاده از پرسشنامة «سبک های تصمیم گیری» بروس و اسکات و پرسشنامة «نوآورانه بودن سازمان» مقیمی اجرا گردیده است؛ نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه های تحقیق بر اساس آزمونهای تحلیل رگرسیون چند گانه، باینومیال و فریدمن به شرح زیر می باشد:
فرضیة اصلی: از بین سبک های مختلف تصمیم گیری(عقلایی، وابستگی، مشارکتی، شهودی، اجتنابی و آنی) فقط بین سبک تصمیم گیری مشارکتی با نوآوری سازمانی رابطة معنی دار آماری به دست آمده است(p< 0/01).
فرضیة 1. براساس آزمون باینومیال، می توان با اطمینان 99/0 ادعا کرد، سبک تصمیم گیری غالب مدیران در سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی آنی نمی باشد(84 % درصد مخالف).
فرضیة 2. براساس آزمون باینومیال، می توان با اطمینان 99/0 ادعا کرد، سبک تصمیم گیری غالب مدیران در سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی اجتنابی نمی باشد(62 % درصد مخالف).
فرضیة 3. براساس آزمون باینومیال، می توان با اطمینان 99/0 ادعا کرد، سبک تصمیم گیری غالب مدیران در سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی عقلایی می باشد(99 % درصد موافق).
فرضیة 4. براساس آزمون باینومیال، می توان با اطمینان 99/0 ادعا کرد، سبک تصمیم گیری غالب مدیران در سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی شهودی می باشد(64 % درصد موافق).
فرضیة 5. براساس آزمون باینومیال، می توان با اطمینان 99/0 ادعا کرد، سبک تصمیم گیری غالب مدیران در سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی وابستگی می باشد(91 % درصد موافق).
فرضیة 6. براساس آزمون باینومیال، می توان با اطمینان 99/0 ادعا کرد، سبک تصمیم گیری غالب مدیران در سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی مشارکتی می باشد(83 % درصد موافق).
سؤال جانبی: براساس آزمون فریدمن، اولویت بندی سبک های غالب تصمیم گیری در بین مدیران سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی به ترتیب عقلایی، وابستگی، مشارکتی، شهودی، اجتنابی و آنی می باشد.
فهرست مطالب
|
|||||
چکیدة فارسی
فصل اول: کلیات و طرح تحقیق......................................................................................1
مقدمه ....................................................................................................................2
1-1 بیان مسأله. 3
1-3 اهداف تحقیق. 7
1-5 متغیرهای تحقیقو تعاریف مفهومی و عملیاتی آنها. 8
2-1 تصمیم گیری.. 16
2-1-1 اهمیت تصمیم گیری.. 16
2-1-3 فرآیند تصمیم گیری.. 20
2-1-4 مفاهیم تصمیم گیری.. 22
2-1-5 ویژگی های یک تصمیم خوب.. 23
2-1-6 عوامل مؤثر در تصمیم گیری مدیران. 24
2-1-7 تصمیم های عادی پیش پا افتاده24
2-1-8 تصمیم های غیر عادی......................................................................................26
2-1-9 شرایط تصمیم گیری مدیران...............................................................................28
2-1-11 استفاده از مدل در تصمیم گیری و انواع مدل ها.. 39
2-1-12 سبک های تصمیم گیری 43
2-1-13 کیفیت و پذیرش تصمیم. 46
2-2 خلاقیت و نوآوری..............................................................................................49
2-2-1 اهمیت خلاقیت و نوآوری.. 49
2-2-2 نقش و اهمیت خلاقیت و نوآوری از جنبة کلی و عمومی............................................50
2-2-3 نقش و اهمیت خلاقیت و نوآوری از جنبة فردی......................................................51
2-2-4 نقش و اهمیت خلاقیت و نوآوری از جنبة سازمانی.................................................. 51
2-2-7 مراحل تفکرخلاق...........................................................................................55
2-2-9 خلاقیت پایدار در حل مسائل سازمانی...................................................................58
2-2-10 نقش مدیریت در پرورش خلاقیت و نوآوری در سازمان ...........................................59
2-2-11 تکنیک های تقویت خلاقیت و نوآوری در سازمان...................................................60
2-2-12 فرآیند یک نوآوری موفقیت آمیز........................................................................64
2-2-14 ویژگی های فرآیند نوآوری...............................................................................66
2-2-14 انواع نوآوری................................................................................................67
2-2-15 مؤلفه های خلاقیت........................................................................................68
2-2-16 اجزا و عناصر خلاقیت....................................................................................70
2-2-17 خلاقیت استعدادی قابل پرورش.........................................................................72
2-2-18 انواع خلاقیت...............................................................................................74
2-2-19 سطوح خلاقیت.............................................................................................75
2-2-20 نظریه های خلاقیت........................................................................................77
2-2-21 رویکرد چند وجهی در خلاقیت........................................................................86
2-2-23 ویژگی های سازمان خلاق و نوآور.....................................................................89
2-2-26 عامل سن در خلاقیت.. 102
2-2-27 عامل جنسیت در خلاقیت.. 103
2-2-28 عامل تحصیلات در خلاقیت.. 104
2-3 پیشینة تحقیق..................................................................................................105
2-3-1 تحقیقات انجام شده در خارج ازکشور. 105
2-3-2 تحقیقات صورت گرفته در داخل کشور. 107
مقدمه..................................................................................................................123
3-1 روش تحقیق. 123
3-2 جامعة آماری، نمونه و روش نمونه گیری(حجم نمونه)124
3-3-1 سبک های تصمیم گیری.................................................................................124
3-3-2 نوآوری سازمانی ..........................................................................................125
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های آماری.. 126
4-1بخش اول: آزمون فرض آماری در راستای فرضیه های تحقیق. 127
4-1-1 آزمون فرضیة اصلی.......................................................................................127
4-1-2 آزمون فرضیة 1:...........................................................................................132
4-1-3 آزمون فرضیة 2:...........................................................................................134
4-1-4 آزمون فرضیة 3:...........................................................................................136
4-1-5 آزمون فرضیة4:............................................................................................138
4-1-6 آزمون فرضیة5:............................................................................................140
4-1-7 آزمون فرضیة 6:...........................................................................................142
4-2 بخش دوم: یافتة جانبی.. 144
4-2-1 سؤال جانبی ...............................................................................................144
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 145
5-1 نتیجه گیری 146
5-1-1 فرضیة اصلی تحقیق.......................................................................................146
5-1-2 فرضیه های فرعی.........................................................................................146
5-1-3 سؤال جانبی ...............................................................................................149
5-3-1 پیشنهاد مبتنی بر فضیة اصلی............................................................................149
5-3-2 پیشنهادهای مبتنی بر نتایج بدست آمده از فرضیه های فرعی و سؤال جانبی....................150
5-4 مدل پیشنهادی برای تحقیقات بعدی.......................................................................155
5-5 پیشنهاد هایی برای تحقیقات بعدی........................................................................155
الف: پرسشنامة تحقیق ............................................................................................166
ب: خروجی های spss مربوط به تحلیل ها...................................................................170
ج: نمودارها.........................................................................................................175
د: پایایی ابزار اندازه گیری........................................................................................181
فهرست جدول ها
|
|||||
جدول(2-1) مقایسه ساختارهای مکانیکی و ارگانیکی....................................................90
جدول(2-2) خلاصه مطالعات انجام شده در خارج از کشور...........................................117
جدول(2-3) خلاصه مطالعات انجام شده در داخل کشور...............................................119
جدول(3-1) مقادیر آلفای کرانباخ به دست آمده از سبکهای تصمیم گیری.........................125
جدول(4-1) تحلیل واریانس مدل رگرسیونی متغیرهای مستقل با متغیر وابسته نوآوری سازمانی128
جدول(4-2) ضرایب تفکیکی همبستگی پارامتر فرضیة تحقیق.........................................129
جدول(4-3) آزمون دو جمله ای برای تعیین نظام غالب تصمیم گیری(آنی)........................ 132
جدول(4-4) آزمون دو جمله ای برای تعیین نظام غالب تصمیم گیری(اجتنابی)................... 134
جدول(4-5) آزمون دو جمله ای برای تعیین نظام غالب تصمیم گیری(عقلایی)....................136
جدول(4-6) آزمون دو جمله ای برای تعیین نظام غالب تصمیم گیری(شهودی)................... 138
جدول(4-7) آزمون دو جمله ای برای تعیین نظام غالب تصمیم گیری(وابستگی)..................140
جدول(4-8) آزمون دو جمله ای برای تعیین نظام غالب تصمیم گیری(مشارکتی)..................142
جدول(4-9) نتایج آزمون فریدمن در خصوص مهمترین سبک های تصمیم گیری................ 144
فهرست نمودار ها
|
|||||
نمودار(2-1) مراحل مختلف فرآیند تصمیم‌گیری............................................................21
نمودار(2-2) عوامل مؤثر در تصمیم گیری ...................................................................26
نمودار(2-3) سطوح مدیریت و میزان نسبی تصمیم‌های عادی و غیر عادی.............................27
نمودار(2-4) تصمیم گیری با برنامه و بدون برنامه در سطوح مدیریت...................................34
نمودار(4-1) دیاگرام ضرایب تفکیکی همبستگی سبک های تصمیم گیری با نوآوری سازمانی.....130
نمودار(4-2) ماتریس همبستگی سبک های تصمیم گیری با نوآوری...................................131
نمودار(4-3) میله ای خطای میانگین موافقین و مخالفین با سبک تصمیم گیری آنی..................133
نمودار(4-4) میله ای خطای میانگین موافقین و مخالفین با سبک تصمیم گیری اجتنابی.............135
نمودار(4-5) میله ای خطای میانگین موافقین و مخالفین با سبک تصمیم گیری عقلایی.............137
نمودار(4-6) میله ای خطای میانگین موافقین و مخالفین با سبک تصمیم‌گیری شهودی.............139
نمودار(4-7) میله ای خطای میانگین موافقین و مخالفین با سبک تصمیم‌گیری وابستگی............141
نمودار(4-8) میله ای خطای میانگین موافقین و مخالفین با سبک تصمیم‌گیری مشارکتی............143
نمودار(5-1) مدل دیاگرام ضرایب تفکیکی همبستگی سبکهای تصمیم گیری با نوآوری سازمانی 155
فهرست شکل ها
|
|||||
شکل(2-1) فرآیند یک نوآوری موفقیت آمیز................................................................57
شکل(2-2) فرآیند نوآوری.....................................................................................66
شکل(2-4) عوامل اساسی خلاقیت...........................................................................72
شکل(2-5) ارتباط عوامل شخصی، شناختی و اجتماعی در الگوی تعامل رفتار خلاق...............88
شکل(2-6) خصوصیات سازمانهای خلاق..................................................................96
فصل اول
کلیات و طرح تحقیق
مقدمه
امروزهباپیچیدگی وتخصصی شدنرقابت،نوآوریبهعنوانیکی ازمزیتهایاصلی برایحیات سازمانها محسوبمیشود.همةسازمانهابرایبقا و ماندننیازمند ایدههاینووبدیعهستند. ایدههاینو وبدیعهمچونروحیدرکالبد سازماندمیدهمیشودوآنراازنیستیوفنانجاتمیدهد.نوآورینه تنهاسازمانهاراقادرمی سازدنسبتبهرقبامزیت رقابتیبهدستآورند،بلکهابزارسودمندیرابرای ارتقایعملکرد سازمانیارائهمیکند. دانش تصمیم گیری بهعنوانمنبععمده براینوآوریو بهرهوری سازمانیازاهمیتفوقالعادهایبرخورداراست. هدفعمده دانش تصمیم گیری در قالب تنوع در سطوح تصمیم گیری،ایجادوسازماندهیمحیطیاستکهدرآنافراددانش خودراتوسعهداده،بایکدیگرتبادل نموده،دانشدیگرانرابادانش خودترکیبکردهونهایتاًآنرابهکاربندند. بکارگیری و استفاده از سبک های تصمیم گیری متنوع در اتخاذ تصمیمات در سطوح مختلف سازمانی به اقتضای زمان، از ناحیة مدیران بهنوبةخود بهنوآوریدرسازمانمنجرخواهدشد؛ازاینرو استکهتصمیم گیری در قالب علمی خود و به اشکال مختلف در یک سیستم،بهعنوانمنبعومرجعیاصلی درنوآوریشناختهشده استواز الزاماتاساسیفرآیندنوآوریدرسازمانمحسوبمیشود (آقایی فیشانی، 1377).
1-1 بیان مسأله
تصمیم گیری برای استفاده کارا از نیروی انسانی، تجهیزات و دیگر منابع سازمانی برای هر مدیری امری ضروری است و یکمدیر همیشه در صدد است تا بیشترین بهرهوری را از امکانات و منابع خود برای دستیابی به هدفهای از پیش تعیین شده سازمانی محقق سازد. در فرآیند تصمیم گیری، تحصیلات، اطلاعات و تجربیات شخصی مدیر کافی به نظر نمی رسد؛ از این رو مدیران از روشهای گوناگون، سبکهای مدیریتی مختلف، مدل های تصمیم گیری متفاوت و مشاوران زیادی بهره می گیرند تا بتوانند به استانداردهای مطلوب خود و اهداف مورد نظر سازمان دست یابند. همچنین تصمیم گیری در مدیریت همواره از جهات مختلف مورد بررسی قرار می گیرد؛ این مفهومممکن است از دیدگاههای مختلف مطالعه شود ولی شاید مهمترین و قدیمی ترین پایة تقسیمبندی تصمیم گیری مربوط به میزان اثر فرد یا گروه در تصمیم گیری باشد. لذاتصمیم گیری در هر سازمان از مهمترین فعالیت های مدیریت محسوب می شود و هر یک از نظام های تصمیم گیری نیز دارای مقتضیات و معایب و مزایای خاص خویش هستند (آقایی فیشانی، 1377).
برخی از مدیران به مدیریت و تصمیم گیری مشارکتی و برخی دیگر به مدیریت و تصمیم گیری متمرکز و غیر مشارکتی متوسل می شوند؛ لذا هر جا سازمانی هست، چنین فرآیندی هم وجود دارد و هر یک از سبکهای مدیریت و مدل های تصمیم گیری نیز که نظام های تصمیم گیری مدیران در سازمان ها، مناطق و کشورهای مختلف را تشکیل می دهند دارای محاسن و معایبی هستند و بعضاً تحت الشعاع عوارض و آسیبهای متعدد قرار گرفته و باعث می شوند که برخی از سازمانها از دستیابی به خلاقیتها و نوآوری های سازمانی لازم برای ادامة حیات در دنیای رقابتی کنونی بازمانده و ضمن از دست دادن سرمایه های محدود و حیاتی سازمان و متضرّر شدن در صحنه های رقابتی، به اهداف و آرمانهای ایده آل سازمانی خود نیز دست پیدا نکنند (سعادت، 1372).
نوآوری از کلمه لاتین " Innovate " به معنای « ساختن یک چیز جدید » استخراج شده است. شوچیتی اولین کسی بود که نوآوری را در قالب مفهوم علمی مطرح کرد. در واقع وی در پی شناخت عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی کشورها بود که در این راستا به نقش و اهمیت حیاتی نوآوری در رشد کشورها پی برد (آقایی فیشانی، 1377).
آسیب شناسی دانشی است که در آن بافت های بیمار در گیاه یا موجودات زنده مطالعه و بررسی می شود. بنابراین استفاده از این واژه در مدیریت جامعه و سازمان بر این پیش فرض استوار است که آنها، ساختاری زیستی دارند و می توان در آنها عناصر بیماری زا را شناخت و بافت های آسیب دیده و آسیب پذیر را بازشناسی نمود (الوانی، 1384).
از این نظر هدف آسیب شناسی نظام تصمیم گیری در بین مدیران، درک و شناخت روابط و تأثیرات متقابل مدل تصمیم گیری موجود و گرایش به نوآوری سازمانی و نیز اثرات مطلوب و نامطلوب آنها در سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی است.
در حال حاضر سازمانهای متعددی در استان آذربایجان غربی در زمینه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، خدماتی، انتظامی، امنیتی و... فعالیت می نمایند که برخی از این سازمان ها خصوصی، برخی نیمه خصوصی و تعداد زیادی نیز سازمان های دولتی هستند (در حال حاضرتعداد سازمان های فعال دراستان آذربایجان غربی هفتاد سازمان می باشد).
امروزه تحولات روز افزون زندگی بشر در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیکی و... موجب گردیده است که ضرورت ایجاد ایده های نو و خلاق،نسبت به گذشته افزایش یابد و مباحث مربوط به تحول و تغییر پارادایم ها و روند و رخدادها وتصویرها در ابعاد مختلف زندگی جدی تر گرفته شود که سازمانها نیز یکی از بسترهای مهم این رویدادها می باشند و مجبورند با آن همگام بشوند؛ نوآوری یک فرآیند است که در این فرآیند ابتدا فرد اجازه می دهد تصورش به آسمانها صعود کند، سپس آن را به زمین می‌آورد و مهندسی می کند (مهندسی ایده) تا تبدیل به ایده شود، سپس ایده‌ها را از طریق مدیریت ایده به ایده های عملی، مفید و مناسب تبدیل می کند (شهرآرای و همکاران، 1375).
امروزه سازمانها برای زنده ماندن و گریز از مرگ و ایستایی و انطباق با محیط ناپایدار و متغیر بیرون، به تحول و نوآوری نیاز دارند. درپیش روی مدیران همه سازمان ها شعار « نابودی در انتظار شماست مگر اینکه نوآور باشید » قرار دارد. مسائل امروز سازمانها با راه حل های دیروز حل شدنی نیست وشرایط محیطی به حدی پیچیده، پویا و نامطمئن گردیده که سازما نها دیگرنمی توانند بدون نوآوری حیات بلندمدت خود را تضمین نمایند.
نظام تصمیم گیری مدیران در ایران و به تبع آن در استان آذربایجان غربی و سازمانهای دولتی آن نیز دارای برخی مشکلات،و مبتلا به پاره ای آسیبها و عوارضی می باشد که به دفعات در گذر زمان و به اشکال گوناگون خود را در عملکرد سازمان های دولتی استان، اعم از اجرایی، خدمات رسان، اقتصادی، نظامی و... نشان داده و با سطح نوآوری سازمانی در نهادها وسازمانهای مذکور نیز در ارتباط می باشند.
لذا تحقیق حاضر در صدد بررسی و شناسائی آسیب ها و عوارض موجود در نظام تصمیم گیری مدیران در سازمان های دولتی استان آذربایجان غربی و شناخت رابطة آن با سطح نوآوری سازمانی در این سازمان ها به منظور ارائه راهکارهای سازنده و مناسب به مسئولین و دست اندر کاران در این زمینه می باشد.
مقایسه میزان مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی مبتلا و غیر مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری
فصل اول
مقدمه
اهداف مطالعه
فرضیات و سوالات پژوهش
تعریف واژه ها
محدودیت های پژوهش
1-1. مقدمه
هلیکوباکتریپیلوریکهدرابتدا Campylobacter pyloridis نامیدهشد یکباسیلگرممنفیمیکروآئروفیلاستکهبیشتردربخشهایعمقیژلموکوسیپوشانندهمخاطمعدهیا بینموکوسواپیتلیوممعدهیافتمیشود (1). اینباکتریمیتواندعواملسطحیایجادکندکهبراینوتروفیلهاومنوسیتهاکموتاکتیکبودهوبهنوبهخوددرآسیبسلولهایاپیتلیالدخیلهستند.علاوهبراینپاسخالتهابیمیزبانبههلیکوباکترپیلوریشاملفراخوانینوتروفیل، لنفوسیت(B,T) ، ماکروفاژ وپلاسماسلمیباشد.عاملبیماریزابااتصالبه مولکول MHC کلاسدوکهدرسطحسلولهایاپیتلیالمعدهقراردارندموجبآسیبموضعیومرگسلولیآپوپتوزمیشود. بعلاوهسویههایباکتریکه Cag-PAI رارمزدهیمیکنند، میتوانند Cag A رابهسلولهایمیزبانمعرفیکنندومنجربهآسیببیشترسلولیوفعالشدنمسیرهایسلولیدخیلدرتولیدستیوکینشوند.افزایش غلظت ستیوکینهایمتعدددراپیتلیوممعدهافرادآلودهبههلیکوباکترپیلورییافتشدهاست، اینستیوکاینهاعبارتندازاینترلوکین a/b(IL),IL-2, IL-61، IL-8، فاکتورنکروزتومور α (TNF-α) واینترفرونگاما (1و3).علاوهبراینعفونتهلیکوباکترپیلوریمنجربهپاسخمخاطیوهومورالعمومیمیشودکهمنجربهریشهکنیباکترینمیشوداماآسیبسلولاپیتلیالراپیچیدهترمیسازد (1).
اگرچهابتدابهنظرمیرسیدکهعفونت Hpylori یکعاملایجادالتهابموضعیدراپیتلیوممعدهباشدوباعثبیماریهایمختلفوشدیددرمعدهنظیر، التهابمعده-زخممعدهوآدنوکارسینوممعدهولنفوممعده MAIT))بشوداماامروزمشخصشدهاستاینمیکروارگانیسمباتظاهراتخارجدستگاهگوارشنیزهمراهیدارد (4).
اطلاعاتیدرموردارتباطاینعفونتبابیماریهایقلبی عروقی، تظاهراتنورولوژیک، دیابتملیتوس، بیماریهایایمونولوژیکوهماتولوژیک، بیماریهایکبدومجاریصفراوی، بیماریهایراههایتنفسیودستگاهژنیکولوژیدردستمیباشد، ازاینپس بیشترینشواهد متقاعدکنندهدرهمراهیاینمیکروارگانیسمباآنمیسیدروبلاستیکایدیوپاتیکوپورپورایترومبوسیتوپنیکاتوایمیونوجوددارد.درموردارتباطبیناینبیماریهایایسکمیکقلبیوهلیکوباکتر پیلوریاطلاعاتجدیدیوجوددارداگرچهمواردیوجودداردکهمیبایستمشخصشوندودربارهارتباطاینمیکروارگانیسمباسایربیماریهابهشواهدبیشترینیازاست (5).
یکیازتظاهراتخارجگوارشیعفونتهلیکوباکترپیلوریکهموردبحثمیباشد، تاثیراینمیکروارگانیسمدرایجادمقاومتبهانسولینمیباشد.
برخیمطالعاتارتباطبیناینعفونتومقاومتبهانسولینرانشاننداده (6و7)امادرمطالعاتدیگریبیناینعفونتومیزانمقاومتبهانسولینارتباطیمشاهدهشدهاست (4، 8، 9، 10). باوجودایناختلافاتبهنظرمیرسدبهمطالعاتبیشتریجهتبررسیارتباطبینهلیکوباکترپیلوریومقاومتبهانسولینوجوددارداگردرآیندهارتباطبیناینمیکروارگانیسمومقاومتبهانسولینکاملااثباتشودممکناستپنجرهایجدیدیدرشناختپاتوفیزیولوژیودرمانبیماریهاییکهمقاومتبهانسولیندرآنهامطرحاستنظیردیابتملیتوسنوعدووکبدچربغیرالکلیبازشود.دراینمطالعهکهتوسطماطراحیشدهاستقصدداریمارتباطبینعفونتهلیکوباکتریپیلوریومیزانمقاومتبهانسولینرادربیماراندیابتیبررسیکنیم.
2-1. اهداف مطالعه
1-2-1. اهدف اصلی طرح : (General objective)
مقایسهمیزانمقاومتبهانسولیندربیماراندیابتیمبتلاوغیرمبتلابههلیکوباکترپیلوری
2-2-1. اهداف فرعی طرح : (Specific objective)
- تعیینشیوعمقاومتبهانسولیندرافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
- تعیینشیوعمقاومتبهانسولیندرافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
- تعیینشیوعسنی، جنسیومدتزمانابتلابهدیابتدرافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
- تعیینشیوعسنی، جنسیومدتزمانابتلابهدیابتدرافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
- تعیینBMI افرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
- تعیین BMI افرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
- تعیینمیزانقندخونوانسولینناشتادرافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
- تعیینمیزانقندخونوانسولینناشتادرافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتی
3-1. فرضیات-سئوالات:
فرضیه:
میزان مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی مبتلاوغیرمبتلابههلیکوباکترپیلوری اختلاف دارد.
سوالات:
- شیوعمقاومتبهانسولیندرافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- شیوعمقاومتبهانسولیندرافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- میانگینسنیافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- میانگینسنیافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- شیوعجنسیافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچگونهاست؟
- شیوعجنسیافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچگونهاست؟
- میانگینمدتزمانابتلابهدیابتدرافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- میانگینمدتزمانابتلابهدیابتدرافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- میانگینBMI افرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- میانگینBMI افرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- میانگینقندخونوانسولینناشتادرافرادمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
- میانگینقندخونوانسولینناشتادرافرادغیرمبتلابهعفونتهلیکوباکترپیلوریدربیماراندیابتیچقدراست؟
4-1. تعریف واژه ها
1- التهاب فراگیر:حالتی که با افزایش واکنش دهنده های فاز حاد در گردش مثل سیتوکین های التهابی و پروتئین های واکنشی (CRP) و همینطور با کاهش متناظری در واکنشدهندههای منفی فاز حاد نظیر آلبومین و فئوتین انعکاس میباشد.
2- هلیکو باکتر پیلوری:یک باسیل گرم منفی که بیش از همه در بخش عمقی ژل موکوسی معده یافت شذه و باعث گاستریت میشود.
3- آزمون سرولوژی:بررسی آنتی بادی هلیکو باکتر پیلوری در نمونه سرم بیمار به روش الایزا
4- دیابت: شامل گروهی از اختلالات متابولیک شایع است که وجه مشترک آنها در فنوتیپ هیپرگلیسمی میباشد.
5- مقاومت به انسولین: مقاومت به انسولین، کاهش توانایی انسولین در عمل مؤثر بر روی بافت‌های هدف (خصوصاً عضله، کبد، و چربی) میباشد و ویژگی بارزی از دیابت نوع 2به شمار می‌رود که به علت چاقی و استعداد ژنتیکی ایجاد میشود.
5-1. محدودیت های پژوهش:
از جمله محدودیت ها هزینه ای بالای این مطالعه بود که با مساعدت دانشگاه علوم پزشکی قم تا حد زیادی برطرف شد و از طرفی عدم رضایت برخی بیماران از شرکت در انجام این مطالعه بود و آخرین مشکل مراجعه بیماران جهت انجام آزمایشات بود که با انجام آنها در آزمایشگاه بیمارستان شهید بهشتی برطرف شد.
فصل دوم
دانستنی های پژوهش
مروری بر مطالعات انجام شده
1-2 دیابت نوع 2
مقاومت به انسولین و ترشح غیر طبیعی انسولین نقش اصلی را در ایجاد دیابت نوع 2بر عهده دارند.اگر چه همچنان در مورد نقص اولیه این بیماری اختلاف نظر وجود دارد، امّا اغلب مطالعات از این دیدگاه حمایت می‌کنند که مقاومت به انسولین بر نقایص ترشحی انسولین، تقدم دارد.اما دیابت فقط زمانی به وجود می‌آید که ترشح انسولین ناکافی شود (2).
2- 2 ملاحظات ژنتیکی
دیابت نوع 2از اساس ژنتیکی قدرتمندی برخوردار است. بروز همزمان دیابت نوع 2در دوقلوهای همسان بین 70تا90% است. افرادی که یکی از والدین آنها مبتلا به دیابت نوع 2می‌باشند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت قرار دارند؛ چنانچه هر دو والد مبتلا به دیابت نوع 2باشند، خطر بیماری فرزندان به 40%می‌رسد. مقاومت به انسولین، که با کاهش مصرف گلوکز در عضلات اسکلتی نمایان میشود، در بسیاری از بستگان درجه اول غیر دیابتی مبتلایان به دیابت شیرین نوع 2وجود دارد )2).
این بیماری چند ژنی و چند عاملی است زیرا علاوه بر استعداد ژنتیکی، عوامل محیطی (نظیر چاقی، تغذیه و فعالیت بدنی)نیز فنوتیپ را تغییر می‌دهند.ژن‌هایی که افراد را مستعد ابتلا به دیابت شیرین نوع 2می‌کنند، کاملاً تعیین نشده‌اند، اما مطالعات اخیر انجمن گسترده ژنومی، ژن‌های متعددی را شناسایی نموده‌اند که خطر نسبتاً ناچیزی برای ابتلا به دیابت نوع 2منتقل می‌کنند (2).
3-2 پاتوفیزیولوژی
دیابت نوع 2با اختلال ترشح انسولین، مقاومت به انسولین، تولید بیش از حد گلوکز توسط کبد و متابولیسم غیرطبیعی چربی مشخص می‌گردد.چاقی، به ویژه انواع احشایی یا مرکزی (که با نسبت لگن به کمر مشخص میشود)در دیابت نوع 2بسیار شایع است.در مراحل اولیه اختلال، علیرغم مقاومت به انسولین، تحمل گلوکز در حد نزدیک به طبیعی باقی می‌ماند چرا که سلول‌های بتای پانکراس با افزایش برون‌ده انسولین، این معضل را جبران می‌نمایند (2).
هنگامی که مقاومت به انسولین و هیپرانسولینمی جبرانی پیشرفت می‌کنند، جزایر پانکراسی برخی افراد توانایی خود در حفظ شرایط هیپرانسولینمیک را از دست می‌دهند.از آن IGT که با افزایش گلوکز بعد از غذا مشخص میشود، ایجاد میشود.کاهش بیشتر ترشح انسولین و افزایش تولید کبدی گلوکز منجر به بروز دیابت آشکار همراه با هیپرگلیسمی ناشتا خواهد شد. در نهایت ممکن است نارسایی سلول بتا بروز کند (2).
4-2 ناهنجاریهای متابولیک.متابلویسم غیرطبیعی عضله و چربی
مقاومت به انسولین، کاهش توانایی انسولین در عمل مؤثر بر روی بافت‌های هدف )خصوصاً عضله، کبد، و چربی)میباشد و ویژگی بارزی از دیابت نوع 2به شمار می‌رود که به علت چاقی و استعداد ژنتیکی ایجاد میشود.مقاومت به انسولین نسبی است چرا که سطوح بالاتر از حد طبیعی انسولین در گردش، سطح گلوکز پلاسما را به حد طبیعی باز می‌گرداند )2).
منحنی‌های دوز-پاسخ انسولین، یک جابجایی به راست را نشان می‌دهند که این موضوع نشانگر کاهش حساسیت و کاهش پاسخ حداکثر میباشد که به نوبه خود کاهش کلی حداکثر مصرف گلوکز را بروز می‌دهد (30تا 60%کمتر از افراد طبیعی).مقاومت به عمل انسولین، مصرف گلوکز توسط بافت‌های حساس به انسولین را مختل می‌سازد و برون‌ده کبدی گلوکز را افزایش می‌دهد که هر دو مورد فوق منجر به بروز هیپرگلیسمی می‌شوند.افزایش برون‌ده کبدی گلوکز، عمدتاً مسئول بالا بردن سطح FPG است، در حالی که کاهش مصرف محیطی گلوکز، موجب هیپرگلیسمی بعد از غذا خوردن می‌گردد.در عضله اسکلتی اختلال مصرف غیر اکسیداتیو گلوکز (تشکیل گلیکوژن)، بیش از اختلال متابولیسم اکسیداتیو گلوکز از طریق گلیکولیز است.متابولیسم گلوکز در بافت های غیر وابسته به انسولین در دیابت نوع 2تغییری نمی‌کند.(2)
مکانیسم دقیق مولکولی که موجب بروز مقاومت به انسولین در دیابت نوع 2میشود، هنوز مشخص نشده است.سطح گیرنده انسولین و فعالیت تیروزین کیناز در عضله اسکلتی کاهش می‌یابد، اما این تغییرات احتمالاً ثانویه به هیپرانسولینمی هستند و یک نقص اولیه به شمار نمی‌روند.بنابراین عقیده بر آن است که نقایص «پس‌گیرنده‌ای»در فسفریلاسیون/دفسفریلاسیون تنظیم شده با انسولین، نقش عمده‌ای در مقاومت به انسولین ایفا می‌کنند.به عنوان مثال، نقص مسیر انتقال پیام PI-3-کیناز ممکن است سبب کاهش انتقال GLUT4 به غشاء پلاسمایی شود (2).
از جمله ناهنجاریهای دیگر، تجمع لیپید درون میوسیت‌های اسکلتی میباشد که فسفریلاسیون اکسیداتیو میتوکندری را مختل ساخته و تولیدATP وابسته به تحریک انسولین توسط میتوکندری را کاهش می‌دهد.اختلال اکسیداسیون اسیدهای چرب و تجمع لیپیدها درون میوسیت‌های اسکلتی میتواند سبب تولید گونه‌های واکنشگر اکسیژن (مثل لیپید پراکسیداز)شود. نکته مهم این است که تمام مسیرهای انتقال پیام انسولین به اثرات انسولین مقاوم نیستند (نظیر آنهایی که با استفاده از یک مسیر پروتئین کیناز فعال شده میتوژنیک، رشد و تمایز سلولی را کنترل می‌کنند).متعاقباً، هیپرانسولینمی ممکن است عملکرد انسولین را از طریق این مسیرها افزایش دهد و بالقوه، شرایط وابسته به دیابت نظیر آترواسکلروز را تشدید کند (2).
چاقی همراه با دیابت شیرین نوع 2 (به ویژه چاقی مرکزی یا احشایی)، به عنوان یکی از اجزاء روند بیماری‌زایی مدنظر قرار گرفته شده است.افزایش توده‌ی سلول‌های چربی منجر به افزایش سطح اسیدهای چرب آزاد در گردش و دیگر محصولات سلول‌های چربی میشود.به عنوان مثال، آدیپوسیت‌ها تعدادی محصولات زیستی (اسیدهای چرب آزاد غیر استریفیه، پروتئین 4متصل شونده به رتینول، لپتین، TNF-α، رزیستین و آدپیونکتین)را ترشح می‌کنند (2).
علاوه بر تنظیم وزن بدن، اشتها و مصرف انرژی، آدیپونکتین‌ها حساسیت به انسولین را نیز تعدیل می‌کنند.افزایش تولید اسیدهای چرب آزاد و برخی آدیپونکتین‌ها میتواند در ماهیچه‌های اسکلتی و کبد، مقاومت به انسولین ایجاد نماید.به عنوان مثال، اسیدهای چرب آزاد، مصرف گلوکز در عضلات اسکلتی را مختل می‌نمایند و تولید کبدی گلوکز را تقویت نموده و عملکرد سلول‌های بتا را دچار اختلال می‌سازند.در مقابل، میزان آدیپونکتین (یک پپتید حساس کننده به انسولین)تولیدی توسط سلول‌های چربی، در چاقی کاهش می‌یابد و این امر میتواند منجر به مقاومت کبدی به انسولین شود (2).
محصولات آدیپوسیت‌ها و آدیپونکتین‌ها یک حالت التهابی نیز ایجاد می‌کنند و ممکن است علت بالا بودن نشانگرهای التهابی نظیرIL-6 و پروتئین واکنشگرC در اغلب موارد دیابت نوع 2را توجیه نمایند.به نظر می‌رسد که مهار مسیرهای پیام‌رسانی فرایند التهابی نظیر مسیر فاکتور هسته‌ای NFKB) KB) در مدل‌های حیوانی، مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد و هیپرگلیسمی را برطرف می‌سازد (2).
5-2 اختلال ترشح انسولین.
ترشح و میزان حساسیت انسولین با یکدیگر ارتباط دارند.در دیابت نوع 2، ترشح انسولین در ابتدا در پاسخ به مقاومت به انسولین و به منظور حفظ تحمل طبیعی گلوکز، افزایش می‌یابد.در ابتدای امر، نقص ترشح انسولین خفیف بوده و به طور انتخابی ترشح انسولین تحریک شده با گلوکز را درگیر می‌سازد.پاسخ به عوامل دیگر محرک ترشح انسولین غیر از گلوکز (نظیر آرژینین)حفظ می‌گردد.در نهایت.نقص ترشح انسولین به سمت مراحل آشکار ترشح ناکافی انسولین پیش می‌رود (2).
علت یا علل کاهش ظرفیت ترشحی انسولین در دیابت نوع 2آشکار نیست.تصور بر این است که وجود یک نقص ژنتیکی ثانویه ـ سوار شده بر مقاومت به انسولین ـ منجر به نارسایی سلول بتا میشود.پلی‌پپتید آمیلوئید جزیره‌ای یا آمیلین همزمان با انسولین توسط سلول بتا ترشح میشود و رسوبات فیبریلی آمیلوئید یافت شده در جزایر پانکراسی مبتلایان به دیابت نوع 2طول کشیده را تشکیل می‌دهد.این که تشکیل چنین رسوبات آمیلوئید جزیره‌ای، واقعه‌ای اولیه است یا ثانویه، معلوم نیست.محیط متابولیک دیابت نیز ممکن است بر عملکرد جزیره‌ای تأثیر منفی بر جای بگذارد (2).
به عنوان مثال، هیپرگلیسمی مزمن، به صورت متناقضی عملکرد جزیره‌ای را دچار اختلال می‌سازد (سمیت گلوکز)و منجر به وخیم‌تر شدن هیپرگلیسمی خواهد شد.بهبود کنترل قند خون در اغلب موارد با بهبود عملکرد جزیره‌ای همراه است (2).
به علاوه، افزایش سطح اسیدهای چرب آزاد (لیپوتوکسیسیتی)و چربی رژیم غذایی نیز میتواند عملکرد جزیره‌ای را بدتر کند.در افراد مبتلا به دیابت نوع 2طول کشیده، توده سلولی بتا کاهش می‌یابد (2).
6-2 افزایش تولید کبدی گلوکز و لیپید
در دیابت نوع 2، مقاومت کبدی به انسولین نشانگر نارسایی هیپرانسولینمی در سرکوب گلوکونئوژنز است که موجب ایجاد هیپرگلیسمی ناشتا و کاهش ذخیره کبدی گلوکز در شرایط بعد از غذا خوردن خواهد شد.افزایش تولید کبدی گلوکز در شرایط بعد از غذا خوردن خواهد شد (2).
افزایش تولید کبدی گلوکز در مراحل اولیه سیر دیابت رخ می‌دهد، هرچند احتمالاً پس از آغاز ناهنجاریهای ترشح انسولین و مقاومت به انسولین در عضله اسکلتی میباشد.به دلیل مقاومت بافت‌های چربی به انسولین و چاقی، جریان اسیدهای چرب آزاد FFA)) از سلول‌های چربی افزایش می‌یابد که منجر به افزایش سنتز لیپیدها {لیپوپروتئین دارای چگالی بسیار کم VLDL))و تری‌گلیسرید{ در هپاتوسیت‌ها میشود.این شکل از ذخیره‌ی چربی یا استئاتوز کبدی ممکن است منجربه بیماری کبد چرب غیر الکلی یا تست‌های غیر طبیعی عملکرد کبدی شود.این عامل همچنین مسئول دیس‌لیپیدمی یافت شده در دیابت شیرین نوع 2میباشد ]بالا رفتن تری‌گلیسریدها، کاهش لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، افزایش لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL)[ (2).
7-2 سندرم‌های مقاومت به انسولین
مقاومت به انسولین طیف وسیعی از اختلالات را شامل میشود و هیپرگلیسمی یکی از ویژگی‌هایی است که به آسانی در آنها تشخیص داده میشود.اصطلاحات سندرم متابولیک، سندرم مقاومت به انسولین، یا سندرم X به منظور توصیف مجموعه‌ای از ناهنجاریهای متابولیک شامل مقاومت به انسولین، هیپرتانسیون، دیس‌لیپیدمی (HDL پایین و تری‌گلیسرید بالا)، چاقی مرکزی یا احشایی، دیابت نوع 2یا IGT/IFG و بیماری قلبی-عروقی تشدید شده، به کار می‌روند (2).
تعدادی از اشکال نسبتاً نادر مقاومت شدید به انسولین با تظاهرات دیابت نوع 2یاIGT همراهند.آکانتوزیس نیگریکانس و علائم هیپرآندرژنیسم (هیرسوتیسم، آکنه و اولیگومنوره در زنان)نیز از تظاهرات فیزیکی شایع به شمار می‌روند.دو سندرم مجزای مقاومت شدید به انسولین در بالغین توصیف شده‌اند:
1) نوع A، که زنان جوان را گرفتار می‌سازد و با هیپرانسولینمی شدید، چاقی و تظارات هیپرآندرژنیسم مشخص می‌گردد؛ 2)نوع B که زنان میانسال را مبتلا می‌کند و با هیپرانسولینمی شدید، تظاهرات هیپرآندروژنیسم و اختلالات خودایمنی مشخص میشود.افراد مبتلا به سندرم مقاومت به انسولین نوع A، دارای نقص ناشناخته‌ای در مسیر انتقال پیام انسولین می‌باشند؛ مبتلایان به سندرم مقاومت به انسولین نوع B دارای اتوآنتی‌بادی‌هایی برضد گیرنده انسولین هستند.این اتوآنتی‌بادی‌های ضد گیرنده ممکن است اتصال انسولین را مهار یا گیرنده انسولین را تحریک نمایند و موجب ایجاد هیپوگلیسمی متناوب شوند.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک(PCOS) اختلال شایعی است که زنان را در دوره پیش از یائسگی گرفتار می‌سازد و با عدم تخمک‌گذاری مزمن و هیپرآندرژنیسم مشخص میشود. مقاومت به انسولین در گروه قابل ملاحظه‌ای از زنان مبتلا به PCOS مشاهده می‌شودو این اختلال خطر ایجاد دیابت نوع 2را به میزان قابل توجهی افزایش داده و این موضوع مستقل از اثرات چاقی میباشد (2).
تحلیل و بررسی بلاغی و زیباییشناسی ضربالمثلها در سه منظومه شعری نظامی گنجوی
فهرست
عنوان صفحه
1-3- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه‌های آن. 3
1-4- سوالات و فرضیه‌های تحقیق. 4
1-6- تعریف عملیاتی متغیرها و واژه‌های کلیدی. 5
2-6- ارسال المثل/ ارسال المثلین. 20
1-6-1- تفاوت ارسالالمثل با مثل منظوم. 23
1-6-2- تفاوت ارسال المثل با تمثیل. 23
1-6-3- تفاوت ارسال المثل با اسلوب معادله. 24
1-6-4- تفاوت ارسال المثل با تضمین. 25
1-6-5- تفاوت ارسال المثل با تلمیح. 26
1-6-6 تفاوت ارسال المثل با کلام جامع. 27
1-6-7 تفاوت ارسال المثل با کنایه. 28
2-7- شیوه‌های خاص شاعران در کاربرد ارسالالمثل. 37
3-4- ابزار جمعآوری اطلاعات. 41
3-5- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها. 41
فصل چهارم:نظامی و نحوه‌ی استفاده‌ی اواز ضربالمثلها
4-1-1- شرح حال و معرفی آثار نظامی. 43
4-1-2- جایگاه نظامی در ادبیات کلاسیک ایران. 45
4-1-3- استفاده‌ی نظامی از ضربالمثلها. 46
2-2- ضرب‌المثل‌های برساخته‌ی خود نظامی. 51
2-3- ضرب‌المثل‌های که از زبان عامه گرفته شده است. 52
4-2- تحلیل زیبایی شناسی ضربالمثلها. 55
فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات
چکیده:
امثال و حکم،آینه‌ی فرهنگ و باورهای قومی و ملی مردم یک محدوده‌ی جغرافیایی یا تاریخی است. با دقت در این آینه می‌توان ویژگیهای روح جمعی ملتی را در طول تاریخ به روشنی مشاهده کرد. این دقت به شناخت باورها و سبک زندگی یک جامعه منجر میشود و می‌توان در مطالعات
جامعهشناسی و سیاسی از آن استفاده فراوان نمود.
از جمله حکیمان متکلم و شاعر که سهم زیادی در امثال و حکم فارسی دارد، نظامی گنجوی است که در ادبیات غنایی و تعلیمی صاحب مقام است.منظومه‌های وی سرشار از سخنان حکیمانه و تعالیم اخلاقی است که با بیانی بلیغ و رسا و اغلب در قالب امثال و حکم تجلی یافته‌اند.
نگارنده در این تحقیق سعی بر آن داشته تا با استخراج ضربالمثلها از سه منظومه‌ی مشهور نظامی، به تحلیل زیباییشناسی و بلاغی ابیات ضرب المثل که از علل رواج آن ها در افواه عامه مردم میباشد، پرداخته و نیز تاثیرپذیری نظامی را از فرهنگ عامه و ادبیات کلاسیک قبل از خود و همچنین تاثیر کلام وی را بر فرهنگ عامه مورد بررسی و مداقه قرار دهد.
فصل اول
کلیات طرح
1-1- بیان مسئله
ضربالمثلها جملاتی هستند که در طول قرون و اعصار در حافظه‌های تاریخی ملت‌ها رسوخ می‌کنند، و یک ملت در طول حیات خویش از ضربالمثلها برای ایجاد ارتباط موثرتر استفاده می‌کند. ضربالمثلها ارتباط را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کنند و قدرت تاثیر بخشی کلام را فزونی می‌بخشند. در این رساله سعی پژوهنده بر این است که این جملات را از آثار حکیم نظامی گنجوی استخراج کند و آنها را مورد مداقه‌های فرمالیستی و ساختاری قرار دهد تا دریابد که این جملات به لحاظ فرم و چه گونه گفتن از چه ویژگی‌هایی برخوردارند و قوانین حاکم بر ساختار این گونه جملات تا حد توان پژوهنده روشن شود. مسلم است هرگونه پژوهشی از نقصان و خطا بر کنار نخواهد بود و این رساله مدعی نیست که میتواند حرف آخر را در این زمینه بزند، اما نتیجه‌ی پژوهش در آمدی است بر دقت‌های فرمالیستی و ساختاری بر روی ضربالمثلها. دغدغه‌ی اصلی این پژوهش این است که چه ویژگیهای فرمی و ساختاری بر یک جمله حاکم است که باعث میشود آن جمله مجوز ورود به قلمرو ضربالمثلها را دریابد و آیا ورود به قلمرو ضربالمثلها بدین معنیست که این گونه جملات همیشه در این قلمرو باقی می‌مانند یا برحسب تحولات اجتماعی و تاریخی و زبانی احتمال خروج از این حوزه را هم دارند.
1-2- هدف تحقیق
هدف از این پژوهش بررسی زیبایی شناسی و بلاغی ضربالمثلها در سه منظومه‌ی نظامی گنجوی است.
1-3- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه‌های آن
به تحقیق ضربالمثلها نمونه‌های نهایی فرم‌های ادبی هستند که توانایی رسوخ به ذهن جامعه را دارند، به طریق اولی دریافتن ویژگیهای فرمالیستی جملاتی که در ذهن نسل‌های فارسی زبان در طول قرون و اعصار رسوخ کرده است، از اهم پژوهش‌های ادبی به شمار می‌رود. با این گونه پژوهش‌ها اسرار زیبایی شناختی شاهکارهای آثار هنری تا حدی روشن میشود و بلاغت متون کهن پارسی مورد واکاوی قرار می‌گیرد.
1-4- سوالات و فرضیه‌های تحقیق
سوالاتی که در این پژوهش دغدغه‌ی ذهنی پژوهنده خواهد بود موارد زیر است:
1- چه ابیاتی از آثار نظامی وارد قلمروی ضربالمثلها شده است؟
2- چه ضرب‌المثل‌هایی از فرهنگ عامه وارد آثار نظامی شده است؟
3- آیا نظامی به ضرب‌المثل‌های زبان فارسی افزوده است یا بیشتر از آن وام گرفته است ؟
4- ضرب‌المثل‌های موجود در آثار نظامی از چه سطحی از زندگی معیشتی بهره گرفته‌اند؟برای نمونه زندگی معیشتی کشاورزی و روستایی، معیشتی - شهری و درباری و ... .
5- ضرب‌المثل‌های موجود در آثار نظامی از چه ویژگیهای فرمی برخوردارند؟ مثلا عنصر مسلط بر انواع تشبیه کدام است؟ یا نوع استعاره‌های موجود در ضربالمثلها از چه گونه‌ای است؟
6- ضرب‌المثل‌های موجود درآثار نظامی با بافتی که در آن به کار رفته است چگونه ارتباطی دارد؟ آیا اقتضای داستان و روایت است که نظامی از این ضربالمثل استفاده می‌کند و یا اینکه ضرب‌المثل‌های موجود در آثار نظامی جهت نمایش و به رخ کشیدن معلومات شاعر است؟ و ارتباط چندانی با بافت متن و روایت ندارد؟
7- ضربالمثلها در واقع از پشتوانه‌های فرهنگی یک شاعر حکایت می‌کنند و توانایی او را در تسلط به میراث شفاهی و کتبیش نشان می‌دهند. ضرب‌المثل‌های موجود در آثار نظامی از چه پشتوانه‌های فرهنگی اخذ شده است؟ آیا تماماً از فرهنگ عامه است یا از قرآن و حدیث و اقوال متصوفه یا سایر حوزه‌های فرهنگی در جهان اسلام نیز بهره برده است؟
فرضیه‌های تحقیق:
این پژوهش بر این فرضیه استوار است که آثار نظامی مشحون از ضرب‌المثل‌های برساخته‌ی خود او و ضرب‌المثل‌هایی که او از تمام پشتوانه‌های فرهنگیش اخذ کرده، میباشد و در حوزه‌های فرمی از تصویرها و تشبیهات ملموس و محسوس استفاده کرده است و در حوزه‌ی زبان نیز از ساده‌ترین لغات استفاده کرده و نحو جملات او باید نزدیک به نحو طبیعی گفتار باشد تا این ویژگی‌ها باعث شود این جملات به سادگی در اذهان رسوخ کند. به لحاظ موسیقایی نیز از موسیقی قدرتمندی برخوردار است.
1-5- مدل تحقیق
تحلیلی - توصیفی
1-6- تعریف عملیاتی متغیرها و واژه‌های کلیدی
ضربالمثل: مثل جملهای است مختصر، مشتمل بر تشبیه یا مضمون حکیمانه که به واسطه‌ی روانی الفاظ، روشنی معنی و لطافت ترکیب بین عامه مشهور شده و آن را بدون تغییر و یا با تغییر جزئی در محاورات خود بهکار می‌برند.
زیباییشناسی: زیباییشناسی دانشی است که راجع به هنر و احساس زیبایی گفتگو می‌کند و به انسان حس تشخیص زیبایی‌ها و لذت بردن از آن ها را ارزانی می‌کند.
بلاغت: ادای معنی زیبا و روشن با الفاظی شیوا که اثرش در دل به طوری باشد که دل را برباید و متناسب و در عین حال مقتضای حال مخاطبین هم باشد.
1-7- روش تحقیق
اسنادی - کتابخانهای
1-8- قلمروی تحقیق
با تحقیق در پیشینه‌ی ضربالمثلها، به چگونگی کاربرد آنها (بررسی زیباییشناسی ضربالمثلها) در آثار نظامی پرداختم.
1-9- جامعه و حجم نمونه
با روش کتابخانهای، از میان آثار نظامی، سه منظومه «خسرو و شیرین»، «هفت پیکر» و « لیلی و مجنون » که حاوی بیشترین ابیات ضربالمثل می‌باشند را مورد مطالعه و بررسی قرار دادم.