کاربرد منطق فازی برای کنترل راکتور هیدروژناسیون استیلن واحد الفین93
فهرست جداولی
فهرست اشکال
چکیده1
فصل اول مقدّمه...... 2
1-1- پیشگفتار.... 3
1-2- بیان مسئله...... 3
1-3- ضرورت و اهمیّت پژوهش..... 4
1-4- اهداف پژوهش.... 4
1-5- محدودیت‌های موجود در انجام پژوهش.... 5
1-6- روش انجام پژوهش..... 6
فصل دوم واکنش شیمیایی و راکتور شیمیایی............. 8
2-1- مقدمه............ 9
2-2- تعریف واکنش شیمیایی............ 9
2-3- انواع واکنش‌های شیمیایی.................................... 10
2-3-1- واکنش‌های همگن و غیرهمگن.................................................................................................. 10
2-3-2- واکنش‌های‌کاتالیزوری و غیرکاتالیزوری.................................................................................... 11
2-3-3- واکنش‌های برگشت‌پذیر و برگشت ناپذیر................................................................................. 11
2-3-4- واکنش پشت سر هم (سری) و موازی........................................................................................ 11
2-3-5-واکنش‌های گرماگیر و گرمازا..................................................................................................... 12
2-4-سینتیکوسرعتواکنش شیمیایی.............................................................................................................. 13
2-5- تعریف راکتور شیمیایی.................................................................................................................................. 13
2-5-1- معادله راکتور............................................................................................................................. 14
2-6- انواع راکتورهای شیمیایی................................................................................................................................ 14
2-6-1- راکتورهای پیوسته و ناپیوسته و نیمه‌پیوسته............................................................................ 15
2-6-2- راکتورهای بسترسیال و بسترثابت.............................................................................................. 17
2-6-3- راکتورهای لوله‌ای (پلاگ) و مخزنی با همزن (CSTR)............................................................. 18
2-6-4- راکتورهای همگن و ناهمگن...................................................................................................... 20
2-6-5- راکتورهایی با عملکرد آدیاباتیک و غیرآدیاباتیک...................................................................... 21
فصل سوم فرایند هیدروژناسیون استیلن......................................................................................................................... 23
3-1- مقدمه............................................................................................................................................................. 24
3-2- راکتور هیدروژناسیون استیلن......................................................................................................................... 25
3-3- شرح فرایند..................................................................................................................................................... 28
3-4- تاریخچه‌ی مدل‌سازی راکتور هیدروژناسیون استیلن..................................................................................... 32
3-5- مدل‌سازی دینامیکی راکتور هیدروژناسیون استیلن...................................................................................... 34
3-6- حالت پایدار فرایند هیدروژناسیون استیلن.................................................................................................... 48
فصل چهارم طراحی کنترل کننده....................................................................................................................................... 52
4-1- مقدمه............................................................................................................................................................. 53
4-2- تعریف کنترل کننده...................................................................................................................................... 53
4-3- کنترل مدرن................................................................................................................................................... 54
4-3-1- مقدمه‌ایبرسیستم‌هایفازی................................................................................................... 55
4-3-2- توابع تعلق، متغیرها و قیود زبانی............................................................................................. 58
4-3-3- پایگاهقواعدفازی...................................................................................................................... 59
4-3-4- موتوراستنتاجفازی.................................................................................................................... 59
4-3-5- فازی‌ساز..................................................................................................................................... 59
4-3-6- غیرفازی‌ساز................................................................................................................................ 60
4-4- کنترل کلاسیک.............................................................................................................................................. 60
4-5- کنترل مد داخلی (IMC)................................................................................................................................ 63
4-6- کنترل پیش‌بین اسمیت.................................................................................................................................. 65
4-7- تاریخچه کنترل هیدروژناسیون استیلن واحد الفین....................................................................................... 66
4-8- طراحی کنترل کننده PI................................................................................................................................ 68
4-8-1- تایروس- لوئیبن _PI................................................................................................................ 69
4-8-2- زیگلر- نیکولز _PI.................................................................................................................. 71
4-8-3- ITAE_ PI................................................................................................................................. 73
4-8-4- ITSE_ PI.................................................................................................................................. 75
4-8-5- ISTE_ PI.................................................................................................................................. 76
4-8-6-خود تنظیم (Auto Tuning)_ PI............................................................................................... 77
4-9- طراحی کنترل کننده IMC............................................................................................................................ 79
4-10- طراحی کنترل کننده پیش‌بین اسمیت_PI............................................................................................... 84
4-11- طراحی کنترل کننده فازی ........................................................................................................................ 87
4-12- طراحی کنترل کننده‌ی فازی PI _Smith................................................................................................... 90
فصل پنجمنتیجه‌گیریوپیشنهادات................................................................................................................................. 99
5-1- مقدمه.......................................................................................................................................................... 100
5-2-نتیجهگیری................................................................................................................................................. 100
5-3- پیشنهاداتی برای انجام پژوهشهای آتی...................................................................................................... 102
فهرست مراجع...................................................................................................................................................................... 104
Abstract............................................................................................................................................................................... 107
جدول 3-1- ضرایب نرخ معادلات هیدروژناسیون و انرژی فعال‌سازی آنها 33
جدول 3-2- معادلات موازنه جرم و انرژی اجزای مختلف فرایند هیدروژناسیون استیلن.. 36
جدول 3-3- مقادیر پارامترهای اولیه‌ی مدل سیستم. 49
جدول 4-1- تعیین ضرایب کنترل کننده‌یPIبه روش تایروس- لوئیبن 62
جدول 4-2- تعیین ضرایب کنترل کننده‌یPIبه روش زیگلر- نیکولز 62
جدول 4-3- قوانین فازی مربوط به کنترل کننده‌ی فازی.. 89
جدول 4-4- قوانین فازی نوشته شده برای خروجی ..... 93
جدول 4-5- قوانین فازی نوشته شده برای خروجی ..... 93
جدول 5-1- مقادیر معیار انتگرالی خطای بدست آمده در هر یک از روشهای طراحی کنترل کننده101
شکل2-1- راکتور پیوسته در یک حلقه صنعتی.. 15
شکل 2-2- راکتور ناپیوسته در یک حلقه صنعتی.. 16
شکل 2-7- فرآیند آدیاباتیک... 22
شکل 3-1- نمایی از یک راکتور هیدروژناسیون Tail-End 26
شکل 3-2- خروج مواد برش دوکربنه از بالای برج جداساز مرحله‌ی اول.. 30
شکل 3-3- جداسازی مواد برش دوکربنه در مرحله دوم. 31
شکل 3-4- مفهوم روش حل مشتق مرتبه دو تفاضلی به روش پیشرو 35
شکل 3-5- تقسیم‌بندی راکتور به بخشهای کوچک 39
شکل 3-6- مقایسهی نمودارهای دمای خروجی، به ازای مقادیر مختلف زمانی و تقسیمات راکتور40
شکل 3-7- پاسخ پله‌ی تابع تبدیل مرتبه اول تقریب زده شده43
شکل 3-8- پاسخ پله‌ی تابع تبدیل مرتبه دوم تقریب زده شده43
شکل 3-9- پاسخ پله‌ی تابع تبدیل مرتبه سوم تقریب زده شده44
شکل 3-10 پاسخ پله‌ی تابع تبدیل مرتبه چهارم تقریب زده شده44
شکل 3-11- پاسخ پله‌ی حاصل جمع دو تابع تبدیل مرتبه اول با زمان مرده45
شکل 3-12- نمودار بُد حاصل‌جمع دو تابع تبدیل مرتبه‌ی اول.. 47
شکل 3-13- نمودار نایکوئیست حاصل‌جمع دو تابع تبدیل مرتبه‌ی اول.. 47
شکل 3-14- مکان هندسی ریشههای سیستم حاصل‌جمع دو تابع تبدیل مرتبه‌ی اول.. 48
شکل 3-15- دمای خروجی در حالت ماندگار50
شکل 3-16- گازهای خروجی در حالت ماندگار50
شکل 3-17- مقایسهی غلظت خروجی استیلن به ازای ورودی تغییرات دمای متفاوت.. 51
شکل 4-1- دیاگرام بلوکی از ساختار یک سیستم فازی خالص 57
شکل 4-2- دیاگرام بلوکی از ساختار یک سیستم فازی TSK.. 57
شکل 4-3- دیاگرام بلوکی از ساختار یک سیستم فازی را به همراه فازی ساز و غیرفازی ساز 57
شکل 4-4- سرعت ماشین بعنوان یک متغیر زبانی با توابع تعلق و متغیرهای زبانی مربوطه 59
شکل 4-5- نمودار جعبه‌ای سیستم IMC.. 64
شکل 4-6- بلوک دیاگرام ساده شده‌ی منطق کنترل پیش‌بین 65
شکل 4-7- ورودی‌های اعمال شده به سیستم (ورودی مرجع به همراه ورودی اغتشاش)69
شکل 4-8- سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی تایروس- لوئیبن _ PI70
شکل 4-9- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی تایروس- لوئیبن _ PI71
شکل 4-10- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با کنترل کننده‌ی تایروس- لوئیبن _PI71
شکل 4-11- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی زیگلر- نیکولز _ PI72
شکل 4-12- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با کنترل کننده‌ی زیگلر- نیکولز _PI73
شکل 4-13- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی ITAE _ PI74
شکل 4-14- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با کنترل کننده‌ی ITAE _ PI74
شکل 4-15- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی ITSE _ PI75
شکل 4-16- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با کنترل کننده‌ی ITSE _ PI76
شکل 4-17- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی ISTE _ PI77
شکل 4-18- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با کنترل کننده‌ی ISTE _ PI77
شکل 4-19- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی Auto Tuning _ PI78
شکل 4-20- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با کنترل کننده‌ی Auto Tuning _ PI79
شکل 4-21- بلوک دیاگرام سیستم حلقه بسته با طراحی کنترل کننده‌ی IMCبه روش اسکوگستا81
شکل 4-22- بلوک دیاگرام سیستم حلقه بسته با طراحی کنترل کننده‌ی IMC به روش ............... 82
شکل 4-23- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته در روش طراحیIMC_ اسکوگستا83
شکل 4-24- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش در روش طراحی IMC_ اسکوگستا83
شکل 4-25- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته در روش طراحی IMC_ ............... 84
شکل 4-26- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش در روش طراحی IMC_ ............... 84
شکل 4-27- بلوک دیاگرام سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی پیش‌بین اسمیت_PI86
شکل 4-28- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با طراحی پیش‌بین اسمیت_ PI87
شکل 4-29- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با طراحی پیش‌بین اسمیت_ PI87
شکل 4-30- بلوک دیاگرام سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی فازی.. 88
شکل 4-31- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی فازی.. 89
شکل 4-32- بلوک دیاگرام سیستم حلقه بسته با طراحی کنترل کننده‌ی فازی PI _Smith. 91
شکل 4-33- توابع تعلق فازی در نظر گرفته شده برای هر یک از ورودی‌ها و خروجی‌ها92
شکل 4-34- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته با کنترل کننده‌ی فازی PI _Smith. 96
شکل 4-35- پاسخ پله‌ی سیستم حلقه بسته به همراه دفع اثر اغتشاش با کنترل کننده‌ی فازی PI _Smith. 97
چکیده
با توجه به مصرف بالای محصولات پتروشیمی در جهان امروز و پتانسیل بالای ایران برای توسعه و تامین خوراک پتروشیمی‌ها، مجتمع‌های پتروشیمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. از اینرو یکی از واکنش‌های مهم به نام هیدروژناسیون استیلن در یکی از واحدهای مادر پتروشیمی، یعنی واحد الفین بررسی و کنترل شده است. در این پژوهش پس از بررسی کتب علمی مرجع، مقالات علمی و رساله‌های موجود در این زمینه، درابتدایکسیستمراکتور هیدروژناسیون استیلنغیرخطی که در صنعت پتروشیمی جنوب کشور در حال استفاده است،انتخابشدهوبااستفادهازمعادلاتموازنه‌یجرمو انرژیبوسیله‌ی برنامهی تخصصی MATLAB شبیه‌سازیشدهاست. سپس سعی شده با استفاده از اعمال تغییرات یک مقدار پله در معادلات دمای راکتور، آن را با یک تابع تبدیل مناسب، با خطای بسیار کم تقریب زده و مدل‌سازی شود. همچنین با استفادهازپاسخ پله‌ی سیستم تقریب زده شده، در ابتدا کنترل‌کننده‌های کلاسیک و سپس کنترل کننده‌ی فازی طراحی شود و درادامه بانشاندادناین کههیچ یکاز کنترل کننده‌ها بطور مناسب برای کنترل دمای خروجی راکتور درفرآیند هیدروژناسیون استیلن مناسبنیستند،طراحی کنترل کننده‌ی فازی PI_Smith با شرایط گفته شده در فصل چهارم پیشنهاد میشود. در نهایت بامقایسه‌ینتایج حاصلاز طراحی کنترل کنندههای متفاوت برای سیستم مذکور، ایننتیجه حاصل میشود که کنترل کننده‌ی فازی PI_Smith میتواند کنترل کننده‌ی مناسب‌تری برای سیستم‌های دارای تاخیر باشد.
کلید واژه
طراحی کنترل کننده‌ی فازی، طراحی کنترل کنندههای کلاسیک، مدل‌سازی راکتور هیدروژناسیون استیلن
فصل اول
مقدمه
1-2- بیان مسئله
تولید اتیلن[1] یکی از شاخص‌های اصلی رشد در صنعت پتروشیمی هر کشوری میباشد که مصرف عمده آن در صنایع پلیمری بخصوص تولید پلی‌اتیلن است. واحدهای الفین در صنعت پتروشیمی که در آنها اتیلن تولید میشود از جمله فازهای مادر، بشمار می‌آیند. شرایط فرایند تهیه گاز اتیلن ایجاب میکند که در طی واکنش، فرایند عاری از هرگونه ناخالصی‌ها، بخصوص گاز استیلن[2] با نماد ، گاز اتان[3] با نماد و گاز منواکسیدکربن[4] با نماد باشد. برای مثال، مقدار ناچیزی از ناخالصی استیلن، سبب غیرفعال شدن کاتالیزور واکنش و در نتیجه متوقف شدن فرایند تهیه اتیلن میشود. بنابراین با روشی مشخص و مطمئن باید این ناخالصی‌ها جدا شوند. جداسازی استیلن از اتیلن بوسیله‌ی فرایندی به نام هیدروژناسیون[5] در راکتور هیدروژناسیون صورت می‌پذیرد. از آن جایی که این فرایند بسیار حساس به تغییرات دما میباشد، بنابراین می‌بایست دمای مواد ورودی راکتور هیدروژناسیون بنحوی مطلوب در جهت افزایش بازده تولید گاز اتیلن خالص خروجی، کنترل شود. از جمله مشکلات متداول این راکتور، تاخیر زمانی بسیار طولانی آن (در مقیاس ساعت) و رفتار غیرخطی آن میباشد. از اینرو، انتظار می‌رود با در نظر گرفتن شرایط انجام فرایند هیدروژناسیون استیلن، با طراحی کنترل کننده‌ای مناسب جهت کنترل دمای مواد ورودی راکتور هیدروژناسیون استیلن، واکنشی با کیفیت به همراه نرخ تولید مشخص از محصول مطلوب گاز اتیلن در شرایط اقتصادی بهینه، ایجاد شود [2].
1-3- ضرورت و اهمیّت پژوه
از آنجایی که با توجه با اهمیّت اتیلن، می‌دانیم که به عنوان خوراک برای واحدهای دیگر پتروشیمی استفاده میشود، بنابراین با افزایش بازده تولید گاز اتیلن خروجی از راکتور هیدروژناسیون، افزایش کیفیت مواد مورد استفاده در صنایع پتروشیمی را سبب میشود. از اینرو با تلاش در جهت افزایش بازده تولید اتیلن بوسیله‌ی طراحی کنترل کنندههای مناسب بر روی راکتور هیدروژناسیون استیلن، می‌توانیم به این هدف فائق آییم. همچنین از دیگر موارد ضرورت این پژوهش، میتوان به برداشتن یک گام مثبتدر جهت بدست گرفتن کنترل فرآیندهای مهم صنعتی کشور به دست متخصصین ایرانی با استفاده از علوم نوین کنترلی، همچون منطق فازی اشاره نمود.
1-4- اهداف پژوهش
اهداف انجام پژوهش‌هایی از این قبیل، که در زمینههای کاربردی صنعتی انتخاب و انجام می‌پذیرند را میتوان بصورت زیر خلاصه کرد.
- به عنوان هدف علمی، میتوان به بالا بردن سطح دانش محققین و متخصصین در زمینه طراحی و کنترل یک سیستم غیرخطی دارای تاخیر، مهم و پر کاربرد در صنایع کشور بر اساس منطق فازی اشاره کرد.
- از لحاظ هدف کاربردی، میتوان به بهبود و ارتقاء روشهای کنترلی کلاسیک مرسوم مورد استفاده در فرآیندهای مهم هیدروژناسیون صنعتی موجود در پتروشیمی‌های کشور اشاره نمود.
- پیشنهاد روش کنترلی جدید، در راستای کاهش تلفات اتیلن و افزایش بازدهی محصولات راکتور هیدروژناسیون و همچنین در نظر گرفتن شرایط واقعی موجود در راکتور هیدروژناسیون، به جهت نزدیک‌تر شدن به شرایط واقعی کاری موجود در واحدهای پتروشیمی کشور.
- طراحی کنترل کننده‌ای مدرن، که منجر به کاهش زمان پاسخ‌دهی سیستم‌های صنعتی دارای تاخیر بخصوص راکتور هیدروژناسیون استیلن و افزایش سرعت عمل در حذف اغتشاش ورودی به سیستم، بدون داشتن تلفات.
1-5- محدودیت‌های موجود در انجام پژوهش
همانطور که می‌دانیم راکتور هیدروژناسیون استیلن غیرخطی میباشد و بدلیل وجود پارامترهای متفاوت در واکنش هیدروژناسیون استیلن که در راکتور رخ می‌دهد، دارای پیچیده‌گی در مدل راکتور است. این امر سبب شده که نتوان به صورت روشهای معمول، با جمع‌آوری داده‌های ورودی و خروجی راکتور، مدل آن را شناسایی کرد. از اینرو همانطور که در فصل سوم به شرح کامل مدل‌سازی راکتور هیدروژناسیون پرداخته خواهد شد، می‌بایست مدل راکتور را از روی حل معادلات موازنه‌ی جرم و انرژی تقریب زد. این تقریب در مدل، سبب میشود که همواره نتوان به مدل دقیقی از راکتور جهت طراحی کنترل کننده دست یافت. این موضوع در نوع خود به عنوان یک محدودیت بزرگ در رسیدن به مدل دینامیکی راکتور و طراحی کنترل کننده تلقّی می‌گردد. همچنین از دیگر محدودیت‌های انجام این پژوهش، میتوان به عدم دستیابی به اطلاعات دقیق راکتورهای شیمیایی موجود در صنعت به دلیل حفاظت اطلاعات، اشاره کرد.
1-6- روش انجام پژوهش
روش کار در این پژوهش به این صورت خواهد بود که ابتدا به بررسی کتب علمی مرجع، مقالات علمی و رساله‌های موجود در این زمینه پرداخته و سعی خواهد شد که رفتار دینامیکی حلقه باز راکتور هیدروژناسیون، بررسی گردد. سپس مدل مناسب انتخاب و با کمک برنامهی تخصصی MATLAB، تحلیل شده و به شبیهسازی رفتار فرآیند پرداخته شود. در ادامه کنترل کنندههای مناسب طراحی شده و به سیستم اعمال گشته است. در پایان نیز پس از تحلیل نتایج بدست آمده در این پژوهش، به مقایسه آنها با نتایج حاصل از روشهای استفاده شده در مطالعات گذشته پرداخته خواهد شد. شرح کامل روش انجام پژوهش بصورت زیر خواهد بود [34-1].
در این پژوهش، در فصل دوم به مطالعه مختصری از مفاهیم اولیه واکنش‌های شیمیایی و راکتورهای شیمیایی به سبب بدست آوردن دیدگاهی از مهندسی شیمی، پرداخته شده است. در فصل سوم نیز به عنوان بررسی موردی، با هدف آشنایی با رفتار دینامیکی راکتور فرایند هیدروژناسیون استیلن مورد استفاده در یکی از پتروشیمی‌های جنوب کشور، به توصیفی از فرایند هیدروژناسیون استیلن به همراه بررسی معادلات جرم و انرژی حاکم بر آن و مدل‌سازی راکتور این فرایند از روی تقریب حل معادلات موازنه‌ی جرم و انرژی اختصاص داده شده است. همچنین در این فصل به تاریخچه‌ای از مطالعات تاکنون انجام شده دربارهی فرایند هیدروژناسیون استیلن و مدل‌سازی آن در واحدهای الفین پتروشیمی‌ها، اشاره شده است. فصل چهارم نیز به بررسی تاریخچه‌ی کنترل کنندههای طراحی شده برای فرایند مورد نظر، به جهت دستیابی به بازدهی تولید بیشتر و کاهش تلفات محصول مطلوب گاز اتیلن که بوسیله‌ی هیدروژناسیون گاز استیلن تولید میشود، به طراحی کنترل کنندههای این فرایند اختصاص داده شده که ابتدا به طراحی کنترل کنندههای کلاسیک، از قبیل PI، IMC و پیش‌بین اسمیت و سپس به طراحی کنترل کننده‌ی فازی بصورت ترکیب با کنترل کنندههای PI و پیش‌بین اسمیت، برای فرایند مورد نظر پرداخته خواهد شد. در نهایت، در فصل پنجم نیز با تحلیل نتایج بدست آمده از طراحی کنترل کنندههای متفاوت و جمعبندی آنها در یک جدول براساس معیارهای انتگرالی خطای هر یک از کنترل کنندههای طراحی شده و همچنین زمان صعود و نشست پاسخ پله‌ی بدست آمده در هر طراحی، به نتیجهگیری دربارهی کنترل کننده‌ها و پیشنهاد مناسب‌ترین کنترل کننده برای راکتور فرایند هیدروژناسیون استیلن، اختصاص داده شده است. همچنین در ادامه‌ی فصل پنجم، با مقایسه مطالعات انجام شده پیشنهاداتی برای انجام پژوهشهای آتی، ارائه شده است.
[1]Ethylene
[2]Acetylene
[3]Ethane
[4]Carbon Monoxyde
[5]Hydrogenation
تاثیر یک هفته مصرف مکمل گلوتامین بر استرس اکسیداتیو ناشی از یک جلسه فعالیت استقامتی شدید
عنوان صفحه
فصلاول2
مقدمهومعرفیپژوهش2
1-8-2- محدودیتهایغیرقابلکنترل7
1-9-9-آزمودنیها:Error! Bookmark not defined.
فصلدوم10
مبانینظریوپیشینهتحقیق10
2-2- تولیدگونههایفعالرادیکالهایآزاددرطولتمرین11
2-4- منابعتولیدرادیکالهایآزاد13
2-6-اندازهگیریاسترساکسیداتیو15
2-7- استرساکسیداتیوناشیازتمرین16
2-8- اندازهگیریپراکسیداسیونچربی18
2-8-2- ظرفیتآنتیاکسیدانیتوتال(TAC)18
2-9- تاثیرفعالیتبررویمالوندیآلدئید (MDA)19
2-9-1- تحقیقاتیکهدرآنهافعالیتباعثافزایشMDAنشدهاند.19
2-9-2- تحقیقاتیکهدرآنهافعالیتباعثافزایشMDAشدهاند20
2-10- تاثیرفعالیتبدنیبرظرفیتآنتیاکسیدانتوتال20
2-11-1- نشتالکتروندرزنجیرهانتقالالکترونمیتوکندری21
2-12- سیستمانتیاکسیدانیوتمرین22
2-15- تاثیرمکملهایآنتیاکسیدانیبرشاخصهایاسترساکسیداتیو25
2-17- متابولیسمونقشفیزیولوژیکگلوتامیندربدنانسان28
2-18- تاثیرفعالیتبدنیبرغلظتگلوتامینپلاسماوعضله30
2-19- تاثیراستفادهازگلوتامیندرطولتمرین31
2 -21- جمع بندی ..................................38
فصلسوم36
روشتحقیق36
فصلچهارم43
نتایجتحقیق43
فصلپنجم51
بحثونتیجهگیری51
5-5-1- پیشنهاداتبرخاستهازپژوهش55
5-5-2- پیشنهاداتیبرایاجرایتحقیقاتآینده:56
فهرست جداول
جدول 4-3. تفاوتهایدرونگروهیدرغلظتTAC (میکرومولدرلیتر)45
جدول 4-6. تفاوتهایدرونگروهیدرغلظتGHS (میکرومولدرلیتر)47
جدول 4–8. غلظتمالوندیآلدئیدMDA (نانومولدرمیلیلیتر) طیچهارمرحلهاندازهگیریدردوگروهشبهدارووگلوتامین.48
جدول 4-9. تفاوتهایدرونگروهیدرغلظتMDA (نانومولدرمیلیلیتر)49
فهرست نمودارها
|
تاثیر یک هفته مصرف مکمل گلوتامین بر استرس اکسیداتیو ناشی از یک جلسه فعالیت استقامتی شدید |
چکیده
هدف از این مطالعه ارزیابی تاثیر یک هفته مکمل یاری گلوتامین بر استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت بود. نوزده مرد جوان، سالم و غیر سیگاری به طور داوطلبانه در این مطالعه شرکت کردند. آزمودنی ها به طور تصادفی و با الگوی دوسویه کور با گروه کنترل به دو گروه دارونما (10نفر) و گلوتامین (9نفر) تقسیم شدند. آزمودنی های گروه گلوتامین محلول گلوتامین ( 15/0 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن + 15 گرم شیرین کننده + 250 میلی لیتر آب) و گروه دارونما محلول شیرین شده بدون گلوتامین (15 گرم شیرین کننده + 250 میلی لیتر آب) را به مدت یک هفته مصرف کردند و سپس 14 کیلومتربا آخرین توان دویدند. آزمودنی ها در طول مدت فعالیت به دلخواه آب مصرف می کردند. خون گیری از ورید آرنجی قبل از مصرف مکمل و 5/2 ساعت قبل از فعالیت استقامتی شدید به صورت ناشتا و همچنین بلافاصله و یک ساعت پس از فعالیت انجام شد. ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) فقط در گروه گلوتامین، بلافاصله پس از فعالیت نسبت به قبل آن به طور معنی داری افزایش نشان داد (05/0P <). در گروه گلوتامین، گلوتاتیون احیا شده (GHS) پس از مصرف مکمل، بلافاصله و یک ساعت پس از فعالیت نسبت به قبل از مصرف مکمل افزایش معنی داری نشان داد، درحالیکه در گروه دارونما فقط یک ساعت پس از فعالیت معنی دار بود (05/0P <). غلظت مالون دی آلدئید (MDA)، فقط در گروه دارونما یک ساعت پس از فعالیت نسبت به قبل از آن افزایش معنی دار نشان داد (05/0P <). به نظر می رسد مصرف 7 روز مکمل گلوتامین توانسته است از طریق اثرگذاری بر عناصر آنتی اکسیدانی باعث کاهش استرس اکسیداتیو شود.
واژه های کلیدی: گلوتامین، استرس اکسیداتیو، گلوتاتیون احیاشده.
فصلاول
|
|
-1. مقدمه
فعالیت های استقامتی میزان ضربان قلب را به سرعت افزایش می دهند و نهایتا باعث تغییرات مثبتی در بدن و عملکرد های گوناگون اش از جمله گردش خون و اکسیژن رسانی می گردند. از سوی دیگر، این مسئله که تمرینات ورزشی منجر به آسیب بافت از طریق رادیکال های آزاد می گردد، برای اولین بار در سال 1978 مطرح گردید ودر دهه گذشته شاهد رشد دانش در مورد تمرین و استرس اکسیداتیو بوده ایم. آنتی اکسیدانهای آنزیمی و غیرآنزیمی نقش حیاتی در حفاظت از بافتها در برابر آسیب ناشی از اکسیداتیو در حینفعالیت بازی می کنند. کاهش هر یک از سیستم های آنتی اکسیدانیآسیب پذیری بافتها و اجزای سلولی مختلف را در برابر گونه های اکسیژنی فعال (1ROS)افزایش می دهد. از آنجاییکه تمرین استقامتی شدید حاد و تمرین مستمر مصرف آنتی اکسیدان ها را افزایش می دهند، به نظر می رسد مکمل های رژیمی آنتی اکسیدان ها می توانند سودمند باشند 51).
جالب توجه است که سطوح پایین و فیزیولوژیکی گونه های اکسیژنی فعال برای ایجاد نیروی طبیعی در عضله اسکلتی مورد نیاز است اما سطوح بالای گونه های اکسیژنی فعال باعث عملکرد معیوب در انقباض پذیری شده و ضعف و خستگی حاصل می شود (86).
تحقیقات نشان داده اند که مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان ها می توانند با از بین بردن رادیکال های آزاد از آسیب سلول ها جلوگیری کرده، سبب به تاخیر افتادن روند پیری شوند(14، 64). در همین راستا، برخی از ورزشکاران حرفه ای و آماتور معتقدند با مصرف آنتی اکسیدان ها به صورت مکمل های غذایی، می توانند عملکرد ورزشی خویش را ارتقا بخشند (108).
1-2. بیان مساله
در سالیان اخیر، پیشرفت های عمده در زمینه بیولوژی ردوکس، این زمینه را به عنوان یکی از پرطرفدارترین حیطه های تحقیقاتی معرفی کرده است.اگرچه تحقیقات نشان می دهند که فعالیت بدنی متوسط و زندگی فعال جهت پیش گیری اولیه و ثانویه از بیماری های قلبی- عروقی، دیابت نوع 2، سندرم متابولیک و بیماری های نرودژنراتیو مانند آلزایمر بسیار موثر می باشند (60)، اما تحقیقات دیگر نشان می دهند که فعالیت بدنی شدید و وامانده ساز باعث ایجاد استرس اکسیداتیو می شود (41). استرس اکسیداتیو نیز متعاقبا سبب پراکسیداسیون چربی و آسیب پروتئین ها وDNA می گردد (90). در پاسخ به فعالیت استقامتی، مصرف اکسیژن در بدن انسان، به طور سیستمیک 10 تا 20 برابر می شود. درعضلات، میزان افزایش مصرف اکسیژن بسیار بیشتر است و به 100 تا 200 برابر زمان استراحت می رسد (108). این مسئله منجر به افزایش رفلاکس الکترونی در میتوکندری می شود. نشت گونه های اکسیژن فعال از میتوکندری درحین فعالیت، منبع اصلی استرس اکسیداتیو است (64).
برخی تحقیقات نشان داده اند که فعالیت های شدید و وامانده ساز شدید باعث استرس اکسیداتیو، پاسخ های التهابی و آسیب ساختاری در سلول های عضلانی می شوند که می تواند منجر به افزایش آنزیم های کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز سیتوزولی در پلاسما شود (59). از سوی دیگر، فعالیت ورزشی می تواند به طور متفاوتی تولید گلوتامین عضلانی و قابلیت دسترسی به گلوتامین پلاسما را تحت تاثیر قرار دهد(5). تغییر غلظت گلوتامین پلاسما درطی تمرینات ورزشی به مدت و شدت تمرینات ورزشی بستگی دارد (39). به نظر می رسد، ورزش های استقامتی و مقاومتی به واسطه مصرف شدید و طولانی مدت انرژی با کاهش حاد گلوتامین پلاسمای در دسترس همراه هستند(5) زیرا کاهش معنی دار غلظت گلوتامین پلاسما در دوندگان استقامتی پس از یک دوره مسابقه ماراتون نیز گزارش شده است. این فرضیه وجود دارد که کاهش دسترسی به گلوتامین پس از تمرینات شدید ممکن است ناشی از افزایش مصرف گلوتامین به منظور فرآیند تامین انرژی سلولی یا گلوکونئوژنز باشد که از سوی دیگر با کاهش سنتز گلوتامین همراه است. زیرا بر اساس شواهد بدست آمده فعالیت سنتز گلوتامین نیز کاهش می یابد(29). همچنین مصرف گلوتامین توسط سلول های فعال سیستم ایمنی نیز می تواند در تخلیه گلوتامین پس از تمرینات شدید مشارکت داشته باشد(74). به علاوه، گلوتامین در تکثیر سلولی، تعادل اسید و باز، انتقال بین سلولی آمینو اسید ها و سنتز آنتی اکسیدان ها نقش فیزیولوژیک دارد(27،75). گلوتامین به عنوان پیش ماده گلوتاتیون می تواند با تبدیل شدن به گلوتامات موجب تولید گلوتاتیون شود. گلوتامات به همراه سیستئین و گلیسین یکی از سه اسید آمینه اصلی تشکیل دهنده گلوتاتیون به شمار می رود. گلوتاتیون یکی از مهم ترین مواد آنتی اکسیدان بدن است که می تواند در مقابل استرس اکسیداتیو از بدن محافظت نماید (34). از دیدگاه نظری، مصرف آنتی اکسیدان های غیر آنزیمی می تواند با شکار رادیکال های آزاد، استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت شدید را کاهش دهد (84). نتایج برخی تحقیقات نشان می دهد، استفاده از مکمل گلوتامین در رژیم کلینیکی می تواند در تثبیت سطوح بالای گلوتاتیون جهت پیشگیری از آسیب های ناشی از استرس اکسیداتیو مورد استفاده قرار گیرد (65، 99).
اگرچه تحقیقات متعددی در زمینه تاثیر مصرف آنتی اکسیدان های مختلف بر استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت صورت گرفتهاست (13، 73)،اما با توجه به منابع دردسترس به نظر می رسد که تاکنون تحقیقی که نشانگر چگونگی تاثیر مصرف مکمل گلوتامین بهعنوان یک ماده فراهم کننده گلوتاتیون و درنتیجه تاثیر غیرمستقیم آن بر استرس اکسیداتیو و به ویژه پراکسیداسیون چربی ناشی از فعالیت باشد، انجام نپذیرفته است و مشخص نیست که آیا مصرف مکمل گلوتامین می تواند با افزایش سطوح گلوتاتیون احیا شده و درنتیجه ظرفیت آنتی اکسیدانی ارگانیسم باعث شکار رادیکال های آزاد و درنتیجه کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت شود یا خیر؟با توجه به ادبیات ذکر شده، هدف از این مطالعه تعیین تاثیر یک هفته مصرف مکمل گلوتامین بر شاخص های استرس اکسیداتیو متعاقب یک جلسه فعالیت استقامتی شدید می باشد.
1-3. اهمیت وضرورت تحقیق
رادیکال های آزاد در سلول از مسیر های بیوشیمیایی دیگر هم تولید می شود به طور مثال نوتروفیل ها برای کشتن باکتری ها، ویروس ها و سایر ژنوبیوتیک ها ، رادیکال سوپر اکسید تولید می کند(18).و پرو کسیزوم ها می توانند در مسیر بتا اکسیداسیون رادیکال هیدروپروکسید تولید کنند. به دلیل قابلیت واکنش بالا در الکترون های جفت نشده، رادیکال های آزاد می توانند آسیب وسیعی در بخش های مختلف سلول نظیر غشای سلولی، DNA، پروتئین های داخل سلول و ساختمان های کربوهیدراتی ایجاد کنند (3).فعالیت بدنی شرایطی را بوجود می آورد که اغلب با افزایش تولید گونه های فعال و رادیکال های آزاد در بافت های مختلف همراه است (41). جهت جلوگیری از استرس اکسیداتیو، بدن دارای مقادیرزیادی مواد آنتی اکسیدانی آنزیمی و غیر آنزیمی است که از تشکیل گونه های فعال جلوگیری کرده و یا گونه های رادیکالی را شکار می کنند، به دلیل اینکه مقدار مواد آنتی اکسیدان اندوژنوس ممکن است جهت محافظت از استرس اکسیداتیو کافی نباشد، استفاده از مکمل های آنتی اکسیدانی می تواند به منظور کاهش استرس اکسیداتیو مفید بوده و حاشیه امنیتی بزرگتری را در برابر تأثیرات احتمالی آنها به وجود آورد.درحقیقت استفاده از مکمل های آنتی اکسیدان برای ورزشکاران به عنوان ماده ای جهت مقابله با استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت بدنی رواج پیدا کرده است. افزایش رادیکال های آزاد به هنگام فعالیت بدنی می تواند هموستاز مواد آنتی اکسیدان و پرواکسیدان های درون سلولی را به هم بزند و در نتیجه باعث التهاب، استرس اکسیداتیو (3) و خستگی و آسیب عضلانی (37) گردد. هنوز در مورد چگونگی مصرف این مواد آنتی اکسیدان راهکار مشخصی ارائه نشده است. درضمن، در این که مصرف این نوع مواد به صورت مکمل ها واقعا می توانند سطح اجرای ورزشکاران را افزایش دهند و یا سبب ارتقای سطح تندرستی شوند، تردید وجود دارد. برخی از تحقیقات حاکی از تاثیر مثبت مکمل های غذایی در جهت کاهش استرس اکسیداتیو است(14، 64). از سوی دیگر، برخی از تحقیقات نشان داده اند که استفاده از این مکمل ها هیچ تاثیر مثبتی در جهت کاهش رادیکال های آزاد واسترس اکسیداتیو ناشی از فعالیت ندارند(79،82) با توجه به مطالب ذکر شده و تناقضات فراوان، در مورد تاثیرات مثبت و منفی مصرف آنتی اکسیدان بر استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت، لزوم انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه همچنان احساس می شود.
به نظر می رسد مکمل گلوتامین به عنوان ماده فراهم کننده گلوتاتیون، بتواند با شکار رادیکال های آزاد از استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت جلوگیری نماید.با توجه به منابع در دسترس به نظر میرسد در مورد تاثیر مصرف مکمل گلوتامین بر استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت های استقامتی شدید تاکنون تحقیقی صورت نگرفته و منابع تحقیقاتی اندکی در این مورد وجود دارد.
1-4-اهداف تحقیق
هدف کلی پژوهش حاضر بررسی تاثیر یک هفته مصرف مکمل گلوتامین بر شاخص های استرس اکسیداتیو ناشی از اجرای یک جلسه فعالیت استقامتی شدید می باشد.
1-4-2.اهداف اختصاصی
1- بررسی تاثیر یک هفته مصرف مکمل گلوتامین بر ظرفیت آنتی اکسیدانی توتال [1](TAC) خون آزمودنی ها متعاقب یک جلسه فعالیت استقامتی شدید.
2- بررسی تاثیر یک هفته مصرف مکمل گلوتامین بر گلوتاتیون احیا شده [2](GHS)خون آزمودنی ها متعاقب یک جلسه فعالیت استقامتی شدید.
3- بررسی تاثیر یک هفته مصرف مکمل گلوتامین بر مالون دی آلدئید[3](MDA) خون آزمودنی ها متعاقب یک جلسه فعالیت استقامتی شدید.
1-5-پیش فرض پژوهش
الف-آزمودنیها با انگیزه ، علاقه و تلاش در آزمون ها شرکت کردند.
ب-محقق و آزمایشگران حداکثر تلاش خود را به منظور اجرای درست آزمون ها و تمرین انجام دادند.
1-6. فرضیه های تحقیق
1- مصرف یک هفته ای مکمل گلوتامین تاثیر معنی داری بر ظرفیت آنتی اکسیدانی توتال(TAC) خون آزمودنی ها پس از یک جلسه فعالیت استقامتی شدید دارد.
2- مصرف یک هفته ای ای مکمل گلوتامین تاثیر معنی داری بر گلوتاتیون احیا شده(GHS) خون آزمودنی ها پس از یک جلسه فعالیت استقامتی شدید دارد.
3- مصرف یک هفته ای مکمل گلوتامین تاثیر معنی داری بر مالون دی آلدئید(MDA) خون آزمودنی ها پس از یک جلسه فعالیت استقامتی شدید دارد.
1-7-روش تحقیق
hین پژوهش به صورت مقطعی و با روش تحقیق نیمه تجربی به اجرا در آمده است. طرح تحقیق از نوع کاربردی با روش اندازه گیری مکرر دوسویه کور با گروه کنترل و انتخاب تصادفی می باشد. به این صورت که افراد بر اساس VO2max بدست آمده در یک لیست قرار گرفتند و بصورت رندوم به دو گروه تقسیم شدندو محققین در مورد نام گروه ها بی اطلاع بودند. آزمودنیها تعداد 20 نفر از دانشجویان رشته تربیت بدنی بودند که به دو گروه شامل: 1- مصرف مکمل گلوتامین ( 15/0 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن + 15 گرم شیرین کننده + 250 میلی لیتر آب) به تعداد 9 نفر 2- دارونما (15 گرم شیرین کننده + 250 میلی لیتر آب) به تعداد 10 نفر تقسیم شدند. در این پژوهش٬ برای شرکت در تحقیق از مقادیر حداکثر اکسیژن مصرفی بدست آمده از اجرای آزمون تست کوپر و برای انجام آزمون اصلی، از 14 کیلومتر دویدن، بهره گرفته شد.
1-8-محدودیت های تحقیق
در اجرای پژوهش حاضر، عواملی که محقق آنها را کنترل نموده عبارتند از:
- ویژگی های جسمانی و آنتروپومتریک همه آزمودنی ها
- شرایط تمرین و سطوح فعالیت بدنی آزمودنی ها
- میزان و دوز مصرف روزانه مکمل گلوتامین توسط آزمودنی ها (250 میلی لیتر محلول حاوی 15/0 گرم گلوتامین به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن)
- عدم مصرف سیگار یا مشروبات الکلی
- سلامتی و عدم نقص عضو و ابتلا به بیماری ها یا عفونت های حاد و مزمن
- عدم مصرف داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی
- عدم مصرف دیگر مکمل های ارگوژنیک در طول اجرای تحقیق
- جنسیت و دامنه سنی آزمودنی ها
-8-2- محدودیت های غیر قابل کنترل
عدم کنترل آنزیم های آنتی اکسیدان خون
عدم اندازه گیری مستقیم رادیکال های آزاد
عدم کنترل سایر آنتی اکسیدان های خون
عدم کنترل سطوح آمادگی روانی و خواب آزمودنی ها
1-9. تعریف واژه ها و اصطلاحات
1-9-1-مالون دی آلدئید
الون دی آلدئیداز محصولات جانبی پراکسیداسیون چربی می باشد (108). میزان طبیعی این ماده دربدن انسان 8/3 تا 5/10 میکروگرم در لیترگزارش شده است.درپژوهش حاضر مقادیر مالون دی آلدئید براساس روش بوستواغلو (1994) و با استفاده از اسپکتوفتومتری اندازه گیری شد(17).
[1]Total Antioxidant Capacity
[2]Reduced Glutathion
[3]Malon dialdehyd
نور و ظلمت از دیدگاه گنوسی و مقایسه و تطبیق آن با مثنوی معنویword
فهرست مطالب
عنوان صفحه
1_3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزههای آن. 3
1_4 سوالات و فرضیههای تحقیق. 3
1_6 تعریف عملیاتی متغیرها و واژههای کلیدی. 3
1_9 جامعهی آماری و حجم نمونه. 4
2_3_ آیین دوبن، ثنویت، در فرهنگ آسیای غربی. 18
2_4_ مهر، مهرپرستی ، میتره، میترائیسم. 20
2_9_ جهان‌شناسی آیین مانوی. 52
2_10_ جهان‌شناسی عرفان مندایی. 61
2_11_ تاثیر آرای گنوسی بر عرفان ایرانی- اسلامی. 64
2_12_ نور و ظلمت از دیدگاه عرفانی. 68
2_11_ 1_ نور و ظلمت از دیدگاه قرآن. 75
2_11_2 نور و ظلمت از دیدگاه سهروردی. 79
2_11_3_ نور و ظلمت از دیدگاه غزالی. 84
2_11_4_ نور و ظلمت از دیدگاه عین‌القضات همدانی. 85
3_4 ابزار جمع‌آوری اطلاعات. 89
3_5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها. 89
فصل چهارم:مولانا و اندیشه‌های اوو نور و ظلمت از دیدگاه مولانا
4_1_ مولانا و اندیشه‌های او. 91
4-1-2 آمیختگی نور و ظلمت جهان و انسان از دیدگاه مولانا 120
4_2_ نمونهای چند از مزامیر مانوی. 177
فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات
فصل اوّل
کلیات طرح
1_1 بیان مسئله
با مطالعه و تحقیق در زمینهی عرفان و متون عرفانی ایران به تاثیرپذیری عرفان اسلامی_ ایرانی از آیینها و مذاهب پیش از خود پی میبریم؛ به کیش و آیینهایی چون آیین بودایی، آیین گنوسی، کیش مانوی، دین زرتشتی و مسیحیت و دیگر ادیان و مکاتب. و نکتهی قابل توجه در این است که در میان این مذاهب، آیین گنوسی به دلیل قدمت زمانی بیشترین تاثیر را بر ادیان دیگر و در نتیجه ذهن و تفکر ایرانیان آن روزگار گذاشته است و ما نمیتوانیم اثرپذیری عرفان ایران را از این عقیده انکار کنیم ومیبایست ریشههای اعتقادات عرفان اسلامی را در عرفان صدر مسیحیت جستجو کرده و به مقایسهی مبانی و اصول آن بپردازیم و این‌همانیهای آن را بیابیم. اگرچه تا کنون پژوهش‌هایی در این زمینه صورت گرفته است، ولی باز هم جای تحقیق و بررسی باقی است. این پژوهش در صدد آن است که به بیان تاریخچه‌ی مختصری از آیین گنوسی و تاثیر آن بر عرفان و ادبیات عرفانی ایران بپردازد و همچنین با مطرح کردن و معرفی بنمایههای کیش گنوسی و مقایسه و تطبیق آن با عرفان اسلامی ایران به خصوص اصل مهم تضاد "نور و ظلمت" که بنمایهی اصلی آیینهای ابتدایی و اسطورهای و به ویژه مکتب گنوسی است، پرداخته و تاثیر این عقیده را بر عارف و شاعر بزرگ ایران، "مولانا جلال‌الدین بلخی" در "مثنوی معنوی" بررسی کرده و بیان کند.
1_2 هدف تحقیق
معرفی و شناساندن آیین گنوسی و مقایسهی اصل مهم دو پدیدهی متضاد " نور و ظلمت" بر آثار عرفانی ایرانی و به خصوص مثنوی معنوی.
1_3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزههای آن
لزوم شناخت ریشههای عرفان در صدر مسیحیت و مقایسهی بنمایههای آن با عرفان ایرانی و توجه به اصل مهم " نور و ظلمت" و مقایسه و تطبیق و شناساندن این دو پدیده در آیین گنوسی و مثنوی مولانا.
1_4 سوالات و فرضیههای تحقیق
- مسئلهی مهم " نور و ظلمت" که در متون هر دو آیین به وفور دیده میشود، چه وجوه اشتراکی با هم دارند؟
- آیا مولانا در بیان مسئلهی " نور و ظلمت" به این آیین و عقیده توجه داشته است؟
1_5 مدل تحقیق
تحقیقی – تطبیقی
1_6 تعریف عملیاتی متغیرها و واژههای کلیدی
اسطوره: اسطوره تفسیر انسان نخستین از جهان و طبیعت است. و از یک نظر دربارهی جهان شناخت و فرجام شناسی انسان و جهان پیرامونش است و از آن به عنوان سنت قدسی یا مینوی، وحی اصلی و آغازین نزد مورخان ادیان یاد شده است.
گنوستیسیزم: این اصطلاح بیانگر جریان فکری کهنی است که بر آگاهی از رازهای الهی تأکید
میورزد. گنوسیسم مجموعهای از فرق و نحلههای دینی و شبه دینی- اعتقادی است که در سوریه و فلسطین و بینالنهرین و مصر وجود داشته که در دوران مسیحیت به اوج خود رسیده است.
نور: روشنایی است و آن چیز که باعث روشن شدن دیگر اجسام و اشیاء شود. و در تعریف عرفانی آن حقیقت حضرت باری تعالی.
ظلمت: ضد نور، به معنای تاریکی. و در عرفان به معنای هرآنچه که سد راه شناخت حقیقت حضرت حق شود.
1_7 روش تحقیق
اسنادی – کتابخانهای
1_8 قلمروی تحقیق
با تحقیق در پیشینهی نور و ظلمت در اسطوره و ادیان گوناگون و عرفان، جنبههای ارتباطی آن را با مثنوی معنوی بررسی کردهام.
1_9 جامعهی آماری و حجم نمونه
با روش کتابخانهای، مفهوم نور و ظلمت را از دیدگاه آیین گنوسی و همینطور از دیدگاههای عرفانی پیش از اسلام و پس از اسلام مورد بررسی قرار داده، اما به دلیل کمبود منابع موجود در این زمینه، ناگزیر به مطالعه و بررسی حجم زیادی از کتبی در زمینههای مختلف در راستای این موضوع بودهام، تا به جمعبندی منطقی و درستی در این زمینه دست یابم. در آخر نیز با استخراج ابیاتی با این مضامین از مثنوی معنوی به بررسی مقایسه و تطبیق آن با پدیدهی نور و ظلمت پرداختهام.
1_10 محدودیتها و مشکلات
از مهمترین محدودیتها در این تحقیق، میتوان به کمبود منابع موجود دربارهی اسطورهی نور و ظلمت و همچنین در مورد اندیشه و آرای گنوسی اشاره کرد.
تحلیل جغرافیایی مراکز اقامتی شهرستان رامسر و نقش آن در برنامه ریزی گردشگریword
عنوان صفحه
چکیده.....1
مقدمه........2
فصل اول: کلیات تحقیق
1ـ1 بیان مسأله ........ 4
1ـ2 سؤالات تحقیق ...... 5
1ـ3 فرضیههای تحقیق ..... 5
1ـ4 ضرورت و اهمیت تحقیق ............................ 5
1ـ5 انگیزه تحقیق ................................... 6
1ـ6 اهداف تحقیق .................................... 6
1ـ7 محدوده مورد مطالعه ............................. 6
1ـ8 روش تحقیق ...................................... 6
1ـ9 سازماندهی تحقیق ................................ 7
1ـ10 جامعه آماری ................................... 7
1-11 پیشینه تحقیق (ادبیات تحقیق) ..................... 7
1ـ12 بهره وران تحقیق ................................ 10
1ـ13 موانع و محدودیتها ............................. 10
1ـ14 مفاهیم و واژههای اصلی تحقیق ..................... 10
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
2ـ1 مقدمه ............................................ 13
2ـ2 تاریخچه مراکز اقامتی در ایران و جهان ............. 13
2ـ3طبقه بندی واحدهای اقامتی .......................... 14
2ـ4 انواع تأسیسات اقامتی ............................. 15
2ـ4ـ1 هتل ............................................ 15
2ـ4ـ1ـ1 انواع هتل ..................................... 15
2ـ4ـ1ـ2 هتل آپارتمان .................................. 16
2ـ4ـ1ـ3 هتل های فرودگاهی .............................. 16
2ـ4ـ1ـ4 هتلهای بیرون شهری ............................. 16
2ـ4ـ2 اتاق و صبحانه .................................. 16
2ـ4ـ3 متل ............................................ 16
2ـ4ـ4 مسافرخانه ...................................... 17
2ـ4ـ5 زائرسرا ................................... 17
2ـ4ـ6 اتاق و خانههای اجارهای .................... 17
2ـ4ـ7 پلاژ ....................................... 17
2ـ4ـ8 مجموعههای مشارکتی زمانی ................... 17
2ـ4ـ9 کاروان .................................... 18
2ـ4ـ10 مراکز تفریحی ............................. 18
2ـ4ـ11 خانههای روستایی .......................... 18
2ـ4ـ12 کمپینگ ................................... 18
2ـ4ـ13 واحدهای اقامتی سازمانی ................... 19
2ـ5 تعریف برنامهریزی ............................ 19
2ـ6 سابقه برنامه ریزی ........................... 19
2ـ7 ماهیت برنامه ریزی ........................... 20
2ـ8 اجزاء برنامه ریزی ........................... 20
2ـ9 برنامه ریزی اوقات فراغت ..................... 21
2ـ10 برنامهریزی گردشگری ......................... 21
2ـ11 اهمیت برنامهریزی جهانگری ................... 21
2ـ12 انواع برنامه ریزی جهانگری .................. 22
2ـ13 انواع برنامهریزی بخش عمومی ................. 22
2ـ13ـ1 برنامهریزی ملی ........................... 22
2ـ13ـ2 برنامهریزی محلی .......................... 23
2ـ15 تاریخچه گردشگری ............................ 23
2ـ15ـ1 عهد باستان ............................... 23
2ـ15ـ2 قرون وسطی ................................ 24
2ـ15ـ3 رنسانس ................................... 25
2ـ15ـ4 انقلاب صنعتی .............................. 25
2ـ15ـ5 جهانگردی نوین ............................ 26
2ـ16 سابقه گردشگری درایران ...................... 26
2ـ17 ایجاد تشکیلات توریستی درایران ............... 27
2ـ18 تعاریف جهانگردی ............................ 28
2ـ19 گونهشناسی گردشگری .......................... 28
2ـ19ـ1 گردشگری قومی ............................. 28
2ـ19ـ2 گردشگری هنری ............................. 28
2ـ19ـ3 گردشگری تاریخی ........................... 28
2ـ19ـ4 گردشگری طبیعت گرا ........................ 28
2ـ19ـ5 گردشگری تفریحی ........................... 28
2ـ19ـ6 گردشگری کاری ............................. 28
2ـ20 انواع گردشگری............................... 28
2ـ20ـ1 انواع گردشگری از نظر مکان و مقصد ......... 28
2ـ20ـ2 انواع گردشگری از نظر موضوع ............... 29
2ـ20ـ2ـ1 گردشگری دریایی .......................... 30
2ـ20ـ2ـ2 گردشگری فرهنگی .......................... 32
2ـ20ـ2ـ3 گردشگری بهداشتی (سلامت و معالجه).......... 33
2ـ20ـ2ـ4 گردشگری زیست محیطی ...................... 34
2ـ20ـ2ـ5 گردشگری کشاورزی ......................... 34
2ـ20ـ2ـ6 گردشگری تجاری ........................... 35
2ـ20ـ2ـ7 گردشگری الکترونیک ....................... 36
2ـ21 رئالیسم .................................... 39
2-21-1-1- تعریف رئالیسم .......................... 39
2-21-1-2 -اصول فلسفه رئالیسم ..................... 39
2-21-1-3- فرهنگنامه شریعتی و رئالیسم ............. 39
2ـ21ـ2 پسامدرن و گردشگری ........................ 40
2ـ21ـ2ـ1 پیشینه پسامدرنیته ....................... 40
2ـ21ـ2ـ2 پسامدرنتیه .............................. 40
2ـ21ـ2ـ3 گردشگری پسامدرن ......................... 40
فصل سوم: وضعیت جغرافیایی
3-1- ویژگیهای طبیعی رامسر ....................... 43
3-1-1-موقعیت جغرافیایی رامسر .................... 43
3-1-2-اقلیم ..................................... 45
3-1-2-1-بارندگی ................................. 45
3-1-2-2-دما ..................................... 46
3-1-2-3-بررسی مشخصات باد ........................ 47
3-1-3-زمین شناسی................................. 48
3-1-3-1-گسل البرز ............................... 49
3-1-3-2-خاک منطقه مورد مطالعه .................. 49
3-1-4-پوشش گیاهی ................................ 49
3-1-5-کوههای رامسر .............................. 50
3-1-6-رودهای رامسر .............................. 50
3-2-ویژگیهای انسانی ............................. 50
3-2-1-مذهب ...................................... 50
3-2-2-زبان ...................................... 50
3-2-3-اشتغال .................................... 51
3-2-4-ویژگیهای جمعیتی ........................... 51
3-2-4-1-تعداد جمعیت ............................. 51
3-2-4-2-ساخت جنسی جمعیت شهری .................... 52
3-2-4-3-تعداد خانوار در شهرستان رامسر ........... 52
3-2-4-4-ساخت جنسی جمعیت روستایی ................. 53
فصل چهارم: یافته های تحقیق
4-1- روند شکل گیری مراکز اقامتی در شهرستان رامسر 56
4-2- یافته های توصیفی تحقیق ..................... 62
4-3 – خانه های اجاره ای.......................... 63
4-4 – تحلیل داده های استخراج شده از پرسشنامه..... 66
4-4- 1- جنسیت ................................... 66
4-4-2- سن........................................ 67
4-4-3 - میزان تحصیلات............................ 68
4-4-4 – شغل ..................................... 69
4-4-5- محل زندگی ............................... 70
4-4- 6 – علت گردشگر پذیری بالای شهر رامسر......... 71
4-4-7 – سهولت دسترسی............................. 72
4-4-8- توسعه مراکز اقامتی........................ 73
4-4-9- کیفیت مراکز اقامتی و نقش آن در گردشگری.... 74
4-4-10- مشکل عمده گردشگری رامسر ................. 75
4-4-11- تاثیر مکان مناسب یک مرکز اقامتی در جذب گردشگر 76
4-4-12- میزان توجه به کیفیت خدمات در مراکز اقامتی 78
4-4-13- مسافرین ورودی به رامسر .................. 78
4-4-14-تاثیر خانه های اجاره ای در کاهش میزان مراجعه به هتلها و سایر مراکز ...................................... 79
4-4-15- ضعف عمده و اساسی مراکز اقامتی شهر رامسر . 80
4-4-16- سهم مراکز اقامتی از گردشگران ورودی به رامسر 81
4-4-17- سطح کیفی خدمات مراکز اقامتی ............. 82
4-4-18- افزایش ظرفیت مراکز اقامتی ............... 83
4-4-19-جلوگیری از روند رو به کاهش میزان گردشگر ورودی به شهر رامسر 84
4-4-20- رفع مشکل گردشگری فصلی ................... 85
فصل پنجم: نتیجه گیری ، ارزیابی فرضیه ها و ارائه راهکارها و پیشنهادها
5-1-نتیجه گیری................................... 87
5-2-ارزیابی فرضیات ............................. 90
5-3-ارائه راهکارها و پیشنهاد ها .............. 91
منابع ........................................... 92
پیوست............................................ 95
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول3-1میانگین بارش ایستگاه رامسر درسالهای 1387-1347به میلی متر 45
جدول3-2بررسی وضعیت دمای ماهیانه ایستگاه رامسردرسالهای1387-1347به سانتیگراد........................................ 47
جدول 3-3وضعیت باددرایستگاه هواشناسی رامسر طی سالهای1387-1347 48
جدول3-4ساخت جنسی جمعیت شهرستان رامسرطبق سرشماری سال1390 51
جدول3-5ساخت جنسی جمعیت شهرستان رامسر به تفکیک شهرها 52
جدول3-6ساخت جنسی جمعیت شهرستان رامسر به تفکیک دهستان52
جدول3-7تعدادوبعد خانوار درشهرستان رامسربه تفکیک شهرودهستان 53
جدول4-1-مراکز اقاتی موجود در رامسر............... 57
جدول 4-2- مراکز اقامتی شهرستان رامسر به مراکز مرتبط با مراکز گردشگری ......................................... 59
جدول 4-3- تعداد مسافران اقامت داده شده در شهر رامسر به تفکیک نوع مکان در نوروز 92 ................................ 65
جدول4-4وضعیت جنسی پاسخ دهندگان پرسشنامه.......... 66
جدول4-5وضعیت سنی پاسخ دهندگان پرسشنامه........... 67
جدول4-6میزان تحصیلات پاسخ دهندگان پرسشنامه........ 68
جدول4-7وضعیت اشتغال پاسخ دهندگان پرسشنامه........ 69
جدول4-8محل زندگی پاسخ دهندگان پرسشنامه........... 70
جدول4-9علت سطح بالای گردشگرپذیری شهرستان رامسر.... 71
جدول4-10ضرورت سهولت دسترسی به اماکن مختلف........ 72
جدول4-11ضرورت توسعه انواع مختلف مراکز اقامتی..... 73
جدول4-12تأثیر کیفیت مراکزاقامتی درگردشگری........ 74
جدول4-13مشکل عمده گردشگری رامسر.................. 75
جدول4-14تأثیرمکان مناسب یک مرکز اقامتی درجذب گردشگر 76
جدول4-15میزان توجه به کیفیت خدمات درمراکزاقامتی.. 77
جدول4-16پراکندگی مسافرین ورودی به رامسر.......... 78
جدول4-17تأثیرخانه های اجاره ای در کاهش میزان مراجعه به هتل ها79
جدول4-18ضعف عمده مراکز اقامتی شهر رامسر.......... 80
جدول4-19سهم مراکز اقامتی از گردشگران ورودی به رامسر 81
جدول4-20سطح کیفی خدمات مر اکزاقامتی.............. 82
جدول4-21افزایش ظرفیت مراکز اقامتی................ 83
جدول4-22جلوگیری ازروند روبه کاهش میزان گردشگرورودی به رامسر 84
جدول4-23رفع مشکل گردشگری فصلی.................... 85
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار3-1میانگین بارش ایستگاه رامسر دردوره آماری 1387-1347به میلی متر.............................................. 46
نمودار3-2داده های حرارتی ایستگاه رامسرطی دوره آماری1387-1347به سانتیگراد........................................ 47
نمودار3-3درصدجمعیت شهرها ودهستان های شهرستان رامسر51
نمودار3-4ساخت جنسی جمعیت شهرستان رامسر به تفکیک شهرها 52
نمودار3-5ساخت جنسی جمعیت شهرستان رامسر به تفکیک دهستان 53
نمودار3-6تعداد خانوار های شهرستان رامسر.......... 54
نمودار4-1سهم بخش خصوصی ودولتی از میزان ظرفیت هتل ها وهتل آپارتمانها 62
نمودار4-2وضعیت جنسی پاسخ دهندگان پرسشنامه ....... 66
نمودار4-3وضعیت سنی پاسخ دهندگان پرسشنامه......... 67
نمودار4-4میزان تحصیلات پاسخ دهندگان پرسشنامه...... 68
نمودار4-5وضعیت اشتغال پاسخ دهندگان پرسشنامه...... 69
نمودار-4-6محل زندگی پاسخ دهندگان پرسشنامه........ 70
نمودار4-7علت سطح بالای گردشگرپذیری شهرستان رامسر.. 71
نمودار4-8ضرورت سهولت دسترسی به اماکن مختلف....... 72
نمودار4-9ضرورت توسعه انواع مختلف مراکز اقامتی.... 73
نمودار4-10تأثیر کیفیت مراکزاقامتی درگردشگری...... 74
نممودار4-11مشکل عمده گردشگری رامسر............... 75
نمودار4-12تأثیرمکان مناسب یک مرکز اقامتی درجذب گردشگر 76
نمودار4-13میزان توجه به کیفیت خدمات درمراکزاقامتی77
نمودار4-14پراکندگی مسافرین ورودی به رامسر........ 78
نمودار4-15تأثیرخانه های اجاره ای در کاهش میزان مراجعه به هتل ها 79
نمودار4-16ضعف عمده مراکز اقامتی شهر رامسر........ 80
نمودار4-17سهم مراکز اقامتی از گردشگران ورودی به رامسر 81
نمودار4-18سطح کیفی خدمات مر اکزاقامتی............ 82
نمودار4-19افزایش ظرفیت مراکز اقامتی ............. 83
نمودار4-20جلوگیری ازروند روبه کاهش میزان گردشگرورودی به رامسر84
نمودار4-21رفع مشکل گردشگری فصلی.................. 85
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
نقشه 3-1نقشه سیاسی شهرستان رامسر................. 44
نقشه4-1موقعیت جغرافیایی مراکز اقامتی شهرستان رامسر 57
نقشه4-2پراکندگی جغرافیایی خانه های استیجاری شهرستان رامسر61
فهرست تصاویر
عنوان صفحه
تصویر 5-1هتل قدیم رامسر.......................... 99
تصویر 5-2هتل بزرگ رامسر.......................... 99
تصویر 5-3متل ساحلی خزر........................... 100
تصویر 5-4متل اشک................................. 100
تصویر5-5 هتل آپارتمان کوثر....................... 101
تصویر 5-6هتل آپارتمان صفاتیان.................... 101
تصویر 5-7هتل آپارتمان ماهور...................... 102
تصویر 5-8هتل آپارتمان لیان....................... 102
تصویر 5-9هتل آپارتمان نیستان..................... 103
تصویر 5-10هتل آپارتمان آج........................ 103
تصویر 5-11هتل آپارتمان آریا...................... 106
تصویر 5-12هتل آپارتمان هنرمندان.................. 106
چکیده
مراکز اقامتی به عنوان یکی از تأثیرگذارترین بخش های صنعت جهانگردی همواره به عنوان ابزاری کار آمد درجهت توسعه وارتقاء گردشگری یک کشور ودرمقیاسی کوچکتر یک شهر محسوب می شوند.استان مازندران باتوجه به دارا بودن جاذبه های طبیعی و فرهنگی قابل توجه، پیوسته مورد توجه گردشگران بوده که در این میان شهرستان رامسر با داشتن پتانسیل های گردشگری متعدد در کانون توجه گردشگران داخلی وخارجی قرار دارد . این تحقیق با استفاده ازروش توصیفی-تحلیلی و استفاده ازمنابع کتابخانه ای وبازدیدمیدانی و همچنین بهره گیری ازابزارپرسشنامه ، جدول، نمودار، نقشه،بانکهای اطلاعاتی ومصاحبه داده های مختلف را جمع آوری نموده وسپس به صورت کمی وکیفی مورد تحلیل قرار داده است.نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهدکه شهرستان رامسر در مجموع دارای 21 واحد اقامتی فعال تحت عنوان هتل،متل وهتل آپارتمان بوده که روی هم رفته ظرفیتی معادل2846تخت رادر یک شبانه روز دارا می باشند.
از این تعدادمرکزاقامتی4واحد درمجاورت بادریا،12واحددرمناطق شهری،3مورد دربیرون شهرو2واحد اقامتی هم درییلاقات رامسرقراردارند. اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه ها نیز گویای این موضوع می باشند که اکثر پاسخ دهندگان سهم خانه های اجاره ای رادر کاهش میزان مراجعه به هتل ها وسایر مراکز اقامتی زیاد دانسته و91درصد، این خانه هارا دارای بیشترین سهم از گردشگران وارد شده به رامسر قلمداد کرده اند ، همچنین 33درصد از پاسخ دهندگان به پرسشنامه،توسعه مراکز اقامتی رادر مناطق ساحلی،29 درصد درمناطق جنگلی،21درصد درمناطق شهری و17درصد درمناطق روستایی مناسب دانسته اند.
واژگان کلیدی؛تحلیل جغرافیایی،مراکزاقامتی،گردشگری، برنامه ریزی،شهرستان رامسر
مقدمه
صنعت مسافرت وجهانگردی به عنوان بزرگترین ومتنوع ترین صنعت دنیا به حساب آمده وبسیاری از کشورها،این صنعت پویا رابه عنوان منبع اصلی درآمد،اشتغال زایی،رشدبخش خصوصی وتوسعه ساختار زیربنایی خودمی دانند. این صنعت شامل بخشهای مختلفی نظیرحمل ونقل،اقامت وپذیرایی بوده که هریک دارای زیر مجموعه های مرتبط باخود می باشند.خدمات اقامتی نیز اصطلاحی است برای تهیه تسهیلات خواب و استراحت،با محوریت تجاری که درصنعت گردشگری و مهمان یاری به کار می رود. لازم به ذکر است بسیاری از نویسندگان کتب گردشگری بر این موضوع تأکید کرده اند که خدمات اسکان و پذیرایی درصنعت گردشگری یکی از پیچیده ترین و پویاترین بخش های این صنعت قلمداد شده و قدر مسلم اینکه، گردشگر با هر انگیزه ای به هرجاکه سفرکند به محلی برای خواب، استراحت وخوراک نیازدارد، لذا خدمات اقامتی گردشگران شامل مجموعه ای ازتشکیلات خوابگاهی می شود که امکان دارد به صورت استراحتگاه های مجلل باشد یافقط به یک تخت خواب معمولی و صبحانه ساده محدود شود. علاوه بر آن میزان تسهیلات وخدمات هتل ها ومیهمان پذیرها بازتابی از نیازها وسلیقه های مختلف مسافران ومیزان پویایی این بازار است.
از آنجایی که این گونه تأسیسات عامل موثری برای تقویت جهانگردی بین المللی محسوب می شود اهمیت دادن بدان هابایستی مورد توجه دولتها وبرنامه ریزان گردشگری قرار گیرد. با توجه به این موضوع ونقش کلیدی مراکزاقامتی درصنعت گردشگری،توسعه وگسترش انواع مختلف این قبیل تسهیلات،مستلزم تحلیل جامع ازوضعیت جغرافیایی مراکز موردنظروسایرعوامل تأثیرگذاربرآنها می باشد.برای دستیابی به موفقیت درمدیریت و توسعه تسهیلات اقامتی گردشگران، برنامه ریزی جهانگردی درتمام سطوح ضروری است. تجربه جهانگردی دردنیانشان داده است که روش برنامه ریزی شده برای توسعه جهانگردی می تواندبدون ایجاد مشکلاتی مهم فوایدی به همراه آورد و بازارهای جهانی رضایت بخش راحفظ کند. افزون برآن اشکال گوناگون توسعه جهت احراز موفقیت نیازبه تطبیق وسازگاری بامحیط وهمچنین حفظ روابط متقابل با اجزای سازنده اش دارد که هردومورد فوق نیز مستلزم لحاظ کردن امربرنامه ریزی است.
با توجه به شرایط شهرستان رامسردر زمینه گردشگری، این تحقیق در نظر دارد ضمن تحلیل جغرافیایی مراکز اقامتی اعم از هتل، متل، هتل آپارتمان ومنازل استیجاری موجود در شهرستان را مسرو شناسایی قابلیت ها و ظرفیت های آنها، نقش این مراکز در برنامه ریزی گردشگری این شهررا موردبررسی قرار دهد.
فصل اول:
1ـ1 بیان مسأله تحقیق
گردشگری پدیدهای است کهن که از دیرزمان در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج طی مراحل تاریخی مختلف به موضع فنی، اقتصادی و اجتماعی کنونی خود رسیده است. تردیدی نیست که همه کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ در پی بهرهگیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به ویژه دریافت سهم بیشتری از درآمد و بالابردن سطح اشتغال ناشی از بهینهسازی این صنعت خدماتی در کشورهای متبوع خود هستند.
اهمیت گردشگری خصوصاً در کشورهای جهان سوم که اغلب دارای جاذبههای طبیعی فراوانی نیز هستند تا بدانجاست که به عنوان صنعتی نجاتبخش برای اینگونه کشورها محسوب میشود و دولتها همواره به دنبال اتخاذ سیاستهایی درجهت توسعه این صنعت میباشند که از ابعاد گوناگون حائز اهمیت است. این صنعت شامل بخشهای مختلفی نظیر خدمات حمل ونقل ، ساختار زیربنایی، تأسیسات اقامتی و پذیرایی و... میباشد که هر یک در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند. تأسیسات اقامتی به عنوان بخش مهم ومحوری در صنعت گردشگری محسوب شده که شامل هتلها،متل ها،هتل آپارتمان ها،مهمانسراها، کمپها، کلبههای کوهستانی، پلاژهای ساحلی، اردوگاهها، پانسیونها، زائرسراها و ساختمانهای مدارس به هنگام تحصیلات میباشد. در گذشته ایجاد اینگونه تأسیسات به علت کمبود یا فقدان جهانگردی در سطح محدودی انجام میگرفت به گونهای که مسافران اغلب زائر بوده و برای استراحت و غذا به مکانهای عمومی نظیر کاروانسراهای بین راهی و اماکن مقدسه مراجعه میکردند.
روم باستان نیز هنگامی که به اوج خود رسیده بود تعداد زیادی مسافرخانه در مسیر راههای عمومی ایجاد کرد. بعدها مهمانپذیرهایی که جنبهی بازرگانی داشتند در سده پانزدهم در اوپا بوجود آمدند. نخستین این مهمانپذیرها با نام (تخت خواب، صبحانه) بوجود آمدند که افراد در خانههای شخصی با قیمت اندک از مسافران پذیرایی میکردند.
صنعت هتلداری نوین پیشرفت خود را مدیون کشورهای اروپایی به ویژه کشور سوئیس است. در این کشور صنعت هتلداری در ساختمانهای کوچک و محقر انواع خدمات و سرویسها را به مشتریان عرضه میکرد. تکامل این صنعت در آمریکا با گشایش (سیتی هتل) نیویورک در سال 1794 میلادی آغاز و این نخستین ساختمانی بود که به ارائه خدمات مربوط به هتلداری پرداخت.(رنجبران،1388،ص58)
در ایران نخستین هتلهای توریستی برطبق استانداردهای بینالمللی حدود یک قرن پیش علاوه برپایتخت در سواحل دریای مازندران نیز ساخته شدند که در حال حاضر به فعالیت خود با کیفیتی بسیار پایینتر از گذشته ادامه میدهند. از دیگر مراکز اقامتی اولیه مدرن پایتخت میتوان به هتل آبعلی تهران اشاره کرد که به عنوان نخستین مهمانسرای سبک مدرن ایران شناخته میشود. این مرکز نیز بر خلاف گذشته در فعالیت خود سیر نزولی داشته است.
درحال حاضر به سبب اهمیت مراکز اقامتی نظیر هتلها و مهمانپذیرها در جهت توسعه هرچه بیشتر گردشگری در یک منطقه ایجاب میکند که نظارتی دقیق بر کیفیت و نحوه مدیریت اینگونه مراکز اعمال گردد. از آنجا که اینگونه تأسیسات عامل مؤثری در تقویت جهانگردی بالأخص جهانگردی بینالمللی محسوب میشوند نظارت بیشتر بر آنها باید مورد توجه مدیران و برنامهریزان گردشگری قرار گیرد.
شهر رامسر نیز به عنوان یکی از گردشگرپذیرترین شهرهای کشور از چند دهه پیش مورد توجه مسؤلان امر گردشگری بوده و در زمینه مراکز اقامتی و پذیرایی گسترش دوچندان را نسبت به سایر مناطق کشور داشته است باتوجه به مطالب ذکرشده حال این سؤال مطرح میشود که:
¯ مراکز اقامتی رامسر چه نقشی را در برنامهریزیهای گردشگری این شهر میتوانند ایفا کنند؟
در این تحقیق تلاش شده است که با استفاده از روشهای میدانی و کتابخانهای و تحلیل جغرافیایی ضمن بررسی وضعیت جغرافیایی این مراکز و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها به ارائه راهکارهایی در زمینه برنامهریزی گردشگری این شهر پرداخته میشود.
1ـ2 سؤال تحقیق
مراکز اقامتی چه نقشی را در برنامهریزیهای گردشگری در شهرستان رامسر میتوانند ایفا کنند؟
1ـ3 فرضیههای تحقیق
1ـ مراکز اقامتی بخش خصوصی سهم بیشتری از درآمدهای حاصل از ورود گردشگران به شهر رامسر را جذب میکنند.
2ـ تحلیل درست از وضعیت جغرافیایی مراکز اقامتی شهر رامسر میتواند در برنامهریزیهای گردشگری نقش مهمی ایفا کند.
مقدمه، تصحیح انتقادی و تعلیق نسخه‌ی خطی سوگ نامه‌ی فاجعه‌ی کربلا اثر «ویلهلم لیتن آلمانی» WORD
فهرست مطالب
عنوان صفحه
2-6- ویژگیهای تعزیه نامه‌ها16
2-6-2- تراژیک یا حزن انگیز بودن17
2-6-3- فراوانی و تنوع وزن‌ها و بحرها17
2-6-4- دراماتیک بودن تعزیه‌ها18
4-1- مجلس اول: درآمدی بر قربانی کردن حضرت اسماعیل توسط حضرت ابراهیم32
4-2- مجلس دوم: مجلس عاق والدین، به حجره رفتن پیغمبر، در به روی خود بستن46
4-4- مجلس چهارم: در کیفیت شهادت وهب و وداع نمودن اهل بیت خود را و شهید شدن آن111
4-4-1- پیش درآمد مجلس چهارم111
4-5- مجلس پنجم: مجلس شهادت حضرت عباس علی ارواحنا فداک123
4-6- مجلس ششم: شهادت جناب سید الشهداء ( صلوات الله علیه) در صحرای کربلای معلی151
4-8- مجلس هشتم: خولی سر امام را به تنور نهادن و نزول پیامبر و فاطمه (س)207
4-11- مجلس یازدهم مجلس درة الصدف263
4-11-1- پیش درآمد مجلس یازدهم263
4-12- مجلس دوازدهم: ظهری در مدینه عروسی کردن288
4-12-1- پیش درآمد مجلس دوازدهم288
4-13- مجلس سیزدهم: قانیا پادشاه فرنگ310
4-13-1- پیش درآمد مجلس سیزدهم310
4-14- مجلس چهاردهم امیر تیمور334
4-14-1- پیش در آمد مجلس چهاردهم334
4-15- مجلس پانزدهم: امام جعفر صادق342
4-15-1- پیش درآمد مجلس پانزدهم342
فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه، تصحیح انتقادی وتعلیق نسخه‌ی خطی سوگ نامه‌ی فاجعه‌ی کربلا اثر «ویلهلم لیتن آلمانی»
قیام امام سوم شیعیان به همراه خاندان و دوستدارنش وشکل گیری واقعه‌ی عظیم عاشورا در صحرای تفتیده‌ی کربلا، در گذر قرنهای متمادی تأثیری بس شگرف وعمیق در ادبیات ملل مسلمان به ویژه ادبیات فارسی ایران زمین پدید آورد و باعث به وجود آمدن گونه ی خاصی از روایت و نمایش به نام تعزیه شد ؛ گرچه تعزیه از دیرباز در ادبیات و میان مردم ایران به شکلی متفاوت وجود داشته است اما چند سال پس از حادثه‌ی کربلا، تعزیه نامه در ادبیات منظوم فارسی زبانان جایگاه ویژه ای یافت . تعزیه گونه ای نمایشی وآهنگین است که در طی آن افرادی با پوشش ویژه وقایع دهه‌ی اول محرم را که با اسطوره وافسانه درآمیخته شده است؛ به نمایش می گذارند.
این رساله که تحت عنوان « مقدمه ، تصحیح انتقادی و تعلیق نسخه‌ی خطی سوگنامه‌ی فاجعه‌ی کربلا» ارائه شده است تصحیح نسخه‌ی گردآوری شده توسط لیتن است که طی 15 مجلس وقایع عاشورا را در قالب تعزیه بیان می‌نماید ؛ ودر پی آن است تا جایگاه ویژه‌ی تعزیه وتعزیه سرایی را که در طی دوران ( آل بویه تا اواخر قاجاریه ، احمد شاه قاجار) نمود آشکارتری داشته است؛ نشان داده وضمن پیش درآمدهایی که در ابتدای هر مجلس تعبیه شده توضیحات لازمه‌ی همان مجلس را بیان می دارد که شامل معرفی شخصیت های بارز، تفکیک افسانه ، اسطوره وحقیقت، بیان اوزان قطعات نخستین ، گوشه های استفاده قالبهای شعری، شرح لغات وابیات مشکل، فرهنگ اعلام و انتقادات مربوطه است .
واژه های کلیدی: امام حسین(ع) حضرت زینب(س) ، حضرت عباس(ع) ، شهادت ، تعزیه .
مقدمه
خداوند متعال از میان خلقش پیامبران و اولیایی را برگزید، و از میان آن بندگان صالحش ذبیح‌هایی برای خود انتخاب کرد؛ به گواهی سخنان اهل عصمت، حضرت یحیی فرزند زکریا (ع)، حضرت اسماعیل فرزند حضرت ابراهیم(ع)، عبدالله بن عبدالمطلب پدرخاتم پیامبران و حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) فرزند حضرت علی (ع) از جمله‌ی این قربانیان هستند؛ لکن از میان این قربانیان بریده شدن سر تنها برای حضرت یحیی و حضرت امام حسین (ع) مقدر شد و آسمان نیز چهل روز برای این دو ذبیح گریست.
اما بریده شدن سر سید و سالار شهیدان حسین بن علی(ع) با لب‌های خشکیده و عطشان در صحرای سوزان کربلا از چنان عظمتی برخوردار است؛ که هم قبل از شهادتش پیامبران و اوصیای پیشین را در ماتم خود نشانده است، و هم بعد از شهادتش تا قیامت اشک را بردیدگان همه‌ی ائمه (ع) و مؤمنان و دوستداران آن حضرت جاری ساخته است.
توجه به این نکته که امام حسین (ع) فرد بی یار و مظلومی بوده که برای بخشیده شدن امت گناهکار به درگاه خداوند باری به شهادت رسیده است همه‌ی ساحت عاشورا نیست؛ بلکه عاشورا سرشار از حماسه، زیبایی، عقلانیت، تدبیر و اندیشه‌‌ی سرور جوانان اهل بهشت و یارانش و عاطفی‌ترین صحنه‌های بارش عشق و ایمان و ایثار است.
در کنار اعجاز اولیاء و مصیبت‌های وارد شده بر سایر ائمه (ع)، واقعه‌ی عاشورا در گذر قرنهای متمادی تأثیری بس شگرف در ادبیات ملل به ویژه ملل مسلمان و ادبیات فارسی داشته است؛ که خود باعث به وجود آمدن گونه‌ی خاصی از روایت و نمایش به نام تعزیه شد و اکنون تنها نمایش جدی جهان اسلام است. اشاعه‌ی فرهنگ عاشورایی و گسترش مفاهیم کربلایی مهمترین عامل به وجود آمدن تعزیه نامه‌ها و ادبیات نمایشی در ایران زمین بوده است؛ به گونهای که کربلا در تعزیه‌ها مکانی از پیش انتخاب شده است؛ مکانی که از ازل کارکرد آن روشن است.
آن چه نگارنده را برآن داشت تا به تصحیح نسخه‌ی گردآوری شده توسط لیتن آلمانی بپردازد پی بردن به هدف مشخص و سیاست معین حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) در آن حادثه‌ی بزرگ و نهضت عظیم بوده است؛ در عین حال که امام (ع) به خوبی از پایان کار خود و همراهانش آگاهی داشته است؛ باز هم زنان و کودکان را در این سفر پر مخاطره با خود همراه کرده است؛ موضوع قابل بررسی دیگر در این اثر تفکیک افسانه، اسطوره و حقیقت ماجراهای کربلا در تعزیه‌ها است.
به منظور دریافت این مهم مقدمهی کتاب ترجمه گردید، نسخه‌ی خطی تصحیح و برای ارائه‌ی تصویری گویاتر از واقعه‌ی کربلا برای هر مجلس یک پیش در آمد نگاشته شد؛ با توجه به وقایعی که در کربلا اتفاق افتاده است؛ مجلس‌های کتاب از نظم خاصی برخوردار نبوده اند؛ با توجه به وقایع، تنظیم و طبقه بندی گردیدند؛ برای پی بردن به اوزان هر مجلس با توجه به ضیق وقت چون امکان تقطیع همه‌ی ابیات وجود نداشت به تقطیع دوبیت اول از هر مجلس بسنده گردید؛ در فصل پنجم برای معرفی شخصیت‌ها فرهنگ اعلام نگاشته شد.
قالب غالب در سرودن این اشعار مثنوی بوده است؛ موارد محدودی که به جز قالب مثنوی بوده؛ ضمن اشعار به آن اشاره شده است.
نقش تعزیه‌ها در حفظ و حراست از موسیقی انکار ناپذیر است و با توجه به این که غنا در اسلام پذیرفته نیست؛ تعزیه مطمئن‌ترین سنگری بوده که موسیقی اصیل ایرانی را حراست نموده است؛ پس در هر مجلس غالب دستگاه‌ها و مایه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی مورد بررسی قرار گرفت.
«ذکر این نکته لازم است اشعاری که در بعضی از جاهای پایاننامه در میان مجالس نیامدهاند و یا ناقص میباشد به این دلیل است که در خود نسخه خطی نیامده بودند و تعداد انگشت شماری از کلمات نیز برای این حقیر قابل خواندن نبودند»
نهایتاً این رساله در شش فصل تنظیم گردیده است:
فصل 1- مقدمه و کلیات
فصل 2- تعزیه‌ی عاشورایی
فصل 3- ترجمهی مقدمهی کتاب
فصل 4- مجالس کتاب
فصل 5- فرهنگ اعلام
فصل 6- نتیجه گیری و پیشنهادات.
فصل اول: کلیات
1-1- هدف
هدف از گردآوری رساله، در مرحله ی اول، تصحیح نسخه‌ی خطی است که در مبحث تعزیه 15 مجلس منظوم را جمع آوری نموده و برای مدتی طولانی و طی سالهای گذشته در کشور آلمان مضبوط بوده است.
پس از این به محتوای نسخه‌ی خطی می‌پردازد. که وقایع محرم سال 61 هجری را در قالب تعزیه بیان می‌نماید.
واقعه‌ای تاریخ ساز که طی آن خاندان عصمت و زادگان پاکی و تقوا در برابر فاسقان زورگوی زمان صف آرایی کرده و با قلت نیرو در برابر دریای کفر شیطان صفتان از ایمان خود دفاع کرده و نام خود را بر بلندای تاریخ ثبت نمودند.
یزیدیان بی دین که نقاب دینداری چهره‌ی مزدورشان را برای چند صباحی پوشانید اما در گذر زمان نقاب‌هایشان فرو افتاد و فطرت حقیقت جوی انسان‌های آینده بر ارزش‌های برخاسته از حادثه‌ی عاشورا صحه نهاد و در این میان روی یزیدیان برای همیشه سیاه و پلید شد.
شاعرانی که از بطن اجتماع مسلمین برخاستند و برفطرت حقیقت جوی خود اعتماد کرده و توانستند حق همیشه حقیقت را از کفر همیشه باطل تشخیص دهند یکی از راههای اشاعه‌ی فرهنگ عاشورایی و گسترش مفاهیم کربلایی را در سرایش شعر و به تبع آن در اجرای تعزیه یافتند، تا با مدد از این شیوه، مردم یا عوام را در جهت عزای بر امام حسین (ع) که باعث زنده ماندن اسلام ناب میشود تشویق نمایند.
حال سعی این رساله بر آن بوده تا ضمن تصحیح مجالس تعزیه‌ی نسخه لیتن، پیشینهی تعزیه و سوگواری برسیدالشهداء (ع) را شناسایی نموده و با نگاهی انتقادی که به این نسخه داشته، آن را به عنوان منبعی در اختیار دوستداران شعر و شیعه قرار دهد.
1-2- پیشینهی تحقیق
دربارهی پیشینهی تحقیق و سوابق مربوط به موضوع رساله، به طور کلی و در ابعاد مختلف مانند انواع تعزیه، تاریخچه‌ی تعزیه، موسیقی در تعزیه، ویژگیهای تعزیه کتب و مقالاتی به رشته‌ی تحریر و تألیف در آمده است.
در آثار ذیل، اشارتی در حد کم و بیش به تعزیه و ویژگیهای آن شده است:
1- صادق، همایونی، (1380)، تعزیه در ایران، شیراز، انتشارات نوید.
این اثر در 1016 صفحه به چاپ رسیده است که به پیشینه، انواع، ویژگی‌ها، دستگاه‌های موسیقی و همه‌ی ابعاد تعزیه به طور مفصل پرداخته است.
2- ناصربخت، محمدحسین،(1388) دفتر تعزیه، جلد9، تهران، انتشارات نمایش، این اثر دارای یک مقدمه و چهار مجلس تعزیه است: در مقدمهی کتاب به نام چند مجلس از مجلس‌های نسخه‌ی لیتن اشاره‌ای گذرا داشته است.
3- فتحعلی بیگی، داوود،(1380) دفتر تعزیه، جلد 4، تهران، انتشارات نمایش.
نویسنده در این اثر اشاره‌ای مختصر به چگونگی شکل گیری تعزیه داشته است و اشعاری از سه مجلس تعزیه را بیان کرده است.
4- سنایی، رستگار،(1379)، سوگ سروده‌های عاشورایی، کیهان فرهنگی،
دکتر رستگار فسایی در این مقاله تاریخچه‌ی تعزیه را از ابتدا تا رسیدن به فاجعه‌ی کربلا و بعد از آن مورد بررسی قرار داده است.
5- مجله‌ی نمایش، سال دوازدهم، آذر و دی 1389، نشر قطره، تهران
در این مجله، حدود هشت مقاله از استادان بزرگ تعزیه،1- دکتر محمدحسین ناصربخت 2- دکتر احمد جولایی 3- استاد داوود فتحعلی بیگی 4- عبدالرضا فریدزاده 5- افق ایرجی 6- علی‌رضا میرشکاری 7- جهان‌شیر یاراحمدی 8- علی‌رضا حنیفی: ارزش ادبی، نسخ تعزیه، منابع و مآخذ قصص و روایات تعزیه نامه‌ها و سایر ویژگیهای تعزیه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.
ذکر این مطلب لازم است؛ که در زمینهی تصحیح نسخه‌ی خطی ویلهلم لیتن آلمانی تا جایی که بنده اطلاع دارم؛ و منابع را مورد بررسی قرار داده‌ام؛ تحقیق مستقل و مبسوطی انجام نگرفته است؛ و کار رساله به این گستردگی و دقت نخستین بار اجرا شده است.
1-3- روش کار وتحقیق
روش کار و شیوه‌ی تحقیق در این رساله، کتابخانهای است، بدین صورت که ابتدا منابع و کتب مرتبط ملاحظه گردید و اطلاعات لازم از آنها استخراج و به صورت فیش برداری مطالب جمع آوری شد. سپس طبق چارچوبی که برای رساله در نظر بود، یادداشت‌ها از هم تفکیک و دسته بندی گردید.
برای فصل چهارم که مبحث اصلی رساله را شامل شده است؛ پانزده مجلس تعزیه از نسخه‌ی خطّی تصحیح و پیش در آمد مربوط به هر مجلس طبق چارچوب ارائه شده، دسته بندی شده؛ در این رساله سعی شده است که تا حد امکان به و قایع کربلا و سپس آن چه که بعد از آن به صورت افسانه و اسطوره در آمده است پرداخته بشود و آنگاه جمع آوری شده و در جمع بندی مناسبی ارائه گردد.