بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیه های سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران

 فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1مقّدمه................................................................................................................................................. 2

1-2بیان مسئله........................................................................................................................................ 2

1-3اهمیت وضرورت اجرای پژوهش........................................................................................................... 3

1-4اهداف پژوهش............................................................................................................................................ 4

1-5فرضیه ها ی تحقیق........................................................................................................................... 5

1-6روش تحقیق..................................................................................................................................... 5

1-7قلمرو تحقیق............................................................................................................................. 5

1-8ساختار تحقیق............................................................................................................................. 6

فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات

2-1 مقّدمه................................................................................................................................................ 8

2-2 بخش اوّل: مبانی نظری مالی- رفتاری (عکس العمل سرمایه گذاران).......................................... 9

2-2-1 تاریخچه پیدایش مباحث مالی – رفتاری................................................................................ 9

2-2-2مفروضات رفتاری سرمایه گذاران................................................................................................... 11

2-2-3تئوری های روانشناسی سرمایه گذاران.................................................................................................... 13

2-2-3-1تئوری چشم انداز..................................................................................................................... 13

2-2-3-2نظریه رفتارهای مبتنی بر تجربه و آزمون خطا............................................................. 16

2-2-3-3نظریه رفتار گلهای در بازارهای مالی................................................................................ 20

2-2-3-4دیدگاه معامله گران اختلال زا در مالیه............................................................................ 20

2-2-4واکنش بیش از حد و واکنش کمتر از حد.................................................................................... 20

2-3بخش دوّم: مبانی نظری اعلامیه‌های سودنقدی........................................................................................ 23

2-3-1سود نقدی سهام................................................................................................................................... 23

2-3-2مفهوم سود و کاربردهای آن............................................................................................................... 24

2-3-3سود حسابداری و نحوه ی محاسبه آن........................................................................................... 25

2-3-4سود اقتصادی و نحوه محاسبه آن............................................................................................... 26

2-3-5مقایسه ی سود اقتصادی و سود حسابداری............................................................................................ 28

2-3-6عدم اطمینان جریان‌های نقدی و سیاست تقسیم سود............................................................................. 30

2-3-7 نسبت سود انباشته به جمع حقوق صاحبان سهام و سیاست تقسیم سود.............................. 33

2-3-8 فرصت‌های سرمایه‌گذاری و سیاست تقسیم سود............................................................................................ 35

2-3-9 سودآوری و تقسیم سود....................................................................................................................... 37

2-4بخش سوّم- پیشینه تحقیقات انجام شده.................................................................................... 39

2-4-1تحقیقات داخلی:..................................................................................................................... 39

2-4-2تحقیقات خارجی.................................................................................................................. 41

فصل سوم: روش تحقیق

3-1مقّدمه................................................................................................................................................. 47

3-2روش تحقیق..................................................................................................................................... 47

3-3معرفی مدل های تحقیق...................................................................................................................... 49

3-4متغیرهای تحقیق و تعاریف عملیاتی متغیرها............................................................................... 49

3-5روش‌شناسی تحقیق.............................................................................................................................. 54

3-6روشهای گردآوری اطلاعات...................................................................................................................... 55

3-7جامعه و نمونه آماری..................................................................................................................... 55

3-8روشهای مورد نظر برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه‏ها........................................... 56

3-8-1 تحلیل آماری........................................................................................................................ 56

3-8-2 رگرسیون چند متغیره...................................................................................................................... 57

3-8-3 ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده................................................................................. 58

3-8-4 مفروضات رگرسیون خطی................................................................................................................... 58

3-8-5 آزمون استقلال خطاها................................................................................................................... 59

3-8-6 آزمون مناسب بودن مدل...................................................................................................................... 59

3-8-7 آزمون هم‌خطی بین متغیر مستقل............................................................................................. 60

3-8-8 آزمون معنادار بودن ضرایب................................................................................................................. 61

3-8-9 آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته................................................................................... 61

3-9نرم افزار تحلیل آماری............................................................................................................. 61

فصل چهارم : یافته های پژوهش

4-1مقّدمه................................................................................................................................................. 63

4-2توصیف نمونه آماری............................................................................................................................ 64

4-3آمار توصیفی داده ها................................................................................................................................ 65

4-4آمار استنباطی................................................................................................................................... 66

4-4-1تعیینمدلمناسببرایتخمینمدلرگرسیون.............................................................................. 66

4-4-2 آزمون فروض کلاسیک رگرسیون....................................................................................................... 68

4-4-2-1 آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته............................................................................. 68

4-4-2-2 آزمون استقلال خطاها.............................................................................................................. 69

4-4-2-3 ناهمسانی واریانس ها.............................................................................................................. 70

4-4-2-4 آزمون هم خطی متغیرهای مستقل............................................................................................... 71

4-5 آزمون فرضیات تحقیق..................................................................................................................... 73

4-5-1 آزمون فرضیه اول.......................................................................................................................... 73

4-5-2 آزمون فرضیه دوم............................................................................................................................. 74

4-5-3 آزمون فرضیه سوم............................................................................................................................... 76

4-5-4 آزمون فرضیه چهارم........................................................................................................................ 77

4-5-5 آزمون فرضیه پنجم.................................................................................................................... 79

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه.............................................................................................................................................. 82

5- 2 خلاصهپژوهش...................................................................................................................................... 82

5-3 نتیجه گیری.............................................................................................................................. 84

5-3-1نتیجه گیری از فرضیه اول.................................................................................................... 84

5-3-2 نتیجه گیری از فرضیه دوم..................................................................................................... 85

5-3-3نتیجه گیری از فرضیه سوم........................................................................................................ 86

5-3-4نتیجه گیری از فرضیه چهارم.................................................................................................. 87

5-3-5نتیجه گیری از فرضیه پنجم.............................................................................................. 88

5-4محدودیت‌های پژوهش............................................................................................................................... 89

5-5پیشنهادات برای استفاده از نتایج پژوهش........................................................................................ 89

5-6توصیه برای تحقیقات آتی............................................................................................................. 90

منابع و مأخذ................................................................................................................................................. 92

ضمائم و پیوست ها..................................................................................................................................... 97

 فهرست جدول ها

عنوان صفحه

جدول 4-1) تعداد شرکت ها پس از غربالگری......................................................................................................... 64

جدول 4-2) آماره های توصیفی متغیرهای تحقیق..................................................................................................... 65

جدول 4-3) آزمون چاو.............................................................................................................................................. 67

جدول4-4) آزمون هاسمن......................................................................................................................................... 68

جدول 4-5) آزمون کولموگروف اسمیرنوف.............................................................................................................. 69

جدول4-6) آزمون استقلال خطاها.............................................................................................................................. 70

جدول(4-7). نتایج حاصل از ناهمسانی واریانس..................................................................................................... 71

جدول 4-8 آزمون هم‌خطی بین متغیر‌های مستقل...................................................................................................... 72

جدول4-9) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون................................................................................................. 74

جدول4-10) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون.............................................................................................. 75

جدول4-11) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون.............................................................................................. 77

جدول4-12) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون.............................................................................................. 78

جدول4-13) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون.............................................................................................. 80

 چکیده

هدف اصلی این تحقیق بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیه های سود نقدی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد.جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیة شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1385 تا 1389 بوده که حجم نمونه با توجه به روش غربالگری و پس از حذف مشاهدات پرت برابر با 125 شرکت (625 سال- شرکت) می باشد. در این تحقیق که از داده‌های تلفیقی و نیز داده های تابلویی با اثرات ثابت و تصادفی استفاده شده ، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل 625 سال – شرکت طی سال های 1385 تا 1389 شرکت با استفاده از رگرسیون چند متغیره در سطح اطمینان 95% نشان می دهد بین اعلامیه های سود نقدی با بازده نقدی، بازده قیمتی، بازده کل و تفاضل بازده قیمتی سهام با میانگین بازده‌ها ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین این نتایج حاکی از عدم وجود ارتباط معنادار بین نقدشوندگی سهام و اعلامیه های سود نقدی شرکت ها می باشد.

واژگان کلیدی:عکس العمل بازار سهام، اعلامیه های سود نقدی، بازده نقدی، بازده قیمتی، بازده کل

فصل اوّل: "کلیّات تحقیق"

-1مقّدمه

در تحقیقات مالی ارتباط مثبت بین تغییر سود نقدی و بازده سهام پیرامون روزهای اعلان توزیع سود نقدی به خوبی مستند شده است. (آرونی و سواری[1]، 1980؛ آسکیت و مولینز^[2]، 1986). پژوهش گران بر این باورند که سود نقدی همانند سود گزارش شده، اطلاعاتی در باره جریان نقدی آتی شرکت فراهم می کند. پرداخت سود نقدی به طور منظّم به عنوان یک منبع اطلاعاتی برای پیش بینی جریان نقدی آتی مورد توجّه سرمایه گذاران قرار می گیرد (بنارتزی و دیگران^[3]، 1997؛ اسکینر^[4]، 2003). تغییر سود نقدی به افرادی که در بازار سرمایه مشارکت دارند کمک می کند تا پیش بینی های خود از جریان نقدی آتی را مورد ارزیابی مجّدد قرار داده و بر این اساس قیمت سهام شرکت ها را تغییر دهند.

با توجّه به موارد گفته شده، در این فصل به بررسی کلیّات تحقیق پرداخته شده است. ابتدا مساله اصلی تحقیق بیان می گردد و سپس اهمیت و ضرورت تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد و در ادامه به اهداف اساسی تحقیق، فرضیات تحقیق، روش تحقیق، روش گردآوری اطلاعات و قلمرو تحقیق پرداخته شده و در انتها نیز ساختار کلّی پژوهش بیان می گردد.

-2بیان مسئله

دربازارهایکارآ درشکلقوی،اوراقبهاداربهشکلصحیحیقیمتگذاریشدهومنعکسکنندهتمام اطلاعاتمربوطوموجوددربازاراعمازاطلاعاتمحرمانهواطلاعاتدردسترسعموممیباشد. همچنین فرضمیشودکههمهاطلاعاتبهطوررایگانوبدونمحدودیتدردسترسهمهسرمایهگذاراندربازار سرمایهقرارمیگیرد. درصورتوجودچنیناطلاعاتی،افرادیکهبهایناطلاعاتدسترسیدارندمیتوانند ازآندرجهتپیشبینیقیمتسهاماستفادهوبازدهیغیرعادیکسبکنند.درواقعبرایاینکهگروهی بازدهاضافیپایداریبدستآورند،بایستیبهطورمداوماطلاعاتمحرمانهایراداشتهباشندیاتوانایی خاصیبرایکسببازدهغیرعادیمداومبرمبنایاطلاعاتعمومی،نسبتبهدیگرسرمایهگذاران،داشته باشند (راعی،تلنگی، 1387: 506)صورتهایمالیمنتشرشدهتوسطشرکتها،محتوایاطلاعاتیدارند. یکیازمشخصههایبازارکارآدرشکلقویایناستکهقیمتسهامدرهر لحظهاززمانمنعکسکنندهارزشذاتیسهامباتوجّهبهاطلاعاتموجودومربوطدربازاربوده وبازده غیرعادیدراینبازاروجودندارد.بنابرایندرصورتیکهبتواناینبازدهغیرعادیرادربازارکاهشداد، میزانکارآییبازاربیشترمیگردد. کاهشاینبازدهاضافینیزصرفاًازطریقشناساییعواملمرتبطبا ایجادآنامکانپذیراست (Aksu, 2003).

سود نقدی و تغییرات قیمت سهام از عوامل اصلی کسب بازده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. و از آنجایی که بخشی از این بازدهی حاصل سرمایه‌گذاران را سود نقدی شامل می‌گردد ، نیاز به بررسی بوده تا زمانی که سود نقدی اعلام می‌گردد بر روی بازار چه عکس العملی خواهد داشت و این عکس العمل در حقیقت توسط حجم معاملات و بازدهی سهم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این تحقیق می‌تواند برای بسیاری از سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران به کار گرفته شده و در تصمیم‌گیری‌های خود لحاظ نمایند چرا که اگر افزایش سود تقسیمی باعث می‌گردد تا بازار از واکنش مناسبی بر خوردار گردد در نتیجه سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که با افزایش سود تقسیمی مواجه هستند، مناسب‌تر خواهد بود (یحیی زاده فر و میربلوک، 1384: 104).

لذا سوال اصلی تحقیق حاضر به این صورت می باشد که: "آیا بین عکس العمل بازار سهام و اعلامیه های سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد؟".

-3اهمیت وضرورت اجرای پژوهش

نقشواحدهایتجاریوبازرگانیدرساختاراقتصادیکشورهابرکسیپوشیدهنیست. امروزهواحدهای تجاریبهعنوانپایههایاصلیاقتصادکشورها،حجمزیادیازمنابعاقتصادی،نظیرنیرویکار،مواداوّلیه، سرمایهو . . . رامورداستفادهقرارمیدهندودرمقابل،باتوجّهبهحجمتولیدوفروش،نقشحائزاهمیتی رادرتوسعهوپیشرفتاقتصادیکشورهاایفامینماید. بههمیندلیلبحثدرخصوصاطلاعاتمالی نسبتبدهی،نسبتگردشداراییهایثابت،نسبتگردشمجموعداراییها،،EPS انتشاریافتهنظیر نسبتبازدهسرمایهگذاری،نسبتحاشیهخالصسوددرتعیینوشناساییسهامبهینهبسیارتأثیرگذارمی باشند،بنابرایناطلاعاتمالیدرستوبه موقعوبهنگامدرشناساییسهامبهینهبسیارموردتوجّهمیباشد (فلّاح شمس و کوشا، 1390).

همچنین تجهیز و تخصیص بهینه سرمایه، نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشور دارد (بهکیش، ۱۳۸۰). بورس اوراق بهادار، عمده‌ترین راه تجهیز و تخصیص بهینه سرمایه است. با ارتقا کارآیی، بورس اوراق بهادار، نقش خود را در حصول اهداف فوق بهتر ایفا می‌کند. یکی از ویژگی‌های بازار کارآ ، شفّاف بودن اطلاعات است. با ارائه اطلاعات دقیق و به موقع سرمایه‌گذاران، امکان تصمیم‌گیری صحیح برای آنها فراهم می‌شود. چون هنگامی که سرمایه‌گذار تصمیم به سرمایه‌گذاری در سهام می‌گیرد، اوّلین مشکلی که با آن مواجه می‌شود انتخاب سهم مورد نظر برای خرید است. لذا اگر اطلاعات مربوط و به موقع در دسترس باشد، سرمایه‌گذاران دچار سر در گمی نمی‌شوند و با اطمینان خاطر می‌توانند با استفاده از این اطلاعات اقدام به تصمیم‌گیری کنند (فربد، بردبار و منصوری، 1388).از طرف دیگر تقسیم سود از دوجنبه بسیار مهم قابل بحث است. از یک طرف عاملی اثرگذار بر سرمایه‌گذاری‌های پیش روی شرکت‌هاست. تقسیم سود موجب کاهش منابع داخلی و افزایش نیاز به منابع مالی خارجی می‌شود. از طرف دیگر بسیاری از سهامداران شرکت خواهان تقسیم سود نقدی هستند، از این رو مدیران با هدف حداکثر کردن ثروت همواره باید بین علایق مختلف آنان و فرصت‌های سودآور سرمایه‌گذاری تعادل برقرار کنند. بنابراین تصمیمات تقسیم سود که از سوی مدیران شرکت‌ها اتخّاذ می‌شود بسیار حسّاس و دارای اهمیت است. توجّه همه جانبه به عوامل و محدودیت‌های مؤثّر بر سیاست تقسیم سود علاوه بر به حداکثر رسانیدن ثروت سهامداران، موجبات حفظ و بقای شرکت در عرصه رقابت و رشد و توسعه روز افزون آن را فراهم می‌نماید. سودنقدیبهعنوانیکیازشیوههایتوزیعجریاننقدی،بینمالکانازاهمیتبالاییبرخورداراست. شرکتها ممکناستبهدلایلمتعددیاقدامبهتوزیعسودکنند. تئوریهایپیامدهیتوزیعسودنقدیراتبیینمیکنند . بر اساساینتئوریها،مدیریت،زمانیاقدامبهافزایشسودنقدیمیکندکهازسودآوریآتیشرکتمطمئنباشد .بنابراین،توزیعسودنقدیمیتواندحاویپیاممثبتیازسودآوریآتیشرکتباشد (کردستانی، نصیری و رحیم پور، 1389: 69-68).

لذا با توجّه به اهمیتی که ذکر شد پرداختن به اعلامیه های سود نقدی و واکنش بازار نسبت به آن از اولویت های پژوهشی می باشد که در تحقیق حاضر به آن پرداخته می شود.

-4اهداف پژوهش

الف. هدف اصلی:

Ø بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیه های سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران.

ب. اهداف فرعی:

1- تعیین رابطه بین نقد شوندگی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.

2- تعیین رابطه بین بازده قیمتی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.

3- تعیین رابطه بین بازده نقدی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.

4- تعیین رابطه بین بازده کل سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.

5- تعیین رابطه بین تفاضل بازده قیمتی سهام با میانگین بازده‌ها و اعلامیه‌های سود نقدی.

ج. اهداف کاربردی:

1. آگاهی بیشتر مدیران نسبت به واکنش بازار سهام نسبت به اعلامیه‌های سودنقدی.
2. ارائه راهکارهایی جهت کارآمد نمودن سیاستگذاری و تصمیم گیری مدیران و تصمیم گیرندگان.

-5فرضیه ها ی تحقیق

1- بین نقد شوندگی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.

2- بین بازده قیمتی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.

3- بین بازده نقدی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.

4- بین بازده کل سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.

5- بین تفاضل بازده قیمتی سهام با میانگین بازده‌ها و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.

-6روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف، یک تحقیق کاربردی می باشد، زیرا به "بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیه های سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران" می پردازد.

از نظر گردآوری داده ها و اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل یک تحقیق توصیفی و غیر آزمایشی می باشد که سعی پژوهشگر بر این است تا یک مساله و پرسش واقعی که در عمل وجود دارد طی یک فرآیند تحقیق پاسخ دهد و بر حسب نحوه اجراء از نوع کتابخانه ای خواهد بود.

-7قلمرو تحقیق

لف. قلمرو زمانی: پژوهش حاضر از نظر قلمرو زمانی مربوط به از ابتدای سال 1385 تا پایان سال 1389 می باشد.

[1]Aharony and Swary

[2]- Asquith and Mullin4s

[3]- Benrtzi, et.al.

[4]- Skinner.

بررسی مهارت های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان WORD

فهرست مطالب

عناوین صفحه

 فصل اول: کلیات

زمینه پژوهش... 2

اهداف پژوهش... 8

سوالات پژوهش... 8

پیش فرض های پژوهش... 9

تعریف واژه های کلیدی.. 10

محدودیت های پژوهش... 12

فصل دوم: زمینه و پیشیه تحقیق

چهارچوب پژوهش... 14

مروری بر مطالعات انجام شده25

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

روش اجرای پژوهش... 39

نوع پژوهش... 39

جامعه پژوهش... 39

نمونه پژوهش... 39

تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری39

مشخصات واحد های مورد پژوهش... 40

محیط پژوهش... 40

ابزار گردآوری اطلاعات.. 40

تعیین اعتبار علمی یا روایی ابزار. 42

تعیین اعتماد علمی یا پایایی ابزار. 42

روش گردآوری اطلاعات.. 43

روش تجزیه و تحلیل داده ها43

ملاحظات اخلاقی.. 45

عناوین صفحه

فصل چهارم: یافته های پژوهش

جداول و نمودارها47

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته­ها

بحث و بررسی یافته های پژوهش... 71

نتیجه گیری نهایی.. 82

کاربرد یافته ها در پرستاری.. 83

پیشنهادات.. 85

فهرست منابع. 87

فهرست جداول

عناوین صفحه

جدول شماره 1: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل فردی- اجتماعی کیفی.. 49

جدول شماره 2: شاخص های آماری متغیرهای کمی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل فردی- اجتماعی 50

جدول شماره 3: شاخص های آماری متغیرهای کمی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل آموزشی.. 51

جدول شماره 4: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل آموزشی کیفی.. 51

جدول شماره 5: میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله و هر یک از ابعاد آن در واحدهای مورد پژوهش... 52

جدول شماره6: ارتباط عوامل فردی- اجتماعی با وضعیت مهارت های حل مسئله. 54

جدول شماره 7: برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله براساس مدل رگرسیون لجستیک چندگانه. 57

جدول شماره 8: ارتباط عوامل آموزشی با وضعیت مهارت های حل مسئله. 62

جدول شماره 9: برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله براساس مدل رگرسیون لجستیک چندگانه 63

جدول شماره 10: ارتباط ابعاد انگیزش تحصیلی با وضعیت مهارت های حل مسئله. 67

جدول شماره 11: برآورد ضرایب رگرسیونی و شانس نسبی ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله براساس مدل رگرسیون لجستیک چندگانه. 69

فهرست نمودارها

عناوین صفحه

نمودار شماره 1: وضعیت مهارت های حل مسئله و ابعاد آن. 53

نمودار شماره 2: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب تعداد خواهر و برادر. 58

نمودار شماره 3: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب سطح تحصیلات مادر. 59

نمودار شماره 4: وضعیت مهارت ­های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در حل مسائل و مشکلات .....................60

نمودار شماره 5: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب ارزیابی نوع رفتار مادر. 61

نمودار شماره 6: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب دانشکده محل تحصیل. 64

نمودار شماره 7: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان رضایت از رشته تحصیلی.. 65

نمودار شماره 8: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در مهارت های حرفه ای و بالینی.. 66

نمودار شماره 9: پراکنش ارتباط نمره بی انگیزشی با نمره مهارت حل مسئله. 67

نمودار شماره 10: پراکنش ارتباط نمره انگیزش درونی با نمره مهارت حل مسئله. 68

نمودار شماره 11: پراکنش ارتباط نمره انگیزش بیرونی با نمره مهارت حل مسئله. 68

 نمودار شماره 11: پراکنش ارتباط نمره انگیزش بیرونی با نمره مهارت حل مسئله .................................. 81

زمینه پژوهش :

از زمانی که آموزش رسمی در جوامع بشری رواج یافته، پرورش توانمندی های فراشناختی، همانند فهم و درک، استدلال، تفکر، خلاقیت، حل مسئله و قضاوت مورد تاکید بوده است (1).حلمسئلهیکمهارتاساسیبرایزندگیدرعصرحاضراست (2)، زیرا انسان ها در مراحل مختلف زندگی با مشکلات متعددی روبرو می شوند که برای حل آن ها نیاز به تفکر خلاق، منتقدانه و تحلیل گر دارند (3). حل مسئله نوعی تفکر معطوف به هدف است (4). یک فرایند ذهنی و تفکر منطقی و منظمی است که به فرد کمک می کند تا هنگام رویارویی با مشکلات، راه حل های متعددی را جستجو و سپس بهترین راه حل را انتخاب کند (5). این مفهوم؛ به عنوان یک فرایند شناختی سطح بالا با بسیاری از فرایندهای شناختی دیگر مانند انتزاع، جستجو، یادگیری، تصمیم گیری، استنباط و تجزیه و تحلیل در تعامل است (6) به طوری که؛ مشیرآبادی آن را فرایندی نظام مند می داند که بر تحلیل موقعیت مسئله، تمرکز داشته و بیانگر توانایی اشخاص در غلبه بر موانع و دستیابی به اهداف می باشد و شامل سه مولفه ی اعتماد به خود در حل مسئله[1]، شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله[2] و کنترل شخصی[3] است که به ترتیب، بیانگر اعتقاد فرد به توانایی در حل مشکلات، تمایل وی برای رد شدن از کنار مشکلات و یا مقابله رو در رو با آن ها و استفاده از راهکار های متنوع و متفاوت در کنترل رفتار و هدفداری در فرایند حل مسئله می باشد (1).

در واقع؛ هدف آموزش حل مسئله، فراگیری روش کلی برخورد با مسائل و مشکلات، آموزش روش استدلال، استفاده از اعتقادات و ارزش ها و تصمیم گیری در برخورد با مشکلات موجود است (7). آموزش گام به گام مهارت های حل مسئله در بلوغ شناختی، عاطفی و مهارتی افراد نقش بسزایی داشته و سبب افزایش قدرت تصمیم گیری در آنان می شود (8)، افرادی کهتواناییبیشتریدرحلمسائلدارند،کمتردچارافسردگی میشوند، مهارتهایاجتماعی بالا و ارتباطاتسالم تری دارندومیزان اضطراب در آناننسبتبهسایرین،کمتراست (9 و 10). همچنین اگر حل مسئله به نحو مؤثری به کار گرفته شود مقاومت فرد را در برابر منابع استرس بیرونی بالاتر برده و آسیب پذیری وی را در برابر افسردگی و دیگر مشکلات عاطفی کاهش می دهد (5)، بعلاوه، حل مسئله، تاثیر بسزایی در ایجاد اعتماد به نفس و کسب آرامش دارد و به انسان نیرویی ویژه و انگیزه ای مناسب برای مواجهه ی سازنده با مشکلات می دهد (11).

هنر مراقبت از بیماران نیز،بهدانش،مهارتوتخصصنیازداردوقلبعملکردمؤثر،تواناییحلمسئلهاست (12). پرستاران ازنظرتأثیرگذاریبرپدیدهسلامتیدرموقعیتیمنحصربهفردقراردارندوداشتندانشومهارتبهتنهاییبرایموفقیتحرفهایآن هاکافینیست،بلکهشیوه یبرخوردبامسائلمختلف نیزمهماست (2). هر بیمار در موقعیت های بالینی، دارای خصوصیاتی منحصر به فرد بوده و هیچ راه حل ثابتی برای حذف یا تعدیل مشکلات بیماران مختلف وجود ندارد. بنابراین، پرستاران به خصوص در موقعیت های جدید بالینی، به مسئولیت های مستقل، قضاوت و تصمیم گیری درست نیاز دارند (13). حدود 6/16- 4 درصد از بیماران بستری در بیمارستان های آمریکا، استرالیا و انگلیس بر اثر عدم تصمیم گیری مناسب و صحیح پرستاری و پرسنل بهداشتی- درمانی، دچار آسیب هایی مانند ناتوانی دائمی و مرگ شده اند، اما در بیمارستان هایی که مشارکت و تصمیم گیری های تیم درمانی در سطح بالا بوده، میزان مرگ و میر 41 درصد کمتر از میزان پیش بینی شده، گزارش شده است (14). از طرفی، گسترش فناوری، نیاز بیماران به مراقبت با کیفیت، تاکید بر محدود کردن هزینه ها و طول مدت بستری، افزایش جمعیت سالمند، فرایندهای پیچیده ی بیماری و افزایش هوشمندی و آگاهی بیماران، تغییراتی هستند که پیش روی پرستاران قرار دارند، حال؛ برای آنکه پرستاران قادر به تطابق با این تغییرات و افزایش مسئولیت ها باشند، لازم است صاحب مهارت های سطح بالای تفکر باشند تا بتوانند ایده های جدیدی ارائه دهند (1) و قادر باشند بهترین راه حل ها را در برخورد با مشکلات و نیازهای بیماران اتخاذ نمایند (2).

مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری مبتنی بر دانش، جزء رفتارهای مورد انتظار دانشجویان پرستاری است (15) و یادگیری این مهارت ها،به عنوان نیاز آموزشی، بایدازدوراندانشجوییآغاز گردد (17 و 16) تا دانشجویان بتوانند دانش تئوری فراگرفته شده را در موقعیت های واقعی بکار گرفته و مشکل بیمار تحت مراقبت خود را حل نمایند (16). لذا دانشجویان قبل از ورود به محیط کار، نیاز دارند تا از احساسات، نگرش ها و رفتارهای خود در ارتباط با دیگران، شناخت پیدا کنند، تا بتوانند تصمیم گیری و حل مشکل آسان تر و بهتری داشته باشند (2).

با توجه به این که هدف اصلی آموزش در رشته های علوم پزشکی از جمله پرستاری، رشد شایستگی حرفه ای و توسعه ی مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله می باشد، آموزش پرستاری مسئول ایجاد محیطی است که بتواند یادگیری دانشجویان و کسب مهارت های شناختی، عاطفی و روان حرکتی را به گونه ای تسهیل کند تا دانشجویان قادر به مراقبت از افراد نیازمند در موقعیت های مختلف باشند و ضروری است تا افرادی را تربیت کند که توانایی شناخت و حل مشکلات را داشته باشند. لذا، در سال های اخیر ماهیت عملکرد بالینی تغییر پیدا کرده و تحت تاثیر مدل های گام به گام حل مسئله قرار گرفته است (1). به طوری که؛ نیزو[4]، یک فرایند پنج مرحله ای حل مسئله مشابه با فرایند پرستاری پیشنهاد می کند. بنابراین، نیاز به افرادی که مهارت های حل مسئله را به طور مؤثر در عملکردشان به کار گیرند، ضروری تر به نظر می رسد(18).

نتایج مطالعه ای در دانشجویان پرستاری، نشان داد که آن ها فاقد مهارت های حل مسئله هستند، اما در محیط مراقبت سلامت پیچیده ی امروز، پرستاران باید قادر به حل دقیق، کامل و سریع مشکلات باشند (15). بسیاریازدانشجویانپرستاریواردمحیطبالینمیشوند،بدوناینکهبتوانندمشکلرابشناسندوبرایحلآن،طرحریزیکنند. نتایجبرخی از مطالعاتنیز بیانگر آن استکهاینمهارتدرپرستاران و دانشجویانپرستاریازنمره یپایینیبرخورداراست (12). اما مشیرآبادی در مطالعه ی خود در دانشگاه ایران گزارش کرده است: میانگین امتیازات مهارت حل مسئله دانشجویان پرستاری مطلوب می باشد (51/21±5/89) (1). مطالعه ی سینار[5] در دانشگاه ساکاریا[6]ی ترکیهبیانگر آن است که دانشجویان پرستاری، مهارت مطلوبی در حل مسئله دارند (56/17±37/85) (15). در حالیکه بسر[7] مهارت حل مسئله ی متوسطی را در دانشجویان پرستاری دانشگاه دوکوزایلول[8] ترکیه گزارش کرد (19).

با توجه به اهمیت مهارت های حل مسئله، به نظر می رسد که بررسی عوامل مرتبط با این مهارت ها نیز دارای اهمیت بسیاری است. به طور کلی؛ با توجه به نتایج مطالعات مختلف، عوامل متعددی بر ایجاد و ارتقاء این مهارت ها نقش دارند. گروهی از محققین این عوامل را در دو دسته ی عوامل فردی شامل هوش، انگیزه، وضعیت از پیش دانسته ها، ثبات عملکردی و عوامل اجتماعی شامل سطح اجتماعی- اقتصادی، تکامل اجتماعی، روش های آموزش و مراقبت در دوران کودکی و نگرش های خانواده، موقعیت فیزیکی مدرسه و کلاس تقسیم بندی می کنند. برخی دیگر نیز عوامل مؤثر بر حل مسئله را در سه گروه شناختی، عاطفی و تجربی طبقه بندی می کنند (20). آنچه مسلم است، حل مسئله به عنوان یک نیروی قوی در سازگاری با نیازها و رویدادهای روزانه زندگی مطرح بوده و با تمرکز بر نقش عوامل فردی، تاثیرات محیطی و زمینه های فرهنگی جوامع مختلف، در افراد تثبیت می شود (9). بنابراین؛ تعیین و شناسایی توانایی های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن، مهم است. به طور کلی؛ با توجه به بررسی مطالعات مختلف و نظر صاحبنظران این امر، در این مطالعه، عوامل مرتبط با مهارت های حل مسئله ی دانشجویان، در سه دسته ی کلی عوامل فردی- اجتماعی، آموزشی و انگیزشی بحث و بررسی می شوند (1، 9، 15، 21).

در خصوص تشریح عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با حل مسئله، گوون[9] رضایت از ارتباط با دوستان را بر مهارت های حل مسئله ی آنان، مؤثر دانسته (22) و نتایج مطالعات اوسلو[10] نیز به تاثیر متغیرهای فردی همچون سن، جنس و وضعیت سکونت بر مهارت های حل مسئله، اشاره دارد، به طوری که، توانایی حل مسئله در پسران بیشتر از دختران بوده و با افزایش سن، ارتقاء می یافت و مهارت حل مسئله ی دانشجویانی که با خانواده زندگی می کردند به طور معناداری کمتر از سایرین بود (05/0>P) (9)، درحالیکه کسکین و یلدیریم[11] مهارت حل مسئله را در دختران بیشتر از پسران برآورد کرده اند (05/0>P) (23) و گوون، در میزان مهارت های حل مسئله ی دانشجویان برحسب متغیرهای سن و جنس تفاوت معناداری نیافت (22). گورال[12] نیز به تاثیر ورزش در ارتقاء مهارت های حل مسئله ی دانش آموزان دبیرستانی اشاره دارد (05/0>P) (20). مطالعه ی یلدیریمو همکاران نیز به تاثیر منفی مصرف سیگار و الکل در دانش آموزان دبیرستانی بر مهارت های حل مسئله ی آنان اشاره دارد (001/0>P)(24).

دسته ی دیگری که در تقویت مهارت های حل مسئله دخیل می باشند، عوامل آموزشی است کهعبارت از عواملی مانند فراگیر، فراده، برنامه، محیط و تجهیزات آموزشی در دانشگاه می باشد که آموزش فراگیران را تحت تاثیر قرار می دهد(25). از جمله این عوامل می توان به سال های تحصیلی گذرانده شده، اشاره کرد (1، 9، 15، 19). از دانشجویان سال های بالاتر انتظار می رود که به تفاوت مشکلات بیماران مختلف دست یافته و از تجارب قبلی شان در مواجهه با بیماران مشابه، به عنوان چهارچوبی برای حل مسائل جدید استفاده کنند (26). در همین راستا، در مطالعات سینار، بسر و اوسلو مشخص شد که دانشجویان سال آخر پرستاری نسبت به دانشجویان سال های قبل، مهارت بیشتری در حل مسئله داشتند (9، 15، 19)، اما در مطالعه ی مشیرآبادی، توانایی حل مسئله ی دانشجویان سال آخر نسبت به دانشجویان سال اول تفاوت آماری معناداری نداشته است (05/0<P) (1).سایین و فاریماز[13] نیز در میانگین نمره ی حل مسئله دانشجویان سال اول و آخر کارشناسی پرستاری دانشگاه کموریت[14] ترکیه، تفاوت آماری معناداری مشاهده نکردند (05/0<P) (27). در تشریح سایر عوامل آموزشی مرتبط با حل مسئله، می توان به مطالعه ی گوون اشاره کرد که موفقیت های تحصیلی دانشجویان را بر میزان مهارت های حل مسئله ی آنان مؤثر دانسته است (22). در مطالعه ی سینار نیز، عوامل آموزشی مانند نوع رشته تحصیلی پرستاری و مامایی و سال های تحصیلی گذرانده شده، در میزان مهارت های حل مسئله ی دانشجویان دخیل بوده است و دانشجویان مامایی نسبت به دانشجویان پرستاری، مهارت بیشتری در حل مسئله داشتند (15)، درحالیکه گوون در مهارت های حل مسئله ی دانشجویان گرایش های مختلف آموزش حرفه ای و هنر، تفاوت آماری معناداری مشاهده نکرده است (22).

همانگونه که اشاره شد، عامل دیگری که می تواند در ارتقاء و بهبود مهارت های حل مسئله نقش داشته باشد، عامل انگیزشی است. در خصوص تاثیر این عامل در تقویت مهارت های حل مسئله، مایر[15] به نقل از ورتایمر[16] می نویسد: بعضی از افراد هنگام مواجهه با مشکلات، تفکرات و ایده های هوشمندانه ای دارند و ابتکارات، اکتشافات و راه حل های خلاقی ارائه می دهند، در توضیح دلایل چنین رفتاری، فقط تمرکز بر روی آموزش مهارت های حل مسئله کافی نیست، بلکه احساس، علاقه و جنبه های انگیزشی فرد نیز اهمیت زیادی دارد (28). انگیزش میل شخص برای تلاش در جهت انجام وظایف و استفاده از مهارت های فردی می باشد (29). انگیزشتحصیلی نیزبهرفتارهاییاطلاقمیشودکهمنجربهیادگیریوپیشرفتمی شود (30) وعبارتاز تمایلفراگیراست،بهآنکهکاریرادرقلمرو خاصیبهخوبیانجامدهدوعملکردشرابطورخودجوشارزیابیکند (31). مانند سایر یادگیری ها، یادگیری حل مسئله نیز نیازمند انگیزش سطح بالاست (21).

در تعبیر و تفسیر موقعیت مسئله دار، انگیزه می تواند تاثیر معناداری در عملکرد حل مسئله ی دانشجویان داشته باشد. زیرا؛ هنگامی که شخص به موضوعی علاقه داشته باشد، بیشتر تلاش کرده، در حل مسئله موفق تر خواهد بود و یادگیری معنادارتری خواهد داشت و در مقابل؛ بی علاقگی شخص نسبت به موضوع، سبب می شود که در انجام فعالیت های مربوط به آن، کمتر به تفکر خلاق و فرایند حل مسئله روی آورد (28). آک[17] به نقل از لپر[18] می نویسد: فعالیت های یادگیری مختلف که به دانشجو در چگونگی استفاده از مهارت هایش در موقعیت های واقعی زندگی کمک کند، انگیزش وی را افزایش می دهد (29). سیف نیز معتقد است: اگر فراگیران برای یادگیری حل مسئله از انگیزش لازم برخوردار نباشند، در اختیار داشتن بهترین راهبردهای حل مسئله نیز کارساز نخواهد بود (21).

لذا با عنایت به نتایج پژوهش های مختلف و به خصوص، اهمیت مهارت های حل مسئله در تصمیم گیری های مستقل پرستاران و دانشجویان پرستاری و خطرات ناشی از عدم انتخاب راه حل مناسب در موقعیت های بالینی و با توجه به نقش مهم عوامل فردی، آموزشی و انگیزشی در مهارت های حل مسئله و تفاوت احتمالی در ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت حل مسئله، همچنین با توجه به انگیزه ی شخصی پژوهشگر مانند مشاهده موارد متعددی از عدم تصمیم گیری و عدم حل مشکل توسط پرستاران و دانشجویان پرستاری و متکی بودن دانشجویان به اساتید بالینی و پرستاران به پزشکان و حتی تصمیم گیری های پرستاری از جانب پزشکان، باید سطح این مهارت ها در دانشجویان بررسی شده و آموزش های پرستاری براین اساس برنامه ریزی گردند. لذا؛ این مطالعه با هدف تعیین مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام می شود تا بتوان با شناسایی عوامل مرتبط با ارتقاء این مهارت ها و در اختیار نهادن نتایج آن برای اساتید، پژوهشگران و برنامه ریزان آموزش پرستاری، در امر برنامه ریزی آموزشی و بهبود آن در طی دوره چهار ساله آموزش پرستاری گام موثری برداشت.

 اهداف پژوهش

هدف کلی:

تعیین مهارت های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در سال 93-1392

اهداف ویژه‌ :

1) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان

1-1) تعیین میانگینامتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد اعتماد به خود در حل مسئله

2-1) تعیین میانگینامتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله

3-1) تعیین میانگینامتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد کنترل شخصی

2) تعیین عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان

3) تعیین عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان

4) تعیین ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان

 سوالات پژوهش:

1) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

1-1) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد اعتماد به خود در حل مسئله چقدر است؟

2-1) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله چقدر است؟

3-1) میانگینامتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد کنترل شخصی چقدر است؟

2) عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟

3) عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟

4) ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟

 پیش فرض های پژوهش :

1. حل مسئله فرایندی نظام مند است که بر تحلیل موقعیت مسئله، تمرکز داشته و بیانگر توانایی اشخاص در غلبه بر موانع و دستیابی به اهداف می باشد (1).

2. مهارت حل مسئله در بلوغ شناختی، عاطفی و مهارتی افراد نقش بسزایی داشته و سبب افزایش قدرت تصمیم گیری (8) و کاهشافسردگی و اضطراب می شود (9 و 10).

3. هدف اصلی آموزش در رشته های علوم پزشکی از جمله پرستاری رشد شایستگی حرفه ای و توسعه ی مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله می باشد (1).

4. پرستاران برای حل مسائل و مشکلات بیماران به بهترین نحو ممکن، به مهارت های سطح بالای تفکر و حل مسئله نیاز دارند (1 و 2)

5. مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری مبتنی بر دانش جزء رفتارهای مورد انتظار دانشجویان پرستاری است (15)

6. آموزش پرستاری جهت توسعه مهارت حل مسئله، باید فرصتی را برای دانشجویان فراهم نماید تا در پایان دوره آموزش کارشناسی پرستاری مجهز به مهارت های سطح بالای تفکر و حل مسئله باشند (1).

7. حل مسئله به عنوان یک نیروی قوی در سازگاری با نیازها و رویدادهای روزانه زندگی مطرح بوده و با تمرکز بر نقش عوامل فردی، تاثیرات محیطی و زمینه های فرهنگی جوامع مختلف، در افراد تثبیت می شود (9).

تعریف واژه های کلیدی :

Pمهارت حل مسئله

تعریف نظری: فرایندی نظام مند که بر تحلیل موقعیت و مشکل تمرکز دارد و عبارت از مهارت شناسایی مشکل و طی کردن مراحل لازم برای حل مشکل می باشد. این مهارت شامل توانایی های استفاده از فرایند هایی است که جهت غلبه بر موانع و دستیابی به اهداف مطلوب به اشخاص کمک می کند و شامل سه مولفه ی اعتماد به خود در حل مسئله، شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله و کنترل شخصی می باشد(1).

تعریف عملی: منظور از مهارت های حل مسئله در این پژوهش، مجموعه امتیازاتی است که واحدهای مورد پژوهش از پاسخ گویی به سوالات ابزار مهارت های حل مسئله ی هپنر و پیترسون[19] (1982) کسب می کنند. این ابزار دارای 32 عبارت بوده، پاسخ این عبارات در مقیاس لیکرتی تنظیم شده است و با سه مؤلفه ی اعتماد به خود در حل مسئله، شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله و کنترل شخصی، شیوه رویارویی یا تطابق با مشکل را بررسی می کند. دامنه ی نمره کل، از 32 تا 192 متغیر می باشد که نمره ی پایین تر از میانگین، نشان دهنده ی ارزیابی مثبت از توانایی حل مسئله ی فرد و مهارت حل مسئله ی بالاتر است.

Pاعتماد به خود در حل مسئله

تعریف نظری: بیانگر اعتقاد فرد به توانایی خود در حل مشکلات است (32).

تعریف عملی: در این پژوهش، این عامل، با استفاده از عبارات5- 9- 10- 11- 18- 21- 22- 25- 30- 31- 32 ابزار حل مسئله ی هپنر و پیترسون اندازه گیری می شود. دامنه ی نمره دهی آن، از 11 تا 66 متغیر بوده و نمره ی پایین تر از میانگین، نشان دهنده ی اعتماد به نفس بالاتر دانشجو در حل مسائل و مشکلات است.

Pشیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله

تعریف نظری: بیانگر تمایل فرد برای رد شدن از کنار مشکلات به جای مقابله با آن ها و یا تمایل به مقابله رودررو با آن ها است (32).

تعریف عملی: این عامل، با استفاده از عبارات1- 2- 4- 6- 7- 8- 12- 14- 15- 16- 17- 19- 20- 26-27- 28 ابزار حل مسئله ی هپنر و پیترسون اندازه گیری می شود. دامنه ی نمره دهی آن، از 16 تا 96 متغیر بوده و نمره ی پایین تر از میانگین، بیانگر تمایل بیشتر فرد برای مقابله با مسائل به جای اجتناب از آن ها است.

P کنترل شخصی

تعریف نظری: استفاده از راهکار های متنوع و متفاوت در کنترل رفتار و هدفداری در فرایند حل مسئله است (32).

تعریف عملی: این عامل نیز، با استفاده از عبارات 3- 13- 23- 24- 29 ابزار حل مسئله ی هپنر و پیترسون اندازه گیری می شود. دامنه نمره دهی آن، از 5 تا 30 متغیر بوده و نمره ی پایین تر از میانگین، نشان دهنده ی توانایی بالاتر در کنترل شخصی است.

P عوامل فردی- اجتماعی

تعریف نظری: عواملی که به مشخصات فردی یک فرد مربوط می شود که شامل ویژگی های دموگرافیکی است. ویژگی های دموگرافیکی، مجموعه ای از حالات، کیفیت و مشخصات بخصوصی است که یک فرد را از افراد دیگر متمایز می کند (33). براساس مطالعات مختلف، عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله شامل سن، جنس، سطح تحصیلات والدین و وضعیت اشتغال آن ها، سطح درآمد ماهیانه، انجام ورزش به طور منظم، سابقه ی مصرف سیگار و الکل، وضعیت سکونت، میزان رضایت از ارتباط با دوستان و همسالان، موفقیت درک شده ی فرد در حل مسائل و مشکلات و نوع رفتار والدین از دیدگاه فرد می باشد (1، 9، 15، 20، 22، 23، 24، 34).

تعریف عملی: در این پژوهش تعریف عملی همان تعریف نظری است که با استفاده از پرسشنامه تهیه شده، مورد سنجش قرار گرفته است.

Pعوامل آموزشی

تعریف نظری: عوامل آموزشیعبارت از عواملی مانند فراگیر، فراده، برنامه، محیط و تجهیزات آموزشی در دانشگاه می باشد که آموزش فراگیران را تحت تاثیر قرار می دهد(25). براساس مطالعات مختلف، عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله شامل سال تحصیلی، شرکت در کلاس های مهارت های زندگی، میزان موفقیت درک شده ی فرد در مهارت های حرفه ای، بالینی و در امر تحصیل می باشد (1، 9، 15، 19، 24، 27).

تعریف عملی: در این پژوهش تعریف عملی همان تعریف نظری است که با استفاده از پرسشنامه تهیه شده، مورد سنجش قرار گرفته است.

Pانگیزش تحصیلی

تعریف نظری: انگیزشتحصیلیبهرفتارهاییاطلاقمیشودکهمنجربهیادگیریوپیشرفتمی شود (30) وعبارتاز تمایلفراگیراست،بهآنکهکاریرادرقلمرو خاصیبهخوبیانجامدهدوعملکردشرابطورخودجوشارزیابیکند (31).

تعریف عملی: منظور از انگیزش تحصیلی در این پژوهش، مجموعه امتیازاتی است که واحدهای مورد پژوهش از پاسخ گویی به سوالات پرسشنامه مقیاس انگیزش تحصیلی[20] والرند[21] (1992) کسب می کنند. این ابزار بر مبنای نظریه خودتعیین کنندگی دسی و ریان[22] طراحی شده و شامل 28 پرسش می باشد و پاسخ این پرسش ها در مقیاس لیکرتی تنظیم شده است. سه بعد انگیزش درونی[23]، انگیزش بیرونی[24] و بی انگیزشی[25] را می سنجد و نمره ی بالاتر در هر بعد، بیانگر کاربرد بیشتر آن بعد در فرد است.

 محدودیت های پژوهش :

وضعیت روحی و روانی دانشجویان به هنگام پاسخگویی به سوالات که غیر قابل کنترل می باشد.

[1] Problem solving confidence

[2] Approach avoidance style

[3] Personal control

[4]Nezu

[5] cinar

[6] Sakarya

[7] beser

[8] Dokuz Eylül

[9] Guven

[10] Uslu

[11] Keskin & Yildirim

[12] Goral

[13] Sayin & Farimaz

[14] Cumhuriyet University

[15] Mayer

[16] Wertheimer

[17] Ak

[18] Lepper

[19] Heppner & Petersen problem solving inventory(PSI)

[20] Academic Motivation Scale(AMS)

[21] Vallerand

[22] Desi & Ryan

[23] Intrinsic motivation

[24] Extrinsic motivation

[25] Amotivation

تاثیر سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار شهری

فهرست مطالب:

فصل اول

1--1مقدمه....10

1-2-بیان مسئله....12

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق.......15

1-4-سوالات تحقیق.......19

1-5-قلمرو تحقیق.......19

1-6-اهداف تحقیق....20

1-7-فرضیات تحقیق.........21

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1-مقدمه............24

2-1-1-مطالعات داخلی............24

2-1-2-مطالعات خارجی........27

2-2- شناسایی مهفوم و ابعاد توسعه.......28

2-2-1- تاریخچه سرمایه اجتماعی.......29

2-2-2- سطوح مختلف سرمایه اجتماعی.......31

2-2-3- ابعاد سرمایه اجتماعی.......34

2-3- دیدگاههای توسعه نظری مربوط به سرمایه اجتماعی.......35

2-3-1- پیر بوردیو............35

2-3-2- جیمز کلمن..................................................................................................................................40

2-3-3- رابرت پانتام..................................................................................................................................46

2-3-4- فرانسیس فوکویاما........................................................................................................................53

2-4-شناسایی مفهوم و ابعاد توسعه پایدار.................................................................................................59

2-4-1- مفاهیم توسعه پایدار.....................................................................................................................59

2-4-2- انواع توسعه پایدار......................................................................................................................66

2-4-2-1-دیدگاه پر نشیب و آزار دهنده توسعه پایدار...........................................................................66

2-4-2-2- توسعه پایدار ضعیف.............................................................................................................68

2-4-2-3- توسعه پایدار قوی.................................................................................................................69

2-4-2-4- مدل ایده آل توسعه پایدار....................................................................................................70

2-5- اصول و مبانی طراحی مدل پایدار شهری........................................................................................72

2-5-1- نکاتی چند در ارتباط با طراحی شهر.........................................................................................72

2-5-2- تاثیر عوامل اجتماعی و طبیعی اقلیمی در طراحی های شهر......................................................74

2-6-دیدگاههای نو در توسعه پایدار شهری............................................................................................88

2-6-1- نظریه قطب رشد........................................................................................................................89

2-6-2- توسعه اگروپلیتن.........................................................................................................................91

2-6-3- رشد شهرهای کوچک و متوسط................................................................................................94

2-7- شهر پایدار......................................................................................................................................96

2-8- نگرش اجتماعی به پایداری شهر...................................................................................................99

2-9- پایداری و عدالت اجتماعی..........................................................................................................101

2-10- خاستگاه بوم- شهر.....................................................................................................................102

2-11- مفهوم بوم شهر پایدار..................................................................................................................106

2-12-1- اطلاعات بندرعباس................................................................................................................107

2-12-2- تاریخچه بندرعباس................................................................................................................107

2-12-3-موقعیت جغرافیایی و وسعت...................................................................................................110

2-12-4- آب و هوا.................................................................................................................................111

2-12-5- ویژگیهای طبیعی......................................................................................................................112

2-12-6- خلیج فارس.............................................................................................................................113

2-12-7- تنگه هرمز................................................................................................................................113

2-12-8- آب و هوای هرمزگان..............................................................................................................114

2-12-9- ویژگیهای اجتماعی.................................................................................................................114

2-12-10- سابقه تاریخی.......................................................................................................................115

2-13- چارچوب نظری..........................................................................................................................116

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه............................................................................................................................................120

3-2- شرح واژه ها و اصطلاحات..........................................................................................................121

3-2-1- تعاریف نظری..........................................................................................................................121

3-2-1-1- سرمایه اجتماعی..................................................................................................................121

3-2-1-2- اعتماد.................................................................................................................................122

3-2-1-3- مسئولیت اجتماعی.............................................................................................................123

3-2-1-4- آگاهی عمومی...................................................................................................................123

3-2-1-5- مشارکت............................................................................................................................124

3-2-1-6- پایداری..............................................................................................................................124

3-2-1-7- پایداری شهری.................................................................................................................125

3-2-1-7-1- شاخصهای توسعه پایدار شهری...................................................................................127

3-2-1-8- توسعه پایدار.....................................................................................................................136

3-2-1-9- توسعه پایدار شهری.........................................................................................................137

3-3- تعریف عملیاتی متغیرها.............................................................................................................140

3-4- نوع پژوهش...............................................................................................................................146

3-5- جامعه آماری.............................................................................................................................147

3-6- نمونه آماری حجم نمونه مورد پژوهش................................................................................148

3-7- روش نمونه گیری................................................................................................................149

3-8- اعتبار و پایایی تحقیق..........................................................................................................149

3-9- ابزارجمع آوری داده ها......................................................................................................151

3-10- روش جمع آوری داده ها.................................................................................................151

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری

4-1- مقدمه.................................................................................................................................153

4-2- اطلاعات توصیفی..............................................................................................................154

4-2-1- متغیرهای زمینه ای.......................................................................................................154

4-3- تجزیه و تحلیل..................................................................................................................169

4-3-1- آزمون فرضیات...........................................................................................................169

4-4- تجزیه و تحلیل چند متغیره..............................................................................................188

4-4-1- تحلیل چند متغیره(رگرسیونی)....................................................................................188

فصل پنجم: نتیجه گیری و بحث

5-1- مقدمه..............................................................................................................................190

5-2- خلاصه پژوهش..............................................................................................................190

5-3- تفسیر روابط متغیرها.......................................................................................................193

5-4- استنتاج آماری.................................................................................................................194

5-5- استنتاج تئوریکی.............................................................................................................199

5-6- محدودیتهای پژوهش.....................................................................................................200

5-7- پیشنهادات پژوهشی......................................................................................................200

فهرست منابع فارسی...............................................................................................................201

فهرست منابع انگلیسی............................................................................................................205

فهرست جداول و نمودارها

جدول شماره(1)توصیف پاسخگویان برحسب جنس...................................................................................................154

نمودارشماره(1)توصیف پاسخگویان برحسب جنس......................................................................................................154

جدول شماره(2) توصیف پاسخگویان بر حسب سن.....................................................................................................156

نمودار شماره(2) توصیف پاسخگویان بر حسب سن.....................................................................................................156

جدول شماره(3)توصیف پاسخگویان برحسب وضعیت تاهل.......................................................................................156

نمودارشماره(3)توصیف پاسخگویان برحسب وضعیت تاهل.........................................................................................157

جدول شماره(4)توصیف پاسخگویان برحسب تحصیلات.............................................................................................157

نمودارشماره(4)توصیف پاسخگویان برحسب تحصیلات..............................................................................................158

جدول شماره(5)توصیف پاسخگویان برحسب فعالیت..................................................................................................158

نمودارشماره(5)توصیف پاسخگویان برحسب فعالیت....................................................................................................159

جدول شماره(6)توصیف پاسخگویان برحسب میزان درآمد..........................................................................................160

نمودارشماره(6)توصیف پاسخگویان برحسب میزان درآمد...........................................................................................160

جدول شماره(7)توصیف پاسخگویان برحسب بومی و غیر بومی.................................................................................161

نمودارشماره(7)توصیف پاسخگویان برحسب بومی و غیر بومی..................................................................................161

جدول شماره (8)توصیف بعد مشارکت عملی از مفهوم مشارکت اجتماعی..................................................................162

نمودارشماره(8)توصیف پاسخگویان برحسب مشارکت عملی.....................................................................................162

جدول شماره (9)توصیف بعد مشارکت عمومی از مفهوم مشارکت اجتماعی................................................................162

نمودارشماره(9)توصیف پاسخگویان برحسب مشارکت عمومی....................................................................................163

جدول شماره (10)توصیف مفهوم مشارکت اجتماعی.....................................................................................................163

نمودارشماره(10)توصیف پاسخگویان برحسب مشارکت اجتماعی...............................................................................164

جدول شماره (11)توصیف بعد اعتماد ساختاری از مفهوم اعتماد اجتماعی.....................................................................164

نمودارشماره(11)توصیف پاسخگویان برحسب اعتماد ساختاری.....................................................................................164

جدول شماره (12)توصیف بعد اعتماد به اجتماع از مفهوم اعتماد اجتماعی....................................................................165

نمودارشماره(12)توصیف پاسخگویان برحسب اعتماد به اجتماعی...................................................................................165

جدول شماره (13)توصیف مفهوم اعتماد اجتماعی............................................................................................................165

نمودارشماره(13)توصیف پاسخگویان برحسب مفهوم اعتماد اجتماعی.............................................................................166

جدول شماره (14)توصیف بعد انسجام خانوادگی از مفهوم انسجام اجتماعی....................................................................166

نمودارشماره(14)توصیف پاسخگویان برحسب بعد انسجام خانوادگی..............................................................................166

جدول شماره (15)توصیف بعد انسجام فردی از مفهوم انسجام اجتماعی..........................................................................167

نمودارشماره(15)توصیف پاسخگویان برحسب بعد انسجام فردی.....................................................................................167

جدول شماره (16)توصیف مفهوم انسجام اجتماعی...........................................................................................................167

نمودارشماره(16)توصیف پاسخگویان برحسب مفهوم انسجام اجتماعی............................................................................168

جدول شماره (17)توصیف مفهوم توسعه ی پایدار شهری.................................................................................................168

نمودارشماره(17)توصیف پاسخگویان برحسب مفهوم توسعه ی پایدار شهری..................................................................168

جدول شماره (18)توصیف مفهوم شبکه های اجتماعی.....................................................................................................169

نمودارشماره(18)توصیف پاسخگویان برحسب مفهوم شبکه های اجتماعی.......................................................................169

جدول شماره (4-3-1) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به سن و توسعه پایدار شهری.........................................169

جدول (4-3-2) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای سن و توسعه پایدار شهری....................................................170

جدول شماره (4-3-3) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به مشارکت اجتماعی و سن............................................170

جدول (4-3-4) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای مشارکت اجتماعی و سن........................................................171

جدول شماره (4-3-5) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها مربوط به متغییر های اعتماد اجتماعی و سن....................171

جدول (4-3-6) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای اعتماد اجتماعی و سن............................................................172

جدول شماره (4-3-7) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به انسجام اجتماعی و سن.................................................172

جدول (4-3-8) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای سن و انسجام اجتماعی............................................................172

جدول شماره (4-3-9) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به شبکه های اجتماعی و سن...........................................173

جدول (4-3-10) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای سن و شبکه های اجتماعی....................................................173

جدول (4-3-11) آزمون اسپیرمن برای متغیرهای تحصیلات و توسعه ی پایدار شهری......................................................174

جدول (4-3-12) آزمون اسپیرمن برای متغیرهای تحصیلات ومشارکت اجتماعی...............................................................175

جدول (4-3-13) آزمون اسپیرمن برای متغیرهای تحصیلات و اعتماد اجتماعی.................................................................176

جدول (4-3-14) آزمون اسپیرمن برای متغیرهای تحصیلات و شبکه های اجتماعی...........................................................176

جدول (4-3-15) آزمون اسپیرمن برای متغیرهای تحصیلات و انسجام اجتماعی..............................................................177

جدول شماره ی (4-3-16) آزمون نرمالیته ی مفهوم مشارکت اجتماعی...........................................................................178

جدول شماره ی (4-3-17)توصیف میانگین مشارکت اجتماعی برحسب جنسیت............................................................179

جدول شماره (4-2-21)آزمون لون و آزمون تی برای تفاوت مشارکت اجتماعی برحسب جنسیت..................................179

جدول شماره ی (4-3-22) آزمون نرمالیته ی مفهوم اعتماد اجتماعی..............................................................................180

جدول شماره ی (4-3-23)توصیف میانگین اعتماد اجتماعی برحسب جنسیت...............................................................180

جدول شماره (4-3-24)آزمون لون و آزمون تی برای تفاوت اعتماد اجتماعی برحسب جنسیت.....................................181

جدول شماره ی (4-3-25) آزمون نرمالیته ی مفهوم انسجام اجتماعی.............................................................................181

جدول شماره ی (4-3-26)توصیف میانگین انسجام اجتماعی برحسب جنسیت..............................................................182

جدول شماره (4-3-27)آزمون لون و آزمون تی برای تفاوت انسجام اجتماعی برحسب جنسیت....................................182

جدول شماره ی (4-3-28) آزمون نرمالیته ی مفهوم شبکه های اجتماعی.........................................................................183

جدول شماره ی (4-3-29)توصیف میانگین شبکه های اجتماعی برحسب جنسیت.........................................................183

جدول شماره (4-3-30)آزمون لون و آزمون تی برای تفاوت شبکه های اجتماعی برحسب جنسیت...............................184

جدول شماره (4-3-31) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به مشارکت اجتماعی و توسعه پایدار شهری...............184

جدول (4-3-32) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای مشارکت اجتماعی و توسعه پایدار شهری............................185

جدول شماره (4-3-33) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به اعتماد اجتماعی و توسعه پایدار شهری......................185

جدول (4-3-34) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای اعتماد اجتماعی و توسعه پایدار شهری..................................186

جدول شماره (4-3-35) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به شبکه های اجتماعی و توسعه پایدار شهری................186

جدول (4-3-36) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای شبکه های اجتماعی و توسعه پایدار شهری...........................187

جدول شماره (4-3-37) میانگین،انحراف معیار و تعداد پاسخ ها به انسجام اجتماعی و توسعه پایدار شهری........................................187

جدول (4-3-38) آزمون همبستگی پیرسون برای متغییرهای انسجام اجتماعی و توسعه پایدار شهری...................................................188

جدول شماره (4-4-1) ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون در باره ی عوامل موثر بر توسعه ی پایدار شهری...........................................18

فصل اول:

کلیات

1-1-مقدمه:

سرمایه اجتماعی از حوزه های نو ظهور و جنجال آفرین در مطالعات میان رشته ای جامعه شناسی و اقتصاد تلقی می شود. وضعیت بسامان اقتصادی، بهره مندی از سلامت و تندرستی و داشتن روابط دوستانه با دیگران بخشی از عناصر اساسی مورد نیازی هستند که در بهبود کیفیت زندگی موثرند. بعد از جنگ جهانی دوم بیشتر تئوریهای توسعه و نظریه هایی که در ارائه مسیری جهت نیل به توسعه اقتصادی و حرکت به سمت "جامعه رفاه" سعی داشتند، بدون در نظر گرفتن متن اجتماع و چگونگی روابط انسانی نهفته در آن ، برنامه ریزی های اقتصادی دولتها را تحت تاثیر قرار می دادند، در حالیکه تحقیقات اخیر نشان داده که شیوه تعامل مردم با یکدیگر ، نحوه و میزان مشارکت آنها در امور مدنی و باورها و ارزشهای مشترک آنها می تواند در کاهش زمان و هزینه های اقتصادی و اجتماعی تاثیر به سزایی داشته باشد؛ از این رو مفهوم سرمایه اجتماعی ( در کنار سرمایه طبیعی ؛ اقتصادی و انسانی ) مطرح شده که شامل نهادها، روابط؛ نگرشها و ارزشهایی است که تعامل مردم را هدایت می کند و آنها را در توسعه اقتصادی و اجتماعی مشارکت دهد(شارع پور، 106:1380).

از آنجا که انسانها از طریق روابطی که با یکدیگر برقرار می سازند سعی دارند تا نیازمندی های خود را تامین و اهداف مورد نظر خود را محقق کنند ، پدیده ای بنام "جامعه " شکل می گیرد. برقراری رابطه میان افراد باعث می شود تا اطلاعات بین آنها مبادله شود و افراد جامعه در قالب شبکه های مختلف اجتماعی از قبیل همسایگان، دوستان، شبکه های خویشاوندی، خانواده و... به تعریف و تحقق منافع جمعی اقدام کنند و با مشارکت فعال اجتماعی در بهبود کیفیت زندگی فردی و جمعی خود بکوشند ، هر چه این روابط از استحکام بیشتر و از کیفیت و کمیت بالاتری برخوردار باشد و نظام مندتر و هماهنگ تر عمل کند شاهد دستیابی به اهداف جمعی در مدت زمانی کوتاهتر و با صرف هزینه ای کمتر خواهیم بود. در این حالت ما می توانیم از " سرمایه اجتماعی" صحبت به میان آوریم که ترکیب ویژه ای از روابط اجتماعی و کیفیت این روابط است. این نکته را باید خاطر نشان ساخت که ارتباطات اجتماعی هنگامی می توانند به مثابه " سرمایه اجتماعی " عمل کنند که مبتنی بر اعتماد متقابل و تحت تاثیر ارزشها و هنجارهای مشترکی که افراد جامعه در آن شریکند؛ باشند. در نتیجه سرمایه اجتماعی به عنوان عامل اساسی در روابط بین فردی می تواند از سطحی خرد به سطحی کلات تسری یابد و توسعه اقتصادی و اجتماعی را به همراه آورد.

گروهی از دانشمندان علوم اجتماعی که احیا کننده سنت توکویل هستند طیف وسیعی از قرائن تجربی را جمع آوری نموده اند که نشان می دهد کیفیت زندگی عمومی و عملکرد نهادهای اجتماعی عمقاً متاثر از هنجارها و شبکه های مشارکت مدنی است. سرمایه اجتماعی به تدریج به عنصر حیاتی توسعه اقتصادی در سرتاسر جهان تبدیل می شود. دهها پژوهش توسعه روستایی نشان داده است که شبکه نیرومند انجمنهای مردمی محلی برای رشد اقتصادی به اندازه سرمایه گذاری فیزیکی، تکنولوژیکی، با دستیابی به قیمت مناسب اهمیت دارد.

1-2-بیان مسئله:

در حال حاضر رشد و توسعه روز افزون در تمامی عرصه های اقتصادی؛ اجتماعی و فرهنگی در همه جوامع خصوصا جوامع در حال توسعه مشهود و ملموس است. بنابراین همه جوامع برای دستیابی به توسعه همه جانبه پایدار باید الگوهای مناسبی را چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ فرهنگی_ اجتماعی برای خود فراهم سازند تا بتوانند به این مهم دستیابند.

مطالعات توسعه به صورت محدود در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا با تمرکز بر روی مشکلات کلان اقتصادی؛ ارتباط جهانی و نابرابری بین کشورهای فقیر و غنی آغاز شد(براهمن،4:1381). در این سالها مفهوم توسعه را مترادف با رشد اقتصادی بکار می بردند( ساعی،18:1388) و بالا بردن تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه را اهداف اصلی توسعه قرار می دادند؛ اما با تشدید مسائلی چون فقر، بیکاری، نابرابری، تخریب منابع طبیعی و ... کاربرد متغیرهای اقتصادی به عنوان تنها عامل موثر در بخش توسعه مورد تردید قرار گرفت( پور محمدی و زالی،38:1383). همین امر باعث شد که از دهه 1970 به بعد توجه به توسعه پایدار با محوریت توسعه انسانی و حفظ منابع طبیعی برای نسلهای آینده مورد توجه قرار گیرد.

تا اینکه در سال 1992 میلادی در "کنفرانس زمین" توسعه پایدار بدین صورت تعریف شد: رفع نیازهای نسل حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسلهای آینده در برآورده کردن نیازهایشان، بعلاوه در کمیسیون جهانی محیط زیست ، توسعه پایدار را اینگونه تعریف می کنند: توسعه پایدار فرآیند تغییر در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاریها، سمت گیری توسعه تکنولوژی و تغییر نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد. همچنین کمسیون"براتنلند" در باره توسعه پایدار می گوید: توسعه پایدار به عنوان یک فرآیند، لازمه بهبود و پیشرفت است، فرآیندی که اساس بهبود وضعیت و از میان برنده کاستیهای اجتماعی، فرهنگی جوامع پیشرفته است و باید موتور حرکت پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمام جوامع بویژه کشورهای در حال توسعه باشد( عباسپور،1008:1386).

بنابراین، توجه به توسعه پایدار با تمرکز بر توسعه انسانی مورد توجه قرار گرفت و در سالهای اخیر توجه به سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی تاثیر گذار در توسعه پایدار اجتماعی شناخته شده است. اما منظور از سرمایه اجتماعی هنجارها و شبکه هایی است که مردم را قادر می سازد تا دست به کنش جمعی بزنند( پورستن،1998). بانک جهانی سرمایه اجتماعی را پدیده ای می داند که حاصل تاثیر نهادهای اجتماعی، روابط انسانی و هنجارها بر روی کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی است، بنابراین با استفاده از شناخت سرمایه های اجتماعی و شیوه های بکارگیری آن می توان نیروها انسانی را بسوی دستیابی به توسعه پایدار هدایت کرد.

شهر بندر عباس یکی از شهرهای کهن و سابقه دار در تارخ کشور است که بخاطر موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی و زیست محیطی خاصی که دار د از یک سو و به دلیل مشارکت انسان آن در طول تاریخ اهمیت ویژه ای در توسعه کشوری داشته است. منابع طبیعی؛ نفت، و موقعیت تجاری و مرز آبی مشترک این شهر با کشورهای مجاور موقعیت ویژه ای برای آن ایجاد کرده است. توسعه پایدار چنانکه گفته شد بر استفاده از منابع طبیعی تجدید پذیر و تجدید ناپذیر با حفظ آن برای نسل های آینده تاکید دارد بنابراین سنجش این امر که شناخت مردم شهر از ابعاد توسعه تا چه اندازه است اهمیت بسزایی در برنامه ریزی های آینده در جهت توسعه پایدار شهر بندرعباس خواهد داشت، بعلاوه تحقیقات جدید در سطح دنیا نشان می دهد که سرمایه اجتماعی عاملی مهم در مشارکت انسانی در جهت توسعه پایدار است بنابرابن پرداختن به سرمایه اجتماعی و سنجش همبستگی آن با توسعه پایدار شهری اهمیت بسزایی در برنامه ریزی و دستیابی به این مهم است.

تحقیق حاضر ضمن شناخت هر یک از این عوامل قصد دارد با بررسی تاثیر متقابل سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار، دریابد که ایندو تا چه اندازه از یکدیگر متاثر می شوند؟ بهترین شیوه ها در بکار گیری ایندو عامل در کنار یکدیگر برای دستیابی به توسعه پایدار شهری چیست؟ در صورت بها ندادن به سرمایه اجتماعی آیا توسعه پایدار شهری بطور کامل محقق خواهد شد یا خیر؟

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق:

ما در دنیایی زندگی می کنیم که حرکت رو به جلو در آن اجتناب ناپذیر است و پیشرفت و توسعه هر روز تمام جوانب زندگی ما را تحت تاثیر قرار می دهد. پیشرفت روز افزون تکنولوژی، روابط انسانی، تغییرات اجتماعی و اقتصادی، همه و همه دست بدست هم می دهند تا هر روز تغییراتی را در شیوه زندگی، کاربرد منابع و... پیش روی ما قرار دهند، بنابراین شناخت منابع، راههای استفاده بهینه از آن و ضمن حفظ آنها برای نسلهای آینده اهمیت بالایی در مطالعات دارد؛ بعلاوه چون جمعیت انسانی از تاثیرگذارترین عوامل در این راستاست باید طوری شناخته و هدایت شود که بالاترین و بهترین بازدهی و کارکرد از منابع را برای خود فراهم سازد؛ بنابراین شناخت سرمایه های اجتماعی و یا ایجاد آن به انسان کمک می کند تا روابطش با جامعه را طوری برنامه ریزی کند که بهترین و بالاترین بهره وری را کسب نماید، بنابراین توجه به سرمایه های اجتماعی و تاثیر آن بر توسعه پایدار اقتصادی چه در سطح کشور و چه در سطح شهرها اهمیت ویژه ای دارد چنانچه مطالعات گوناگونی در نقاط مختلف دنیا و یا حتی کشور خودمان در این مورد صورت گرفته است.ضمن اینکه سعادت(1387) در مقاله ای به تعیین روند تغییرات سرمایه اجتماعی در ایران پرداخته است، بدین منظور با استفاده از میزان سرمایه اجتماعی که برای یکسال (1380) برای ایران تخمین زده شده بود، به استخراج روند سرمایه اجتماعی در ایران اقدام نمود و برای اینکار از روش فازی استفاده کرده است.

همچنین امیری و همکاران(1385) در مقاله خود میزان تاثیر سرمایه اجتماعی درون گروهی و برون گروهی را بر رشد اقتصادی استانهای کشور مورد بررسی قرار دادند و نتایج حاصله نشان داد که سرمایه اجتماعی برون گروهی با افزایش تعاملات باعث افزایش اعتماد و کاهش هزینه مبادلاتی از جمله رانت جویی می شود که از این طریق اثر مثبت بر رشد اقتصادی دارد( سعادت:1387). بالاخره سوری(1385) در مقاله خود از تعداد چکهای بلا محل سرانه بعنوان شاخصی برای کاهش سرمایه اجتماعی به این نتیجه رسیده است که بین کاهش سرمایه اجتماعی و اغلب متغییرهای مربوط به سطح فعالیتهای اقتصادی رابطه منفی و معناداری وجود دارد(سوری،1385).

همایش ملی سلامت ، محیط زیست و توسعه پایدار با پذیرش 285 مقاله علمی با حضور استادان برجسته محیط زیست کشور به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس در اسفند ماه سال1389 برگزار شد. این همایش به همت معاونت پژوهشی واحد بندرعباس و با همکاری اداره کل استاندارد هرمزگان ، پخش فراورده های نفتی هرمزگان ، پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس ، اداره کل محیط زیست هرمزگان ، اداره هواشناسی بندرعباس ، پژوهشکده هواشناسی کشور ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد های همدان ، جهرم ، شبستر ، پرند ،علوم وتحقیقات خوزستان ، دماوند به مدت دو روز در واحد بندرعباس برگزار شد . اهداف این همایش از نظر برگذار کنندگان : توجه به محیط زیست و توسعه پایدار برای ادامه حیات ، از ضروریات قرن معاصر است و عدم توجه انسان به عنوان بزرگترین آلوده کننده محیط زیست خطری جدی است که کره زمین و حیات را به شدت تهدید می کند و در صورت تجدید نظر نکردن در رفتار زیست محیطی و پیدا نکردن راه حل صحیح و مناسب ضربات جبران ناپذیری بر پیکره محیط زیست وارد خواهد شد، بالا بردن آگاهی مردم از عواقب آلودگی محیط زیست و خطرات ناشی از عدم رعایت اصول زیست محیطی به طور حتم ما را در رسیدن به محیطی سالم ، پاک و بهداشتی کمک خواهد کرد و راه رسیدن به توسعه پایدار را هموار خواهد کرد.

حمیدرضا عامری سیاهویی, ابراهیمرستم گورانی,مریم بیرانوندزاده درتحقیقی در زمستان سال 1389 تحت عنوان"سکونتگاههای غیر رسمی، امنیت و توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی شهر بندرعباس)" نشان داده اند که شهر بندرعباس در سال های اخیر بواسطه موقعیت استراتژیک و وجود بنادر و همچنین صادرات و واردات کالا رشد و توسعه بی سابقه ای را یافته است. جمعیت این شهر در سرشماری 75 معادل 273578 نفر بوده که این تعداد در سال 85 به 379301 نفر افزایش پیدا کرده است. بر این اساس مشخص است که جمعیت این شهر طی دوره 75 تا 85 بالغ بر 105 هزار نفر افزایش یافته است. از طرفی مهاجرت از سایر استان ها به این شهر سبب گسترش شهر و ایجاد محلات حاشیه ای و فرسوده شدن بافت قدیمی این شهر شده است که این محلات توسعه پایدار را در شهر بندرعباس به چالش کشیده اند.

نتایج این تحقیق بیانگر این است که در میان محلات دارای بافت حاشیه ای مورد بررسی در شهر بندرعباس محلات داماهی و اسلام آباد دارای پایداری نسبتا قوی هستند و شاخص امنیتی در این محلات به نسبت رضایت ساکنان خوب ارزیابی شود. از طرفی محله شهناز به عنوان محله ناپایدار شناخته شد. این محله و همچنین محلات با پایداری ضعیف دارای وضعیت نابسامانی به لحاظ امنیتی هستند. بر اساس آمارها حدود نیمی از دزدی ها ومزاحمت های خیابانی در این محلات صورت می گیرد که محله شهناز و دوهزار در صدر این محلات قرار دارند.برنامه ریزی جهت جلوگیری از مهاجرت ساکنان بومی و همچنین ارائه خدمات و اقدامات جوامع بشری می باشد. وجود ابعاد مختلف توسعه دلالت بر پیچیدگی آن دارد. یکی از ابعاد مهم توسعه، توسعه اجتماعی است که در واقع عبارت است از بهبود کمی و کیفی شاخصهای اجتماعی به منظور دستیابی به توسعه کلان( تشکر و معینی،1381). بنابراین چنانچه در بالا اشاره شد با توجه به اهمیت روز افزون سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار تحقیق حاضر ضرورت میابد تا بتوان ضمن شناخت هرچه بیشتر سرمایه های اجتماعی در منطقه و ظرفیتهای توسعه ای شهر بندر عباس جهت برنامه ریزی و سیاستگذاری های کلان اقتصادی چه در سطح استانی و چه در سطح کشوری بالاترین میزان بهره وری را ایجاد کرد. شناخت موقعیت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی منطقه در کنار شناخت ویژگیهای فردی ساکنان آن از قبیل مشارکت اجتماعی، شکافهای اجتماعی، اعتماد اجتماعی، هنجارهای فرهنگی روابط خانوادگی و همبستگی اجتماعی بعنوان شاخصهای سرمایه اجتماعی به برنامه ریزان شهری و سیاستگذاران کمک خواهد کرد تا بهت بتوانند روند توسعه را در این شهر مشخص کنند و آن را به سوی شهری پایدار سوق دهند.

1-4-سوالات تحقیق:

سرمایه اجتماعی چیست؟ توسعه پایدار و توسعه پایدار شهری هریک به چه معنا هستند؟ چه کاربردهایی دارند؟ و مهمترین سوال تحقیق این است که آیا این دو متغیر بر هم تاثیر دارند یا خیر؟ اگر دارند میزان این تاثیر و جهت آن چگونه است؟

1-5-قلمرو تحقیق:

تحلیلی بر تصویرسازی کتاب قابوسنامه و جایگاه آن در کتاب قابوسنامه

چکیده

نسخه تصویری قابوسنامه به عنوان یکی از نسخ با ارزش در هنر تصویرسازی دوران اسلامی ایران، در بطن خود تصاویری را شامل می شود که در کنار متن دستنویس آن، راهنمای خوبی برای درک مخاطب از پیام متن می باشد. این تصاویر دارای ویژگی پیام رسانی و روایت گری بالایی هستندکه از این لحاظ پیش از آن که جزء هنر نگارگری محسوب شوند نمونه ای مشخص از تصویرسازی در نظر گرفته می شوند چرا که با ویژگی های خاصشان در زمینه پویانمایی، می توانند در جرگه آثار ناب در هنر تصویرسازی کتاب ایران قرار گیرند. بدین منظور با توجه به لزوم تحقیقات منظّم و مدوّن در زمینه های مختلف اعم از تاریخچه موضوع و محتویات اثر بر اساس اصول و مبانی هنرهای تجسمی، در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل تصاویر این کتاب با روش آیکونولوژی پانوفسکی پرداخته می شود که با بیان سوابق تاریخی وگذر از دو مرحلة توصیف و تحلیل تصاویر به مرحله سوم که تفسیرهمه جانبه تصاویر می باشد، می پردازد. در این راستا، تطبیقی نیز با ویژگی های کلی هنر نگارگری ایران انجام پذیرفته است تا با درک شباهت ها و تفاوت های نحوه تصویرگری این اثر با مجموعه آن ویژگی ها، جایگاه واقعی آن در هنر نگارگری ایران مشخص شود. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می دهد که این اثر با وجود قرار داشتن در حیطه زمانی اوایل اسلام در ایران، علاوه بر ارائه بسیاری از عناصر هنر اسلامی، در پاره ای موارد هم چنان شاخصه های خاص هنر باستان ایران را منعکس می کند علاوه بر این که شباهت هایی را نیز در نمایش بعضی از موضوعات و عناصر از هنر سرزمین های دیگر که از دیر زمانی ارتباطاتی با ایران داشته اند، نشان می دهد. همچنین نشانه هایی از تصاویر این کتاب در هنر تصویرگری دوره های بعد یعنی دوره ایلخانی وجود دارد که خود نشان دهنده جایگاه واقعی این اثر در تداوم و تکامل هنر نگارگری ایران می باشد. بر این اساس، در این پژوهش سعی شده است تا با تبیین ویژگی های کلی تصاویر قابوسنامه به پاره ای از سؤالات در زمینه مانند چگونگی ارزیابی نقوش تصاویر قابوسنامه در روند تکامل نگارگری ایران و تبیین جلوه های بصری مانند نحوه ترکیب بندی، فضاسازی، طراحی پیکره انسانی، حالات چهره و نیز نقش اندازی آرایه های تزیینی پاسخ داده شود.

واژگان کلیدی

تصویرسازی، نگارگری، قابوسنامه، آیکونولوژی، هنر اسلامی، هنر ساسانی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1: بیان مسأله.... 2

1-2: مقدمه.... 4

1-3: سؤال های پژوهش. 6

1-4: فرضیه های پژوهش.. 7

1-5: اهداف پژوهش .... 7

1-6: پیشینه پژوهش...................................... 7

1-6-1: پژوهش‏های خارجی.............................. 7

1-6-2: پژوهش‏های داخلی.............................. 8

1-7: روش شناسی پژوهش.................................... 9

1-8: معرفی متغیرها، چگونگی اندازه گیری آن ها و جامعه آماری 11

فصل دوم: سابقه موضوع تحقیق

مقدمه .................................................. 14

بخش اول: نگارگری و تصویر سازی........................... 15

2-1-1: تعریف واژه نگارگری............................ 15 2-1-2: تعریف واژه تصویرسازی.................................. 16

2-1-3: تفاوت تصویر سازی با نقاشی (نگارگری).............. 18 2-1-4: پیشینه ای بر روند تاریخ نگارگری و تصویر سازی در ایران طی قرون اولیه اسلامی........................................................ 21 2-1-5: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی در ایران اسلامی........... 28

2-1-6: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی ایران از ابتدای اسلام تا قرن هفتم ه.ق..................................................... 32 2-1-7: ترسیم انسان در نگارگری ایران اسلامی...................... 36

2-1-8: ارتباط نگارگری ایران با هنرهای دیگر.............. 39 2-1-9: ارتباط نگارگری ایران با ادبیات....................... 40 2-1-10: ارتباط نگارگری با نقاشی دیواری و مضامین آن ها....... 43 2-1-11: ارتباط نگارگری با سفال و سرامیک......................... 49 2-1-12: ارتباط نگارگری با فلزکاری.............................. 52 بخش دوم: تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در قرون اولیه اسلامی......... 55

2-2-1: اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران مقارن با ظهور اسلام تا قرن پنجم ه.ق ........................................................ 55

2-2-2: موقعیت منطقه طبرستان و گرگان پیش از ظهور اسلام.... 60

2-2-3: موقعیت منطقه طبرستان طی قرون اولیه اسلامی تا قرن پنجم ه.ق ........................................................ 61

2-2-4: حکومت آل زیاردر طبرستان.......................... 63

بخش سوم: تاریخ ادبیات ایران طی قرون اولیه اسلامی......... 65

2-3-1: وضع ادبی ایران از قرن اول تا پنجم ه.ق............ 65

2-3-2: وضع ادبی ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم ه.ق 70

2-3-3: پیشینه اندرزنامه نویسی در ایران.................. 71

2-3-4: تفاوت بنیادین اندرزنامه عنصرالمعالی با دیگر اندرزنامه ها ........................................................ 73

بخش چهارم: ویژگی های کلی قابوسنامه..................... 76

2-4-1: خصلت های نویسنده و هدف او از نوشتن کتاب قابوسنامه76

2-4-2: دلایل انتخاب نام کتاب............................. 79

2-4-3: تاریخ تألیف کتاب................................. 80

2-4-4: بخش های تشکیل دهنده کتاب......................... 81

2-4-5: زبان و شیوه نگارش کتاب........................... 82

2-4-6: دلایل اهمیت کتاب.................................. 83

جمع بندی ............................................... 84

فصل سوم: روش شناسی

مقدمه................................................... 87

3-1: آیکون.............................................. 88

3-2: آیکونوگرافی و آیکونولوژی........................... 88

3-3: تاریخچه آیکونوگرافی و آیکونولوژی................... 89

3-4: روش آیکونولوژی اروین پانوفسکی...................... 90

جمع بندی................................................ 93

فصل چهارم: پیش آیکونوگرافی، آیکونوگرافی و آیکونولوژی تصاویر قابوسنامه

مقدمه................................................... 96 بخش اول: توصیف پیش آیکونوگرافی................................... 98 4-1-1: ارائه چندتصویر با توجه به داستان های متن................ 98

4-1-2: نحوه فضاسازی تصاویر در کتاب قابوسنامه............ 102

4-1-3: ارتباط تصویر با متن.............................. 106

4-1-4: نحوه آرایش صفحات و رنگ آمیزی .................... 111 4-1-5: شیوه ترکیب بندی تصاویر.................................. 113

4-1-6: سیمای پیکره های انسانی........................... 115

4-1-6-1: نمایش و حالات چهره...................... 115

4-1-6-2: حرکات دست ها و اشارات انگشتان.......... 117 4 -1-7: نقش مایه های جانوری......................................... 118

4-1-8: نوع پوشش افراد نقش شده در قابوسنامه.............. 119

4-1-9: شرح نقش مایه های کتاب قابوسنامه................ 120

4-1-9-1: نقوش روی پوشاک افراد در کتاب قابوسنامه 123

4-1-9-2: نقش گل و گیاه (اربسکو اسلیمی)........ 126

4-1-9-3: نقش مایه جانوری (صرفاً پرنده)......... 128

4-1-9-4: نقوش جمادی( بلورین).................. 129

4-1-9-5: نقوش ترکیبی (هندسی).................. 129

جمع بندی................................................ 131 بخش دوم: تحلیل آیکونوگرافی....................................... 132

4-2-1: تحلیل تصاویر قابوسنامه از منظر نگارگری یا تصویرسازی 132 4-2-2: شباهت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران.... 138 4-2-3: تفاوت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران....... 139

4-2-4: تحلیل نحوه هماهنگی تصاویر با متن................. 143

4-2-5: تحلیل نحوه ترکیب بندی............................ 146

4-2-6: تحلیل نقش انسان و جزییات مربوط به آن............. 148

4-2-6-1: تحلیل شیوه ترسیم اعضای بدن ............ 155

4-2-6-2: تحلیل شیوه ترسیم حالات چهره............. 156 4-2-7: تحلیل نوع و طرح و نقش لباس ها........................... 159

4-2-8: تحلیل آرایه های تزیینی........................... 165 جمع بندی........................................................ 175 بخش سوم: تفسیر آیکونولوژی........................................ 176

4-3-1: جایگاه تصاویر قابوسنامه در هنر دوره اسلامی ایران.. 176

4-3-1-1: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد 176

4-3-1-2: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد ........................................................ 178

4-3-1-3: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی 178

4-3-1-4: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی 180 4-3-2: تأثیرات تصاویر قابوسنامه بر هنر دوره های بعد 181 4-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر سرزمین ها ی دیگر 186

4-3-3-1: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی هند........................................................ 187

4-3-3-2: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی بیزانس(ارمنستان)........................................ 192

4-3-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر نقاشی مصر 197

جمع بندی................................................ 199

نتیجه گیری نهایی....................................... 202

پی نوشت ها.............................................. 207 فهرست منابع تصاویر ........................................... 208

فهرست منابع جداول....................................... 209

فهرست منابع فارسی....................................... 209

فهرست منابع لاتین........................................ 214

چکیده انگلیسی ......................................... 216

 فهرست تصاویر

عنوان صفحه

 تصویر2-1: تصاویر و نوشته های مانوی به خط سغدی در کتاب ارژنگ 23

تصویر2-2: تصویری از کتاب التریاق........................ 34

تصویر2-3: نگاره هایی از ورقه و گلشاه.................... 35

تصویر2-4: نگاره هایی از ورقه و گلشاه.................... 35

تصویر2-5: دو دلداده، آقا رضا............................ 38

تصویر2-6: نگاره ابو زید در مقابل حاکم رحبه، مقامات حریری42

تصویر2-7: نگاره فرار یوسف از دست زلیخا، مکتب هرات....... 42

تصویر2-8: دو بزرگ زاده آشوری، بخشی از نقاشی دیواری، کاخی در سوریه ........................................................ 44

تصویر2-9: نمونه ای از طرح سپاه جاویدان، دیوار داخلی کاخ داریوش 44

تصویر2-10: دو مرد سغدی و هندی در حال بازی تخت نرد....... 45

تصویر2-11: قسمتی از نقاشی دیواری کاخ افراسیاب در سمرقند. 45

تصویر2-12: صورت فلکی ممسک الاعنه درصورالکواکب........... 47

تصویر2-13: برگی از نسخه خطی ورقه و گلشاه اثر عیوقی...... 47

تصویر2-14: زنان در حال رقص با لبا شفاف در مراسم چهارشنبه سوری 48

تصویر2-15: ظرف سرامیک با نقش دو دلباخته................. 51

تصویر2-16: کاسه سفال لعابدار............................ 51

تصویر2-17: دلو برنجی، هراتی، شامل نقوش گیاهی، جانوری.... 53

تصویر2-18:کتیبه برج لاجیم، واقع در شرق پل سفید در مازندران66

تصویر4-1: باب نهم کتاب قابوسنامه، اندر پیری و جوانی.... 99

تصویر4-2: باب بیست و نهم کتاب قابوسنامه، اندر اندیشه کردن از دشمن ........................................................ 99

تصویر4-3: باب نهم کتاب قابوسنامه، اندر پیری و جوانی..... 100

تصویر4-4: باب بیستم کتاب قابوسنامه، اندر کارزار کردن.... 102

تصویر4-5: باب بیست و نهم کتاب قابوسنامه، اندر امانت نگه داشتن 103

تصویر4-6: باب سی و دوم کتاب قابوسنامه، اندر تجارت کردن.. 103

تصویر4-7: باب نهم کتاب قابوسنامه، اندر ترتیب پیری و جوانی104

تصویر4-8: باب نهم کتاب قابوسنامه، اندر ترتیب پیری و جوانی104

تصویر4-9: باب سی و دوم کتاب قابوسنامه،اندر تجارت کردن... 105

تصویر4-10: باب چهل و چهارم،کتاب قابوسنامه، اندر آیین جوانمردی 105

تصویر4-11: باب بیست و هفتم کتاب قابوسنامه، اندر فرزند پروردن 106

تصویر4-12: باب نوزدهم کتاب قابوسنامه، اندر چوگان زدن.... 106

تصویر4-13(الف و ب و ج): باب بیست و هفتم کتاب قابوسنامه، اندر فرزند پروردن........................................................ 108

تصویر4- 14(الف، ب و ج): باب بیست و هفتم کتاب قابوسنامه، اندر فرزند پروردن........................................................ 108

تصویر4-15(الف و ب و ج): باب سی و دوم کتاب قابوسنامه، اندر تجارت کردن ........................................................ 110

تصویر4-16(الف و ب و ج): باب نهم کتاب قابوسنامه، اندر ترتیب پیری و جوانی........................................................ 111

(د): باب سی و دوم کتاب قابوسنامه، اندر تجارت کردن....... 112

تصویر4-17: صفحه اول نسخه مقامات حریری................... 112

تصویر4-18: التریاق ، مکتب سلجوقی........................ 112

تصویر4-19: بشقاب سفالی نیشابور، قرن سوم هجری............ 112

تصویر4-20: باب سی ام کتاب قابوسنامه، اندر آیین عقوبت و عفو کردن ........................................................ 113

تصویر4-21: باب سی و دوم کتاب قابوسنامه، اندر تجارت کردن. 114

تصویر4-22: باب بیست و نهم کتاب قابوسنامه، اندر اندیشه کردن از دشمن ........................................................ 114

تصویر4-23: باب نهم کتاب قابوسنامه، اندر ترتیب پیری و جوانی 114

تصویر4-24: باب بیست و هشتم کتاب قابوسنامه، اندر دوست گزیدن 145

تصویر4-25: باب بیست و دوم کتاب قابوسنامه، اندر امانت نگه داشتن 145

تصویر4-26: باب نوزدهم کتاب قابوسنامه، اندر چوگان زدن.... 146

تصویر4-27: باب سی و دوم کتاب قابوسنامه، اندر تجارت کردن. 146

تصویر4-28: باب چهل و چهارم کتاب قابوسنامه، در آیین جوانمردی 148

تصویر4-29: باب چهل و چهارم کتاب قابوسنامه، در آیین جوانمردی 148

تصویر4-30: ظرف سرامیک با نقش دو دلباخته................. 153

تصویر4-31: سفال تزئئین شده، کشف شده در تپه مدرسه، نیشابور 153

تصویر 4-32: مردی از ماد در کاخ آپادانای تخت جمشید....... 157

تصویر4-33: مرد ایستاده، قرن اول یا دوم میلادی، دوره اشکانی157

تصویر4-34: سر یک پادشاه، قرن چهارم میلادی، دوره ساسانی... 162

تصویر4-35: جنگاور قوش به دست، دیوارنگاره، نیشابور....... 162

تصویر4-36: باب سی ام کتاب قابوسنامه، اندر آیین عقوبت و عفو کردن ........................................................ 165

تصویر4-37: پارچه با نقش شیران متقابل، کلیسای وردن، سغدی (از گروه بافته های زندنیجی)............................................ 167

تصویر4-38: کتیبه منبت به خط کوفی، سلجوقی................ 167

تصویر4-39: یکی از دیوارنگاره های مانوی.................. 167

تصویر4-40: نقش برجسته ای که در ابتدا رنگ شده بوده، اواخر دوره ساسانی یا اوایل دوره اسلامی........................................ 167

تصویر4-41: ابریشم، طاووس بزرگ، شهر ری................... 170

تصویر4-42: گلاب پاش معروف به بلاکا، برنج قلمزنی، نقره کوبی و مس کوبی شده 172

تصویر4-43: کتیبه برج لاجیم، واقع در شرق پل سفید در مازندران 172

تصویر4-44: سر در مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا..... 175

تصویر4-45: تصویری از جامع التواریخ رشیدالدین، سارا در چادر و پذیرایی ابراهیم از سه مرد غریبه................................. 183

تصویر4-46: باب سی ام کتاب قابوسنامه، اندر آیین عقوبت و عفو کردن ........................................................ 186

تصویر4-47: کاسه سرامیکی، نقاشی و طلاکاری روی لعاب، کاشان. 186

تصویر4-48: نمونه هایی از نقاشی هایی از دستنویس جین، هند. 191

تصویر4-49: برگی از نسخه دستنویس از کتاب انجیل........... 194

تصویر4-50: صفحه ای از یک انجیل مقدس، اتیوپی............. 195

 فهرست جداول

عنوان صفحه

 جدول2-1: تعریف کلی نگارگری و تصویرسازی و وجه تشابه و تمایز و ارزش هنری آن ها ............................................. 21

جدول2-2: روند نگارگری و تصویر سازی در ایران طی قرون اولیه اسلامی ........................................................ 28

جدول2-3: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی ایران اسلامی..... 32

جدول2-4: ویژگی های نگارگری یا تصویرگری اوایل اسلام تا قرن هفتم ه.ق........................................................ 36

جدول2-5: ترسیم انسان در نگارگری ایرانی.................. 39

جدول2-6: ارتباط نگارگری با هنرهای دیگر.................. 54

جدول2-7: تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در قرون اولیه اسلامی64

جدول2-8: تاریخ مختصر ادبیات ایران....................... 75

جدول3-1: بررسی تاریخ پیدایش و کاربرد دو واژه آیکونوگرافی و آیکونولوژی ........................................................ 90

جدول4-1: برخی از چهره های تصاویر کتاب قابوسنامه......... 116

جدول4-2: کشیدگی انگشتان در تصاویر کتاب قابوسنامه....... 117

جدول4-3: نقش مایه های جانوری در تصاویر کتاب قابوسنامه.......... 119

جدول4-4: نقش مایه های گیاهی در شیوه های مختلف در تصاویر قابوسنامه 124

جدول4-5: نقش پرنده در شیوه های مختلف در تصاویر قابوسنامه127

جدول4-6: نقوش جمادین در تصاویر قابوسنامه................ . 129

جدول4-7: نقوش ترکیبی(هندسی و گیاهی) در تصاویر قابوسنامه. 130

جدول4-8: ویژگی های مشابه تصاویر قابوسنامه با نگارگری معمول ایرانی ........................................................ 139

جدول4-9: ویژگی های متفاوت تصاویر قابوسنامه با نگارگری معمول ایرانی ........................................................ 143

جدول4-10: چهره های قابوسنامه و تصاویر باستانی........... 159

جدول4-11: نقوش گیاهی (اسلیمی) قابوسنامه و گچبری های ساسانی 168

جدول4-12: نقش پرنده در تصاویر قابوسنامه و پارچه های ساسانی 170

جدول4-13: نمایش خطی طرح صلیب و سواستیکا................. 172

جدول4-14: نقوش جمادی قابوسنامه و گچبری های ساسانی....... 172

جدول4-15: نقوش ترکیبی(هندسی) در تصاویر قابوسنامه و گچبری های ساسانی ........................................................ 174

جدول4-16: شباهت های تصاویر قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد 177

جدول4-17: تفاوت های تصاویر قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد 178

جدول4-18: شباهت های تصاویر قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی 179

جدول4-19: تفاوت تصاویر قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی 180

جدول4-20: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه و برخی از نگاره های مکتب مغول.................................................... 184

جدول4-21: قرابت هایساختاری تصاویر قابوسنامه و نگاره های آیین جین ........................................................ 191

جدول4-22: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه و هنر بیزانس195

جدول4-23: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه و هنر مصر.. 199

فصل اول

کلیات تحقیق

 (1-1): بیان مسأله

یکی از مهمترین هنرهای اوایل اسلام در ایران، تصویرسازی متون ادبی و تاریخی است. از همان سال های اولیه، با الحاق ایران به سرزمین های اسلامی و گرویدن مردم به دین اسلام، تمام تجربیات هنری و سنّت های باستانی ایران در خدمت اسلام در آمد. با این وجود ایرانیان هیچ گاه تصویرسازی را وسیله شرح کامل عقاید دین مثل دنیای مسیحیت قرار نداده اند، چرا که بسیاری از موضوعات در زمینه هنر تصویرسازی در ایران در زمینه مسائل غیر دینی مانند علم و دانش، تاریخ و ادبیات نیز بوده است. اولین آثار تصویرسازی ایران در عصر اسلامی، به صورت نقوش در آثار معماری و اشیای مصرفی و سپس مصوّر سازی کتاب ظهور نمود که بعدها مسیر کمال خود را پیموده است. «در قرن دوم هجری هنر نقاشی بیش تر به تذهیب و تزیین قرآن اختصاص داشت اما با ترجمه کتب پهلوی و سانسکریت و یونانی به عربی از همین زمان مورد علاقه خلفا و بزرگان قرار گرفت و با استنساخ این ترجمه ها و زیبا ساختن کتاب ها که با تجمّل و تفنّن اشراف آن عهد همراه بود رغبت اهل علم و دانش را بر می انگیخته است» (قاضی احمد، گلستان هنر:24). بنابراین کتاب هایی که در اوایل اسلام مورد توجه برای تصویرگری بوده اند بیشتر موضوعات علمی و فنی را در بر می گرفته اند که مکتب نگارگری بغداد، به عنوان یکی از قدیمی ترین مکاتب نگارگری اسلامی در ابتدای حکومت خلفای عباسی، از این موضوعات غنی بوده است. دلیل قاطع برای این امر نیز این بوده که در ابتدای ورود اسلام به جهت منع مذهبی تصویرنگاری در این دوره، هنرمندان از ترسیم تصاویر انسانی خودداری می کردند اما پس از گذشت سه سده حضور اسلام، این ممنوعیت حساسیت کمتری یافت و حضور انسان و حیوان در کتاب های غیر مذهبی کاربرد یافت و به مرور، هنرمندان دوران اسلامی که در ابتدا اصول و روش همسایگان خود یا اقوامی که مذهب آن ها را پذیرفته بودند اقتباس کرده بودند این روش ها را جذب و به خدمت فرهنگ جدید خود در آورده اما خود نیز کم کم شیوه های جدیدی را پدید آوردند و از این زمان به بعد است که شاهد بروز و ظهور استعدادهای هنری هنرمندان مسلمان در جای جای سرزمین های اسلامی در عرصه های مختلف خصوصاً هنر کتاب آرایی هستیم. هنرمندان اسلامی ایران نیز که با پیشینه غنی هنری خود از دوران باستان به این عرصه پا نهادند در بسیاری موارد شیوه های کهن را سرلوحه کار خود قرار دادند و با تلفیق سنّت های دیرینه خود با اصول و موازین شرع اسلام، آثار در خور تأملی را به نمایش گذاشتند. از جمله کتب مصورشده در این دوران که فارغ از شیوه های هنری مکتب بغداد و در منطقه ای دورتر از این حوزه هنری با الهام از سنت های کهن به نگارش و مصورسازی در آمده است، نسخه دستنویس «قابوسنامه» بوده که حاوی تصاویری منحصر به فرد از حکایات روایت شده می باشد. «قابوسنامه» که به «اندرزنامه» نیز معروف است کتابی است که «امیر عنصرالمعالی» برای تعلیم و تربیت فرزندش «گیلانشاه» به رشته تحریر در آورده است و چون موضوع اصلی این حکایات پند و اندرز برای نسل بشر بوده است تصاویرش به طور کامل به موضوع های انسانی مربوط می باشد. وی نگارش این کتاب را طی سال های457 تا 462 ه ق به اتمام رسانیده که نسخه دست نویس آن در مدت کوتاهی پس از نگارش (یعنی در سال 483 ه ق) با 109 تصویر تدوین شده است. امروزه تصاویر این کتاب به عنوان قدیمی ترین نگاره های ایران اسلامی شناخته می شود و آن چنان خاص و ویژه می باشد که کمتر همانندی می توان برای آن ذکر نمود. بنابراین به دلیل اهمیت موضوع و با توجه با این که بررسی جلوه های تصویرسازی در کتاب قابوسنامه و تحلیل نقوش آن می تواند جایگاه واقعی این کتاب مصور را در هنر دوران اسلامی ایران مشخص کند روش آیکونولوژی پانوفسکی که با مطالعات تاریخی آغاز می کند و به تحلیل و تفسیر همه جانبه اثر می پردازد، در نظر گرفته شده است تا بدین ترتیب ارزش تصویری کتاب را در تداوم سنّت های باستانی و تکامل نگارگری ایران مشخص کند. این روش امروزه بهترین روش برای خوانش هر اثر تصویری می باشد که به خوبی در ردیف روش های کیفی قرار می گیرد و با توجه به موجود بودن نمونه های محدودی از این تصاویر، به واسطه تحقیقات پایه ای در هنر تصویرگری کتاب در ایران و جستجو در بخش های مختلف تصاویر به تبیین چگونگی شکل گیری این تصاویر و دلایل کاربرد نقش مایه های موجود در آن می پردازد.

(1-2): مقدمه

نسخه تصویری قابوسنامه که یکی از نسخ با ارزش دوره اسلامی ایران می باشد تا سال 1953م (1332ه.ش) در ایران موجود بود اما از آن تاریخ، توسط خریداران و مجموعه داران نسخه های خطی از ایران به آمریکا برده شد که هم اکنون قسمتی از آن در موزه سین سیناتی[1] آمریکا محافظت می شود و قسمتی دیگر نیز به مجموعه خصوصی کورکیان تعلق دارد و احتمالاً قسمت سومی نیز داشته که به درستی مشخص نیست کجاست. پژوهش حاضر بر اساس نمونه تصاویر موجود در موزه سین سیناتی انجام گرفته است. نکته ای که در مورد این تصاویر باید بدان توجه داشت این است که با وجود این که نسخه مورد نظر از دید کارشناسان معروف تاریخی، از جنبه های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و کارشناسان هنری ایرانی و خارجی نیز اشارات مبسوطی در مورد آن داشته اند و همواره تلاش کردند تا از جهت تاریخی و هنری، جایگاه آن را در سیر تاریخ هنر ایران جستجو نمایند اما بنا به دلایلی عدیده نظر قطعی ارایه ننمودند و نسبت به اصالت آن تردیدهایی را طرح می کنند. به طوری که «مجتبی مینوی» در طی یادداشتی، این نسخه را به همراه چند نسخه تصویری دیگر محصول کارگاهی که طی بیست سال گذشته در تهران دایر شده است می داند (مینوی،1381: 192) و نیز «اکبر تجویدی» به دلیل شیوه خاص نقاشی های این کتاب و برخی ملاحظات فنی دیگر، اظهار نظر قطعی در مورد اصالت نقاشی های این کتاب را منوط به پژوهش های آزمایشگاهی بیشتر و بررسی های دقیق تر در آینده می داند. وی کیفیت طراحی ها و به ویژه حالت چهره ها که بیشتر به فن کاریکاتورسازی شباهت دارد تا نگارگری، را دلیل بارزی بر این تردیدها ذکر می کند (تجویدی،1352 :85). به هر حال این نسخه در درجه اول بدین خاطر که کتابت آن در زمان خود مؤلف انجام گرفته است، می توان اطمینان داد که در آن تصرف کاتبان یا هیچ نیست و یا بسیار کم است بنابراین نمونه اصیل و دقیقی از شیوه انشای مؤلف و زبان آن عصر به دست می دهد و نیز اگر اظهارات جعلی بودن تصاویر را نادیده بگیریم، تصاویر رنگین کتاب که شامل 109 تصویر می شود احتمالاً قدیمی ترین سندی باشد از نقاشی دوره اسلامی و بسیاری از نکته های تاریک را در تاریخ نقاشی اسلامی و خصوصاً نقاشی ایرانی برای ما روشن می کند و از آن جایی که انسان ها به یاری اشارات اندام های بدن، نظام پوشاک، نظام خوراک، نظام های نشانه ای فرهنگی (از اقوام ابتدایی تا نقاشی های معاصر) یعنی ابزاری جدا از نوشتار و گفتار نیز با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند از این جهت این اثر می تواند به عنوان نماینده آداب و رسوم و فرهنگ دوره ای خاص در ایران باشد و به خاطر تصاویر آن که دارای ترکیب بندی ها و شیوه ای متفاوت از دیگر آثار تصویرگری کتاب دوره اسلامی ایران است، اهمیت بیش تری می یابد. بدین ترتیب ارزش این کتاب هم به خاطر متن آن است که شامل مجموعه دستورهایی است که در زندگی هر کسی در هر منصب و شغلی به کار می آید و از این جهت آئینه آداب و رسوم و تمدن ایران در قرن پنجم به شمار می آید و هم به خاطر تصاویر ویژه اش اهمیت دارد که خود فواید فراوانی را برای هر اهل هنری به دنبال دارد به طوری که با نمایش افرادی که ملبّس به پوشاک با طرح و نقوش بسیار هستند می تواند اطلاعات فراوانی نیز از جهت نمایش جایگاه هر شخص و در هر مرتبه ای در اجتماع و علاوه بر این طرح پارچه های متداول آن زمان، به دست دهد. ضمن این که شکل ساختمان و قسمت هایی از فضای دکّه و بازار و منزل مسکونی و اثاثه منزل از جمله تخت و صندلی و فرش و ... و از همه مهم تر آداب اجتماعی مانند طرز نشستن و تعارف و قرار گرفتن قاضی بر مسند و دادخواهان در مقابل او از جمله مواردی هستند که اهمیت این اثر را دو چندان می کند. بدین منظور این پژوهش با هدف بررسی های همه جانبه تصاویر از نظر ساختاری و مضمونی و تحلیل عوامل اثر گذار بر شکل گیری آن با روش آیکونولوژی[2] اروین پانوفسکی انجام گرفته است. این رویکرد امروزه بهترین روش برای خوانش هر اثر تصویری است و یکی از امتیازات آن توجه به فرهنگ و تاریخ آن اثر می باشد به طوری که محقق و منتقد آیکونولوژی می تواند به کمک تاریخ به رمزگشایی اثر هنری بپردازد. در حقیقت آیکونولوژی شاخه ای از تاریخ هنر است که به مضامین یا معناهای آثار هنری در مقابل فرم می پردازد و در زمره روش های تحقیق کیفی قرار می گیرد. در این رویکرد، محقق آیکونولوژی پس از بیان سوابق تاریخی موضوع، طی سه مرحلة توصیف، تحلیل و تفسیر به تبیین ویژگی های کلی اثر می پردازد و در پایان به نتیجه منطقی در زمینه کلیّت و عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری آن نایل می شود. نتیجه حاصل از این روش در رابطه با تصویرگری کتاب قابوسنامه نشان داده است؛ تصاویرش بیش از آن که با دیگر نمونه های تصویرگری کتاب در دوره اسلامی ایران شباهت داشته باشد با شیوه تصویرنگاری باستانی ایران و به ویژه دوره ساسانی از جهت ترکیب بندی ها، فضاسازی، نوع پوشش و کلاه افراد، نمایش طرح و نقش لباس ها و نیز چهره پردازی و شکل موها مرتبط است و علاوه بر این تأثیراتی بر هنرها و صنایع دوره های بعد گذاشته و بدین جهت رابط بین شیوه های تصویرنگاری دوره باستان ایران و دوره اسلامی بوده است ضمن این که تأثیراتی نیز از فرهنگ های دیگر تمدن ها در آن قابل مشاهده می باشد.

بررسی شکاف کیفیت خدمات ارائه شده و مورد انتظار ادار ه کل ورزش و جوانان استان کهگیلویه ویویراحمد

عنوان
فهرست مطالب	صفحه
چکیده تحقیق .....	9
فصل اول مقدمه و معرفی
1.1.مقدمه...	11
2.1. بیان موضوع تحقیق ...	12
3.1. ضرورت و اهمیت تحقیق	14
4.1. اهداف تحقیق ....................................................................................................................................	15
5.1. سوالات تحقیق .................................................................................................................................	15
6.1. فرضیات تحقیق .................................................................................................................................	16
7.1. قلمرو تحقیق .....................................................................................................................................	17
8.1. تعاریف مفهومی واژه ها و اصطلاحات .........................................................................................	18
فصل دوم زیربنای نظری و پیشینه تحقیق
1.2. مبانی نظری تحقیق .........................................................................................................................	21
1.1.2. خدمات ............................................................................................................................................	21
2.1.2. خدمات و انواع آن ........................................................................................................................	22
3.1.2. ویژگی های خدمات .....................................................................................................................	23
4.1.2. مفهوم کیفیت ................................................................................................................................	25
5.1.2. تعاریف کیفیت خدمات ...............................................................................................................	26
6.1.2. رابطه کیفیت خدمات و تصویر ذهنی مشتریان .....................................................................	28
7.1.2. مبانی نظری و پیشینه مربوط به فرضیات تحقیق ...............................................................	31
1.7.1.2. مبانی نظری فرضیه اول تحقیق ............................................................................................	31
2.7.1.2. پیشینه تحقیق مربوط به فرضیه اول.. ................................................................................	41
3.7.1.2. مبانی نظری فرضیه دوم .........................................................................................................	49
4.7.1.2. پیشینه تحقیق فرضیه دوم ....................................................................................................	50
5.7.1.2. مبانی نظری فرضیه سوم ........................................................................................................	51
6.7.1.2. پیشینه تحقیق فرضیه سوم ...................................................................................................	52
7.7.1.2. مبانی نظری فرضیه چهارم .....................................................................................................	53
8.7.1.2. پیشینه تحقیق فرضیه چهارم ...............................................................................................	55
9.7.1.2. مبانی نظری فرضیه پنجم ......................................................................................................	56
10.7.1.2. پیشینه تحقیق فرضیه پنجم ..............................................................................................	57
11.7.1.2. مبانی نظری فرضیه ششم ...................................................................................................	58
12.7.1.2. پیشینه تحقیق فرضیه ششم ..............................................................................................	59
8.1.2. معرفی اداره ورزش و جوانان ......................................................................................................	60
9.1.2. خلاصه تحقیقات انجام شده .......................................................................................................	61
فصل سوم روش شناسی
1.3. روش تحقیق ......................................................................................................................................	65
2.3. جامعه آماری ....................................................................................................................................	67
3.3. برآورد حجم نمونه ...........................................................................................................................	67
2.3.3. روش نمونه گیری .........................................................................................................................	68
4.3. تعریف عملیاتی متغیرها .................................................................................................................	69
5.3. مقیاس اندازه گیری .........................................................................................................................	70
1.5.3. روایی پرسشنامه ...........................................................................................................................	71
6.3. جمع آوری داده ها ...........................................................................................................................	72
1.6.3. ابزار اندازه گیری ...........................................................................................................................	72
2.6.3. روش جمع آوری داده ها ............................................................................................................	72
7.3. روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات .................................................................................................	73
فصل چهارم یافته ها
1.4. یافته های توصیفی ..........................................................................................................................	76
1.1.4. توصیف ویژگی های دموگرافی ..................................................................................................	76
2.1.4. توصیف متغیرهای تحقیق ..........................................................................................................	79
2.4. یافته های استنباطی .......................................................................................................................	85
1.2.4. آزمون پایایی ..................................................................................................................................	85
2.2.4. آزمون کولموگروف .......................................................................................................................	86
3.2.4. شکاف ادراکات و انتظارات نیازها ..............................................................................................	87
4.2.4. تحلیل نتایج ...................................................................................................................................	88
فصل پنجم بحث و نتیجه گیری
1.5. خلاصه تحقیق ...................................................................................................................................	97
2.5. بحث و نتیجه گیری .........................................................................................................................	98
1.2.5 یافته (مربوط به فرضیه اول) ......................................................................................................	98
2.2.5. یافته (مربوط به فرضیه دوم) .....................................................................................................	101
3.2.5. یافته (مربوط به فرضیه سوم) ...................................................................................................	105
4.2.5. یافته (مربوط به فرضیه چهارم) ................................................................................................	108
5.2.5. یافته (مربوط به فرضیه پنجم) .................................................................................................	111
6.2.5. یافته (مربوط به فرضیه ششم) .................................................................................................	114
منابع و موآخذ ...........................................................................................................................................	118
ضمایم .........................................................................................................................................................	126
فهرست جدول
جدول 2-1 ................................................................................................................................................ جدول 3-1 ................................................................................................................................................	62 71
جدول 4-1 ................................................................................................................................................	76
جدول 4-2 ................................................................................................................................................	77
جدول 4-3 ................................................................................................................................................	78
جدول 4-4 ................................................................................................................................................	79
جدول 4-5 ................................................................................................................................................	80
جدول 4-6 ................................................................................................................................................	81
جدول 4-7 ................................................................................................................................................	82
جدول 4-8 ................................................................................................................................................	83
جدول 4-9 ................................................................................................................................................	85
جدول 4-10 ...............................................................................................................................................	86
جدول 4-11 ...............................................................................................................................................	86
جدول 4-12 ...............................................................................................................................................	87
جدول 4-13 ...............................................................................................................................................	89
جدول 4-14 ...............................................................................................................................................	90
جدول 4-15 ...............................................................................................................................................	91
جدول 4-16 ...............................................................................................................................................	92
جدول 4-17 ...............................................................................................................................................	93
جدول 4-18 ...............................................................................................................................................	94
جدول 4-19 ...............................................................................................................................................	95
جدول 4-20 ...............................................................................................................................................	95
فهرست شکل ها
شکل 2-1 ..................................................................................................................................................	33
شکل 2-2 ..................................................................................................................................................	38
فهرست نمودارها
نمودار 4-1 ................................................................................................................................................	76
نمودار 4-2 ................................................................................................................................................	77
نمودار 4-3 ................................................................................................................................................	78
نمودار 4-4 ................................................................................................................................................	79
نمودار 4-5 ................................................................................................................................................	81
نمودار 4-6 ................................................................................................................................................	82
نمودار 4-7 ................................................................................................................................................	83
نمودار 4-8 ................................................................................................................................................	84
نمودار 4-9 ................................................................................................................................................	88

 چکیده :

 هدف این تحقیق شناسایی شکاف کیفیت خدمات ارائه شده و مورد انتظار در اداره کل ورزش و جوانان استان کهگیلویه ویویراحمد بوده است . این پژوهش از دسته مطالعات توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه آماری این تحقیق مراجعه کنندگان اداره ورزش و جوانان استان کهگیلویه و بویراحمد بودند که حجم نمونه بر اساس روش نمونه گیری تصادفی معادل 384 نفر به دست آمد که با توزیع بیشتر پرسشنامه در نهایت 385 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه استاندارد سروکوال بود. روایی محتوای پرسشنامه با استفاده از نظر اساتید تأیید و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ برای متغیرها 9/0 محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها در پژوهش حاضر از آزمون ویلکاکسون و آزمون فریدمن استفاده شد. شرکت کنندگان در تمامی ابعاد کیفیت قائل به وجود شکاف کیفیتی بودند که از بین ابعاد کیفیت خدمات بعد اطمینان دهی مهمترین بعد کیفیت شناسایی شد. بر اساس نتایج بیشترین شکاف در بعد پاسخگویی و کمترین شکاف در بعد همدلی به دست آمد. این تحقیق بر اهمیت پاسخگویی در اداره ورزش و جوانان صحه می گذارد و می تواند در جهت دهی فعالیت های سازمانی برای بهبود کیفیت خدمات در اداره ورزش و جوانان موثر باشد.

لغات کلیدی: کیفیت خدمات، شکاف، ادراکات، انتظارات، سروکوال، خدمات ورزشی.

 1.1.مقدمه

دردنیایمتغیرکنونیبسیاریازسازمانهابدنبالراههاییهستندتاازطریقآنبهمزیترقابتیدستیابندوخدماتومحصولاتخودراازدیگرانمتمایزسازند.یکیازاستراتژیهایموجودبرایدستیابیبهاینمهم،ارائهخدماتباکیفیتاست (عامریون و همکاران، 1391). بهبود کیفیت خدمات می تواند صرفه جویی در هزینه ها برای سازمان به دنبال داشته باشد (همان منبع) و باعث رضایت مشتری گردد.

اکثرسازمانهاباانتخابشاخصرضایتمشتریبهعنوانیکمعیارکلیدی،ازطریقارزیابیکیفیتخدماتخودبهدنبالبهبودرضایتمشتریودرنتیجهبقاودوامخودهستندکیفیتخدماتنوعیقضاوتاستکهمشتریانبراساسادراکخودپسازفراینددریافتخدمتانجاممیدهند. برایناساسآنانانتظاراتخودراباادراکخودازخدماتدریافتشدهمقایسهمیکنند. کیفیتخدماتمقایسهآنچهمشتریاحساسمیکندکهبایدباشد )انتظارات( باآنچهکهدریافتداشتهاست (ادراکات)میباشد. اگرانتظاراتبیشازادراکاتباشد،ازدیدمشتریکیفیتخدماتدریافتشدهکمتراستونارضایتیویرابهدنبالدارد (عجم و همکاران، 1392).

مشکلکیفیتخدمات،بیشتردرسازمانهاییبه وجودمی آیدکهبرشناختوبرآوردننیازهاوخواسته های

مشتریانتمرکزنمیکنند.بایدسازمانخدماتی،خودراجایمشتریانشبگذاردوسیاستهایخودشرابراساسدیدگاهآنانبنانهد.عدمارتباطمستقیمبامشتری،درنهایتسببمیشودعملکردخدمتنتواندپاسخگویانتظاراتمشتریانباشدودرنتیجهمیانمشتریاندرزمینهارائه یکیفیتخدماتاختلافنظرایجادمیشود (غلامی و همکاران، 1390).

از طرفی شدت گرفتن رقابت در شرایط فعلی، عرضه کنندگان خدمات ورزشی را بر آن می دارد تا رویدادهای حیاتی و تأثیر آنها بر رفتار مشتری را بررسی کنند. شناخت انتظارات مشتریان و سطوح این انتظارات از سازمان های ورزشی، به بازاریابان خدمات اجازه می دهد تا تعیین کنند آیا خدمات ارائه شده سطح قابل قبولی از کیفیت را دارایند (سیدجوادین و همکاران، 1389).