عنوان : رابطه بین ریسک اعتباری و ریسک اجزای سود (نقدی و تعهدی) در بانکها
چکیده
مفهوم ریسک در بازارهای مالی نقش کلیدی ایفا می کند بنابراین باید آن را شناخت و اندازه گیری کرد، ریسک لزوما پدیده منفی نیست به همراه هر فرصتی ریسک نیز وجود دارد. یکی از حائز اهمیت ترین ریسکها، ریسک سود نقدی و تعهدی می باشد که این ریسک ها می تواند منجر به ورشکستگی واحد اقتصادی گردد اما از بین ریسک های تاثیر گذار بر روی ریسک اجزای سود می توان ریسک اعتباری را نام برد که این ریسک می تواند ریسک سود نقدی و تعهدی را تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین در این پژوهش به بررسیرابطه بین ریسک اعتباری و ریسک اجزای سود (نقدی و تعهدی) در بانکهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. در این پژوهش تعداد 10 بانک پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1392-1386 بررسی گردید. جهت آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیونی خطی چندگانه (تلفیقی) استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، که در حالت کلی بین ریسک اعتباری و ریسک سود تعهدی رابطه مثبت اما بین ریسک اعتباری و ریسک سود نقدی رابطه معناداری وجود ندارد.
کلمات کلیدی
ریسک سود تعهدی، ریسک اعتباری، ریسک سود نقدی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده...........
فصل اول: کلیات پژوهش............... 9
1-1- مقدمه....... 10
1-2- تشریح و بیان مساله...... 10
1-3- ضرورت انجام پژوهش ....... 13
1-4- پرسش پژوهش .......... 13
1-5- اهداف پژوهش ....... 13
1-5-1- اهداف علمی پژوهش ................. 13
1-5-2- اهداف کاربردی پژوهش .......... 14
1-6- تبیین فرضیه های پژوهش .............. 14
1-7- قلمرو پژوهش .............. 14
1-7-1- قلمرو موضوعی پژوهش ................... 14
1-7-2- قلمرو زمانی پژوهش .......... 14
1-7-3- قلمرو مکانی پژوهش ................ 14
1-8- متغیرهای پژوهش................ 15
1-9- ساختار کلی پژوهش .................. 15
1-10- خلاصه فصل.............. 16
فصل دوم: مروری بر ادبیات و پیشینه پژوهش................ 17
2-1- مقدمه..................... 18
2-2- مفاهیم و تعاریف ریسک............. 19
2-3- عوامل ریسک ..................... 21
2-4- دسته بندی ریسک........ 22
2-5-انواع ریسک........ 23
2-5-1- ریسک غیر سیستماتیک.................. 24
2-5-2- ریسک سیستماتیک........... 24
2-5-2-1- ریسک بنیادیندر برابر ریسک سیستماتیک.................................................. 25
2-5-2-2- ضریب بتا بعنوان شاخص ریسک سیستماتیک............................................... 26
2-6- تخمین بتای تاریخی............................................................................................ 27
2-6-1- صحت بتای تاریخی....................................................................................... 29
2-7- بتای اساسی........................................................................................................ 30
2-8- ثبات ضریب بتا بعنوان شاخص ریسک سیستماتیک................................................ 31
2-9- ریسکهای ناشی از شرکت.................................................................................... 31
2-9-1- ریسک تجاری................................................................................................ 31
2-9-1-1- عوامل موثر در ریسک تجاری..................................................................... 32
2-9-2- ریسک مالی................................................................................................... 32
2-9-3- ریسک ورشکستگی........................................................................................ 33
2-9-4- ریسک کاهش قیمت سهام............................................................................... 33
2-10- ریسک اعتباری................................................................................................. 34
2-11- اندازهگیری ریسک اعتباری................................................................................ 35
2-12- رتبه‌بندی اعتباری.............................................................................................. 36
2-13- ارزیابی ریسک اعتباری..................................................................................... 36
2-14- کنترل وپاسخ ریسک......................................................................................... 39
2-15- راه های متفاوت ارزیابی ریسک اعتباری............................................................. 41
2-16- برخی از فنون اندازه گیری ریسک اعتباری.......................................................... 43
2-17- فنون اقتصاد سنجی اندازه گیری ریسک اعتباری................................................... 43
2-18- اعتبارسنجی و مدیریت سبد اعتباری................................................................... 43
2-19- اهداف توسعۀ نظام اندازهگیری و مدیریت ریسک اعتباری..................................... 45
2-20- متدولوژی اجرایی............................................................................................. 47
2-20-1- اعتبارسنجی................................................................................................. 47
2-20-2- مدیریت سبد وام.......................................................................................... 48
2-21- زیرساختهای لازم برای اجرای طرح در بانک.................................................... 48
2-22- پیشینه پژوهش................................................................................................. 48
2-22-1- پیشینه خارجی پژوهش................................................................................. 48
2-22-2- پیشینه داخلی پژوهش.................................................................................. 50
2-23- نگاره ای از پژوهش ها انجام شده...................................................................... 54
2-24- خلاصه فصل.................................................................................................... 56
فصل سوم: روش شناسی پژوهش................................................................................. 57
3-1- مقدمه................................................................................................................. 58
3-2- تعریف پژوهش.................................................................................................. 59
3-3- روش پژوهش.................................................................................................... 59
3-4- فرضیههای پژوهش............................................................................................. 60
3-5- جامعه و نمونه آماری پژوهش ............................................................................. 60
3-5-1- روش نمونه‌گیری............................................................................................ 61
3-6- تعداد نمونه گیری................................................................................................ 61
3-7- ابزار جمع آوری داده های مورد نیاز تحقیق........................................................... 62
3-8- قلمرو پژوهش ................................................................................................... 62
3-8-1- قلمرو موضوعی پژوهش ................................................................................ 62
3-8-2- قلمرو زمانی انجام پژوهش ............................................................................ 62
3-8-3- قلمرو مکانی پژوهش .................................................................................... 62
3-9- روشها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها................................................................... 63
3-10- متغیرهای پژوهش و تعاریف عملیاتی آنها........................................................... 63
3-10-1- متغیرهای وابسته........................................................................................... 64
3-10-2- متغیر مستقل................................................................................................ 64
3-10-3- متغیر کنترلی................................................................................................ 65
3-11- روش تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیهها................................................... 65
3-11-1- رگرسیون چند متغیره.................................................................................... 66
3-11-2- آزمون فروض کلاسیک................................................................................. 67
3-11-2-1- نبود خود همبستگی................................................................................. 67
3-11-2-2- واریانس ناهمسانی جملات باقیمانده و اصلاح آن...................................... 69
3-11-2-3- هم خطی اصلاح آن................................................................................. 70
3-11-3- روشهای آزمون فرضیات............................................................................... 71
3-11-4- ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده.................................................... 72
3-11-5- آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون.......................................................... 74
3-11-5-1- آزمون معنادار بودن در معادله رگرسیون..................................................... 74
3-11-5-2- آزمون معنادار بودن ضرایب...................................................................... 74
3-11-6- روش استفاده از دادهها................................................................................. 75
3-11-6-1- آزمون ها................................................................................................. 76
3-11-6-1-1- آزمون F لیمر..................................................................................... 76
3-11-6-1-2- آزمون هاسمن..................................................................................... 78
3-11-6-2- مزایای استفاده از داده های تلفیقی............................................................. 78
3-12- خلاصه فصل.................................................................................................... 79
فصل چهارم: تحلیل یافتهها........................................................................................... 80
4-1- مقدمه................................................................................................................. 81
4-2- آمارتوصیفی داده ها............................................................................................. 81
4-3- آزمون نرمال بودن داده ها..................................................................................... 82
4-4- همبستگی بین متغیرها.......................................................................................... 83
4-5- نتایج آزمون ریشه واحد ...................................................................................... 84
4-6- نتایج آزمون فرضیه اول........................................................................................ 85
4-6-1- آزمون وایت................................................................................................... 85
4-6-2- آزمون براش گادفری....................................................................................... 86
4-6-3- نتایج آزمون رگرسیون...................................................................................... 86
4-7- نتایج آزمون فرضیه دوم....................................................................................... 87
4-7-1- آزمون وایت................................................................................................... 87
4-7-2- آزمون براش گادفری....................................................................................... 88
4-7-3- نتایج آزمون رگرسیون...................................................................................... 88
4-8- خلاصه نتایج تحقیق............................................................................................ 90
فصل پنجم: نتیجه‌گیری، بحث و پیشنهادات................................................................... 91
5-1- مقدمه................................................................................................................. 92
5-2- تحلیل و تفسیر نتایج آزمون فرضیه ها................................................................... 92
5-2-1- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه اول..................................................................... 92
5-2-2- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه دوم..................................................................... 93
5-3- بحث و نتیجه گیری کلی...................................................................................... 93
5-4- نتایج جانبی حاصل از پژوهش ............................................................................ 94
5-5- پیشنهادات پژوهش ............................................................................................ 94
5-6- پیشنهادات برای پژوهش آینده.............................................................................. 95
5-7- محدودیت ها و موانع پژوهش ............................................................................ 95
فهرست منابع................................................................................................................ 96
پیوست ها..................................................................................................................... 96
چکیده انگلیسی.............................................................................................................
فصل اول
کلیات پژوهش
بیان مسئله
ضرورت انجام تحقیق
پرسش تحقیق
اهداف تحقیق
تبیین فرضیه های تحقیق
قلمرو تحقیق
تعریف مفاهیم و متغیرها
ساختارکلی تحقیق
خلاصه فصل
1-1- مقدمه
مطالعهدرچگونگیبهدستآوردنحداکثرستاندهازمنابعمحدود،ماهیتعلوم مالی و اقتصادی استوتخصیصبهینهمنابعمحدود، هدفاینعلمبهشمارمیرود. سودنیزدرسادهترینبیانحداکثرساختنستاندهباتوجهبهنهادهمعیندرمقیاساقتصادیخردوکلاناست(ابرهیمی و همکاران،1390). از طرفی هرگونهاقدامیدرجهتبهبودوارتقاکاراییسیستمبانکداری،موجبخواهدشدکهجریانپسانداز،سرمایهگذاریوتخصیصمنابع،بهبودیابدوامکاناتبالقوه،پراکندهونهفتهدرکشوربرایپیشرفتورفاهعمومیبهکارگرفتهشود. یکیازمهمترینمباحثدرصنعتبانکداری،مبحثسودوریسک می-باشد. هرجاکهآیندهناشناختهباشد،ریسکوجود دارد. ازاینرو،کسانیمیتوانندآیندهایمطمئنرابرایخودوسازمانخویشرقمبزنندکهبتوانندبابرنامهریزیوتحلیلهایصحیح،شناختخودراافزایشدهند(خوش سیما و شهیکی،1391). لذاامروزهوقتیدرموردمدیریتریسکصحبتمیشود،هدفازبینبردنریسکنیست،بلکهشناساییوتعیینهزینههایناشیازآناست، ایندرحالیاستکهمدیریتریسکخودبهتنهاییمعناییرادربرنداردزیراریسک،متغیریاستکهمیتواندبردیگرشرایطبنگاهمانندسود،کاراییو... تاثیربگذارد. بنابراین برای اینکه به سوال های تحقیق پیشرو پاسخ داده شود در این تحقیق ابتدا بیان مساله، ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق و در نهایت قلمرو تحقیق و... ارائه می شود.
1-2- تشریح و بیان مساله
مفهوم ریسک در بازارهای مالی نقش کلیدی ایفا می کند بنابراین باید آن را شناخت و اندازه گیری کرد، ریسک لزوما پدیده منفی نیست. به همراه هر فرصتی ریسک نیز وجود دارد و اصولا نمی توان کلیه ریسک ها ر ا از بین برد، چرا که کلیه فرصت ها نیز بدین ترتیب از بین می رود(کارل السون[1]،2002). اما نوع دیگری از ریسک را می توان ریسک جریان نقدی و سود دانست به نظر هیو و همکاران[2](2010) کاهش در وجوه نقد عملیاتی منجرب به تغییر عمده در هزینه های واحد تجاری و سرمایه گذاری ها می شود. همچنین موجب می شود که واحد تجاری بیشتر خطر زیان را احسان کند.
همچنین به نظر جری و همکاران[3](2011) ریسک اجزای سود می تواند در آینده منجرب به افزایش ریسک عدم پرداخت دیون و ریسک ورشکستگی شود که این امر می تواند موجب افزایش رویکرد محافظه کارانه مدیران در گزارشگری مالی و سرمایه گذاران شود.
اما از طرفی دیگر بسیاری از کشورها در دو دهه اخیر با بحران مواجه بوده اند که به تبع آن تعداد قابل ملاحظه ای از موسسات فعال در کشورهای مزبور، مجبور به توقف فعالیت و یا تجدید ساختار گردیده اند. مطالعات بانک های جهانی مبین آن است که وقوع بحران های یادشده منجر به تحلیل میزان قابل توجهی از منابع مالی کشورها گردیده است. بحران های یادشده اهمیت تبیین ارتباط بین شرایط اقتصادی و سلامت سیستم بانکی را روشن می نماید چرا که در دوران بحران سطح مطالبات غیر جاری به شدت افزایش یافته، حجم قابل ملاحظه ای از منابع بانکی تحلیل می رود(اسپینزا و پرساد[4]،2010).
تبیین رابطه فوق که در دوران بحران مالی از اهمیت بیشتری برخوردار است منجر به شناسایی مقاومت سیستم بانکی علی الخصوص از نقظه نظر نکول تسهیلات پرداختی در زمان بحران های بانکی می گردد (بهرانی،1389). علاوه بر موارد فوق توجه به این نکته ضروری است که یکی از مهمترین چالش های فراروی نطام بانکی کشور در چند سال اخیر، سیر فرآیند مطالبات معوق بوده است این امر با توجه به بانک محور بودن بازار پولی و مالی کشور و برخورداری بانک ها از قسمت عمده نقدینگی کشور، به یک چالش ملی مبدل شده است(ابرهیمی و همکاران،1390).
در حال حاضر اکثر بانک های ایران با حبس منابع به عنوان مطالبات معوق مواجه هستند که با توجه روند فزاینده معوق شدن تسهیلات، روز به روز از قدرت اعتباردهی بانک ها و در نهایت کسب درآمد آنها کاسته می شود. این در حالی است که نسبت مطالبات معوق به تسهیلات در برخی از بانک ها به چندین برابر حد نصاب قابل (2 درصد) افزایش یافته است (همان منبع). با عنایت به موارد مطروحه پرواضح است شناسایی و بررسی عوامل موثر بر ریسک اعتباری در بانک ها و موسسات مالی از اهمیت زیادی برخوردار است. چرا که میتوان از وقوع زیان قصور وام ها به تبع آن بحران بانکی جلوگیری نماید.
همانطور که ریسک نقدینگی به عنوان یک کاهنده سود به نظر می رسد، ریسک اعتباری نیز بر ریسک جریانات نقدی تاثیر گذاشته و منجر به کاهش جریانات نقدی می شود(درماین[5]، 1986). در تئوری، ریسک نقدینگی و اعتباری باید همبستگی مثبتی با هم دارند. این فرضیه توسط متون واسطه گری مالی تئوریک مانند مدلی که توسط بریانت در سال 1980 و همچنین دیاموند و دایبویگ در سال 1983ارائه شد حمایت می شود. توسعه ی این مدل ها نشان می دهد که دارایی های ریسک پذیر بانک ها که همراه با عدم قطعیت می باشد دارای ریسک نقدینگی اقتصادی نیز می باشد(سامارتین[6] 2003 و ایر و پیوری در سال 2012).
بر اساس این مدل ها ریسک نقدینگی و اعتباری باید رابطه مثبتی داشته باشند و مشترکا به بی ثباتی بانکی کمک کنند. ایده ی رابطه مثبت بین ریسک نقدینگی و اعتباری توسط یکسری از متون جدید حمایت می شود که همچنین بر بحران مالی سال 2007/2008 تمرکز می کنند. برخی از این متون عبارتند از: دیاموند و راجان (2005) ، آچاریا و ویس وانتان(2011) ، گورتون و متریک(2011) و هی و زیانگ(2012)[7]. بر اساس توسعه ی مدل دیاموند و راجان (2001) دریافت اگر بسیاری از پروژه های اقتصادی تحت فشار که با وام های بانکی تامین می شود نمی تواند تقاضای سپرده گذاران را بر آورده کند. اگر ارزش این دارایی ها کاهش یابد سپرده گذاران بیشتر و بیشتری پول خود را مطالبه می کنند که نتیجه ی اصلی ریسک اعتباری بالاتر همراه با ریسک نقدینگی بالاتر از طریق تقاضای سپرده گذار است.
یک دیدگاه متفاوت در مورد رابطه بین ریسک نقدینگی و اعتباری توسط گورتون و متریک[8](2011) ارائه شد. تجزیه و تحلیل تجربی آنها نشان داد که در بانکداری تضمین شده مدرن امروزی در مقابل بانکداری سنتی شواهد می باشد که در بحران مالی اخیر ریسک اعتباری در وام بدون پشتوانه موجب افزایش قابل ملاحطه نرخ بهره در تجارت بانک های داخلی گردیده. به نظر آچاریا و نکوی[9](2012) اگرچه این تحقیقات بیشتر بر جنبه های خاص نقدینگی (از قبیل دارایی های خاص یا سپرده ها) و ویژگی های خیلی خاص ریسک اعتباری (از قبیل تعهدات وام) یا فقط بر موقعیت های اقتصادی خیلی خاص تمرکز کرده اند. اما در یک بنیان وسیع و در یک مجموعه داده از بانک های کوچک و متوسط در طول شرایط خوب اقتصادی رابطه مثبت بین ریسک اعتباری و نقدینگی وجود دارد. با توجه به این که ریسک اعتباری از اهمیت زیادی برخوردار بوده و میتواند وقوع زیان وام ها و به تبع به بحران بانکی منجر شود. و همچنین با توجه به اهمیت ریسک اجزای نقدی و تعهدی سود این تحقیق به بررسی رابطه بین ریسک اعتباری و ریسک اجزای سود (نقدی و تعهدی) در بانکهای ایرانی می‌پردازد.
1-3- ضرورت انجام تحقیق
ضرورت انجام این پژوهش به قرار زیر است:
انگیزه تحقیق ما ناشی از تلاش های تحقیقات دانشگاهی اخیر در مورد ریسک اعتباری و ریسک اجزای سود در بانکهای ایرانی می باشد. بر همین اساس عوامل متعددی می تواند منجر به افزایش ریسک شود. همچنین از آنجایی که بخش اعظمی از اقتصاد و منابع مالی ایران در بخش بانکداری می باشد بر همین اساس این تحقیق در راستای نیاز به غنی تر نمودن پژوهش های حسابداری در این خصوص و همچنین آگاهی بخشیدن به سرمایه گذاران و صاحبان سود در مورد این موضوع است که آیا بین ریسک اعتباری و ریسک اجزای سود (نقدی و تعهدی) در بانکهای ایرانی رابطه وجود دارد یا خیر؟ بدینترتیبپژوهشدربابکاراییازجملهدرسطحبنگاهها،یکیازمهمترینابعادپژوهشدرمطالعههایمالی و اقتصادیبهشمارمیرود.
1-4- پرسش تحقیق
مطالعات اولیه و بررسی متون نظری موجود و مطالب ارائه شده در قسمت تشریح و بیان مسئله سؤالات متعددی را به ذهن متبادر می کند. در تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به پرسش های زیر به عنوان سؤالات اصلی این تحقیق هستیم:
1- بین ریسک اعتباری و ریسک سود تعهدی چه رابطه ای وجود دارد؟
2- بین ریسک اعتباری و ریسک سود نقدیچه رابطه ای وجود دارد؟
1-5- اهداف تحقیق
1-5-1- اهدف علمی تحقیق
اولین کاربرد هر تحقیق جنبه نظری و توسعه رشته مورد تحقیق می باشد که زمینه لازم را برای توسعه تئوری های آن رشته و حرکت به سمت سیستم های سازگارتر و کاراتر را مهیا می سازد. هدف کلی این تحقیق بررسی رابطه بین ریسک اعتباری و ریسک اجزای سود (نقدی و تعهدی) در بانکهای ایرانی می باشد. جهت دستیابی به این هدف کلی، آن را به اهداف جزئی ذیل تفکیک و در طول انجام تحقیق، این اهداف پیگیری می شود.
1- بررسی رابطه بین ریسک اعتباری و ریسک سود تعهدی
2- بررسی رابطه بین ریسک اعتباری و ریسک سود نقدی
1-5-2- اهدف کاربردی تحقیق
اولین کاربرد هر تحقیق جنبه نظری و توسعه رشته مورد تحقیق می باشد که زمینه لازم را برای توسعه تئوری های آن رشته و حرکت به سمت سیستم های سازگارتر و کاراتر را مهیا می سازد اما نتایج این تحقیق با توجه به هدف کلی آن می تواند اهداف کاربردی، برای گروه های زیر داشته باشد:
- تحلیل گران مالی: نتایج این تحقیق می تواند جهت تحلیل بانک هایی که دارای ریسک اعتباریهستند، مفید واقع شود.
- سرمایه گذاران و سازمان بورس اوراق بهادار: ریسک اعتباریهم برای مدیران ها و هم برای سرمایه گذاران حائز اهمیت خاصی است. بنابراین اخذ بهترین سیاست در مورد سرمایه گذاری در بانک هایی که ریسک اعتباری هستند، حائز اهمیت است.
- بانک ها و اعتبار دهندگان: نتایج این تحقیق می تواند جهت تحلیل بانک هایی که دارای ریسک اعتباریهستند، مفید واقع شود. زیرا بانک ها و اعتبار دهندگان می توانند از نتایج این تحقیق برای اعطای وام به بنگاهای اقتصادی استفاده نمایند.
1-6- تبیین فرضیه های تحقیق
با تعمق در تحقیقات انجام شده در دنیا جهت پاسخگویی به پرسش های مطرح شده و دستیابی به هدف تحقیق، فرضیه های زیر تدوین شده است:
1- بین ریسک اعتباری و ریسک سود تعهدی رابطه وجود دارد.
2- بین ریسک اعتباری و ریسک سود نقدیرابطه وجود دارد.
1-7- قلمرو تحقیق
1-7-1- قلمرو موضوعی تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق حاضر به بررسی تاثیر ریسک اعتباری بر ریسک اجزای سود (نقدی و تعهدی) می پردازد.
1-7-2- قلمرو زمانی انجام تحقیق
قلمرو زمانی انجام تحقیق از سال 1386 تا سال 1392 در نظر گرفته شده است.
1-7-3- قلمرو مکانی تحقیق
اطلاعات مورد نیاز این نوشتار مربوط به بانکهای ایرانی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است و به دلیل جامعیت و سهولت دسترسی به بورس اوراق بهادار قلمرو مکانی این تحقیق تهران می باشد.
1-8- تعریف مفاهیم و متغیرهای تحقیق
ریسک اعتباری:
ریسک ناشی از عدم پرداخت بدهی اعتبار گیرندگان که پرداخت بدهی های خود را رعایت نمی کنند معمولا به عنوان ریسک اعتباری اشاره شده، در این تحقیق ریسک اعتباری از نسبت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول محاسبه می شود.
ریسک سود تعهدی:
عبارت است از انحرافاستانداردسود تعهدی طی3دوره قبلازسالموردنظر می باشد.
ریسک جریانات نقدی:
عبارت است از انحرافاستانداردجریانوجهنقدناشیازفعالیتهایعملیاتیطی3دوره قبلازسالموردنظر می باشد.
اندازه بانک:
معیارهای مختلفی برای اندازهگیری متغیر «اندازه بانک» وجود دارد که عبارتند از: مقدار کل داراییها، میزان فروش و تعداد کل کارکنان.در این تحقیق اندازه بانک با استفاده از ln مقدار فروش محاسبه می شود.
اهرم بدهی:
بر مبنای نسبت بدهی های بلندمدت به جمع دارایی های بانک سنجیده می شود.
نسبت رشد دارایی ها:
این متغیر از تغییر دارایی ها نسبت به دارایی اول دوره بدست می آید.
نرخ بازده دارایی ها:
این متغیر از تقسیم سود خالص به کل دارایی های پایان دوره بدست می آید.
1-9- ساختار کلی تحقیق
تحقیق حاضر در پنج فصل ارائه خواهد شد:
در فصل اول ما به بیان مساله، ضرورت و اهمیت انجام تحقیق، اهداف علمی و کاربردی تحقیق و به صورت خلاصه به بیان چارچوب نظری و تعاریف واژهها و اصطلاحات تخصصی بکار رفته در تحقیق پرداختیم.
در فصل دوم ضمن مروری فشرده بر ادبیات موضوع تحقیق ومبانی نظری، سوابق داخلی و خارجی انجام شده در این زمینه مورد بررسی قرار میگیرد.
در فصل سوم اختصاص دارد به روش شناسی تحقیق شامل توضیحات در زمینه جامعه و نمونه آماری، روش تحقیق و روش تجزیه و تحلیل دادهها و در آخر فصل سوم به تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق و روش آماری آزمون فرضیات خواهیم پرداخت.
در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیههای تحقیق توسط روشهای آماری مناسب پرداخته خواهد شد.
در فصل پنجم ضمن بیان خلاصهای از موضوع تحقیق و روش تحقیق، نتایج آزمون فرضیات تحلیل خواهد شد. همچنین پیشنهاداتی که میتواند در تحقیقات آتی مورد استفاده قرار گیرد، ارئه میشود.
1-10- خلاصه فصل
در انجام هر پژوهشی یکی از مهمترین بخشها، ارائه طرح تحقیق (کلیات) مناسب میباشد. در این فصل سعی شده تا با بیان قسمتهای مختلف مطالعه انجام شده، طرحی از آن ارائه گردد. بدین منظور، در این فصل با بیان مقدمهای کلیات طرح تحقیق مشخص گردیده و در ادامه به بیان مسئله و چارچوب نظری، اهداف علمی و کاربردی تحقیق، دلایل و ضرورت انجام تحقیق و فرضیات پرداخته شده است. در انتها تعاریف واژگان کلیدی و ساختار کلی تحقیق ارائه شده است.
رقابت در محیط تجاری مستلزم توانمندی شرکتهای تجاری برای جذب بهینه منابع محدود محیطی اعم از مشتری، نیروی انسانی شایسته و منابع بهینه مالی است. مصرف بهینه این منابع، دومین عاملی است که از نقش موثری در کسب مزیت رقابتی برای شرکتها برخوردار است. در این راستا، با وجود تمام برنامه‌ریزیها و دقت‌نظرهایی که توسط کارشناسان و متخصصان شرکتها در این زمینه صورت میگیرد، اماهنوز برخی عوامل خارج از کنترل شرکتها وجود دارد که با درجات مختلفی از احتمال، امکان دست نیافتن شرکتها به هریک از اهداف عملیاتی را میتواند افزایش دهد. در این راستا، احتمال عدم دسترسی به اهداف از پیش تعیین شده، تحت عنوان ریسک مطرح است. بر مبنای اهدافی که تحت تاثیر ریسک قرار میگیرد و همچنین از نظر عوامل موثر بر احتمال دستیابی به هدف، ریسک حاکم بر شرکتها را به دسته‌های مختلفی تقسیم میکنند. از آن جمله میتوان به ریسک مالی، ریسک تجاری، ریسک سیستماتیک، و... اشاره کرد.
درسراسرجهان،صنعتبانکدارییکیارکانبسیارمهماقتصادهرکشوربهشمارمیرودوبهدلیلارائهخدماتمتنوعمالیواعتباری،نقشتعیینکنندهایرادرتوسعهورشداقتصادیکشورهاایفامیکندومیتوانازآنبهعنواننیرویمحرکه،شتابدهنده،متعادلکنندهوسامانبخشاقتصادیادکرد. نگاهیبهتاریخچهبانکمویدایناستکهایننهادهاعلاوهبرنقشپول،دردادوستدهایدرونیوبرونیمسئولیتمبادلاتمالیوپولیرابهعهدهداشتهوازبدوتاسیسوشکلگیریهمامینمردموهمآسانکنندهمبادلاتپولی بودهوتاثیربسزاییدراقتصادداشتهاند؛بنابراینتوسعهوبهبودفعالیتهایبانکیبویژهاعطایتسهیلاتبههمراهنظامیکارآمد،نقشعمدهایدرتوسعهوپیشرفتاقتصادوصنعتبانکداریکشورخواهدداشت. تسهیلاتاعطایی،اززمرهمهمترینوباارزشترینداراییهایبانکمحسوبمیشوندوبخشعمدهایازدرآمدبانکهامیتواندازطریقاعطایتسهیلاتبهوقوعبپیوندداماگردشپولوسرمایهدرجامعه،نهادمالیرادرمعرضانواعریسکهاقرارمیدهد،تنوعاینریسکهاوگاهیشدتآنهابهحدیاستکهاگرنهادمالینتواندآنهارابهنحوصحیحکنترلومدیریتکندروبهنابودیوحتیورشکستگیخواهدرفت.
بنابراینباتوجهبهافزایشتقاضایتسهیلاتوریسکموجوددراینگونهفعالیتها،اعتبارسنجیمتقاضیانتسهیلاتوارائهالگوییمناسببراینحوهپرداختتسهیلاتیکیازاساسیتریناصولمدیریتریسکاعتباریدربانکهاوموسساتمالیبشمارمیرود،بهطوریکهاستفادهازابزارهایمدیریتریسکاعتباریبالاخصاعتبارسنجی،بهبانکهااینامکانرامیدهدتابااطمینانخاطربیشتریدرخصوصاعطایتسهیلاتتصمیمگیریکنند.
دراینپژوهشابتداجایگاهریسکدرسیستمبانکیکشوروسایرکشورهاتبیینوسپسبهمفهومریسک،طبقهبندیریسکهایتاثیرگذاربرنهادهایمالیبویژهبانکها،بررسیمدلهایمحاسبهریسکاعتباریپرداختهشدهاست.
2-2- مفاهیم و تعاریف ریسک
تصمیمات مربوطبهتامینمالیوتعیینترکیببهینهساختارسرمایهازیکطرفوتوجهبهریسکشرکت ازطرفدیگرازجملهمسائلیاستکهدرتصمیمگیریمدیریت حائزاهمیتاست.
استفانراس اینطور بیان کرده که بخش پیشبینی نشده بازده ، یعنی بخش ناشی از اخبار غیر مترقبه ،ریسک واقعی هر نوع سرمایهگذاری است .مهمتر اینکه ،اگر همواره آنچه را که انتظار داریم ، بدست آوریم سرمایهگذاری کاملا قابل پیشبینی و بنابراین بدون ریسک خواهد بود . به عبارت دیگر ، ریسک یک دارایی از اخبار غیر مترقبه – اتفاقات پیش بینی نشده – ناشی میشود(جهانخانی و شوری، 1389). و به عبارتی سادهتر میتوان گفت ریسکیاعدماطمیناندرمعنایعاماشارهبهتحققنتیجهایمتفاوتبانتیجهموردانتظاردارد .
با توجه به آنچه ذکر شد ریسک در نتیجه عدم اطمینان ناشی از احتمال به دست آوردن بازده در یک بازه زمانی مشخص با ارزش ثابت ایجاد میگردد که اینچنین ریسکی بر دو نوع میباشد :
- ریسک غیر سیستماتیک که در اثر عوامل خاص مربوط به یک پروژه یا شرکت مشخصی ایجاد میشود که طبق نظریه مدیریت پرتفولیو این ریسک را میتوان از طریق ایجاد یک پرتفولیو متنوع و بهینه شده به حداقل رساند.
- ریسک سیستماتیک که در نتیجه عوامل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی موثر بر پروژه سرمایهگذاری ایجاد میگردد و در نتیجه پروژه سرمایهگذاری نقشی در ایجاد این نوع از ریسک ندارد . لذا ریسک سیستماتیک بوسیله عوامل ذکر شده بر روی شرکت یا یک بخش از صنعت تاثیر گذار است(راعی،1386).
شاخص ریسک سیستماتیک در مدیریت پورتفولیو ضریب بتا است و زمانی که انتظار رشد شاخص بازار وجود داشته باشد ، سرمایهگذاران سهامهایی با بتای بالاتر را انتخاب میکنند و در شرایط انتظار کاهش شاخص بازار به انتخاب سهمهای با بتای منفی و پایین دست میزنند(همان منبع).
با مراجعه به منابع مختلف علمی، تعاریف متعددی از ریسک میتوان یافت. که البته هر کدام از این تعاریف بسته به بعد یا زاویه دید خود، تعریف متفاوتی از ریسک ارائه کردهاند.
در فرهنگ مدیریت رهنما، در تعریف ریسک آمده است :
«ریسک عبارت است از هرچیزی که حال یا آینده دارایی یا توان کسب درآمد شرکت، موسسه یا سازمانی را تهدید می کند.»
وستون و بریگام در تعریف ریسک یک دارایی می‌نویسند:
ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی.
واژة ریسک در فرهنگ لانگمن چنین تعریف شده است: "ریسک عبارت از احتمال وقوع چیزی بد یا نامطلوب و یا احتمال وقوع خطر است".
«نیکلز» مفهوم ریسک را از ابعاد مختلف مدنظر قرار داده و آن را از نظر مفهومی به دو دسته تقسیم میکند. وی معتقد است واژه ریسک به احتمال ضرر، درجه احتمال ضرر، و میزان احتمال ضرر اشاره دارد. در این راستا ریسک احتمال خطر هم احتمال سود و هم احتمال زیان را دربر میگیرد. در حالی که ریسک خالص صرفاً احتمال زیان را در بر میگیرد و شامل احتمال سود نمی‌شود، مانند احتمال وقوع آتش(نیکلز[10]،1999).
لذا، با توجه به مجموعه تعاریف فوق، میتوان ریسک را به صورت زیر تعریف کرد:
«ریسک عبارت است از احتمال تغییر در مزایا و منافع پیشبینی شده برای یک تصمیم، یک واقعه و یا یک حالت در آینده» منظور از احتمال این است که اطمینانی به تغییرات نیست. در صورتی که اطمینان کافی نسبت به تغییرات وجود داشت، تغییرات مطمئن در چارچوب منافع و مزایای پیشبینی شده پوشش پیدا می‌کرد در حالی که عدم امکان پیشبینی ناشی از احتمالی بودن تغییرات، آن را به ریسک حاکم بر منافع و مزایا تبدیل کرده است.
تغییر اشاره به هرگونه کاهش یا افزایش در منافع دارد. به این معنا که صرفاً تغییرات نامطلوب نیست که در چارچوب ریسک پوشش پیدا میکند. بلکه تغییرات مطلوب نیز در این معنا در چارچوب ریسک قرار دارد.
تصمیم، واقعه یا حالت اشاره به ارادی و غیر ارادی بودن شرایطی دارد که ریسک بر آن حاکم میشود. ممکن است تصمیمی به صورت ارادی گرفته شود، مزایا و منافع آن ارزیابی شود، و بر مزایا و منافع آن ریسک خاصی حاکم باشد. از طرف دیگر ممکن است واقعه یا حالتی در آینده به صورت غیر ارادی پیش‌آید و پیش‌بینی‌های مزایا و منافع آن تحت لوای احتمال تغییر قرار گیرد.
2-3- عوامل ریسک
درک فرآیند مدیریت ریسک مستلزم درک زمینه های عواملی است که منجر به ریسک های پروژه می شود.
در مدیریت پروژه تحقیقات در باره ی عوامل ریسک ها پراکنده بوده و بارها و بارها محققان بدون در نظر گرفتن ماهیت پروژه به همان عوامل ریسک بسنده کرده اند.
کیلو همکاران[11]در سال 1998 خاطر نشان کرده اند، شایع ترین عوامل ریسک در بین پروژه های سازگارعبارتند از:
- فقدان تعهد مدیران ارشد به پروژه
- عدم وجود تعهد کاربر
- عدم دخالت کافی کاربر
- عدم مدیریت پایان انتظلارات کاربر
یکی از نکته های ویژه و جالب در اینجا استفاده " تعهد " به جای " پشتیبانی " است. کیلو همکاران اشاره می کنند که این تمایز بسیار مهم است.این خیلی ساده است که حمایت یک پروژه بوسیله ی انتقال پول یا پر کردن جاهای خالی متفاوت است با نمایندگی که به طور فعالانه برای یک پروژه کار می کند و همچنان این کار را دز زمان طولانی انجام می دهند. مدیران پروژه نیاز به نوع دوم حمایت دارند.
در خلال این پرسش از ریسک ها ،جونز در 1994 اضافه کرد که پروژه های مربوط به اطلاعات و فن آوری به خصوص در معرض عوامل ریسک زیر قرار دارند:
- خیزش الزامات کاربری
- فشار بیش از حد برنامه به علت انجام کار زیاد در زمان خیلی کم
- کیفیت پایین کار به علت فشار بیش از حد
- تخطی از هزینه ها
- کنترل نا کافی اجزا
بسیاری اما نه همه از عوامل بالا ناشی از عدم ارزیابی کافی ریسک های ذاتی پروژه هاست.
2-4- دسته بندی ریسک
- مک کائل 1996 سلسله مراتبی از دسته های ریسک را که مدیران پروژه در هنگام برنامه ریزی پروژه باید به آن توجه داشته باشند برشمرد.با انجام این کار ممکن است آنها از ریسک های مشخص شده جلوگیری کنند.
- مک کائل عضو هیئت شناسایی در پژوهش خود چهار دسته از ریسک های مهم را دسته بندی می کند: وابستگی، الزامات، مسائل مربوط به مدیریت و عدم آگاهی و دانش
- یک مدیر پروژه می تواند ریسک های وابستگی را شناسایی و از آنها اجتناب کند ازجمله وابستگی ها:
- وابستگی های نرم افزاری
- وابستگی هایی که در سراسر توابع تقسیم به وجود می آید
- در دسترس بودن افراد در زمان مورد نیاز برای انجام وظایف
- روابط کار فرعی و قابلیت اطمینان از تحویل با توجه به برنامه
ریسک ها به طور معمول توسط عوامل زیر ایجاد می شوند:
- فقدان یک چشم انداز روشن برای پروژه
- عدم توافق بر سرنیاز، به ویژه در درون سازمان
- عدم اولویت بندی در کارها
- توسعه در یک محیط وبه سرعت درحال تغییر در پروژه های سفت و سخت
- فرآیند مدیریت تغییر که مستندات را نا کافی برای مراجعات بعدی ارائه می دهد.
ریسکهای مربوط به مدیریت اغلب خلاصه می شوند به دو دسته:
- برنامه ریزی کلی و کافی نبودن شناسایی وظایف درون پروژه
- دید نامناسب وغیر واقع به پروژه به علت ضعف مدیریت و اعضی پروژه
- مشخص نبودن مالکیت پروژه و فرآیند تصمیم گیری
- تعهدات غیر واقعی که منجربه انتظارات غیر واقعی می شود
- درگیری و ارتباط ضعیف بین کارکنان
جالب توجه است، فن آوری جزء این دسته بندی ریسک قرار نمیگیرد.
تنها در گذشته،عدم آگاهی به علت کمبود آموزش در فن آوری موجب ضعف در درک درست استفاده از ابزارها و تکنیک های فن آوری بوده است . علاوه براین ممکن است به علت نا آشنایی اعضای پروژه و کارشناسان با کاربرد نامناسب روبرو شوند.
2-5- انواع ریسک
اساس توسعه مدل قیمتگذاری دارایی سرمایهای ، را مارکوئیتز (1952) و توبین (1958) بنا نهادهاند نظریههای اولیه، ریسک یک اوراق بهادار منفرد را ، انحراف استاندارد از بازدههایش معرفی کردند که به عنوان یک معیار بی ثباتی بازده ارائه میشد، بدینگونه که انحراف استاندارد بیشتر ، نشاندهنده ریسک بالاتری است. ویلیام شارپ (1964) و ترینور (1961) و لینتر (1965) و بلک (1977) از جمله محققانی بودند که کوشیدند از نظریه مارکوئیتز برای مکانیزم قیمتگذاری اوراق بهادار به طور موثری استفاده کنند (لیزنبرگ 1976) . در این تئوری مارکوئیتز فرض خود را بر این گذاشت که سرمایهگذاران الزاما در پی به حداکثر رسانیدن بازده مورد انتظار نیستند چراکه اگر آنها تنها در پی به حداکثر رسانیدن بازده مورد انتظار بودند ، فقط در یک قلم دارایی که دارای بیشترین بازده مورد انتظار بود سرمایهگذاری میکردند.این درحالیست که با یک بررسی اجمالی میتوان به این نتیجه رسید که اکثر سرمایهگذاران (چه فردی و چه نهادی) معمولا دارای پرتفویهای سرمایهگذاریاند. در توجیه این رفتار میتوان عنوان کرد که سرمایهگذاران همزمان به دو پدیده ریسک و بازده توجه میکنند(چارلز پی جونز،ترجمه تهرانی،1386).
بادرنظر گرفتن تئوری پرتفولیو و تئوری قیمتگذاری داراییهای سرمایهای میتوان ریسک کل را به دو بخش ریسک سیستمانیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیمبندی کرد.
ریسک غیرسیستماتیک + ریسکسیستماتیک = ریسک کل
2-5-1- ریسک غیر سیستماتیک
همانطور که بیان شد بخش پیشبینی نشده بازده ، یعنی بخش ناشی از اخبار غیر مترقبه ،ریسک واقعی هر نوع سرمایهگذاری است، ریسک یک دارایی از اخبار غیر مترقبه – اتفاقات پیش بینی نشده ناشی میشود.نوعی از اخبار غیر منتظره ، ریسک غیر سیستماتیک نامیده میشود . ریسک غیر سیستماتیک آن است که یک سهم خاص یا سهم گروه کوچکی از شرکتها را تحت تاثیر قرار میدهد و از طریق تنوعبخشی میتوان آنرا کاهش داد. از آنجا که این نوع ریسکها منحصر به یک شرکت خاص هستند ، گاهی ریسکهای خاص یا منحصر به فرد نامیده میشوند. از عوامل مهم این ریسک میتوان کالاها و خدمات تولیدی شرکت یا صنعت ، نوع مدیریت ،فعالیت رقبا و ساختار هزینههای شرکت اشاره کرد ( جهانخانی و شوری،1389) .
2-5-2- ریسک سیستماتیک
ریسک سیستماتیکیکورقهبهادار،میزانحساسیتوتغییرپذیریبازدهآنورقهبهاداردرمقابلتغییراتبوجودآمده دربازاراست . بهبیانآماریاینریسکدرجهتغییراتبازدهیکدارایییاسرمایهگذاریخاصنسبتبه تغییرات بازده مجموعه سرمایهگذاری بازار است و با بتا (β) اندازهگیریمیشود به عبارتی ریسکسیستماتیکچگونگیعملیکسهامرادرارتباطباسهامبازارنشانمیدهد وبازدهانتظاریداراییبهسطحریسک سیستماتیک (بتا ) بستگیدارد. به بیانی ساده ، ریسک سیستماتیک یا ریسک غیرقابل کنترل آن بخش از ریسک کل سهام است که ناشی از عوامل بازار بوده و بطور همزمان بر قیمت کل اوراق بهادار تاثیر میگذارد. این ریسک را از طریق تنوعبخشی نمیتوان حذف نمود.از عوامل مهم این ریسک میتوان به تحولات سیاسی و اقتصادی ،چرخههای تجاری ، تورم و بیکاری اشاره کرد. در تحقیقات اخیر از ریسک سیستماتیک تقسیم بندی جدیدی نیز ارائه شده است که عبارت است از ریسک سیستماتیک نامطلوب و ریسک سیستماتیک مطلوب، دسته اول حساسیت بازدهی دارایی سرمایهای را هنگامی که بازار رو به پایین است،اندازه گیری میکند. به عبارت دیگر حساسیت بازدهی دارایی نسبت به بازار فقط در شرایط افت و کاهش بازار اندازهگیری می شود، دسته دوم حساسیت بازدهی دارایی سرمایه ای را هنگامی که بازار رو به بالا است اندازه گیری می کند(صادقی و همکاران،1389).
|
نمودار زیر تاثیر افزایش تعداد اوراق بهادار (تنوع بخشی) بر ریسک مجموعههای سرمایهگذاری نشان داده شده است.
ریسک غیرسیستماتیک
|
تعداد اوراق بهادار در پرتفوی
نمودار(2-1) تاثیر افزایش تعداد اوراق بهادار در ریسک پرتفوی
ریسک سیستماتیک به عنوان هدف استراتژیک مستقیما بوسیله ترکیب بدهی به حقوق صاحبان سهام تحت تاثیر قرار میگیرد.تئوری کلاسیک مالی بیان میکند به دلیل آنکه سهامداران میتوانند ریسک سیستماتیک را کنترل کنند ،شرکت نباید با ایجاد تنوع در ساختار سرمایه بلند مدت تلاشی در جهت مدیریت ریسک انجام دهد ( همان منبع ).
پراسد در مقاله تحقیقی خود عنوان میکند که از طریق مدیریت ریسک سیستماتیک ساختار سرمایه بلند مدت ، مزایای بالقوه برای شرکت بدست میآید.سرمایهگذاران تلاش میکنند ریسک سیستماتیک موجود در پرتفویشان را کنترل کنند . در این تحقیق پراسد اشاره به تحقیق کیم و هیل واستن[12] میکند و در ادامه بیان میکند که ارتباط منفی میان بدهی و نوسانپذیری درآمدها وجود دارد .علاوه براین در بررسی هیل واستن نشان داد که ارتباط منفی بین بتا ،درآمدها و بازده وجود دارد.همچنین این مطالعه نشان داد که شرکتهای دارای بتای بالا، نوسان پذیری در آمدی بالائی نیز دارند و بنابراین ترجیح میدهند که نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام کمتری داشته باشند(جولای ،1388).
[1] Carl Olsson
[2] hui et al
[3] Gary et al
[4] Espinoza & Prasad
[5]Dermine
[6]Samartin
[7]He,and Xiong
[8]Gorton and Metrick
[9]Acharya, and Naqvi
[10]- NICKLES
[11] - Kill and et all
[12]- Kim & Waston
وضعیت تشیع در استان خوزستان در دوره آل بویه
عنوان فهرست مطالب صفحه
1-2-2. سوالهای فرعی تحقیق.. 3
1-4-1. سوالهای تعریف لغوی و اصطلاحی شیعه. 4
1-4-2. تعریف لغوی و اصطلاحی تشیّع6
1-4-3. تعریف لغوی و اصطلاحی واژه خوزستان. 6
1-4-5. تعریف لغوی و اصطلاحی آل بویه. 7
2-1. اوضاع جهان اسلام در قرن چهارم ه. ق12
2-2. به قدرت رسیدن آل بویه. 13
2-3. اسامی امرای آل بویه و زمان امارت هر یک.... 18
2-3-2. دیالمه عراق و خوزستان و کرمان18
2-3-3. دیالمه ری و اصفهان و همدان19
فصل سوم:جغرافیای تاریخی خوزستان. 37
3-1. جغرافیای تاریخی خوزستان. 39
3-3. سابقه تاریخی شهرهای خوزستان. 44
فصل چهارم:خوزستان در عصر آل بویه. 55
4-1. خوزستان در دوره ایران پس از اسلام. 57
4-2. تسلط مرداویج بر اهواز. 60
4-3-1. معز‌‌الدوله ۳۳۴- ۳۵۶ ه.ق63
4-3-2. عز‌‌الدوله بختیار پسر معز‌‌الدوله (۳۵۶-۳۶۷ه.ق). 64
4-3-3. عضد‌‌‌الدوله پسر رکن الدوله (۳۶۷-۳۷۲ه.ق). 65
4-3-5. صمصام الدوله پسر عضد‌‌‌الدوله (۳۸۸ -۳۷۲ ه.ق). 67
4-3-6. شرف‌الدوله ابو الفوارس شیرذیل پسر عضد‌‌‌الدوله (۳۷۲- ۳۷۹ ه.ق). 67
4-3-7. بهاء‌الدوله پسر عضد‌‌‌الدوله ( ۳۷۹ - ۴۰۳ ه.ق ). 69
4-3-8. سلطان الدوله ابو شجاع پسر بهاء‌الدوله (۴۰۳- ۴۱۲ ه.ق). 73
4-3-9. مشرف‌الدوله ابوعلی پسر بهاء‌الدوله (۴۱۲- ۴۱۶ ه.ق ). 74
4-3-10. ابو طاهر جلال‌الدوله پسر بهاء‌الدوله (۴۱۶-۴۳۵ ه.ق). 75
4-3-11. ابوکالیجار مرزبان پسر سلطان الدوله (۴۳۵-۴۴۰ ه.ق). 77
4-3-12. ملک الرحیم پسر ابوکالیجار (۴۴۰-۴۴۷ ه.ق). 78
فصل پنجم:علمای خوزستان در عصر آل بویه. 82
5-1. سابقه تشیّع در خوزستان. 84
5-2. علمای خوزستان در قرن چهارم ه.ق90
5-2-1. حسین بن روح نوبختی (قرن چهارم). 90
5-2-2. عبدالله بن احمد بن موسی بن زیاد جوالیقی اهوازی (۲۱۶- ۳۰۶ ه.ق). 91
5-2-3. محمد بن خلف بن حیّان بن صدقه الضبی، ابوبکر، (م ۳۰۶ ه.ق) 92
5-2-4. احمد بن اسماعیل بن عبدالله ، ابوعلی اهوازی ( م ۳۳۰ ه.ق). 92
5-2-5. علی بن محمد بن ابی الفهم ، معروف به قاضی تنوخی (۲۸۷ -۳۴۲ ه.ق) 93
5-2-6. ابن عُقده، موسی بن هارون بن صلت اهوازی (۳۱۷ ه.ق ). 94
5-2-7. احمد بن محمد بن جعفر ابوعلی صولی ( زنده ۳۵۳ ه.ق). 95
5-2-8. حسن بن عبدالرحمن بن خلّاد رامهرمزی، (م حدود ۳۶۰ ه.ق ). 95
5-2-9. حسن بن سعید بن جعفر بن فضل بن شاذان بصری(۲۶۹ -۳۷۱ ه.ق) 96
5-2-10. حسن بن عبدالله بن سعید بن اسماعیل عسکری(۲۹۳ -۳۷۸ ه.ق). 97
5-2-11. محسن بن علی بن محمد بن ابی الفهم ابوعلی تنوخی(۳۲۷ -۳۸۴ ه.ق) 98
5-2-12. حسن بن عبدالله بن مهران ابوهلال عسکری(زنده در ۳۹۰ ه.ق). 99
5-2-13. فارس بن سلیمان ابو شجاع ارّجانی( قرن چهارم). 100
5-2-14. ابوعلی حسن بن علی بن ابراهیم بن شاهق اهوازی( ۳۶۲ - ۴۴۶ ه.ق ) 101
5-2-15. بندار ارّجانی(قرن چهارم). 101
5-2-16. ابو عبدالله ارّجانی(قرن چهارم). 102
فصل اول:
کلیات تحقیق
مقدمه
آل بویه از مشهورترین خاندانهای شیعه ایرانی بودندکه از سال ۳۲۱ تا ۴۴۷ه.ق حکومت کردند. بنیانگذاران این دولت، سه برادر به نامهای علی، حسن و احمد هستند که به شجاعت و جنگاوری معروف بودند. آنان با وحدت و همکاری بسیار زیاد و نیز با توجه به گرایش به تشیع، توانستند مرداویج را کنارگذاشته، ابتدا بر فارس و جنوب ایران و سپس بر ری، قم، اصفهان، کرمان و از شمال تا مرزهای قلمرو سامانیان تسلط پیدا کنند و پس از آن دامنه حکمرانی خود را به عراق توسعه دهند و خلافت عباسی را چنان در ید قدرت خود بگیرند که تنها اسم و رسمی از آن باقی بگذارند. آل بویه، خلیفه را بر اساس مصالح خود از خلافت عزل میکردند و حتی او را کور کرده یا میکشتند و خلیفه دیگری نصب میکردند؛ امری که در حکومتهای نیمه مستقل پیش از آنان هیچ سابقه نداشت. در نتیجه با قدرتی که داشتند، توانستند نقش مهمی در توسعه و گسترش تشیع در قرن چهارم و پنجم هجری قمری در این مناطق داشته باشند. دوره آل بویه دوره درخشش علمی و فرهنگی ایران و جهان اسلام است. این خاندان شیعی ایرانی نقش مهمی در حفظ و گسترش میراث حدیثی، فقهی و کلامی شیعه در ایران و عراق ایفاء کرد و به تحکیم پایه‌ها و مبانی تشیع امامیه و ترویج آن پرداخت. دانشمندان، متکلمان ، محدثان ، فقها و مفسران بزرگی چون شیخ طوسی، شیخ مفید، سید رضی، شیخ صدوق و.... در دوران حکومت آل بویه تربیت یافتند و با تشکیل جلسههای مناظره به شبهههای کلامی و فقهی پاسخ دادند.آنان پس از استقرار در شهرهای ری، اصفهان و شیراز به سوی بغداد، مرکز حکومت عباسی حرکت کردند و خلافت و شخص خلیفه را در اختیار گرفتند.حکومت آل بویه نقطه عطف سیاسی در روابط ایران و بغداد و آغازی بر ورود خلفای عباسی به دوره ضعف سیاسی و از دست دادن اقتدار معنوی و دنیوی است. تسلط آل بویه بر بغداد، ضعف خلفای عباسی را که از چندین دهه پیش آغاز شده بود،آشکار ساخت. آنها اختیارات معنوی و دنیوی را از خلفای عباسی سلب کردند بهطوری که پس از زوال این دولت نیز خلفا هیچگاه به جایگاه قدرتمند اولیه خود بازنگشتند. استان خوزستان از دیرباز سابقه زیادی در تشیع دارد. از صدر اسلام بعضی افراد شیعه در خوزستان زندگی میکردند و حضور این افراد، زمینهای برای گسترش تشیع در این استان بود. در طی قرون بعدی نیز به ویژه در دوره آل بویه که تشیع رونق فراوانی یافت، تعداد علمای شیعه در این استان افزایش یافته که با پرورش شاگردان فراوان، نقش مهمی در گسترش تشیع داشته اند.
1-1. تعریف مسأله
سرزمین خوزستان دارای تمدنی درخشان در تاریخ ایران میباشد که همواره به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی خود، یکی از مراکز مهم سیاسی و اقتصادی جهان به شمار میرفته است. در این سرزمین در طول تاریخ سلسله های فراوانی حکومت کرده اند. در قرن چهارم ه.ق معز‌‌الدوله احمد بن بویه، اهواز را تصرف کرد. وی و برادر زادهاش عضد‌‌‌الدوله که بعدها بر اهواز حکومت کرد، اقدامات فراوانی در خوزستان انجام دادند. در قرون مختلف علمای فراوانی در استان خوزستان زندگی میکردند. در اواسط قرن دوم و در زمان امام صادق علیه السلام برخی از افراد شیعه در خوزستان میزیستند. حضور این افراد زمینه ای برای گسترش مذهب تشیع در این استان بود. در این زمان، راویانی چون ابواسحاق ارّجانی زمینه ساز مذهب تشیع در این استان بودند. همچنین در زمان امام هادی علیه السلام، بزرگانی همچون محمد بن رجاء در این سرزمین به سر میبردهاند و نامههایی به امام هادی علیه السلام مینوشتهاند که نشان دهندهی رابطهی آنها با بزرگان مذهب تشیع میباشد.
در قرن سوم نیز برخی از شیعیان در اهواز و خوزستان به سر میبردند و حتی نقیبی جداگانه برای خود داشتند. از علمای اهوازی شیعه در این عصر میتوان از حسین بن سعید اهوازی، حسن بن سعید، علی بن مهزیار اهوازی و ابراهیم مهزیار اهوازی نام برد. چند تن از وکلای ائمه علیه السلام نیز اهل خوزستان بودند. همچنین حسین بن روح نوبختی نائب امام زمان عجل الله تعالی و فرجه الشریف اهوازی بود. در قرن چهارم نیز این علما با پرورش شاگردان و تدریس علوم دینی نقش مهمی در گسترش تشیع داشتهاند. هنگامی که آل بویه در ایران به قدرت رسیدند، مذهب شیعه نیز گسترش یافت. در این زمان بیش از نیمی از مردم اهواز شیعه بودند. آنها در گسترش مذهب تشیع تلاش زیادی نمودند.
1-2. سوالهایتحقیق
1-2-1. سوال اصلی تحقیق
۱- وضعیت تشیع در خوزستان در دوره آل بویه چگونه بود؟
1-2-2. سوالهای فرعی تحقیق
۲- دولت آل بویه تا چه حدی در گسترش تشیع در خوزستان نقش داشته است؟
۳- علمای خوزستان در رشد تشیع در دوره آل بویه چه نقشی داشته اند؟
1-3. ضرورت انجام تحقیق
نگاهی بیرونی به تاریخ تشیع نشان از وجود ادوار مختلف با فراز و نشیبهای فراوان در این مکتب دارد. در مقاطعی از تاریخ، تشیع در افول و فشار بوده و برخی مقاطع نیز دوران اوج تشیع به شمار میآیند. به طور طبیعی وجود دولتهای شیعی در به اوج رساندن مذهب شیعه نقشی انکار ناپذیر داشته است که رشد و تعالی علمی واجتماعی مذهب تشیع در برخی ادوار نتیجه وجود دولتهای مقتدر شیعی بوده است. ظهور آل بویه و به قدرت رسیدن آنها در جهان اسلام را میتوان از جمله مقاطع اوج تشیع دانست.
در مورد وضعیت تشیع در خوزستان در این دوره، تحقیقات کمتری انجام شدهاست و بررسی این مسأله ضروری به نظر میرسد. با وجود پژوهشهای انجام شده توسط محققین برجسته، خلاء تاریخی این دوره همچنان باقی است و با توجه به رشد و اعتلای علوم، ضرورت ارائه پژوهشی نو و عمیق احساس میشود که موجب ایجاد انگیزه و هدف جهت تدوین این رساله گردیده است. همچنین برای اینکه تاریخ تشیع به خصوص در این دوره تکامل پیدا کند و برگی بر صفحات تاریخ افزوده شود، بررسی این موضوع ضرورت دارد. یکی دیگر از دلایل اهمیت این موضوع در این است که تعدادی از علمای بنام شیعه از خوزستان برخاسته اند و شماری از امامزادگان و نایبان امامان معصوم نیز به این استان مهاجرت کردهاند. به این دلیل شناخت و بررسی روند تشیع در این استان به عنوان یکی از مراکز اصلی تشیع میتواند قسمتی از تاریخ تشیع در ایران را روشن کرده و زمینهای مساعد برای مطالعات بعدی در این باب فراهم آورد.
توجه به دولتهای مستقل اسلامی در قرن چهارم، نشان میدهد که تشیع در این‌قرن، شانس بزرگی در تسلط بر تمامی جهان اسلام داشته است. به همین دلیل، این قرن را قرن پیروزی شیعه نام‌گذاری کردهاند. قدرت شیعه در قرن چهارم اعجاب‌آور است. از یک سوی فاطمیان بر شمال آفریقا و مصر حکومت میکردند. از سوی دیگر، حمدانیان در شمال و شمال غرب عراق تا حلب و احیانا دمشق، حاکمیت داشتند. آل بویه بر عراق و بخش‌های وسیعی از ایران حکومت میکردند. یمن نیز در اختیار امامان زیدی بود. بنابراین اتحاد آنها میتوانست جهان اسلام را به‌طور کامل در اختیار این مذهب قرار دهد.
1-4. تعریف مفاهیم
1-4-1. تعریف لغوی و اصطلاحی شیعه
برای تعریف واژه تشیع به ناچار باید ابتدا واژه شیعه را در لغت و اصطلاح تعریف کنیم. واژهشناسان براى واژه شیعه معانى همسویى نظیر فرقه، حزب، گروه، امّت، پیروان، یاران، هواداران، همراهان، همکاران، دوستان، اشاعهکنندگان و تقویتکنندگان، کردهاند. این واژه اگرچه مفرد و جمع آن «شیع» و «اشیاع» است، اما کاربرد آن نسبت به تثنیه و جمع و مفرد و مذکر نیز یکسان است.[1] در فرهنگهاى لغت، واژهى شیعه به متابعت و پیروى از فرد یا افرادى از دیگرى و نصرت و یارى دادن فردى، و نیز توافق و هماهنگى در قول یا فعلى معنا شده است. شیعه گروهىاند که بر امرى اجتماع مىکنند. هر گروهى که یک امر را برگزیدهاند و برخى از آنان از برخى دیگر پیروى مىکند آنان شیعیاناند. ابنخلدون مىگوید: « شیعه در لغت عبارت است از یاران و پیروان و در عرف فقها و متکلمان گذشته و حال، به پیروان على و فرزندانش اطلاق مىشود».[2] که جمله دوم در واقع معنای اصطلاحی آن است.سخنان دیگرى از فرهنگنگاران همه به یک معنى اشاره دارد. نتیجه این که شیعه جماعتى است که پیرو رییس خود هستند، اندیشهاى واحد دارند و در سایه این فکر مشترک، با هم یارى و همکارى دارند.این، معناى لغوى شیعه است، امّا در اینجا معناى دوم، یعنى آنچه میان عالمان مصطلح است مهم است.
شیعه در اصطلاح، بر یاران و پیروان حضرت على علیه السلام اطلاق مىشود.شیعه کسانی هستند که از علی علیه السلام پیروی کرده و چه از روی نص جلی یا خفی قایل به امامت ایشان پس از پیامبر شدند و گویند که امامت از خاندان او بیرون نخواهد رفت.[3] این واژه در منابع شیعى بیش از یک مفهوم ندارد و آن اعتقاد به امامت بلافصل امیر المؤمنین علیه السلام به دلیل اینکه او افضل از دیگر صحابه بود و نیز پیامبر اکرم صل علیه و آله وسلم او را به جانشینى خود برگزیده بود و اعتقاد به این که امامت در فرزندان او از نسل فاطمه زهرا علیه السلام استمرار خواهد یافت و کسى جز آنان از چنین حقّى برخوردار نیستند. ائمه اطهار علیه السلام منتسبان به فرقههاى باطل را خارج از جرگه شیعه مىدانستند؛ ولى دانشمندان و رجالنویسان اهل سنت، شیعه را به معنایى گستردهتر از این به کار بردهاند و به تمام فرقههایى که از پیکره شیعه منشعب شدهاند و نیز به دوستداران خاندان رسالت اطلاق کردهاند.
البته در قرن دوم و سوم بعد از شیعیان امامى بیشترین تعداد شیعه را زیدیان تشکیل مىدادند. ابن خلدون نیز گفته است: «شیعه در اصطلاح قدما و متأخران از فقها و متکلّمان بر پیروان على علیه السلام و فرزندان او اطلاق مىشود. به اعتقاد آنان امامت از ارکان دین است و على علیه السلام توسط پیامبر صل علیه و آله و سلم به امامت پس از او نصب گردیده است».[4]مقصود از مقدّم داشتن على علیه السلام بر دیگر صحابه همان اعتقاد به امامت بلافصل آن حضرت است. در این کاربرد، اعتقاد به امامت بلافصل على علیه السلام و منصوص و منصوب بودن امامت آن حضرت و اینکه امامت در فرزندان او از نسل فاطمهى زهرا علیها السّلام استمرار خواهد داشت محور و اساس بهشمار مىرود.[5] بنابراین شیعه در لغت به معناى پیروان و یاران شخص یا اشخاص معینى است، اما اگر کلمهی شیعه بدون قید و به صورت مطلق استعمال شود، بر دوستدار اهلبیت علیه السلام و یا به کسانى اطلاق مىگردد که به امامت ایشان معتقدند. از آنجا که عدهاى از مسلمانان به ولایت حضرت على علیه السلام و به پیروى از مکتب ایشان اعتقاد داشتند، آنها را شیعه امام على علیه السلام میخواندند که بعدها در اثر کاربرد بسیار، مضاف الیه - على علیه السلام - را از آخر آن حذف کردند و به شیعه معروف شدند.
1-4-2. تعریف لغوی و اصطلاحی تشیّع
واژهی «تشیّع» از این ریشه و مصدر باب تفعّل و از نظر لغوی، به معنای یاری کردن و پیروی نمودن جماعتی از یک شخص خاص است. به هر تقدیر، محور واژه «شیعه» و «تشیّع» گرد معانی نزدیک به هم، همچون پیروی، یاوری، هم رأیی، دوستی و اجتماع بر امری خاص میباشد.بنابر اذعان بیشتر واژهشناسان و فرقهنگاران، «شیعه» در اصطلاح و کاربرد تاریخى، عنوانى غالب و جاافتاده براى دوستداران و پیروان امام على علیه السّلام و اهل بیت وى بوده است.[6]
[1]. على آقا نورى، خاستگاه تشیع و پیدایش فرقه هاى شیعه در عصر امامان، چاپ دوم، (قم: پژوهشگاه علوم و معارف فرهنگ اسلامى، ۱۳۸۵)، ص ۹۲.
[2]. عبد الرحمن بن محمد ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون/ مقدمه، ( ترجمه محمد پروین گنابادى)، چاپ هشتم، (تهران: انتشارات علمى و فرهنگى ، ۱۳۷۵)، ج۱، ص ۳۷۶.
[3]. محمد جواد مشکور ، تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهار، چاپ سوم، (تهران: کتابفروشی اشراقی،۱۳۶۲)، ص ۳۹.
[4]. عبد الرحمن بن محمد ابن خلدون، ص ۳۷۶.
[5]. على ربانى گلپایگانى، درآمدى بر شیعه شناسى، چاپ دوم، (قم: مرکز جهانى علوم اسلامى، ۱۳۸۵)، ص ۲۴.
[6]. على آقا نورى، ص 92.
طراحی و شبیه سازی اینورتر سه سطحی
فهرست مطالب
1-1-1-کاربردهای اینورتر در صنعت :3
1-2-دسته بندی اینورترها از لحاظ کارکرد :3
1-2-1-اصول کار مدارات اینورتر:4
2-1-4-اینورتر از لحاظ تعداد سطوح:36
2-1-6مزایاومعایباینورترچندسطحی.. 39
3-1-انواع مدلاسیون فضای برداری 43
3-1-1-مدولاسیون پهنای پالس سینوسی (spwm)43
3-1-2-مدولاسیون هیسترزیس.... 44
3-1-3-اجرای محاسبات SVM با استفاده از تکنیک کلاسه بندی بردارها45
3-3-مطالعه مدارهایاصلی از مبدل های سه سطحی 50
3-3-1-توپولوژی مدار و اصل کار کردن از مبدل های سه سطحی:50
3-3-2-مدل بندی ریاضی مبدل سه سطحی:51
3-5-تجزیه و تحلیل برداری اینورتر سه فاز:57
4-1-تحلیل و عملکرد سلول خورشیدی 67
4-1-1-معرفی انرژی خورشیدی و چگونگی تولید آن.. 67
4-2-تاریخچه استفاده از انرژی خورشیدی 68
4-3-مزایا و معایب انرژی خورشیدی 69
4-4-تاریخچه سلول های خورشیدی 71
4-5-علل احتیاج به سلول خورشیدی.. 71
4-7-سیلیکون چگونه سلول خورشیدی رامی‌سازد؟. 73
4-7-1-ساخت سلول های خورشیدی.. 75
4-7-2-سلول های خورشیدی پیشرفته. 75
4-9-1-معرفی پدیدهفتوولتائیک.... 78
4-9-2-معرفی سیستم های فتوولتائیک و مزایا ومعایب این سیستم ها79
4-9-2-1-مزایای تولید الکتریسته با استفاده از سیستم هایفتوولتائیک.... 79
4-9-2-2-معایب سیستم های فتوولتائیک.... 80
4-9-3-کاربرد سیستمهای فتو ولتائیک.... 80
4-9-4-آشنایی با بخش های مختلف یک سیستم فتو ولتائیک کامل 81
4-9-5-راندمان سلول های خورشیدی 82
4-9-6تاثیرافزایش درجه حرارت محیط بر پارامترهای مشخصه الکتریکی سلول خورشیدی.. 82
4-9-7-تاثیر تغییر میزانانرژی جذب شده از خورشید در منحنی مشخصه الکتریکی سلول خورشیدی.. 83
4-9-8-افزایش راندمان سلول هایفتوولتائیک.... 83
4-10-اجزای سیستم های فتوولتائیک.... 85
4-10-1-پنل یا مدول خورشیدی.. 85
4-10-3واحد ذخیره سازی انرژی در سیستم هایفوتوولتائیک.... 86
4-10-4-تنظیم کننده ولتاژ خروجی.. 87
4-11-طبقه بندی سیستم های فوتوولتائیک از لحاظنحوه تامین بار مصرف کننده. 88
5-1-مقایسه اینورتر های چند سطحی با یکدیگر 91
5-2-شبیه سازی انواع مختلف اینورترها و حذف هارمونیک ها93
5-2-1-مدار شبیه سازی شده یک اینورتر تکفاز و ارائه نتایج.. 93
5-2-2-مدار شبیه سازی شده یک اینورتر سه فاز تمام پل.. 95
5-2-4-شبیه سازی اینورتر دو سطحی.. 98
5-2-5-شبیه سازی اینورتر سه سطحی 100
5-2-6-فیلتر کردن ولتاژ خروجی و حذف هارمونیکهای ولتاژ خروجی.. 101
5-3-شبیه سازی اینورترهای چند طبقه و مینیمم کردن میزان THD در آن.. 104
5-3-2-عناصر و اجزای استفاده شده در شبیه سازی.. 104
5-3-3-مدار شبیه سازی شده اینورتر هفت سطحی.. 105
5-3-4-ولتاژ خروجی اینورتر هفت سطحی و میزان THD به ازای شاخص مدولاسیون m=0.7. 106
5-3-5-ولتاژ خروجی اینورتر و میزان THD به ازای شاخص مدولاسیون m=0.8. 108
5-3-6-ولتاژ خروجی اینورتر و میزان THD به ازای شاخص مدولاسیون m=0.84. 109
5-3-7-ولتاژ خروجی اینورتر و میزان THD به ازای شاخص مدولاسیون m=0.9. 110
5-3-8-مقایسه میزانTHD حاصل از شبیه سازی به ازای چهار شاخص مدولاسیون مختلف.... 111
5-3-9-نحوه محاسبه زوایای کلید زنی در متلب... 112
5-4-طراحی و شبیه سازی یک نمونه فیلتر برای سیستم فتوولتائیک 114
فهرست شکل ها
شکل1-2: شکل موج خروجی ولتاژ و جریان اینورتر تکفاز تمام پل.. 5
شکل1-3: شمای کلی یک اینورتر تکفاز تمام پل و شکل موج ولتاژ و جریان خروجی.. 6
شکل2-1: ولتاژ تغذیه شده توسط یکسوکننده دیودی.. 14
شکل 2-2: اینورتر ولتاژ تکفاز. 16
شکل 2-8 : طیف هماهنگی ولتاژ خروجی اینورتر ولتاژ تکفاز در حالت PWM : ( الف ) N=10 (ب) N=20 (m=1)25
شکل 2-10: طیف هماهنگی ولتاژ خروجی اینورتر ولتاژ تکفاز در حالت PWM : ( الف ) N=10 (ب) N=20 (m=1)27
شکل 2-13: اینورتر ولتاژ سه فاز. 31
شکل 2-15 : شکل موج های ولتاژ و جریان خروجی اینورتر ولتاژ سه فاز در حالت کار موج مربعی ( بار RL ). 32
شکل 2-16 : شکل موج جریان ورودی اینورتر ولتاژ سه فاز در حالت کار موج مربعی.. 33
شکل 2-17:شکل موج های متغییر کلید زنی و ولتاژ خروجی در اینورتر در یه حالت PWM (N=10 ,m=0/75). 33
شکل 2-18:شکل موج های ولتاژ و جریان خروجی در یک اینورتر سه فاز منبع ولتاژی در حالت PWM (بار RL). 34
الف ) زاویه بار 30درجه ب) زاویه بار 60 درجه (N=12 ,m=0/75). 34
شکل 2-19:شکل موج های ولتاژ و جریان خروجی در یک اینورتر سه فاز منبع ولتاژی در حالت PWM (بار RL). 34
الف ) زاویه بار 30درجه ب) زاویه بار 60 درجه (N=12 ,m=0/75). 35
شکل 3-1:مدلاسیون پهنای پالس سینوسی.. 44
شکل3-2:مدولاسیون هسترزیس سه سطحی.. 45
شکل2-4:الف:اینورتر سه فاز سه سطحی ب: بارو فیلتر. 48
شکل 3-5 :مدار اصلی مبدل سه سطحی.. 51
شکل 3-6: شبیه سازی مدل مبدل سه سطحی.. 52
شکل 3-7: بردار ولتاژ برای مبدل سه سطحی.. 54
شکل(3-8): معادل بین سیستم سه فاز و نمایش برداری.. 55
شکل3-9 : اینورتر منبع ولتاژ سه فاز. 57
شکل3-10: شکل موج ولتاژ خروجی و حالت برنامه نویسی بدون PWM... 58
شکل3-11: بردارهای سوئیچینگ مربوط به عملکرد غیر مدوله، اینورتر. 58
شکل3-12: شکل موج جریان فاز خزوجی.. 59
شکل3-13: مسیر بردار جریان در صفحه مختلط... 61
شکل3-14: شماتیک یک اینورتر سه سطحی NPC. 63
شکل3-15: دیاگرام مدولاسیون فضای برداری برای یک اینورتر سه سطحی NPC. 64
شکل 4-1: (الف) سیلیکون نوع N و(ب)سیلیکوننوعP - اثر میدان الکتریکی روی سلول فوتوولتایی.. 76
شکل 4-2: (A) سیلیکون نوع N و (B) سیلیکون نوعP عملکرد سلول فوتوولتایی.. 77
شکل 4-3: ساختار یک مولد سلول سیلیکونیPV. 78
شکل 5-1 مدار شبیه سازی شده یک اینورتر تکفاز. 93
شکل 5-2 خروجی AC اینورتر تکفاز. 94
شکل 5-3 مدار شبیه سازی شده یک اینورتر سه فاز تمام پل.. 95
شکل 5-4ولتاژ خروجی اینورتر-فازهای R , S, T. 96
شکل 5-5 وضعیت هدایت یا عدم هدایت IGBT ها97
شکل 5-6- شکل موج ولتاژ دو سطحی.. 98
شکل 5-7-مقدار THD اینورتر دو سطحی.. 99
شکل 5-8-ولتاژ های خروجی اینورتر سه سطحی.. 100
شکل 5-9-مقدار THD اینورتر سه سطحی.. 101
شکل5-10- اینورتر با فیلتر میان گذر. 102
شکل 5-11-ولتاژ خروجی پس از فیلتر شدن.. 103
شکل5-12-اینورتر هفت سطحی.. 105
شکل5-13-مدار شیبه سازی شده اینورترهفت سطحی.. 106
شکل 5-14- ولتاژ خروجی اینورترهفت سطحی و ولتاژ طبقات اول و دوم و سوم به ازای m=0.7. 107
شکل 5-15 میزان THD به ازای m=0.7. 107
شکل 5-16 ولتاژ خروجی اینورتر هفت سطحی و ولتاژ طبقات اول و دوم و سوم به ازای m=0.8. 108
شکل 5-17 میزان THD به ازای m=0.8. 108
شکل 5-18 ولتاژ خروجی اینورتر هفت سطحی و ولتاژ طبقات اول و دوم و سوم به ازای m=0.84. 109
شکل 5-19 میزان THD به ازای m=0.84. 109
شکل5-20- ولتاژ خروجی اینورتر هفت سطحی و ولتاژ طبقات اول و دوم و سوم به ازای m=0.9. 110
شکل5-21- میزان THD به ازای m=0.9. 111
شکل 5-22- نمودار درصد THD بر حسب شاخص مدولاسیون – رسم شده با متلب... 111
شکل 5-23- نحوه روشن خاموش بودن ترانزیستورها در THD مینیمم.. 113
شکل5-24- فیلتر شبیه سازی شده. 114
شکل5-25- نمودار شکل موج قبل از فیلتر شدن (ورودی فیلتر). 115
شکل5-26-نمودار شکل موج بعد از فیلتر شدن (خروجی فیلتر). 115
شکل5-27 نمودار سیستم قدرت قبل از فیلتر گذاری.. 116
شکل5-28 نمودار شکل موج ها قبل از فیلتر گذاری.. 117
شکل5-29 نمودار سیستم قدرت بعد از فیلتر گذاری.. 118
شکل5-30- نمودار شکل موج ها بعد از فیلتر گذاری.. 119
شکل 5-31-ساده ترین مبدل DC به DC از نوع چاپر کاهنده. 120
شکل5-32-ولتاژ ورودی و همچنین ولتاژ خروجی چاپر. 121
شکل 5-33- یک مبدل DC به DC دارای خروجی نسبتا ثابت و قابل کنترل.. 122
شکل 5-34- ولتاژ ورودی و ولتاژ دو سر دیود و همچنین ولتاژ خروجی مبدل.. 123
شکل 5-35- ساختار شبیه سازی شده سیستم فتوولتائیک را در نرم افزار متلب... 124
شکل 5-36 - نمودار نحوه تابش.... 125
شکل 5-37- ولتاژ تولید شده در یک سلول خورشیدی.. 125
شکل 5-38- ولتاژ خروجی ذخیره ساز انرژی(ورودی مبدل dc-dc). 126
شکل 5-39- ولتاژ خروجی مبدل dc-dc (ولتاژ ورودی اینورتر). 126
شکل 5-40 ولتاژ خروجی اینورتر ( دارای هارمونیک های اضافی). 127
شکل 5-41 ولتاژ خروجی پس از فیلتر شدن (دارای هارمونیک بسیار کم). 127
شکل 5-42 ولتاژ خروجی پس از فیلتر شدن (دارای هارمونیک بسیار کم) – در بازه زمانی کوچکتر. 128
شکل 5-43- ولتاژ خروجی اینورتر ( دارای هارمونیک های اضافی). 128
شکل 5-44- ولتاژ خروجی پس از فیلتر شدن (دارای هارمونیک بسیار کم). 129
شکل 5-45- ولتاژ خروجی پس از فیلتر شدن (دارای هارمونیک بسیار کم) – در بازه زمانی کوچکتر. 129
فهرست جداول
جدول 2-1 :بررسی ساق های اینورتر در زمان خاموش و روشن بودن کلید.. 17
جدول 2-2: حالت عملکرد اینورتر در موج مربعی.. 18
جدول 2-3: قوانین کنترل اینورتر در حالت مربعی بهینه. 19
جدول 2-3: نتیجه ولتاژ خروجی خط به خط و خط به نول.. 30
جدول 3-1 : حالت های مختلف کلیدزنی در اینورتر سه سطحی.. 49
جدول3-2: حالت های سوئیچینگ شاخه A.. 64
جدول3-3: زمان ساکن هر قسمت برای اینورتر NPC سه فاز. 66
جدول3-4: حالت های فازها در بخش 2.. 66
جدول 4-1: مقایسه میزانTHD حاصل از شبیه سازی به ازای چهار شاخص مدولاسیون مختلف.... 111
چکیده
اینورترها می توانند از یک ولتاژ dc ثابت یا متغیر،ولتاژهای ac تکفاز وسه فاز تولید نمایند.روش های گوناگونی برای کنترل ولتاژ خروجی اینورتروجود دارد که در این پایانامه از یک سیستم اینورتر با ورودی پنل خورشیدی معرفی شده است .در این سیستم ابتدا ولتاژ حاصل از پنل خورشیدی توسط یک مبدل بوست،به ولتاژ تنظیم شده تبدیل می گردد.سپس این ولتاژDC با استفاده ازیک اینورتر سه سطحی با کنترل SVM به ولتاژ متناوب تبدیل می شود.استفاده ازاینورتر سه سطحی باعث کاهش فرکانس کلید زنی وکاهش تلفات می شود.برای بررسی صحت عملکرد،سیستم درمحیط simulinkنرم افزار matlabشبیه سازی شده است.
فصل اول: مقدمه
1-1- مقدمه
مبدلهای جریان مستقیم به متناوب با نام اینورتر شناخته می شوند. وظیفه یک اینورتر تبدیل یک ولتاژ ورودی مستقیم به یک جریان ولتاژ خروجی متناوب و متقارن با دامنه و فرکانس مورد نظر است. ولتاژ خروجی می تواند در فرکانس ثابت یا متغییر, مقداری ثابت یا متغییر داشته باشد. ولتاژ خروجی را می توان با تغییر ولتاژ ورودی مستقیم و ثابت نگه داشتن بهره اینورتر به دست آورد. از طرفی , اگر ولتاژ ورودی مستقیم ثابت بوده و قابل کنترل نباشد می توان با تغییر بهره اینورتر , یک ولتاژ متغیر را در خروجی به دست آورد . که این عمل معمولا به وسیله کنترل مدولاسیون پهنای (pwm) در داخل صورت می گیرد.بهره اینورتر را می توان برابر با نسبت ولتاژ متناوب خروجی به ولتاژ مستقیم ورودی تعریف کرد.
شکل موجهای ولتاژ خروجی در اینورتر در اینورترهای ایدهآل باید سینوسی باشد, با این حال در اینورترهای علمی این شکل موجهاغیر سینوسی بوده و دارای یک سری هارمونیکهای مشخص می باشد. در کاربردهای توان متوسط و توان پایین , ولتاژهای مربعی و یا تقریبا مربعی ممکن است قابل قبول باشد ولی در کاربردهای توان بالا به موجهای سینوسی با اعوجاج بسیار کم نیاز است. با در اختیار داشتن قطعات نیمه هادی قدرت سریع , می توان با استفاده از روش های کلیدزنی, هارمونیکهای ولتاژ خروجی را به نحوه چشمگیری کاهش داد.]14
1-1-1- کاربردهای اینورتر در صنعت :
اینوترها به طور گسترده ای در صنعت به کار می روند(مثل گردانندهای موتورهای ac با دور متغییر , گرم کننده القایی , منابع تغدیه کمکی و منابع تغذیه بدون وقفه ) ورودی اینورتر ممکن است یک باتری , سلول زغالی , سلول خورشیدی ویا هرمنبع مستقیم دیگری باشد.خروجی اینورترهای تکفاز معمولا برابر (1) 120 ولت در فرکانس 60 هرتز(2) 220 ولت در فرکانس 50 هرتز و (3) 115ولت در فرکانس 400 هرتز است.
در سیستمهای سه فاز توان بالا , خروجی های معمول عبارتند از 380/220 ولت در فرکانس 50 هرتز , (2) 208/120 ولت در فرکانس 60 هرتز و (3) 200/115 ولت در فرکانس 400 هرتز).]11[
1-2- دسته بندی اینورترها از لحاظ کارکرد :
اینوترها را می توان به دو دسته کلی تقسم کرد: 1) اینورتر های تکفاز و 2) اینورترهای سه قاز
هر دسته, می توان بسته به نوع کاربرد بسته به نوع کاربرد از عناصر روشن کننده و خاموش کننده کنترل شده (مثل BJT ها ,MOSFET ها ,IGBT ها ,MCT ها ,SIT ها وGTOها )ویا تریستورهای با کموتاسیون اجباری استفاده کند.این اینوترها معمولا از سیگنالهای کنترلPWM برای تولید ولتاژخروجی متناوب استفاده می کنند.اگر ولتاژ ورودی اینورتر ثابت باشد, اینورتر به نام اینورتر تغدیه شونده با ولتاژ و در صورتیکه جریان ورودی ثابت نگه داشته شود به نام اینورتر تغذیه شونده با ولتاژ و در صورتی که جریان ورودی ثابت نگه داشته شود به نام اینورتر تغذیه شونده با جریان خوانده می شود واگر ورودی قابل کنترل باشد, اینورتر با اتصال dc متغییر نامیده می شود. ]11[
1-2-1- اصول کار مدارات اینورتر:
شمای کلی و ساده یک اینورتر تکفاز تمام پل را در شکل زیر مشاهده می کنید
جدول 1-1: جدول کلید زنی در اینورتر تکفاز تمام پل
شکل1-1: شمای کلی و ساده یک اینورتر تکفاز تمام پل
همان طور که در جدول بالا مشاهده می کنید هرگاه کلید های و روشن شوند سیگنال خروجی ولتاژ به صورت + و هر گاه کلیدهای و روشن شوند سیگنال خروجی ولتاژ به صورت – خواهد بود و هرگاه کلیدهای و ویا کلیدهای و با هم روشن شوند ولتاژ خروجی صفر می باشد.
شکل1-2: شکل موج خروجی ولتاژ و جریان اینورتر تکفاز تمام پل
شکل زیر اینورتر تکفاز تمام پل با IGBT و شکل موجهای ولتاژ و جریان خروجی را نمایش می دهد.
شکل1-3: شمای کلی یک اینورتر تکفاز تمام پل و شکل موج ولتاژ و جریان خروجی
شکل موج اینورتر ها در حالت معمول به شکل موج مربعی نزدیک است برای اینکه این شکل موج را به حالت سیسنوسی نزدیک کنیم می توانیم چندین اینورتر را به هم متصل کرد ویک اینورتر چند سطحی بسازیم. شکل 1-4نمایش ساده ای از اینورتر چند سطحی می باشد
.
شکل 1-4:نمایش ساده ای از اینورتر چند سطحی
اینورترها قطعات متحرک ندارند و در طیف گسترده ای از ابزارهای کاربردی استفاده می شوند، از منبع تغذیه کامپیوتر گرفته تا ابزار بزرگ حمل و نقل فله. اینورترها معمولا برای تامین جریان AC از منابع DC مانند پنل های خورشیدی یا باتری مورد استفاده قرار می گیرند.
اینورتر نوسان ساز الکترونیکی قدرت بالا است. دلیل این نام گذاری آن است که این دستگاه عمل عکس مبدل برق AC به DC متداول را انجام می دهد. درواقع اینورتر یا درایو AC به دستگاهی گفته می شود که به کمک آن می توان سرعت یک موتور AC سه فاز را کنترل کرد بدون آنکه قدرت و گشتاور موتور کاهش یابد. اینورترها در ظرفیتهای مختلف ساخته می شوند مثلاً برای یک موتور با توان 20 اسب بخار باید از اینورتر 20 HP استفاده کرد.
0از نظر ورودی اینورترها به دو دسته تک فاز و سه فاز تقسیم می گردند. البته خروجی همه آنها سه فاز است. برای اینورترهای با توان بالای 3 اسب فقط از ورودی سه فاز استفاده می گردد.
برخی از اینورتر های با توان پایین دارای هشداری مبنی بر عدم استفاده از آنها برای روشن کردن لامپهای فلورسنت معمولی هستند. دلیل این هشدار این است که خازن تصحیح توان به صورت موازی با لامپ وصل شده است. با برداشتن خازن مشکل رفع خواهد شد.]13[
1-3- ویژگی های اینورتر
کاهش انرژی مصرفی و لذا کاهش هزینه برق، کاهش جریان راه اندازی و در نتیجه طولانی شدن عمر موتور ، امکان تغییر سرعت موتور، امکان تغییر جهت حرکت موتور، داشتن حفاظت در برابر اضافه بار، امکان کار موتور در شرایطی که ولتاژ ورودی متغیر است، امکان کنترل از راه دور، ایجاد سرعت بیشتر از سرعت نامی موتور، برنامه ریزی کردن حرکت.
اینورتر به صورت هوشمند میزان بار وارده به موتور را تشخیص داده و متناسب با همان بار، به موتور جریان می دهد و این جریان در بسیاری از مواقع از جریان نامی موتور کمتر است. دستگاهی الکترونیکی است که بوسیله آن می توان سرعت موتورهای سه فاز را تغییر داد.]15[
دیگر کاربردها ی آن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
**تنظیم کننده سرعت موتور (کنترل دور)
**تغیر دهنده جهت دور به راحتی و بدون نیاز به کنتاکتور
**روشن و خاموش نمودن موتور بدون نیاز به قطع و وصل برق اصلی
**کاهش ضربه های مکانیکی و در نتیجه افزایش طول عمر مفید قسمت مکانیکی
**حفاظت موتور در مقابل افزایش ولتاژ و جلوگیری از آسیب دیدن موتور
راه اندازی نرم موتور بدون هیچگونه ضربه به قسمتهای مکانیکی مثل کوپلینگها ، گیر بکسها ، تسمه ها ، زنجیرها و ... و در نتیجه افزایش طول عمر مفید موتور و سایر قسمتهای مکانیکی را به دنبال خواهد داشت
حفاظت موتور در برابر اضافه بار؛ در این حالت چنانچه بار موتور از مقدار معمول مجاز بیشتر شود ، اینورتر موتور را خاموش می نماید و به کاربر پیام اضافه بار نشان می دهد .
جلوگیری از گرم کردن و در نهایت سوختن موتور در کابرد هایی که موتور به طور مداوم چپگرد و راستگرد و یا خاموش می شود
چنانچه از اینورتر استفاده شود این اضافه جریان بسیار اندک خواهد شد )حداکثر 2/0 برابر (به عنوان مثال اگر یک موتور با جریان نامی 10 کار کند در هنگام راه اندازی این جریان به 60آمپر می رسد و در صورت استفاده از اینورتر این جریان حداکثر به 12 می رسد .
کاهش جریان موتور به صورت اتوماتیک در هنگامی که بار موتور کم می شود . این قابلیت به غیر از کاهش هزینه برق مصرفی موجب افزایش طول عمر مفید موتور خواهد شد .
امکان استفاده از برق تکفاز220ولت به جای سه فاز 380 ولت برای راه اندازی موتور سه فاز حداکثر با توان 3HP ( 2.2kw ). به این معنا که می توان با برق خانگی یک موتور سه فاز را کاملا به صورت عادی راه اندازی نمود .
قابلیت داشتن دورهای مختلف به صورت حافظه ای .تبدیل یک موتور یک دور به یک موتور چند دور با سرعتهای دلخواه ،امکان ایجاد فشار ثابت در کاربرد پمپها به این ترتیب است که با تغییر دور موتور فشار مورد نظر را ثابت نگه میدارد . به عنوان مثال فشار آب یک مخزن را ثابت نگه می دارد بنابراین در هنگام مصرف آب دور موتور به صورت خودکار زیاد می شود و در هنگامی که آب مصرف نمی گردد دور موتور به صورت خودکار کاهش می یابد . بنابراین دور موتور با مقدار مصرف تغییر می نماید بنابراین آب با فشار ثابت به تمام نقاط می رسد .
مکان اتصال اینکدر به اینورتر که باعث می شود دور یک موتور با موتور دیگر یکسان شود .کنترل دور به صورت خودکار در مواردی که لازم است دور موتور بسته به میزان محصول تولید شده تغییر کند . استفاده از اینورترها بر روی پمپ و فن و کمپرسورها در طی سال های اخیر بسیار گسترش یافته است .استفاده از آنها برای کنترل دور موتورها مزایای زیادی دارد که مهمترین آنها عبارتند از :
1- عدم نیاز به دستگاههای کنترل دبی مکانیکی.
2- ذخیره انرژی تا 50%
3- نبودن شوک راه اندازی.
4- افزایش عمر مفید قطعات مکانیکی.
از اینورترها در سه ناحیه استفاده می گردد :
1- فعالیتهای گشتاور ثابت مثل میکسرها , اکسترودرها , نوارهای نقاله و . . .
2- فعالیتهای توان ثابت مثل کشش و دستگاههای ماشینی.
3- فعالیتهای گشتاور متغیر مثل فن و پمپ.
در پمپها و فنها میزان دبی با سرعت موتور متناسب است. اما توان مصرفی با مکعب سرعت تناسب دارد. مثلاً اگر دور موتور به میزان 50% کاهش یابد آنگاه توان مصرفی لازم 12.5% خواهد بود و این به مفهوم 87.5% صرفه جویی در انرژی است.]14[
فصل دوم: مروری بر گذشته
2-1- انواع اینورترها
بستهبهنوعکاربرد،نوعکلید،نوعشبکهکهاینورتربهآنوصلمیشودو... اینورترهایمختلفیمورداستفادهقرارمیگیرند. دراینقسمتبهبررسیکوتاهیراجعبهاینانواعمیپردازیم.
درحالتکلیازلحاظنوعتغذیهاینورتروباریکهاینورترانراتغذیهمیکند،میتواناینورترهارابهدوگروهزیرتفسیمکرد :
1:اینورترهایمنبعولتاژ VSI .
2- اینورترهایمنبعجریان CSI.
اینورترهایمنبعجریانبیشتردرکاربردهایدرایوهایماشینهایبزرگصنعتیکاربرددارندیادرجاهائیکهبحثتوانبالاوجوددارددرایناینورترهاورودی DC اینورترجریانمیباشدوخروجی AC سینوسیآنولتاژ . امااینورترهایمنبعولتاژیبرعکسمیباشدیعنیورودی DC ولتاژوخروجی AC سینوسیجریانمیباشد . درهردوایناینورترهاتوانقابلیتانتقالدرهردوسمترادارامیباشدیعنیدرصورتیکهولتاژوجریانهمعلامتباشندسیستمبصورتاینورترودرصورتیکهمختلفالعلامتباشندسیستمبصورترکتیفایرعملمیکند.
2-1-1- اینورتر های ولتاژ
تبدیل dcبه acبه کمک اینورتر ها تحقق می یابد. اینورتراز یک منبع dc تغذیه می شود ولی ولتاژ و جریان خروجی مولفه های اصلی بزرگی با دامنه و فرکانس قابل تنظیم دارند. بسته به نوع ، اینورتر های ولتاژ (VSI ها) و اینورتر های جریان (CSI ها ) مشخص می شوند . علاوه بر یکسو کننده ها ، اینورتر های ولتاژ متداول ترین مبدل های الکترونیک قدرت به شمار می روند. ولتاژ ورودی dc برای یک اینورتر ولتاژ از یکسو کننده معمولاً کنترل نشونده دیودی یا از دیگر منابع dc مانند باتری ( مثلاً در خودرو های تغذیه شده توسط باتری ) تامین می شود. مطابق شکل 2-1 اگر از یکسو کننده استفاده شود ، اینورتر مشابه برشگر ها از طریق یک رابط LCdc، شبیه رابط به کار رفته در برشگر تغذیه می شود . خازن رابط مانند یک منبع ولتاژ عملی رفتار می کند، چون ولتاژ دو سر آن نمی تواند تغییرات لحظه ای داشته باشد . وظیفه اصلی القاگر جداسازی یکسوکننده تغذیه کننده و سیستم قدرت از مولفه فرکانس – بالای جریان ورودی اینورتر است. بر خلاف خازن ، وجود القاگر به طور ذاتی مورد نیاز نیست. در واقع در بعضی اینورتر های عملی ، به منظور کاهش ابعاد و قیمت مبدل و جلوگیری از کاهش ماکزیمم ولتاژ خروجی قابل دسترس به علت افت ولتاژ روی دو سر القاگر ، این القاگر حذف می شود. ]16[
شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان و ارائه راهکارهای گوناگونWORD
-1 مقدمه
امروزه مشتریان انتظارات زیادی از بانکها برای ارائه خدمات متنوع دارند. آنها سطوح جدیدی از آسایش و انعطافپذیری همراه با قدرت و سهولت استفاده از محصولات و خدمات مدیرت مالی را خواستار هستند که بانکداری سنتی قادر به ارائه این خدمات در این سطح نمیباشد(تن و تئو[1]،2000) . بانکداری الکترونیکی در مقایسه با بانکداری سنتی انتخابهای زیادی را برای استفاده از خدمات بانک در اختیار مشتری قرار داده و در کل میتوان گفت دامنه انتخاب مشتریان در بانکداری الکترونیکی زیاد شده است.
گسترش روزافزون استفاده از اینترنت و نوآوریهای مالی بسیار در بانکداری الکترونیکی، توجه محققان را به بانکداری اینترنتی جلب نموده است. بانکداری اینترنتی در سالهای اخیر به عنوان روشی برای حفظ وفاداری مشتریان و افزایش سهم بازار اوج پیدا کرده است. در گذشته به طور مرسوم اکثر تحقیقات در زمینه بانکداری اینترنتی معطوف به توسعه تکنولوژیکی بوده لیکن در حال حاضر توجه صاحبنظران به سمت انجام تحقیقات در خصوص رفتار و نظرات کاربران مایل گشته است. گرچه میلیونها دلار صرف ساخت و پردازش سیستمهای بانکداری اینترنتی شده؛ گزارشهای موجود نشاندهنده این واقعیت هستند که کاربران بالقوه علیرغم دسترسی به این امکانات، تمایل به استفاده از این سیستمها ندارند(وانگ[2]، 2003).
این موضوع لزوم انجام تحقیقات جدید را برای شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی از سوی کاربران را نشان میدهد. از نظر موضوعی این موضوع در مباحث اقتصادی در بحث اقتصا خرد در زمینه رفتار مصرف کننده قرار میگیرد، همانطور که در مباحث رفتار مصرف کننده بحث میشود که رفتار مصرف کننده تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و شخصیتی قرار دارد به طور مثال مقدار تقاضای یک مصرف کننده از یک کالا تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله قیمت خود کالا، قیمت سایر کالاها، درآمد، سلیقه، تبلیغات و ..... قرار دارد، تقاضای خدمات بانکداری اینترنتی نیز به عنوان یک خدمت تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی و اجتماعی و رفتاری قرار دارد که این عوامل در تئوریهای پذیرش تکنولوژی بحث میشوند و در هر تئوری برخی عوامل موثر بر تقاضای مصرف کنندگان از یک تکنولوژی جدید بررسی میشود مثلا بر اساس مدل پذیرش و استفاده از تکنولوژی، متغیرهای احساس کاربر نسبت به سهولت کاربری و سودمندی عوامل اصلی در پذیرش و استفاده از تکنولوژی اطلاعات هستند و تقاضای آن تحت تاثیر این دو عامل قرار دارد، و یا در مدل پیکاراینن تقاضای بانکداری اینترنتی تحت تاثیر شش عامل احساس کاربردی بودن، احساس سهولت کاربری، احساس لذت بخش بودن، آشنایی با بانکداری اینترنتی، امنیت و کیفیت ارتباط اینترنتی قرار دارد ولی به نظر میرسد این نظریات نمیتواند به طور کامل رفتار کاربران و تقاضای کاربران نسبت به فناوریهای جدید و رو به گسترش در حوزه تکنولوژی اطلاعات بانکداری اینترنتی را توضیح دهد در این تحقیق سعی شده با تلفیقی از مدلهای مختلفی است که در فصل بعد به صورت روشنتر توضیح داده میشود.
1-2تعریف موضوع و بیان مسئله
در سالهای اخیر فناوری اطلاعات اثرات قابل توجهی در صنعت بانکداری داشته است، که این امر در نحوه ارائه خدمات جدید به مشتریان مؤثر بوده است. ارائه خدمات از طریق فناوریهایی مثل اینترنت، رایانههای شخصی و بانکداری تلفنی به بسیاری از مؤسسات مالی اجازه میدهد تا خدمات گوناگونی را در اختیار مشتریان قرار داده و ضمن کاستن از هزینههای سربار بانکها، از هزینههای وارده بر مشتریان نیز بکاهند. بسیاری از بانکها سعی دارند توجه مشتریان را به این نکته جلب کنند که با استفاده از بانکداری اینترنتی، آنها میتوانند از نرخهای بهتر در سپرده و وامهایشان بهرهمند شوند. دسترسی بهتر به اطلاعات، سرعت انتقال پول، احساس کنترل کامل بر حسابها، کارایی و سهولت آنها، از خصوصیات خوشایند بانکداری اینترنتی برای مشتریان است( برانو[3]،2003؛ پلاسیک[4]،2009).
در طی سالهای اخیر رشد پذیرش خدمات بانکداری روی خط بسیار سریع بوده و در برخی کشورهای غربی مانند فنلاند بیش از 50 درصد مشتریان بانکها از خدمات بانکداری اینترنتی استفاده میکنند. از طرفی دیگر شواهدی وجود دارد که نشان میدهد نسبتی از مشتریان تازه کار که برای اولین بار از خدمات بانکداری اینترنتی استفاده نمودهاند، در ادامه به عنوان مشتریان فعال و دائمی از این کانال خدماتی استفاده نمیکنند. از این رو شناسایی عوامل مؤثر بر تصمیم و رفتار مصرفکنندگان، مورد توجه محققان قرار گرفته است و الگوهایی جدید برای تبیین عوامل مؤثر بر پذیرش خدمات یا تکنولوژی جدید ارائه شده است.
مدل پذیرش تکنولوژی[5] (دیویس[6]،1989) یکی از روشهایی است که جهت بررسی عوامل مؤثر بر تمایل رفتاری افراد نسبت به پذیرش و استفاده از یک تکنولوژی جدید مورد استفاده قرار میگیرد. مدل پذیرش تکنولوژی در اصل شامل توضیح و ارتباط بین عوامل درک از سهولت کاربری[7]، درک از کاربردی بودن[8]، نگرش نسبت به استفاده[9]، تمایلات رفتاری نسبت به استفاده[10]، و استفاده واقعی میباشد. درک مشتری از کاربردی بودن و سهولت کاربری دو عامل تعیین کننده و اصلی در استفاده واقعی از سیستم و تمایل رفتاری نسبت به استفاده از آن میباشند (وو و وانگ[11]، 2007). در واقع این دو درک و برداشت، پیشبینی کنندههای نگرش نسبت به استفاده و پذیرش تکنولوژی هستند(ماتیسون[12] و همکاران، 2001).
گرچه مدل پذیرش تکنولوژی برای تکنولوژیهای متعددی قابل استفاده است اما این مدل به دلیل ناتوانی در فراهم نمودن اطلاعات کافی در مورد عقاید مشتریان در مورد تکنولوژیهای جدید مورد نقد واقع شده است(مون و کیم[13]، 2001). بنابراین ساختار این مدل باید با به کارگیری عوامل دیگر توسعه یابد.
در این تحقیق تلاش شده است با بهبود و بومیسازی این مدل اثر عوامل دیگری از قبیل تبلیغات، هزینه، آشنایی با بانکداری اینترنتی، امنیت اطلاعات خصوصی و صرفه جویی در زمان و وجود زیرساختهای مناسب را بر روی تمایل مشتریان نسبت به استفاده و پذیرش بانکداری اینترنتی در بانک تجارت مورد بررسی قرار گیرد. مدل تحقیق حاضر برگرفته از تحقیقات دیویس[14] (1996) و پیکارایتن(2004) و محمدی وکارخانه (1391) می باشد به طوری که تأثیر متغیرهای هزینه استفاده از اینترنت و صرفه جویی در زمان و کاربرد آسان از تحقیق دیویس و متغیرهای امنیت اطلاعات خصوصی و وجود زیرساختهای مناسب وآگاهی نسبت به بانکداری اینترنتی از تحقیق پیکارایتن و متغیر تبلیغات از تحقیق محمدی وکارخانه گرفته شده است. این مدل در شکل زیر نشان داده شده است:
نمودار 1-1 مدل مفهومی پژوهش (دیویس،1996؛پیکارایتن،2004؛محمدی وکارخانه،1391 )
1-3 ضرورت و اهمیت:
با گسترش تجارت جهانی و ورود رقبای خارجی به بازارهای مالی و پولی کشور، بانکهای ایرانی نیز نیازمند توسعه خدمات خود در جهت تغییرات فناورانه هستند. بانکداری اینترنتی در سالهای اخیر در سطح بانکهای خصوصی و دولتی در حال گسترش میباشد، ولی هنوز فرهنگ استفاده از این خدمات در کشور نهادینه نشده است و برخی افراد هنوز برای انجام مبادلات ساده به بانکها مراجعه میکنند، از طرفی بانکها برای رقابت وگسترش خدمات الکترونیکی و جذب مشتریان بیشتر نیاز به پذیرش این خدمات دارند. مطالعات و پژوهش بر روی استفاده از بانکداری اینترنتی و درک عقاید مشتری در مورد استفاده از بانکداری اینترنتی نشان میدهد که چگونه این عقاید و طرز تفکرها بر رفتار مشتری در مورد استفاده از بانکداری اینترنتی تأثیر میگذارد و از طرفی شناسایی عناصر مؤثر بر استفاده از بانکداری اینترنتی توسط مشتریان به مدیران بانکها کمک میکند، تا با بهبود ارائه خدمات و عملیات بانکی، فضای (بازار) ارائه خدمات بانکی را توسعه دهند و پاسخگوی نیازهای مشتریان باشند و از طرفی، با کاهش هزینهها در جهت کسب منافع بیشتر حرکت نمایند و راهبردهای بازاریابی خود را برای ارتقای اشکال جدید سامانههای بانکداری الکترونیکی به کار گیرند.
1-4 اهداف تحقیق:
هدف از این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان و ارائه راهکارهای گوناگونی است، که میتواند راهگشای مدیریت بانکها در ارائه و گسترش هرچه بیشتر خدمات بانکداری الکترونیکی و به خصوص بانکداری اینترنتی باشد. از منظر بازاریابی، شناسایی بازار هدف و دستیابی هرچه سریعتر و آسانتر و دقیقتر به مشتریان هدف، از اولویتهای برنامهریزی مدیران بازاریابی مؤسسات است. یافتههای این پژوهش در بخش توصیفی میتواند به مدیران بانکها در شناسایی بازار هدف و تدوین راهبرد مناسب در این خصوص یاری رساند. از سوی دیگر نتایج تحقیق میتواند مدیران را در شناسایی موانع گسترش بانکداری اینترنتی و ارائه راه حل برای برطرف کردن موانع کمک رساند. از طرفی این تحقیق برای طراحان خدمات بانکداری اینترنتی، جهت ارائه خدمات بهتر و سازگارتر برای استفاده مشتریان و استقبال بیشتر آنان از این خدمات قابل استفاده میباشد.
1-5 قلمرو تحقیق:
1-5-1 قلمرو موضوعی:
این تحقیق از نظر موضوعی به بانکداری اینترنتی و بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش آن خواهد پرداخت.
1-5-2 قلمرو مکانی:
این تحقیق در سطح شعب بانک تجارت در استان یزد انجام خواهد شد.
1-5-3قلمرو زمانی:
این تحقیق به مدت پنج ماه(دی ماه 1393تا اردیبهشت 1394) انجام خواهد شد.
1-6 متغیرها:
1-6-1متغیرهای مستقل:
متغیرهای مستقل در این پژوهش عبارتند از: استفاده آسان، هزینه استفاده از اینترنت، تبلیغات، امنیت اطلاعات خصوصی، وجود زیرساختهای مناسب، آگاهی نسبت به بانکداری اینترنتی و صرفه جویی در زمان.
1-6-2 متغیر وابسته:
در این تحقیق متغیر وابسته پذیرش بانکداری اینترنتی میباشد.
1-7 سؤالات تحقیق:
1-7-1 سؤال اصلی:
1-عناصر مؤثر بر پذیرش و استفاده مشتریان از بانکداری اینترنتی چیست؟
1-7-2 سوالات فرعی:
1- آیا استفاده آسان بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟
2- آیا هزینه استفاده از اینترنت بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟
3- آیا تبلیغات بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟
4 - آیا امنیت اطلاعات خصوصی بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟
5- آیا وجود زیرساخت های مناسب بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟
6- آیا آگاهی از بانکداری اینترنتی بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟
7- آیا صرفه جویی در زمان بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟
1-8 فرضیههای تحقیق:
1- استفاده آسان تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.
2- هزینه استفاده از اینترنت تاثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.
3- تبلیغات تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.
4- امنیت اطلاعات خصوصی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.
5- وجود زیرساخت های مناسب تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.
6- آگاهی از بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.
7- صرفه جویی در زمان اینترنتی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.
1- 9 نوع روش تحقیق:
این تحقیق از نظر روش، توصیفی کاربردی بوده و به صورت پیمایشی میدانی در بانک تجارت انجام میشود.
1-10روش گردآوری اطلاعات:
1-10-1مطالعات کتابخانهای:
شامل کتب، مقالات ،مجلات، گزارشات تحقیقی، مدارک و اسناد موجود و استفاده از اینترنت میباشد.
1-10-2 پرسشنامه:
که بر اساس مطالعات انجام شده و با کمک اساتید و کارشناسان بانکی تهیه خواهد شد.
1-11جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه:
در این پژوهش جامعه آماری شامل کلیه مشتریان بانک تجارت در استان یزد که دارای رمز عبور اینترنتی هستند میشود. از آنجا که جامعه آماری این پژوهش یعنی مشتریان بانکی، جامعهای نامحدود هستند و دسترسی به تعداد آنها غیر ممکن است لذا در این تحقیق از فرمول نمونه گیری جامعه نامحدود برای نمونه گیری استفاده شده است و از شیوه نمونه گیری قضاوتی استفاده شده است. حجم نمونه از فرمول کوکران به صورت زیر به دست میآید(آذر، مومنی1381)
1-12روش تحلیل دادههای پژوهش:
برای تجزیه و تحلیل داده ها ابتدا از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن داده ها استفاده خواهد شد. پس از اثبات نرمال بودن داده ها، اقدام به تحلیل عاملی تاییدی برای سنجش برازش مدل استفاده خواهد شد. در نهایت برای آزمون فرضیات تحقیق از مدل معادلات ساختاری استفاده خواهدشد. به طور کلی در بخش تحلیل داده ها از دو بسته نرم افزاری SPSS و LISREL استفاده خواهد شد.
1-13 تنگناها و محدودیتهای احتمالی:
عدم استقرار کامل بانکداری اینترنتی در ایران و محدودیتهای زمانی و مکانی و عدم همکاری مشتریان در انجام تحقیق برخی از تنگناهای احتمالی پیش رو میباشد.
1-14 استفاده‌کنندگان از نتیجه پایان‌نامه:
1- مدیران بانک تجارت
2- طراحان خدمات بانکداری اینترنتی
3- استفاده کنندگان (کاربران) از خدمات بانکداری اینترنتی
2-1 مقدمه
توسعه خدمات بانکداری الکترونیکی ساختار کانالهای توزیع را در بخش بانکی متحول ساخته است. مولز بیان میدارد که بانکداری الکترونیکی کانال توزیع نوینی است که زمان انتظار کمتر و راحتی بیشتری نسبت به بانکداری سنتی ارائه میکند (مولز[15]،1999). همچنین بانکداری الکترونیکی در مقایسه با بانکداری سنتی انتخابهای زیادی را برای استفاده از خدمات بانکی در اختیار مشتری قرار میدهد. در مقابل بانکداری الکترونیکی، در بانکداری سنتی تنها شیوه استفاده از خدمات بانکی، مراجعه مستقیم به شعبه و حضور فیزیکی است، در حالی که در سیستم الکترونیکی، مشتری میتواند با استفاده از دستگاههایی از قبیل دستگاه خودپرداز، پایانه فروش، اینترنت، تلفن همراه، تلفن و رایانه خدمات مورد نیاز خود را دریافت کند. به علاوه این که همراه شدن بانک با مشتری و قابل دسترس بودن خدمات بانکی بدون محدودیت زمانی و مکانی از طریق ابزارهای مذکور نیز در بانکداری الکترونیکی فراهم شده است. در کل میتوان گفت دامنه انتخاب مشتریان در بانکداری الکترونیکی زیاد شده و مشتریان در صورت فراهم بودن همه ابزارهای مذکور، حق انتخاب ابزار دریافت خدمات را هم دارند که این خود بزرگترین عامل برای پذیرش وقوع تحول بزرگ در صنعت بانکداری با ورود اینترنت و رایانه در سراسر دنیا به شمار میآید(عباسی نژاد و مهرنوش، 1385).
در ادامه این فصل در هفت قسمت به مطالعه مبانی نظری و ادبیات تحقیق خواهیم پرداخت. ابتدا به معرفی بانکداری الکترونیکی، تاریخچه، مزایا، سیستمهای پرداخت در بانکداری الکترونیکی و معرفی اجمالی کانالهای ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی پرداخته و سپس به بحث درباره جایگاه و بانکداری الکترونیکی در جهان میپردازیم. نگاهی به وضعیت ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی در میان بانکهای ایرانی و بانک تجارت قسمتهای بعدی این بخش را شامل میشود.
در قسمت بعدی به مرور ادبیات تئوریهای چندگانه پذیرش یعنی تئوری انتشار نوآوریها، تئوری اقدام مستدل، تئوری رفتار سنجیده و بالاخره تئوری مدل پذیرش تکنولوژی خواهیم پرداخت. سپس در ادامه به مرور و بررسی تحقیقات انجام شده در زمینه پذیرش بانکداری الکترونیکی با استفاده از مدل پذیرش تکنولوژی و بررسی یافتهها و مدلهای به کار رفته به اجمال میپردازیم. در قسمت آخر نیز به جمع بندی نتایج تحقیقات قبلی و تبیین مدل تحقیق حاضر خواهیم پرداخت.
2-2بانکداری الکترونیکی[16]
با گسترش فناوری اطلاعات، تمامی ابعاد زندگی بشر دچار تحول بنیادین شده، به طوری که دنیای کنونی را در جریان یک دگرگونی کامل قرار داده است. بسیاری از تئوری پردازان و تحلیل گران، پدیده جهانی شدن، فناوری اطلاعات را محوری میدانند که جهانی شدن تا به امروز حول آن طی طریق کرده و فراگیر شده است.
توسعه سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات[17]، بر بانکداری نیز تاثیر گذاشته و باعث تغییرات ساختاری در این بخش شده است. صنعت بانکداری نیز متاثر از تغییرات فناوری، تحول معناداری را تجربه میکند. بانکها از فناوری برای رویارویی با چالشهای رقابتی که توسط رقبا و بانکهای آنلاین تحمیل میشود و نیز به عنوان روشی برای کاهش هزینهی ارائه خدمات که زمانی منحصرا توسط کارمندان بانک انجام میشد، استفاده میکنند(ژوزف و استون[18]، 2003).
در واقع، بانکداری در حال حاضر به صنعت خدمات پردازش اطلاعات[19] تبدیل گردیده است. سرعت توسعه صنعت انفورماتیک، باعث ایجاد تغییرات عمدهای در شکل پول و سیستمهای خدمات بانکداری در عرصه بانکداری گردیده و مفاهیم جدیدی را تحت عنوان: پول الکترونیکی[20]، ماشین های تحویل خودکار[21]، و همچنین پدیدههای جدیدی تحت عناوین بانکداری خانگی[22]، تلفنبانک[23]، بانکداری از راه دور[24]، بانکداری اینترنتی[25]، و بانکداری مجازی[26] به وجود آورده است (الهیاری فرد،1384)
بانکداری الکترونیکی دو قید و محدودیت خدمات بانکی سنتی یعنی زمان و مکان را از بین برده است. به عبارت دیگر اگر تا دیروز ساعت کار بانکها، تعداد و محل استقرار شعب بانکها عوامل اصلی تسهیل گردش پول در جامعه شناخته میشدند، امروزه با ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی همچون بانکداری خانگی، مینی بانکها و...؛ این عوامل کمکم به دست فراموشی سپرده شدهاند (معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی، 1384؛شیخانی،1379).
2-2-1تعریف بانکداری الکترونیکی
برای بانکداری الکترونیکی تعاریف گوناگونی ارائه شده است که به چند مورد آن به صورت زیر اشاره میکنیم:
بر اساس گزارش کمیته باسل[27] در سال 1998 بانکداری الکترونیکی شامل خدمات مالی با حجم ارزشی پایین و خرد از طریق کانالهای الکترونیکی مختلف از قبیل دستگاههای خودپرداز الکترونیکی، کارتهای اعتباری، تلفن، تلویزیون و.... است.
بانکداری الکترونیکی عبارت است از به کارگیری ابزار و وسایل الکترونیکی از جمله اینترنت، شبکههای ارتباطی بیسیم، دستگاههای خودپرداز، تلفن و تلفن همراه، در ارائه خدمات و محصولات بانکی که این محصولات و خدمات بخشی از تأمین مالی در سیستم پولی و مالی کشور است (عباسی نژاد و مهرنوش، 1385)
بانکداری الکترونیکی را میتوان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکهها و مخابرات جهت انتقال منابع (پول) در سیستم بانکداری معرفی نمود. دو مفهوم اساسی تشکیل دهنده بانکداری الکترونیکی، پول الکترونیکی و انتقال الکترونیکی منابع می باشد(شیخانی،1379).
بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوریهای پیشرفته نرمافزاری و سختافزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی است که میتواند باعث حذف نیاز به حضور فیریکی مشتری در شعب بانکها شود.
بانکداری الکترونیکی شامل سیستمهایی است که مشتریان موسسات مالی را قادر میسازد تا در سه سطح اطلاع رسانی، ارتباط و تراکنش از خدمات و سرویسهای بانکی استفاده کنند:
الف-اطلاع رسانی: این سطح ابتدایی ترین سطح بانکداری الکترونیکی است. بانک، با اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را از طریق شبکههای عمومی یا خصوصی معرفی میکند.
ب-ارتباطات: این سطح از بانکداری الکترونیکی امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم میآورد. ریسک این سطح در بانکداری الکترونیکی بیشتر از شیوه سنتی است و کنترلهای مناسبی را برای عدم دسترسی به شبکه اینترنت بانک و سیستمهای رایانهای نیاز دارد.
ج-تراکنش: این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و با یک سیستم امنیتی کنترل شده قادر است، صدور چک، انتقال وجه و افتتاح حساب را انجام دهد(دائره المعارف wikipedia،2015)
آنچه در تمامی سطوح میتوان مشاهده نمود، استفاده از سیستمهای نرمافزار و سختافزار رایانهای میباشد. همچنین، اطلاعات بانکی قابل پردازش به صورت دیجیتال در اختیار رایانه قرار میگیرد. هرچقدر به سمت سطوح بالاتر، یعنی بانکداری الکترونیکی کامل حرکت کنیم؛ عملیات دستی کمتر، سیستمهای رایانهای متمرکزتر، شبکه قابل دسترسی گستردهتر ،محدودیت زمانی و مکانی کمتر و در نهایت، امنیت اطلاعات بانکی بیشتر خواهد بود. بنابراین به طور کلی اگر بخواهیم تعریف عمومی از بانکداری الکترونیکی داشته باشیم، میتوان چنین بیان کرد که بانکداری الکترونیکی عبارت است از: ارائه خدمات بانکی از طریق یک شبکه رایانهای عمومی قابل دسترسی(اینترنت یا اینترانت )که از امنیت بالایی برخوردار است (الهیاری فرد،1384)
2-2-2مزایای بانکداری الکترونیکی
مزایای بانکداری الکترونیکی را میتوان از دو جنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد. از دید مشتریان میتوان به صرفه جویی در هزینهها، صرفهجویی در زمان و دسترسی به کانالهای متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد و از دید موسسات مالی میتوان به ویژگیهایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانکها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علیرغم تغییرات مکانی بانکها، ایجاد فرصت برای جستجوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد (دائره المعارفwikipedia،2015).
به طور خلاصه مهمترین مزایای بانکداری الکترونیکی عبارتند از :
- تمرکز بر کانالهای توزیع جدید
- ارائه خدمات جدید به مشتریان
- استفاده از راهبردهای تجارت الکترونیکی
- یکپارچه سازی کانالهای مختلف
- مدیریت موثرتر اطلاعات
- هدایت مشتریان به سوی کانالهای مناسب با ویژگیهای مطلوب
- و کاهش هزینهها (موسسه آووزش عالی فن پرداز،1386)
2-2-3تاریخچهبانکداری الکترونیکی
برخلاف بانکهای قرون وسطی که تنها وظیفه نگهداری اجناس و کالاهای با ارزش در جعبههای محکم و بزرگ را برعهده داشتند، بانکهای امروزی تبدیل به فروشگاههای عرضه کننده انواع متنوعی از خدمات گردیدهاند. خدمات بانکها علاوه بر نگهداری پول و جنسهای با ارزش، انتقال منابع، اعطای وام، پرداخت حقوق، ارائه خدمات امانی (وغیره) را نیز در بر میگیرد. در واقع بانکداری در حال حاضر به صنعت خدمات پردازش اطلاعات تبدیل گردیده است. همان طور که بیان شد شاید قدیمیترین وظیفه بانکها نگهداری پول باشد، در بانکهای قدیم که در درجه اول موسسات سپردهگذاری بودند، محلی مطمئن برای نگهداری پول، طلا و دیگر اجناس با ارزش در اختیار مشتریان قرار داده میشد، با ظهور چک در سال 1865میلادی، نقش مزبور گسترش یافته و شامل وظایف مربوط به اتاق پایاپای نیز گردید. در این حالت با محاسبه مانده مربوط به بانک مقابل، طلا و در نهایت پول مسکوک بین بانکها رد و بدل میگردید.
از سال 1913 به بعد عملیات اتاق پایاپای در بعضی از کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا (با تاسیس فدرال رزرو) به صورت متمرکز درآمد،که در این امر به دلیل کاهش ریسک و همچنین حذف عمل کسر هزینه از مبلغ چکها باعث ایجاد ثبات بیشتر در سیستم بانکی گردید. در اوایل دهه 1960نوع دیگری از خدمات به نام کارتهای اعتباری در اختیار عموم قرار گرفت. آغاز نوآوریهای الکترونیکی در صنعت بانکداری را میتوان به دهه 1970 ارجاع داد، یعنی زمانی که کامپیوتری شدن موسسات مالی شروع شد (پنگ[28]،1995). بعد از مدت زمان کوتاهی هم چک و هم کارتهای اعتباری به مرور اتوماتیک گردیدند، ولی با این حال تا آن زمان حجم بالایی از اسناد کاغذی تولید میگردید، از این روی از تکنولوژی پیچیده مخابراتی به عنوان راه حلی جهت حل این مشکل استفاده گردید که در نتیجه با تاسیس اتاقهای پایاپای اتوماتیک[29] که از سیستم انتقال الکترونیکی منابع[30] استفاده مینمودند ساختار سیستم بانکی یک بار دیگر دچار تحولی عمده گردید و به تبع آن استفاده از روشهای پرداخت و ماشینهای تحویلداری خودکار در دهه 90 به سرعت رشد نمود(شیخانی،1378). در اوایل دهه 1990 ارائه خدمتی جدید با استفاده از تکنولوژی AVR[31] بود که خدمات تلفن بانکداری به مشتریان بود.
با پیشرفت تکنولوژی، بانکها قادر به ارائه خدمات جدیدتر از طریق کامپیوترهای شخصی و نرمافزارهای مربوطه از طریق اینترنت به افراد شدند؛ هرچند که بیشتر شرکتها استفاده کننده از این خدمات بودند تا مشتریان حقیقی (شامنگهام و سهیل[32]،2003). با استفاده وسیع از انتقال الکترونیکی وجوه، بانکها از موسسات سپردهگذاری که منابع سپردهگذاری را نگهداری مینمودند به مراکز پردازش اطلاعات تبدیل شدند،
پول نیز از یک مفهوم قابل لمس[33] به یک مفهوم غیر قابل لمس[34] تبدیل گردید، به طوری که پول میتوانست در هر لحظه بر روی صفحه کامپیوتر نشان داده شود. از طرف دیگر نه نتها پول تبدیل به پول الکترونیکی گردید، بلکه چک نیز به همین سرنوشت دچار شد و بانکها با ارسال تصاویر چکها به جای چکهای فیزیکی شروع به استفاده از چکهای الکترونیکی کردند. تکنولوژی تصویر[35] به حدی پیچیده و پیشرفته گردید که بانکها میتوانستند بدون نیاز به اسناد کاغذی، اطلاعات مربوط به دستور پرداختها را بین خود مبادله نمایند. در واقع با این کار، مبادله الکترونیکی اطلاعات[36] به جای پردازش اسناد کاغذی مورد استفاده قرار گرفت (ندلر[37]،1988). با توجه به مطالب پیش گفته، وظایف بانکها به طور کلی، در سه بخش اصلی قابل تقسیم بندی میباشد که عبارتند از:
1- نگهداری از سپردههای مشتریان
2- انتقال منابع از یک حساب به حساب دیگر
3- ارائه وام به مشتریان قابل اعتماد که نیاز به وام دارند(کاگس[38]،1990)
آنچه که در سه وظیفه فوق مشترک است مفهومی به نام پول است.
تحولاتی که در صنعت بانکداری در دو دهه گذشته با آنها روبرو بوده است باعث ایجاد تغییرات عمدهای در شکل پول و سیستمهای انتقال منابع گردید و مفاهیمی تحت عنوان پول الکترونیکی و انتقال الکترونیکی منابع را ارائه کرد. این دو مفهوم در واقع ایجاد کننده نوع جدیدی از بانکداری تحت عنوان بانکداری الکترونیکی میباشد. به عبارت دیگر بانکداری الکترونیکی را میتوان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکهها و مخابرات جهت انتقال منابع (پول) در سیستم بانکداری معرفی کرد. همچنین به دلیل این که نیاز به پولی بود که بتوان آن را از طریق سیستم های ارتباطی مخابراتی منتقل نمود، پول الکترونیکی مطرح گردید(شیخانی،1378).
2-2-4دوره های اتوماسیون صنعت بانکداری
توسعه شگفت انگیز فناوری اطلاعات و ارتباطات و گسترش آن به بازارهای پولی و بانکی جهان، علاوه بر تسهیل امور برای مشتریان بانکها، روشهای جاری بانکداری را متحول کرده است.فناوری بانکها شامل: فناوری پردازش، ثبت، نگهداری، تغذیه و تبادل اطلاعات مشتریان است. این فناوری به تدریج تکامل یافت، و همراه با پیشرفت فناورری اطلاعات و ارتباطات متحول گردید. چند دهه اخیر تحولات شگرفی در نظام بانکداری به وجود آمده است این تحولات را به چهار دوره میتوان تقسیم کرد. در هر دوره تا حدی رایانه و نرم افزارها جایگزین انسانها و کاغذ شدند. هر دوره از تکامل برای مدیران نظام بانکی این امکان را فراهم نموده است که اوقات تلف شده را در شرایط کار رقابتی به حداقل برسانند و در گستره بالاتر به ارائه خدمات بپردازند. به عبارت دیگر فناوری جدید و الکترونیکی شدن بانکداری به آنها این امکان را میدهد که سرعت، هزینه، دقت و تنوع خدمات خود را افزایش دهند. در ادامه چهار دوره تحول تظام بانکی تشریح خواهند شد:
[1]Tan & Teo
[2]Wang
[3]Bruno
[4]Polasik
[5]Technology Accepance Model(TAM)
[6]Davis
[7]Perceived Ease of use (PEOU)
[8]Perceived usefulness(PU)
[9]Attude toward using
[10]Behavioral Intention to use (BIU)
[11]Wu & Wang
[12]Mathiesou
[13]Moon & Kim
[14] Davis
[15]Mols
[16]Electronic Banking
[17]Information and Communication Technology(ICT)
[18]Joseph & Stone
[19]Information Processing
[20]Digital Money
[21]Automatic Teller Machin(ATM)
[22]Home Banking
[23]Telephone Banking
[24]Remote Banking
[25]Internet Banking
[26]Virtual Banking
[27]Basel committee
[28]Pang
[29]Automated Clearing Houses(ACH)
[30]Electronic Funds Transfer(EFT)
[31]Automated Voice Responce
[32]Shanmugham & Sohail
[33]Tangible
[34]Intangible
[35]Image Technology
[36]Electronic Data Interchange(EDI)
[37]Nadler
[38]Cox
شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر تقاضای گردشگری در منطقه مبدا گردشگری(مطالعه موردی مناطق شهر تهران)
موضوع: شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر تقاضای گردشگری در منطقه مبدا گردشگری(مطالعه موردی مناطق شهر تهران)
فرمت: pdf
تعداد صفحه: